Αλαπαξαζηάζεηο ησλ θχισλ ζηα λέα βηβιία ηνπ καζήκαηνο ηεο γιψζζαο ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ.

Transcript

1 Αλαπαξαζηάζεηο ησλ θχισλ ζηα λέα βηβιία ηνπ καζήκαηνο ηεο γιψζζαο ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ. Σνπ Καπεηζψλε Κσλ/λνπ Πεξίιεςε Ζ παξνχζα έξεπλα απνζθνπεί λα κειεηήζεη αλ πξνβάιινληαη κέζα απφ ηα βηβιία ηεο γιψζζαο ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ, δηαθνξεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο γηα ηα δχν θχια. Σν πεξηερφκελν ησλ λέσλ βηβιίσλ γιψζζαο ηεο Α, Γ, Δ θαη Σ ηάμεο, πνπ εθδφζεθαλ ην 2006, είλαη ην ζψκα θεηκέλσλ πνπ εμεηάζηεθε. Ζ κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ήηαλ ε αλάιπζε πεξηερνκέλνπ. Αθνχ δηακνξθψζεθαλ νη ελλνηνινγηθνί άμνλεο θαη νη θαηεγνξίεο ηνπο, έγηλε επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ, σο πξνο ηα πνζνηηθά θαη ηα πνηνηηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά Ζ αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ έδεημε φηη ε παξνπζίαζε ησλ δχν θχισλ ζηα λέα βηβιία ηεο γιψζζαο, γεληθά δε γίλεηαη κε αληηθεηκεληθφ ηξφπν ζε ζχγθξηζε κε ηηο θνηλσληθέο αιιαγέο Οη αλαπαξαζηάζεηο γηα ηα επαγγέικαηα ηνπο είλαη δηαθνξεηηθέο απφ απηέο πνπ αλαιακβάλνπλ ζην θνηλσληθφ πεδίν. Τπάξρεη κείσζε ηεο πξνβνιήο παιαηψλ ζηεξεφηππσλ πνπ αθνξνχζαλ ηα δχν θχια, πνπ φκσο δελ θξίλεηαη σο ζεηηθή, γηαηί ηαπηφρξνλα δε ηνλίδεηαη ε πνηθηινκνξθία ησλ ξφισλ πνπ αλαιακβάλνπλ ζην ζχγρξνλν θνηλσληθφ πεδίν. Ζ κείσζε ηεο πξνβνιήο ησλ ζηεξενηχπσλ ζεκεηψλεηαη κε ηερλεηφ ηξφπν αθνχ εθηφο ησλ άιισλ απνθεχγνληαη θείκελα πνπ δηαπξαγκαηεχνληαη ηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο. Δηζαγσγή Σν λέν άηνκν γελληέηαη ζε κηα θνηλσλία ηελ νπνία ζεσξεί αληηθεηκεληθφ γεγνλφο. κσο απηή ε θνηλσλία έηζη φπσο ζα ηελ γλσξίζεη, δελ κπνξεί παξά λα είλαη κηα αλζξψπηλε θαηαζθεπή πξνεγνχκελσλ απφ απηφ γελεψλ φπσο ππνζηήξημαλ νη Berger θαη Luckmann (1967, φπ. αλαθ. ζην Blackledge θαη Hunt, 2000, ζ.131). Ζ νπζηαζηηθή επαθή ηνπ λένπ αηφκνπ κε ηελ θνηλσλία ζα γίλεη κε ηε γιψζζα, ε νπνία είλαη θη απηή ζχκθσλα κε ηνλ Σζνιάθε (1999) «θνηλσληθφ πξντφλ» (ζ. 19) θαη σο ηέηνην κεηαθέξεη ηε γλψζε πνπ σο εθείλε ηε ζηηγκή έρεη ζπζζσξεπζεί ζηελ θνηλσλία. Έηζη ην λέν άηνκν πξέπεη λα κάζεη λα κηιάεη ηε γιψζζα πνπ κηινχλ νη πξνγελέζηεξνη θαη λα θαηαιάβεη πνην είλαη θαη ηη αλακέλεηαη απφ απηφ. Σαπηφρξνλα φκσο ην λέν κέινο ηεο θνηλσλίαο, ιφγσ έιιεηςεο παγησκέλσλ πξνηχπσλ, γίλεηαη απνδέθηεο θαη αθνκνηψλεη εχθνια, αμίεο, ζηεξεφηππα, θαη λφξκεο πνπ θέξεη ε γιψζζα θαη έρνπλ γίλεη απνδεθηά απφ ηα παιαηφηεξα κέιε. Σα ζηεξεφηππα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην θχιν, σο έλα κέξνο ηεο θπξίαξρεο ηδενινγίαο, κεηαβηβάδνληαη θη απηά κε ηε γιψζζα. Σε γισζζηθή αγσγή φκσο ησλ λέσλ αηφκσλ, ε πνιηηεία ηελ έρεη αλαζέζεη ζην ζρνιείν, σο βαζηθφ κεραληζκφ θνηλσληθνπνίεζεο ηνπ θνηλσληθνχ ζρεκαηηζκνχ. Αλ δερηνχκε ινηπφλ, φηη ζηε ζχγρξνλε ειιεληθή θνηλσλία ππάξρεη κηα ζεμηζηηθή αληηκεηψπηζε ησλ κειψλ ηεο, απηφ καο θάλεη λα ππνςηαδφκαζηε φηη θάηη ηέηνην πξέπεη λα θαιιηεξγείηαη θαη απφ ην ζρνιείν. Ζ ιεηηνπξγία ηνπ παξαπξνγξάκκαηνο (Μαπξνγηψξγνο,1983) θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ, είλαη δπν βαζηθέο νπηηθέο κειέηεο ηνπ πξνβιήκαηνο. Έηζη ε δηεξεχλεζε ησλ βηβιίσλ ηεο γιψζζαο ζεσξείηαη ζεκαληηθή, γηαηί νη καζεηέο έξρνληαη ζε επαθή κε απηά ηνλ πεξηζζφηεξν δηδαθηηθφ ρξφλν απφ θάζε άιιν ζρνιηθφ εγρεηξίδην. Δίλαη ζεκαληηθή επίζεο, γηαηί ηα ζηεξεφηππα ζην γισζζηθφ κάζεκα ζχκθσλα κε ηε Λακπξνπνχινπ θαη Γεσξγνπιέα (1989): «πεξλάλε κε ηξφπν καδηθφ θαη απηαξρηθφ» (ζει.59) ζηα παηδηά θαη αθφκε γηαηί είλαη κηα παξαζθεληαθή δηεξγαζία, πίζσ απφ ηηο βαζηθέο επηδηψμεηο πνπ είλαη ε θαιιηέξγεηα ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξαθήο.

2 Σα θείκελα ησλ αλαγλσζηηθψλ έρνπλ γίλεη πνιιέο θνξέο ζην παξειζφλ αληηθείκελν εξεπλψλ ζην εμσηεξηθφ αιιά θαη ζηελ Διιάδα. ηελ Διιάδα ε εθπφλεζε ζρεηηθψλ εξεπλψλ μεθίλεζε θαηά ηε δεθαεηία ηνπ ηελ παξνχζα εξγαζία γίλεηαη αλαζθφπεζε ηεο ζρεηηθψλ εξεπλψλ ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ, πνπ έρνπλ σο ζέκα ην πεξηερφµελν ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ θαη ηελ επίδξαζή ηνπο ζηε δηαθνξνπνηεµέλε θνηλσληθνπνίεζε ησλ δχν θχισλ. Αθνινπζεί ζχλζεζε θαη θξηηηθή αλάιπζε απηψλ ησλ κειεηψλ κε πξνηάζεηο γηα κειινληηθέο εκπεηξηθέο κειέηεο. Αλαζθφπεζε εξεπλψλ Ζ Φξαγθνπδάθε (1979) εμέηαζε ηελ ηδενινγία ησλ αλαγλσζηηθψλ βηβιίσλ ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ ηεο πεξηφδνπ Ο ζεσξεηηθφο ηεο πξνβιεκαηηζκφο, φπσο δηαθξίλεηαη ζηνλ πξφινγφ ηεο, μεθηλά απφ ηελ θνηλσληνινγία ηεο εθπαίδεπζεο. Ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960 θαη κεηά, θαηαινγίδεηαη ζηελ εθπαίδεπζε έλαο ξφινο αλαπαξαγσγήο ησλ θνηλσληθψλ αληζνηήησλ. Οη πεξηζζφηεξεο έξεπλεο φκσο ηεο επνρήο, εμαληινχλ ηε ζεκαηνινγία ηνπο ζε αληζφηεηεο ηαμηθέο. Ζ εξεπλήηξηα έθαλε έλα βήκα πην πέξα πξνζπαζψληαο λα αληρλεχζεη αλ θάηη ηέηνην ζπκβαίλεη θαη κε ηηο θπιεηηθέο (βάζε θχινπ) αληζφηεηεο. Βέβαηα ζηελ έξεπλά ηεο δελ παξέιεηςε λα αζρνιεζεί θαη κε ηε δηακφξθσζε θαη αλαπαξαγσγή εζηθψλ, ζξεζθεπηηθψλ, θαη εζληθψλ αμηψλ. Ζ κέζνδνο ηεο έξεπλάο ηεο βαζίζηεθε ζηελ αλάιπζε πεξηερνµέλνπ. Ωο κνλάδα αλάιπζεο ρξεζηκνπνίεζε ηε ιέμε, θξάζε, πξφηαζε θαη θείκελν. Δθηφο ησλ άιισλ θαηεγνξηψλ, πνπ δελ είλαη αληηθείκελν κειέηεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, γηα ηελ αλάιπζε πεξηερνκέλνπ φξηζε ηε ζεκαηηθή θαηεγνξία «νηθνγέλεηα» κε ελλνηνινγηθνχο άμνλεο: α) παηξηαξρηθή-επξεία νηθνγέλεηα, β)θπζηθφο ζεζκφο, γ)νηθνγέλεηα ζεβαζκφο, δ)παηδαγσγηθή ζρέζε γνλέσλ-ζπκβνπιέο δηαηαγέο, ε)θπιεηηζκφο(σο πξνο ην θχιν) Βαζηθφ ζπµπέξαζµα ηεο έξεπλάο ηεο ήηαλ φηη ηα βηβιία εμέθξαδαλ ηε ζπληεξεηηθή ηδενινγία θαη ηελ παξαδνζηαθή θνπιηνχξα ηεο επνρήο θαη ζηήξηδαλ ηηο αμίεο «Παηξίο Θξεζθεία Οηθνγέλεηα Δξγαζία». Μεξηθά επηκέξνπο ζπκπεξάζκαηα απφ ηε ζεκαηηθή θαηεγνξία: «νηθνγέλεηα» θαη ηδηαίηεξα απφ ηελ αλάιπζε ηνπ ελλνηνινγηθνχ άμνλα: «θπιεηηζκφο», κπνξνχλ λα ζπλνςηζηνχλ ζηα εμήο: Σν θχξνο ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο θαζνξίδεηαη απφ ην θχιν. Ζ ζέζε ηεο γπλαίθαο πξνέβαιε µε ηελ παξαδνζηαθή ηεο έθθξαζε, σο µάλα-λνηθνθπξά, ηαγµέλε ζηελ εθπιήξσζε ηνπ «θπζηθνχ» θαη δεδνµέλνπ απηνχ ξφινπ. ε θαλέλα ζεκείν δελ εκθαλίδεηαη λα θάλεη άιιν επάγγεικα παξά κφλν αλ ε κνίξα ηελ αλάγθαδε. Ζ γπλαηθεία θαησηεξφηεηα πξνβάιιεηαη σο θάηη απηνλφεην. Ο ξφινο ηνπ άλδξα ήηαλ ν παξαδνζηαθφο ηνπ απηαξρηθνχ παηέξα. Ζ πξσηνβνπιία, ε εθεπξεηηθφηεηα, ε εμππλάδα, ην ζάξξνο, ε πξνζσπηθφηεηα είλαη αξεηέο πνπ δηαζέηεη κφλν έλαο άλδξαο ζχκθσλα κε απηά ηα βηβιία. Μέζα απφ ηελ αλάιπζε πνιιαπιψλ άιισλ δηαζηάζεσλ ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο νηθνγέλεηαο, ησλ ελδννηθνγελεηαθψλ θαη άιισλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ, ε Φξαγθνπδάθε ζπµπέξαλε φηη, φζνλ αθνξά ην θχιν, ηα αλαγλσζηηθά ηεο επνρήο απηήο ιεηηνπξγνχζαλ πξνπαγαλδηζηηθά ππέξ ηεο αληζφηεηαο ησλ θχισλ θαη ηεο θαησηεξφηεηαο ηεο γπλαίθαο. Ζ Νίιζελ (1980) εμέηαζε ην πεξηερφµελν έμη παιαηψλ αλαγλσζηηθψλ βηβιίσλ ( ) θαη ηεζζάξσλ αλαγλσζηηθψλ ηνπ δεκνηηθνχ πνπ ηέζεθαλ ζε θπθινθνξία ην ρεηµψλα ηνπ Ο ζεσξεηηθφο πξνβιεκαηηζκφο θη απηήο ηεο κειέηεο αθνξνχζε ην ξφιν ηεο εθπαίδεπζεο ζηε εγράξαμε ηεο θξαηηθήο ηδενινγίαο ζην άηνκν. Ζ εξεπλήηξηα απέδσζε ζην βηβιίν έλα ξφιν θαζνξηζηηθφ ζηε κεηάδνζε ησλ εθάζηνηε αμηψλ, φηαλ ε ζπγγξαθή ηνπ ειέγρεηαη απφ ην θξάηνο. Αλαγλψξηζε φκσο φηη ηα κελχκαηά ηνπ κπνξνχλ λα αιινησζνχλ απφ ηηο αληηιήςεηο ηνπ θάζε δαζθάινπ. κσο ηφληζε φηη θαη ηα πξννδεπηηθά ζηνηρεία πνπ ηπρφλ ππάξρνπλ, ίζσο απνθξχπηνληαη εμαηηίαο παγησκέλσλ λννηξνπηψλ ηνπ δαζθάινπ. ηφρνο ηεο µειέηεο ήηαλ ε ηεθµεξίσζε ηνπ ηξφπνπ πξνβνιήο ηνπ ζεζµνχ ηεο νηθνγέλεηαο θαη ησλ δηαθφξσλ

3 δηαζηάζεσλ ηνπ φπσο: ξφινη, δξαζηεξηφηεηεο, θαηαλνµή εξγαζίαο θαη εμνπζίαο, θ.η.ι. Γηα ηα παιηά αλαγλσζηηθά σο κνλάδα αλάιπζεο ρξεζηκνπνίεζε ηε ιέμε, θξάζε, πξφηαζε θαη θείκελν. Μέζα απφ ηα 545 θεθάιαηα μερψξηζε ηα κηζά θεθάιαηα ηα νπνία εθηφο ησλ άιισλ είραλ ζρέζε κε νηθνγελεηαθά ζέκαηα. Γη απηά ηα θεθάιαηα φξηζε ηηο εμήο ζεκαηηθέο θαηεγνξίεο: 1) «νηθνγέλεηα» θαη 2) «ε δπλακηθή ησλ δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ». Ωο ελλνηνινγηθνχο άμνλεο γηα ηελ πξψηε θαηεγνξία φξηζε: α) ηδαληθή εηθφλα ηεο νηθνγέλεηαο, β) ηδαληθή εηθφλα ηνπ παηέξα. Ρφινη θαη αζρνιίεο, γ)ηδαληθή εηθφλα ηεο κεηέξαο. Ρφινη θαη αζρνιίεο δ) ηδαληθή εηθφλα ηνπ παηδηνχ. Ρφινη θαη αζρνιίεο. Ωο ελλνηνινγηθφ άμνλα γηα ηε δεχηεξε θαηεγνξία φξηζε ηηο ζρέζεηο αληξψλ γπλαηθψλ. Γηα ηα άιια αλαγλσζηηθά αθνινχζεζε επίζεο ηελ ίδηα κεζνδνινγία, κε ηηο ίδηεο ζεκαηηθέο θαηεγνξίεο θαη ελλνηνινγηθνχο άμνλεο. Γηαπίζησζε φηη ζηα παιαηά αλαγλσζηηθά πξνβάιιεηαη σο ηδαληθή εηθφλα ηεο νηθνγέλεηαο ε παηξηαξρηθή, µε ηνλ απζηεξφ θαηαµεξηζµφ ξφισλ θαη αξµνδηνηήησλ ησλ δχν θχισλ. Καη ζηα λεφηεξα αλαγλσζηηθά, ε ηδαληθή νηθνγέλεηα εµθαλίδεηαη επίζεο σο παξαδνζηαθή. ζνλ αθνξά ηνπο ξφινπο ησλ θχισλ, ν παηέξαο ζηα παιαηφηεξα αλαγλσζηηθά είλαη αξρεγφο ηεο νηθνγέλεηαο, ζηπινβάηεο απηαξρηθφο θαη παληνδχλαµνο, αιιά ηξπθεξφο θαη ζπλεξγάζηµνο. Ζ γπλαίθα ζηα παιαηά αλαγλσζηηθά παξνπζηάδεηαη λα ππεξεηεί ηνλ άληξα θαη λα θξνληίδεη ηα παηδηά θαη ην ζπίηη, ελψ ζηα λεφηεξα θαίλεηαη λα εξγάδεηαη θη έμσ απφ ην ζπίηη, εμαξηψκελε φκσο απφ ηελ νηθνγέλεηα, κε ππνβαζκηζκέλν ξφιν ζην εμσηεξηθφ θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Ο πξννξηζκφο ηεο είλαη λα είλαη ζχδπγνο θαη κεηέξα. Αληίζηνηρα είλαη θαη ηα πξφηππα ησλ αγνξηψλ θαη θνξηηζηψλ πνπ πξνβάιινληαη µέζα απφ ηα αλαγλσζηηθά. Οη Εηψγνπ θαη ειεγηάλλε (1981) εμέηαζαλ ηα παιηά αλαγλσζηηθά πνπ ρξεζηµνπνηνχληαλ ζηηο ηάμεηο Β έσο η ηνπ δεµνηηθνχ, θαη είραλ εηζαρζεί ζην ζρνιείν ην 1954 θαη 1965 (Β, Δ, θαη η ηάμεηο), ην 1978 θαη 1979 (Γ θαη ηάμεηο).ο ζεσξεηηθφο πξνβιεκαηηζκφο ηνπο αθνξά ηε ζεκαληηθή επηξξνή πνπ αζθεί ην ζρνιείν ζηα πξφηππα ζπκπεξηθνξάο ησλ αηφκσλ, παξνπζηάδνληαο κηα ζεηξά εξεπλψλ απφ ην εμσηεξηθφ πνπ ζπλεγνξνχλ ζε απηφ. ηφρνο ηνπο ήηαλ ε κειέηε ηνπ ζηεξεφηππνπ( κέγεζνο, ιεηηνπξγία θαη ηχπνο) ηνπ ξφινπ ησλ δχν θχισλ ζηα αλαγλσζηηθά, θαζψο θαη ε αμηνιφγεζε ηεο ζεκαζίαο ησλ αλαγλσζηηθψλ ζηνλ θαζνξηζκφ κνληέισλ ζπκπεξηθνξάο. Δηδηθφηεξα, νη ζπγγξαθείο εμέηαζαλ: α) ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ πξνζψπσλ, β) ηνλ αξηζκφ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζπγγξαθέσλ, γ) ηε ζπρλφηεηα αλαθνξάο ζε πξφζσπα ηεο νηθνγέλεηαο, δ) ηνπο ηφπνπο φπνπ θηλνχληαη ηα πξφζσπα θαη ε) ηα επαγγέικαηα πνπ εκθαλίδνληαη ζηα θείκελα. Σν βαζηθφ ζπµπέξαζµα πνπ πξνέθπςε απφ ηελ µεξηθψο πνζνηηθνπνηεµέλε αλάιπζε πεξηερνµέλνπ ησλ βηβιίσλ ζχκθσλα κε ηηο Εηψγνπ, & ειεγηάλλε, (1981): «ήηαλ φηη ζπληεινχλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ ζηεξεφηππνπ γηα ηνπο ξφινπο ησλ δχν θχισλ» (ζει. 293). Σν αλδξηθφ θχιν επηθξαηεί ζε φια ηα αλαγλσζηηθά θαη πξνβάιιεηαη απηφλνµν θαη ελεξγφ, ελψ ην ζειπθφ παξνπζηάδεηαη παζεηηθφ, πεηζήλην θαη πξνζηαηεπφµελν. Ζ γπλαίθα εκθαλίδεηαη κφλν ζε ρψξνπο ηνπ ζπηηηνχ, ελψ ν άλδξαο εκθαλίδεηαη ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο ηνπ. ηελ νηθνγέλεηα ε γπλαίθα δηαδξακαηίδεη δεπηεξεχνληα ξφιν θαη ν άλδξαο πξσηαγσληζηηθφ. Σα επαγγέικαηα πνπ πξνβάιινληαη είλαη θπξίσο αλδξηθά κε ιίγεο αλαθνξέο ζηα γπλαηθεία. χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, νη εξεπλήηξηεο θαηέιεμαλ φηη ηα ζπγθεθξηκέλα αλαγλσζηηθά εκπεξηέρνπλ ζηεξεφηππα γηα ηνπο ξφινπο ησλ δχν θχισλ. Ζ Καληαξηδή (1991) παξνπζίαζε κηα νινθιεξσκέλε κειέηε ησλ αλαγλσζηηθψλ ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ απφ ην 1954 σο ην Γηεξεχλεζε ηα αλαγλσζηηθά, γηαηί πηζηεχεη ζην ζεκαληηθφ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ απηά ζην λέν άηνκν ζε ζρέζε κε άιια βηβιία, αθνχ θνκίδνπλ ηηο πξνζδνθίεο ηεο θνηλσλίαο κέζα ζηε ζρνιηθή ηάμε. Δπίζεο ππνζηεξίδνληαο πεξαηηέξσ απηή ηελ άπνςε ε Καληαξηδή (1991) είπε φηη: «ηα

4 βηβιία φρη κφλν επεξεάδνπλ ηελ αλάπηπμε ζηεξενηχπσλ αιιά θαη ηελ αιιαγή ηνπο»(ζει. 26).Ζ έξεπλά ηεο είρε σο ζθνπφ λα δηεξεπλήζεη ηελ εηθφλα ηεο γπλαίθαο, θαη αλ απηή κεηαβάιιεηαη κε ηελ πάξνδν ησλ ρξφλσλ κέζα απφ ηα θείκελα ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ. Υξεζηµνπνίεζε σο µέζνδν ηελ αλάιπζε πεξηερνµέλνπ. Ωο κνλάδα αλάιπζεο ρξεζηκνπνίεζε ην ζέκα, ηε ιέμε, ηελ πξφηαζε, ηελ παξάγξαθν, ην άξζξν. Οη ζεκαηηθέο θαηεγνξίεο αλάιπζεο δελ είραλ πξνθσδηθνπνηεζεί αιιά κεηά απφ αιιεπάιιειε εμέηαζε ηνπ πιηθνχ, ε εξεπλήηξηα θαηέιεμε ζηηο εμήο: α) γπλαίθα θαη επάγγεικα, β) ε γπλαίθα θαη ην άιιν θχιν, γ) ζρέζεηο κεηέξαο παηδηψλ, δ) ν ξφινο ηεο γπλαίθαο ζηελ νηθνγέλεηα, ε) ζηεξεφηππε εηθφλα ηεο γπλαίθαο. Ζ ηαμηλφκεζε ησλ δειηίσλ ζηηο θαηεγνξίεο έγηλε απφ θξηηέο. Μεηά ηελ ηαμηλφκεζε επηιέρζεθαλ 704 δειηία. Σν βαζηθφ ζπµπέξαζµα ηεο Καληαξηδή (1991) είλαη φηη: «ε παξνπζίαζε ηεο γπλαίθαο απφ η αλαγλσζηηθά, εμαθνινπζεί λα δίλεηαη µε ζηεξεφηππν ηξφπν. ελ ππάξρνπλ αιεζηλέο ζρέζεηο ηζφηεηαο θαη ηζνηηµίαο αλάµεζα ζηα δχν θχια» (ζει.131). Ζ εξεπλήηξηα δηαπίζησζε επίζεο, φηη ζηα λέα βηβιία ππάξρεη κηα δηεχξπλζε ησλ επαγγεικαηηθψλ ξφισλ ηεο γπλαίθαο. Ζ γπλαίθα εκθαλίδεηαη λα δξαζηεξηνπνηείηαη επαγγεικαηηθά ζε πην ζχγρξνλα επαγγέικαηα αιιά φρη ζε φια. Κάηη ηέηνην ζπκβαίλεη θαη ζηα αλδξηθά επαγγέικαηα πνπ γίλνληαη πεξηζζφηεξα θαη ελδηαθέξνληα. Πάιη φκσο ε γπλαίθα παξνπζηάδεηαη ζπρλά λα εθηειεί θαη ηα παξαδνζηαθά γπλαηθεία επαγγέικαηα. Σα πξνβιήκαηα άγρνπο θαη ρξφλνπ γηα ηηο εξγαδφκελεο κεηέξεο δελ παξνπζηάδνληαη. Έηζη ε πξαγκαηηθφηεηα ηεο ήξεκεο, πξφζραξεο κεηέξαο, δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα ηαχηηζεο ζηα παηδηά κε ηα γπλαηθεία πξφζσπα ησλ βηβιίσλ αιιά θαη κε ηε δηθή ηνπο κεηέξα, γηαηί απηή δε κνηάδεη κε απηφ ην πξφηππν. Ζ ειιηπήο παξνπζίαζε ησλ επαγγεικαηηθψλ ξφισλ ηεο ζχγρξνλεο γπλαίθαο δηαζηξεβιψλεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα κε απνηέιεζκα λα κεηψλνληαη νη επαγγεικαηηθέο θηινδνμίεο ησλ θνξηηζηψλ. Ο βαζηθφο ξφινο πνπ πξνζδίδεηαη ζηε γπλαίθα είλαη απηφο ηεο κεηέξαο. Ζ κεηξφηεηα θαη ε αλαηξνθή ησλ παηδηψλ είλαη ν θχξηνο πξννξηζκφο ηεο. Ζ ζηεξεφηππε αληίιεςε φηη ν θχξηνο ρψξνο δξαζηεξηφηεηάο ηεο είλαη ην ζπίηη θαη ε θνπδίλα εκθαλίδεηαη θαη πάιη. Ζ εηθφλα ησλ δχν θχισλ ζηελ παηδηθή ειηθία παξνπζηάδεηαη αξθεηά βειηησκέλε. Σα θνξίηζηα απφ απινί ζεαηέο παίξλνπλ ελεξγφ ξφιν ζηα παηρλίδηα. Δηθφλεο δηαρσξηζκνχ, κε ηα αγφξηα λα είλαη πην έμππλα, έρνπλ εμαιεηθζεί. Ζ Λνχβξνπ (1994) επίζεο εμέηαζε ηα αλαγλσζηηθά ηνπ δεµνηηθνχ πνπ θαζηεξψζεθαλ ην Δηδηθφηεξα εμέηαζε ηνπο ξφινπο ησλ θχισλ ζηα βηβιία ησλ Α, Β, θαη Γ ηάμεσλ. Γηαπίζησζε φηη ζηα λέα απηά αλαγλσζηηθά, ηα δχν θχια εκθαλίδνληαη ζηελ νηθνγέλεηα φπνπ εληνπίδνληαη δηεξγαζίεο φπσο ε επηθνηλσλία θαη ν δηάινγνο. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ θεηµέλσλ ησλ Γ, Δ θαη Σ ηάμεσλ πξνθχπηεη φηη παξά ηηο πνιιέο αιιαγέο πνπ έγηλαλ ζηηο δηάθνξεο ζεµαηηθέο, ελππάξρνπλ αθφκε ζηνηρεία θπιεηηζκνχ πνπ είλαη ηθαλά λα επεξεάζνπλ ηνπο καζεηέο/ηξηεο. Γηα ηελ δηεξεχλεζε ηεο παξνπζίαζεο ηεο γπλαίθαο ζηα αλαγλσζηηθά, ε ζπγγξαθέαο εμεηάδεη ηα θείµελα ησλ βηβιίσλ ησλ, Δ θαη Σ ηάμεσλ θαη θαηαιήγεη θαη απηή, ζην ζπµπέξαζµα φηη ε γπλαίθα πξνβάιιεηαη θπξίσο σο µεηέξα, µε θχξην ρψξν δξαζηεξηνπνίεζεο ην ζπίηη, ηελ θνπδίλα, ηα παηδηά. Ζ εξγαδφµελε γπλαίθα εµθαλίδεηαη θπξίσο ζε παξαδνζηαθά γπλαηθεία επαγγέικαηα. Σα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ε ζχγρξνλε εξγαδφκελε γπλαίθα δελ παξνπζηάδνληαη. Δπίζεο ε κειέηε ηεο αθνξνχζε θαη ηελ αλάιπζε ζε γξακκαηηθφ επίπεδν ησλ αλαγλσζηηθψλ ησλ ηξηψλ ηειεπηαίσλ ηάμεσλ γηα γισζζηθφ ζεμηζκφ. Γηαπίζησζε φηη ηα θείµελα θαη νη γξαµµαηηθέο αζθήζεηο δηέπνληαη απφ γισζζηθφ ζεμηζµφ, θαζψο ην αξζεληθφ γέλνο ρξεζηµνπνηείηαη ζπζηεµαηηθά σο γελεηηθφο φξνο γηα αλαθνξέο θαη ζηα δχν θχια. Ζ Φξεηδεξίθνπ (1995) αλέιπζε ηηο αλαπαξαζηάζεηο ησλ θχισλ ζηα δεθαηέζζεξα ηεχρε ηνπ µαζήµαηνο ηεο γιψζζαο ησλ ηεζζάξσλ πξψησλ ηάμεσλ ηνπ δεµνηηθνχ

5 ζρνιείνπ πνπ εθδφζεθαλ ην 1984.θνπφο ηεο έξεπλάο ηεο ήηαλ λα δηαπηζηψζεη αλ νη ξφινη ησλ δχν θχισλ αλαπαξίζηαληαη κε αληηθεηκεληθφ ηξφπν ζηα βηβιία απηά. Ο ζεσξεηηθφο ηεο πξνβιεκαηηζκφο μεθίλεζε θαηαξράο απφ πξνζεγγίζεηο θαη έξεπλεο ηεο θνηλσληνινγίαο ηεο εθπαίδεπζεο, ζρεηηθά κε ην ζέκα ησλ εθπαηδεπηηθψλ αληζνηήησλ πνπ πξνθαινχληαη απφ ηελ θνηλσληθή ηάμε, ην πνιηηηζκηθφ θεθάιαην ή ην γισζζηθφ θψδηθα (Φξεηδεξίθνπ,1995,ζ.17). Βαζηθά φκσο ζηεξίρζεθε ζε έξεπλεο πνπ έδεημαλ φηη ην ζρνιείν είλαη έλαο ηζρπξφο ζεζκφο θαηαζθεπήο θαη λνκηκνπνίεζεο ηεο θνηλσληθήο ηαπηφηεηαο ηνπ θχινπ( Φξεηδεξίθνπ,1995,ζ.18). Υξεζηµνπνηψληαο ηε µέζνδν ηεο αλάιπζεο πεξηερνµέλνπ, εμέηαζε ηφζν ηα θείµελα, φζν θαη ηηο εηθφλεο πνπ ηα ζπλνδεχνπλ. Δμέηαζε ην πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν ηνπνζεηνχληαη ηα πξφζσπα ησλ ηζηνξηψλ ζηα βηβιία, δηαπηζηψλνληαο φηη απηφ είλαη ην παξαδνζηαθφ αγξνηηθφ πιαίζην, ε χπαηζξνο. Μέζα ζε απηφ ην πιαίζην, νη πξαθηηθέο θαη νη ζπκπεξηθνξέο ησλ θχισλ είλαη παξαδνζηαθέο. Δλψ νη καζεηέο/ηξηεο δνπλ κηα πξαγκαηηθφηεηα φπνπ ηα θχια αλαιακβάλνπλ δηάθνξνπο ξφινπο, απηφ δελ αληηθαηνπηξίδεηαη ζηα βηβιία κε απνηέιεζκα λα αιινηψλνληαη νη εηθφλεο ησλ βησκάησλ ηνπο. Οη απνθιίζεηο πνπ παξνπζηάδνπλ ηα ζηεξεφηππα ησλ θχισλ απφ ηηο πξαγκαηηθέο θαη ζχγρξνλεο δηαζηάζεηο ηνπο, παξακνξθψλνπλ ηα είδσιά ηνπο δεκηνπξγψληαο ζχγρπζε ζηα παηδηά. Δμεηάδνληαο ηηο γισζζηθέο αζθήζεηο ζπκπέξαλε φηη θη απηέο ζπληεινχλ ζηελ ηδενινγία ηεο αληζφηεηαο ησλ θχισλ. Δπίζεο γηα ηε ζπγγξαθηθή νκάδα ησλ θεηκέλσλ ησλ βηβιίσλ, δηαπίζησζε φηη ήηαλ άλδξεο. ε αληίζεζε, νη γπλαίθεο θηινηέρλεζαλ ηηο εηθφλεο. Ζ Αλαγλσζηνπνχινπ(1997) αλέιπζε πνηνηηθά ηηο αλαπαξαζηάζεηο ησλ δχν θχισλ ζηα 22 ζρνιηθά βηβιία ηεο γιψζζαο ηνπ δεκνηηθνχ ηεο επνρήο εθείλεο. θνπφο ηεο κειέηεο ηεο ήηαλ λα εμεηάζεη ηηο απεηθνλίζεηο ησλ γπλαηθείσλ θαη αλδξηθψλ ξφισλ, ηελ αληίιεςε θαη ηε ζηάζε γπλαίθαο θαη άλδξα γηα ηε δσή, ηελ επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ δχν θχισλ θαη ην ζπλδπαζκφ ηεο κε ηελ νηθνγελεηαθή θαη πξνζσπηθή δσή. Θεσξεηηθή βάζε ηεο κειέηεο απηήο ήηαλ φηη ηα δηδαθηηθά βηβιία εκπεξηέρνπλ κελχκαηα πνπ δηακνξθψλνπλ ηδενινγηθά ηα άηνκα θαη ηα κπνχλ ζηηο θπξίαξρεο θνηλσληθέο θαη πνιηηηζηηθέο αμίεο. πγθεθξηκέλα, ηα θείκελα κεηαβηβάδνπλ ζπγθεθξηκέλεο απφςεηο γηα ηηο θπιεηηθέο ζρέζεηο, γηα ηνπο αλδξηθνχο θαη ηνπο γπλαηθείνπο ξφινπο. Ζ κεζνδνινγία ηεο βαζίζηεθε ζηελ αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ απνζπαζκαηηθψλ θεηκέλσλ θαη εηθφλσλ ησλ βηβιίσλ θαη ησλ έμη ηάμεσλ. Αλαιχνληαο ην πεξηερφµελν θεηµέλσλ θαη εηθφλσλ ησλ βηβιίσλ, εζηηάδεη ζε ηξεηο άμνλεο: α) ηελ παξνπζίαζε ησλ δχν θχισλ, β) ηα δηθαηψµαηά ηνπο, ηε θνηλσληθή ηνπο ζέζε, ηηο ζηάζεηο ηνπο θαη γ) ηελ επαγγειµαηηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα. Ζ µειέηε ηεο φκσο, βαζίζηεθε θπξίσο ζε αλαιχζεηο λνήκαηνο ελδεηθηηθψλ απνζπαζµάησλ ησλ θεηµέλσλ. Ζ αλάιπζε ησλ εηθφλσλ έδεημε βαζηθά ηε γπλαίθα λα αζθεί ηνπο παξαδνζηαθνχο ξφινπο ηεο κεηέξαο, ηεο λνηθνθπξάο. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ θεηκέλσλ ζπκπέξαλε φηη ιίγα είλαη απηά πνπ πξνβάιινπλ ηελ αλαγλψξηζε ηεο γπλαίθαο σο απηφλνκνπ αηφκνπ. Οη επαγγεικαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλαιακβάλεη ε γπλαίθα είλαη ζε μερσξηζηνχο ηνκείο απφ ηνλ άλδξα. Αλ θαη κεξηθά απφ ηα επαγγέικαηα πνπ εκθαλίδεηαη λα αζθεί ε γπλαίθα κε κηα πξψηε καηηά δελ αλήθνπλ ζην παξαδνζηαθφ πιαίζην (ηαηξφο, λνζνθφκα, θ.ά), ηειηθά θαη απηά ζρεηίδνληαη κε ζηεξεφηππεο αληηιήςεηο πνπ ζέινπλ ην γπλαηθείν θχιν λα παξέρεη θξνληίδα, δηαπαηδαγψγεζε θαη ζηνξγή. Αληίζεηα νη άλδξεο παξνπζηάδνληαη λα αζθνχλ επαγγέικαηα πνπ απαηηνχλ κπτθή δχλακε αιιά θαη πςειφ κνξθσηηθφ επίπεδν. Έηζη ν άλδξαο, ππνζηήξημε ε εξεπλήηξηα, φηη πξνβάιιεηαη δπλαµηθφο, δεµηνπξγηθφο, δηεθδηθεηηθφο ζην ζπίηη θαη ηελ θνηλσλία, ελψ ε γπλαίθα ζην ξφιν ηεο ζηνξγηθήο, αθνζησµέλεο ζηελ νηθνγέλεηα. Κξηηηθή ησλ κειεηψλ απφ κεζνδνινγηθή ζθνπηά Ζ εξεπλεηηθή κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ νη παξαπάλσ έξεπλεο είλαη ε αλάιπζε

6 πεξηερνκέλνπ πνπ ελδείθλπηαη γηα ηελ αλάιπζε ηνπ γξαπηνχ αιιά θαη ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ. Ζ κέζνδνο απηή βαζηθά κεηαηξέπεη πιηθφ πνηνηηθήο θχζεο ζε κνξθή πνζνηηθψλ δεδνκέλσλ, κε απνηέιεζκα ηε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θεηκέλσλ. Σα θείκελα ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ πνπ εζηίαζαλ νη πεξηζζφηεξεο έξεπλεο εμεηάζηεθαλ ζηελ νιφηεηά ηνπο. Οξγαλψζεθαλ θαηεγνξίεο γηα ηελ ηαμηλφκεζε ησλ θεηκέλσλ ζε φιεο ηηο έξεπλεο θαη θσδηθνπνηήζεθαλ ζπζηεκαηηθά ηα θείκελα ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ. Οη θαηεγνξηνπνηήζεηο νξγαλψζεθαλ ζσζηά θαη ζχκθσλα κε ηελ θαηεχζπλζε ηεο θάζε έξεπλαο. Οη θαηεγνξίεο αλάιπζεο ήηαλ δηαηππσκέλεο κε ζαθήλεηα. Ζ παξνπζία ησλ δχν θχισλ ζε απηέο ήηαλ αληηθεηκεληθή θαη ηζφηηκε, γεγνλφο πνπ απνδπλακψλεη εξσηήκαηα πνπ κπνξεί λα εγεξζνχλ ζρεηηθά κε ην φηη φιεο απηέο νη έξεπλεο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ην θχιν, έγηλαλ απφ γπλαίθεο. Δπίζεο ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπο ζρεηηθά κε ηε πξνβνιή ηνπ γπλαηθείνπ θχινπ ζηα ζρνιηθά βηβιία ζπκπίπηνπλ, γεγνλφο πνπ εληζρχεη ηελ αμηνπηζηία ηνπο. Κξηηηθή ζχλζεζε θαη ησλ εξεπλψλ πµπεξαζµαηηθά ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία έρεη αλαπηπρζεί έλα πινχζην εξεπλεηηθφ έξγν µε αληηθείµελν ην πεξηερφµελν ησλ αλαγλσζηηθψλ ηνπ δεµνηηθνχ ζρνιείνπ. ιεο νη κειέηεο θαηαιήγνπλ ζην φηη ηα ζεμηζηηθά πξφηππα πξνβάιινληαη κέζα ζε θείκελα παιαηψλ θαη λέσλ βηβιίσλ είηε αθνξνχλ κηθξέο είηε κεγάιεο ηάμεηο. Ζ ηδενινγία φκσο ηεο θπιεηηθήο αληζφηεηαο πνπ θαηαγξάθεηαη ζην ζρνιηθφ βηβιίν δε παξνπζηάδεηαη ηφζν έληνλα θαη ζην θνηλσληθφ πεδίν, φπνπ νη ξφινη ηνπ άλδξα θαη ηεο γπλαίθαο έρνπλ αλαηξαπεί ή ηνπιάρηζηνλ είλαη δηαθνξνπνηεκέλνη. Κνηλή πξνζδνθία ησλ εξεπλεηξηψλ είλαη εηζαγσγή λέσλ βηβιίσλ, πνπ ζα αληαλαθινχλ ηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα ησλ ξφισλ ησλ δχν θχισλ θαη ζα ζπκβαδίδνπλ κε ηηο θνηλσληθέο αιιαγέο. Βέβαηα ην ηδαληθφηεξν ζα ήηαλ ζχκθσλα κε ηελ Καληαξηδή (1991) «ηα βηβιία λα είλαη αλνηρηά ζε κηα πνηθηιία ξφισλ θαη δξαζηεξηνηήησλ έηζη ψζηε λα δίλεηαη ζην άηνκν ε δπλαηφηεηα λα επηιέμεη απηφ πνπ ηνπ ηαηξηάδεη» (ζ.137). Κάηη ηέηνην φκσο ζην πιαίζην ηνπ ζπγθεληξσηηθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηφο καο, πνπ ην πεξηερφκελν ηνπ δηδαθηηθνχ βηβιίνπ εθθξάδεη ηελ επίζεκε ηδενινγία ηνπ θξάηνπο, θαληάδεη νπηνπηθφ. Με δεδνκέλν απηφ, ν ξφινο ηνπ δαζθάινπ/αο ζηελ επεμεξγαζία θαη ηε κεηαθνξά ησλ ζηεξενηχπσλ πνπ εκπεξηέρνληαη ζην ζρνιηθφ βηβιίν, αλ θαη ζεσξείηαη ζεκαληηθφο, δελ έρεη γίλεη αληηθείκελν έξεπλαο. Ίζσο, αληρλεχνληαο εξεπλεηηθά ην ξφιν ηνπ/εο ζε απηή ηε δηαδηθαζία, λα δηλφηαλ ε επθαηξία ζηνλ ίδην/α λα εκβαζχλεη θαη λα εμεηάζεη θξηηηθά ηνλ ηξφπν παξνπζηάδεη ην πεξηερφκελν ηνπ εθάζηνηε βηβιίνπ ζηνπο καζεηέο/ηξηεο. Έηζη ζα εμεηαδφηαλ θαη ε άιιε νπηηθή ηνπ δεηήκαηνο πνπ ήδε έρεη πξναλαθεξζεί. Έλα αθφκε αλνηρηφ πεδίν γηα έξεπλα ζα ήηαλ θαη ε δηεξεχλεζε ησλ επηπηψζεσλ πνπ κπνξεί λα έρεη ηειηθά ην πεξηερφκελν ησλ βηβιίσλ ζηα δχν θχια, γηαηί σο ηψξα δελ έρνπλ παξνπζηαζηεί ζρεηηθέο κειέηεο. Πξφηαζε γηα εξεπλεηηθή κειέηε κσο ηα λέα βηβιία ηνπ καζήκαηνο ηεο γιψζζαο ζην δεκνηηθφ ζρνιείν πνπ δηδάζθνληαη απφ ην ηξέρνλ ζρνιηθφ έηνο είλαη κηα πξαγκαηηθφηεηα. Αλνίγεηαη εθ λένπ ην ίδην πεδίν έξεπλαο, φκσο κε δηαθνξεηηθφ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ απηή ηε θνξά. Δξεπλεηηθέο εξγαζίεο γηα απηφ ην λέν εθπαηδεπηηθφ πιηθφ δελ έρνπλ αθφκε δεκνζηεπηεί. Δπίζεο νη ζπδεηήζεηο γηα ηα λέα βηβιία έρνπλ επηθεληξσζεί ζε λεσηεξηζηηθά ζηνηρεία ηνπο, φπσο ε ιεηηνπξγηθή ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη ε δηαζεκαηηθφηεηα. Ζ δηεξεχλεζε ινηπφλ ησλ λέσλ βηβιίσλ γιψζζαο( βηβιίν καζεηή θαη ηεηξάδην εξγαζηψλ) ζην δεκνηηθφ ζρνιείν γηα κελχκαηα πνπ εκπεξηέρνπλ ζρεηηθά κε ηνπο ξφινπο ησλ δχν θχισλ, είλαη έλα πεδίν πνπ πξέπεη λα εμεηαζηεί εξεπλεηηθά. Τπφζεζε- εξεπλεηηθά εξσηήκαηα

7 χκθσλα κε ηα παξαπάλσ είλαη βάζηκε ε ππφζεζε φηη ηα λέα βηβιία εκπεξηέρνπλ δηαθνξεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ δχν θχισλ, νη νπνίεο θνηλσληθνπνηνχλ δηαθνξεηηθά καζεηέο θαη καζήηξηεο. ηφρνο ινηπφλ ηεο παξνχζαο κειέηεο είλαη λα δηεξεπλεζεί αλ ππάξρνπλ ηέηνηεο αλαπαξαζηάζεηο. Σα εξσηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ είλαη; Πψο παξνπζηάδνληαη νη ξφινη ησλ δχν θχισλ κέζα ζηελ νηθνγέλεηα; Πνηνη είλαη θαη πψο παξνπζηάδνληαη νη επαγγεικαηηθνί ξφινη πνπ αλαιακβάλνπλ; Τπάξρεη ζπκθσλία κε απηνχο πνπ αλαιακβάλνπλ ζην θνηλσληθφ πεδίν; Πνηεο είλαη νη ζρέζεηο πνπ αλαπηχζζνπλ ηα δχν θχια ελδννηθνγελεηαθά; Πνηα είλαη ε ζηεξεφηππε εηθφλα ησλ δχν θχισλ; Πνηα εηθφλα πξνβάιιεηαη γηα ην αγφξη θαη γηα ην θνξίηζη; ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ Ζ εξεπλεηηθή κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έξεπλα είλαη ε αλάιπζε πεξηερνκέλνπ. Δίλαη κηα κέζνδνο πνπ έρεη εθαξκνζηεί πεξηζζφηεξν ζηελ αλάιπζε ηνπ γξαπηνχ θαη πξνθνξηθνχ ιφγνπ. Ζ κέζνδνο απηή βαζηθά κεηαηξέπεη πιηθφ πνηνηηθήο θχζεο ζε κνξθή πνζνηηθψλ δεδνκέλσλ, κε απνηέιεζκα ηε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θεηκέλσλ. Βαζηθά ζηνηρεία ηεο κεζφδνπ είλαη: ην θείκελν εμεηάδεηαη ζηελ νιφηεηά ηνπ, νξγαλψλνληαη θαηεγνξίεο γηα ηελ ηαμηλφκεζε ησλ θεηκέλσλ, ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ εκθαλίδνληαη ζην θείκελν πνζνηηθνπνηνχληαη. Απφ ηα παξαπάλσ θαίλεηαη φηη είλαη κηα ηππνπνηεκέλε κέζνδνο, πνπ νδεγεί ζε κηα ζπζηεκαηηθή θσδηθνπνίεζε ηνπ γξαπηνχ αιιά θαη ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ. Ζ ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ ζηνηρείσλ πνπ πξνθχπηνπλ νδεγνχλ ζηνλ έιεγρν ησλ ζεσξεηηθψλ ππνζέζεσλ ηεο έξεπλαο ή δηαηππψλνληαη ζπκπιεξσκαηηθέο ζεσξεηηθέο επεμεγήζεηο. Οη θαηεγνξίεο πνπ θαηαζθεπάδνληαη ζχκθσλα κε ηηο ππνζέζεηο ηεο έξεπλαο θαζψο θαη ε κνλάδα αλάιπζεο (ην ηκήκα ηνπ κελχκαηνο πνπ θαηεγνξηνπνηείηαη), θαζνξίδνληαη απφ ηελ θαηεχζπλζε πνπ ζέινπκε λα δψζνπκε ζηελ έξεπλα. θαζνξίδνληαη εθ ησλ πξνηέξσλ θαη επηβάιινληαη ζηα δεδνκέλα. Ζ ζεσξία πξνυπάξρεη, δελ αλαδχεηαη απφ ηα δεδνκέλα, ν εξεπλεηήο μεθηλάεη ζέηνληαο ζπγθεθξηκέλα εξσηήκαηα θαη ελλνηνινγηθέο θαηεγνξίεο πξηλ ηελ εμέηαζε ηνπ πιηθνχ, εθαξκφδνληαο απαγσγηθή πξνζέγγηζε. Γηα λα αξρίζεη κηα έξεπλα ζχκθσλα κε απηή ηε κέζνδν πξέπεη λα δηαηππσζνχλ ηα βαζηθά εξσηήκαηα θαη ηα δεδνκέλα ζηα νπνία ζα ζηεξηρηεί. ηε ζπλέρεηα πξνζδηνξίδεηαη ε βαζηθή κνλάδα θαηαγξαθήο ησλ δεδνκέλσλ. Πξνζδηνξίδεηαη δειαδή ην ηκήκα ηνπ θεηκέλνπ πνπ ζα απνηειέζεη ηε βάζε γηα ηελ θαηεγνξηνπνίεζε. Μπνξεί λα είλαη ε ιέμε, ε πξφηαζε, ε παξάγξαθνο, ην θείκελν. Καηφπηλ γίλεηαη ε θαηεγνξηνπνίεζε, ε νπνία απνηειεί ην θχξην θνξκφ ηεο αλάιπζεο πεξηερνκέλνπ. Γηα λα είλαη επηηπρήο ε αλάιπζε πεξηερνκέλνπ πξέπεη νη θαηεγνξίεο λα είλαη δηαηππσκέλεο κε ζαθήλεηα θαη λα είλαη θαηάιιειεο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε πξνβιεκαηηθή. ηελ πνξεία ηεο έξεπλαο δελ ππάξρεη θακία ηξνπνπνίεζε θαηεγνξηψλ. ψκα θεηκέλσλ Σν πεξηερφκελν ησλ λέσλ βηβιίσλ γιψζζαο ηεο Α, Γ, Δ θαη Σ ηάμεο ( βηβιίν θαη ηεηξάδην εξγαζηψλ καζεηή) πνπ εθδφζεθαλ ην 2006 θαη άξρηζαλ λα δηδάζθνληαη ην ζρνιηθφ έηνο είλαη ην ζψκα θεηκέλσλ πνπ εμεηάζηεθε. Αλαιπηηθά απηά είλαη: Α Γεκνηηθνχ Καξαληδφια Δ., Κχξδε, Κ., παλέιιε Σ., Σζηαγθάλε, Θ.,(2006) Γξάκκαηα-Λέμεηο- Ηζηνξίεο,( βηβιίν καζεηή) 1ν, 2νθαη 3ν ηεπρ., Αζήλα, ΤΠΔΠΘ- Π.Η Καξαληδφια Δ., Κχξδε, Κ., παλέιιε Σ., Σζηαγθάλε, Θ.,(2006) Γξάκκαηα-Λέμεηο- Ηζηνξίεο,( ηεηξάδην εξγαζηψλ) 1ν, θαη 2ν ηεπρ., Αζήλα, ΤΠΔΠΘ- Π.Η

8 Γ Γεκνηηθνχ Ηληδίδεο Δ., Παπαδφπνπινο Α., ηνχηεο Α., Σηθηνπνχινπ Αηθ.,(2006) Σα απίζαλα κνιχβηα (Βηβιίν καζεηή), 1ν, 2ν, θαη 3ν ηεπρ,,. Αζήλα, ΤΠΔΠΘ- Π.Η Ηληδίδεο Δ., Παπαδφπνπινο Α., ηνχηεο Α., Σηθηνπνχινπ Αηθ.,(2006) Σα απίζαλα κνιχβηα (Σεηξάδην εξγαζηψλ), 1ν θαη 2ν ηεπρ,. Αζήλα, ΤΠΔΠΘ- Π.Η Δ Γεκνηηθνχ Ηνξδαλίδνπ Α., Αλαζηαζνπνχινπ Α., Γαιαλφπνπινο Η., Γξπο Η.,Κφηηα Α., Υαιηθηάο Π. (2006), Σεο γιψζζαο ην ξφδη θαη ην ξνδάλη, (Βηβιίν καζεηή) 1ν, 2ν θαη 3ν ηεπρ. Αζήλα, ΤΠΔΠΘ- Π.Η Ηνξδαλίδνπ Α., Αλαζηαζνπνχινπ Α., Γαιαλφπνπινο Η., Γξπο Η.,Κφηηα Α., Υαιηθηάο Π. (2006), Σεο γιψζζαο ην ξφδη θαη ην ξνδάλη,(σεηξ. εξγαζηψλ)1νθαη 2ν ηεπρ., Αζήλα, ΤΠΔΠΘ- Π.Η Σ Γεκνηηθνχ Ηνξδαλίδνπ,Α., Καλειινπνχινπ, Ν., Κνζµά Δ., Κνπηαβά, Β., Oηθνλφµνπ, Π., Παπατσάλλνπ, Κ.,(2006) Λέμεηο Φξάζεηο Κείκελα (Βηβιίν καζεηή) 1ν,2ν θαη 3ν ηεπρ., Αζήλα, ΤΠΔΠΘ- Π.Η Ηνξδαλίδνπ,Α., Καλειινπνχινπ, Ν., Κνζµά Δ., Κνπηαβά, Β., Oηθνλφµνπ, Π., Παπατσάλλνπ, Κ.,(2006) Λέμεηο Φξάζεηο Κείκελα (Σεηξάδην εξγαζηψλ) 1ν θαη 2ν ηεπρ, Αζήλα, ΤΠΔΠΘ- Π.Η Γείγκα αλάιπζεο Απφ φια ηα βηβιία εμεηάζηεθαλ 8 ελφηεηεο απφ ηα Βηβιία καζεηή (εθεμήο Β.Μ) θαη ηεηξάδηα εξγαζηψλ πνπ επηιέρζεθαλ κε ηπραίν ηξφπν. Μνλάδα αλάιπζεο Ωο κνλάδα αλάιπζεο ζεσξήζεθε ε θξάζε, ε πξφηαζε, ε παξάγξαθνο έσο ην γεληθφηεξν ζέκα ηνπ θάζε θεηκέλνπ. ηελ επεμεξγαζία ησλ θεηκέλσλ αληρλεχηεθε ε παξνπζία(ζπρλφηεηα εκθάληζεο) ή απνπζία κηαο ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίαο έηζη ψζηε λα δηαπηζησζεί ε ζεκαζία πνπ θέξνπλ απηά. χζηεκα θαηεγνξηνπνίεζεο Οη θαηεγνξίεο πνπ νξγαλψζεθαλ είλαη νη εμήο: Α)Δπάγγεικα θαη θχιιν 1) Ση επάγγεικα θάλεη ε γπλαίθα 2) Ση επάγγεικα θάλεη ν άλδξαο 3) Πξνζσπηθή ηθαλνπνίεζε, θηινδνμίεο, ζηφρνη ηεο γπλαίθαο 4) Πξνζσπηθή ηθαλνπνίεζε, θηινδνμίεο, ζηφρνη ηνπ άλδξα Β) Ο ξφινο ησλ δχν θχισλ ζηελ νηθνγέλεηα 1) Ζ γπλαίθα σο κεηέξα- ππεξεζίεο θαη θαζήθνληα 2) Ο άλδξαο σο παηέξαο- ππεξεζίεο θαη θαζήθνληα 3) Οηθηαθέο εξγαζίεο θαη γπλαίθα 4) Οηθηαθέο εξγαζίεο θαη άλδξαο 5) Ζ γπλαίθα σο ζχδπγνο 6) Ο άλδξαο σο ζχδπγνο Γ) ρέζεηο ησλ δχν θχισλ κε ηα παηδηά ηνπο Μεηέξα 1) Γεκνθξαηηθέο 2) Απηαξρηθέο Τπεξπξνζηαηεπηηθέο 3) Αγάπε- ηξπθεξφηεηα Παηέξαο 4) Γεκνθξαηηθέο 5) Απηαξρηθέο Τπεξπξνζηαηεπηηθέο

9 6) Αγάπε- ηξπθεξφηεηα Γ) ηεξεφηππε εηθφλα ησλ δχν θχισλ 1) ηεξεφηππα ηεο γπλαίθαο σο πξνο ηε ζπκπεξηθνξά θαη ην ραξαθηήξα 2) ηεξεφηππα ηνπ άλδξα σο πξνο ηε ζπκπεξηθνξά θαη ην ραξαθηήξα 3) ηεξεφηππα σο πξνο ην ξφιν ηεο γπλαίθαο 4) ηεξεφηππα σο πξνο ην ξφιν ηνπ άλδξα E) ηεξεφηππε εηθφλα ηνπ θνξηηζηνχ θαη αγνξηνχ 1) Φπζηθέο θαη λνεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θνξηηζηνχ 2) Υαξαθηήξαο-Πξνζσπηθφηεηα θνξηηζηνχ 3) Φπζηθέο θαη λνεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο αγνξηνχ 4) Υαξαθηήξαο-Πξνζσπηθφηεηα αγνξηνχ Καηεγνξηνπνίεζε Γηα ηελ αληηθεηκεληθφηεηα ηεο θαηεγνξηνπνίεζεο βνήζεζαλ 2 θξηηέο, έλαο άλδξαο θαη κηα γπλαίθα. πγθεθξηκέλα ηνπο δεηήζεθε, κεηά απφ ζρεηηθή ελεκέξσζε, λα θαηαηάμνπλ ηα δειηία πνπ ηνπο δφζεθαλ ζηηο ζρεηηθέο θαηεγνξίεο. Μεηά απφ ηελ θαηάηαμε ησλ δειηίσλ πξνέθπςε ν παξαθάησ πίλαθαο: Αμηνπηζηία ηαμηλφκεζεο εξεπλεηή θξηηψλ Κξηηήο Σάμε Γειηία 1νπ Κξηηή Γειηία 2νπ Κξηηή πκθσλίαο επί ηηο εθαηφ Α Γ ,2 Δ Σ ,5 Ο καζεκαηηθφο ηχπνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ήηαλ ν παξαθάησ: 100*(Κ1+Κ2) Σχπνο Δ = 2*.Γ. πνπ: Δ( ζπκθσλία επί ηηο εθαηφ) Κ1 θαη Κ2 ν αξηζκφο ησλ δειηίσλ πνπ θαηέηαμε ν θάζε θξηηήο.γ ν αξηζκφο δειηίσλ ηνπ θξηηή πνπ ζπκθσλνχζαλ κε ηνλ εξεπλεηή ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ Δπάγγεικα θαη θχιιν ηνλ ελλνηνινγηθφ απηφ άμνλα εμεηάζηεθαλ νη επαγγεικαηηθνί ξφινη ησλ δχν θχιισλ. πλνιηθά βξέζεθαλ 40 δειηία(πίλαθαο 1). Ζ παξνπζίαζε ησλ αληξηθψλ επαγγεικάησλ είλαη ζπληξηπηηθή ζε ζρέζε κε απηή ησλ γπλαηθείσλ. Δηδηθφηεξα αλαθέξνληαη 35 επαγγέικαηα πνπ ηα αζθνχλ άληξεο θαη κφλν 5 πνπ ηα αζθνχλ γπλαίθεο. Σα είδε ησλ επαγγεικάησλ ησλ αλδξψλ είλαη πνιιά. ηα αλδξηθά επαγγέικαηα δηαθξίλνπκε απηά ηνπ ρηίζηε (Β.Μ, Σ, ηάμε,ηεπρ.3,ζ.7), ηνπ ςαξά (Β.Μ, Σ, ηάμε ηεπρ.3,ζ. θαη άιια ρεηξσλαθηηθά επαγγέικαηα. Τπάξρνπλ φκσο θη άιια φπσο απηά ηνπ θαπεηάληνπ (Β.Μ, Γηάμε,ηεχρ.1,ζ.36), δηεπζπληήο (Β.Μ,Α ηάμε, ηεχρ. 2, ζ.27), θαη αξρηζηξάηεγνπ (Β.Μ, Δ ηάμε, ηεχρ. Γ, ζ.21), κε πςειφ θνηλσληθφ θχξνο. Γε ιείπνπλ φκσο θαη επαγγέικαηα φπσο ηνπ κπισλά, ηνπ γαλσηή, ηνπ ζαιεπηηδή θαη ηνπ πεγαδά ηα νπνία είλαη μεπεξαζκέλα πνπ δελ αληαπνθξίλνληαη ζηα ζχγρξνλα αλδξηθά επαγγέικαηα.. Παξφκνηα είλαη θαη ε δηαπίζησζε ηεο Γειεγηάλλε- Κνπηκηδή (1987, ζ. 241) γηα ηα πξνεγνχκελα βηβιία ηεο γιψζζαο. Δπίζεο παξνπζηάδνληαη θαη θάπνηα ιίγα ζχγρξνλα επαγγέικαηα, φπσο γηα παξάδεηγκα ηνπ

10 γξαθίζηα θαη ηνπ ηερληθνχ Ζ/Τ. Αλ θαη ηα γπλαηθεία επαγγέικαηα πνπ αληρλεχηεθαλ είλαη κφλν 5, ηα 3 ηεο δηεπζχληξηαο εξεπλψλ (Β.Μ, η ηάμε.,ηεχρ.3, ζ.15), ηεο θαζεγήηξηαο θπζηθήο ζε παλεπηζηήκην (Β.Μ, η.,ηεχρ. 3, ζ.15), θαη ηεο δηεπζχληξηαο (Β.Μ, Γ, ηεχρ.2, ζ.45). Οη γπλαίθεο πνπ αζθνχλ ηα επαγγέικαηα κε ην πςειφ θχξνο πνπ πξναλαθέξζεθαλ, αληινχλ πξνζσπηθή ηθαλνπνίεζε θαη παξνπζηάδνληαη κε κεγάιεο επαγγεικαηηθέο θηινδνμίεο θαη ζηφρνπο. Έηζη ε δηεπζχληξηα εξεπλψλ αλαθέξεη φηη: «ην πάζνο κνπ γηα ηελ έξεπλα κεγάισλε ρξφλν κε ην ρξφλν», «δηςάκε λα βξνχκε ηε ιχζε ζηα αηλίγκαηα ηνπ ζχκπαληνο θαη ηεο θχζεο» (Β.Μ, Σ, ηεπρ. Γ, ζ.15). Ζ θαζεγήηξηα θπζηθήο αλαθέξεη φηη: «γηα λα δηαθξηζεί θαλείο ζε έλα εξγαζηήξην(εξεπλψλ), πξέπεη έηζη θη αιιηψο λα είλαη ηειεηνκαλήο». κσο ε παξνπζίαζε ησλ γπλαηθψλ λα θάλνπλ ηέηνηα επαγγέικαηα θχξνπο πνπ απαηηνχλ κεγάιε κφξθσζε, ζα ήηαλ έλα ζεηηθφ γηα ηα λέα βηβιία, ηνπιάρηζηνλ απφ άπνςε πνηφηεηαο, αλ δελ θηλνχζε ππνςίεο ην γεγνλφο φηη δχν απφ ηα ζπγθεθξηκέλα δειηία πνπ αλαθέξνπλ απηά ηα επαγγέικαηα, δελ βξίζθνληαλ φια ζε έλα κάζεκα πνπ κάιηζηα έρεη ηίηιν: «Δπηζηήκε κε άξσκα γπλαίθαο». Απελαληίαο αλαθνξέο ησλ αληξηθψλ επαγγεικάησλ βξέζεθαλ πνιιέο θαη ζε δηάθνξα καζήκαηα. Ζ ζπρλφηεηα παξνπζίαζεο αλδξηθψλ θαη γπλαηθείσλ επαγγεικάησλ είλαη πεξίπνπ 6: 1 πνζνζηφ παξφκνην κε ην πνζνζηφ 7: 1 ηεο Β. Γειεγηάλλε- Κνπηκηδή(1987) θαη δεκηνπξγεί ηελ εληχπσζε φηη ζηε ζχγρξνλε θνηλσλία καο ην επάγγεικα είλαη αλδξηθφ πξνλφκην ή φηη νη γπλαίθεο είλαη αλεπάγγειηεο. ε αληίζεζε κε ηα παξαπάλσ, ιείπνπλ αλαθνξέο γηα ηηο επαγγεικαηηθέο θηινδνμίεο ηνπ άλδξα. κσο ηειηθά δε κπνξνχκε λα ηζρπξηζηνχκε φηη θαηαθπξψλεηαη ζηα ζεηηθά ησλ λέσλ βηβιίσλ, αθνχ ε πιεζψξα ησλ αλδξηθψλ επαγγεικάησλ ζηα βηβιία δείρλεη φηη ν επαγγεικαηηθφο ζηίβνο θαη άξα νη θηινδνμίεο είλαη πξνλφκην ηνπ άλδξα. Ο θαηάινγνο ησλ αληξηθψλ επαγγεικάησλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζε απηέο ηηο ελφηεηεο είλαη: ςαξάο, λαπηηθφο, δηεπζπληήο, θαπεηάληνο, θνπξέαο, δαραξνπιάζηεο, θαξαγθηνδνπαίρηεο, νηθνδφκνο, ζθελνγξάθνο, ζθελνζέηεο, αξρηζηξάηεγνο, ςαξάο, νδεγφο, ππεχζπλνο ζηαζκνχ, εθδφηεο εηζηηεξίσλ, ρηίζηεο, ηζαγθάξεο, γαλσηήο, πεγαδάο, κπισλάο, ιηκεληθφο, ακαμάο, ραζάπεο, ζαιεπηηδήο, κάγεηξαο, ππεχζπλνο μελνδνρεηαθήο δηνίθεζεο, γξαθίζηαο, ηερληθφο Ζ/Τ, ερνιήπηεο,. Ο θαηάινγνο ησλ γπλαηθείσλ επαγγεικάησλ είλαη: ρνξεχηξηα, δηεπζχληξηα, δηεπζχληξηα εξεπλψλ, παλεπηζηεκηαθή θαζεγήηξηα θπζηθήο, θιεζάξηζα Ο ξφινο ησλ δχν θχισλ ζηελ νηθνγέλεηα ηνλ ελλνηνινγηθφ απηφ άμνλα εμεηάζηεθε ν ξφινο ησλ δχν θχισλ κέζα ζηελ νηθνγέλεηα. Βξέζεθαλ ζπλνιηθά 12 δειηία. (πίλαθαο 2). ηελ β1 θαηεγνξία ε γπλαίθα παξνπζηάδεηαη ζε 5 δειηία κε ππεξεζίεο θαη θαζήθνληα φπσο είλαη ην δηάβαζκα ησλ παηδηψλ ηεο θαη νη εηνηκαζίεο ηνπ ζπηηηνχ. Σηο ίδηεο ππεξεζίεο θαη θαζήθνληα αλαθέξεη θαη ε Καληαξηδή ( 1991, ζ. 116,117). Έηζη ζην (Β.Μ ηάμε Γ, ηεχρ. 1, ζ.31), έλα αγφξη καζεηήο, αλαθέξεη ζην εκεξνιφγηφ ηνπ φηη: «Σφηε ήξζε ε κεηέξα κνπ θαη κνπ είπε λα ηα μαλαγξάςσ, γηαηί δελ έβγαηλαλ ηα γξάκκαηα». Δπίζεο ζην (Β.Μ Γ Σάμε ηεχρ.2 ζ.34), ε κεηέξα ιέεη ζην παηδί ηεο πνπ ην βιέπεη λα κελ πξνιαβαίλεη λα δηαβάζεη: «Πφηε ζα πξνιάβσ λα θάλσ ηφζεο εηνηκαζίεο; Σειείσλε κε ηα καζήκαηά ζνπ». Έλα άιιν θαζήθνλ ηεο κεηέξαο είλαη θαη ην θαγεηφ ησλ παηδηψλ. Έηζη ζε έλα δειηίν ηνπ (Β.Μ ηάμε Δ, ηεχρ.1, ζ.24), ε κεηέξα θσλάδεη ηηο θφξεο ηεο: «Φξνζνχια, Αλλνχια, ειάηε ηξψκε». Αθφκε ε κεηέξα παξνπζηάδεηαη σο ππεχζπλε γηα ηε θξνληίδα ηνπ παηδηνχ ηεο φηαλ απηφ είλαη άξξσζην, αθνχ φπσο αλαθέξεηαη ζην (Β.Μ ηάμε Γ., ηεχρ.2, ζ.46): «ήκεξα νχηε πνλνθέθαινο νχηε ππξεηφο, ε κεηέξα αλαθνπθίζηεθε». Δλψ γηα ηνλ παηέξα( β2 θαηεγνξία) ζην ίδην ζεκείν, θαη είλαη ην κνλαδηθφ δειηίν ζην (Β.Μ ηάμε Γ., ηεχρ. 2 ζ. 46) ηεο θαηεγνξίαο απηήο πνπ αθνξά θάπνηα ππεξεζία πνπ πξνζθέξεη, δελ αλαθέξεη θάηη γηα ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ παξά

11 κφλν φηη: «έγξαςε ζεκείσκα γηα λα θαζίζσ κέζα ζηα δηαιείκκαηα αχξην». Γηα ηε θαηεγνξία β3 βξέζεθαλ 4 δειηία. ε θάπνηα απφ απηά ε γπλαίθα παξνπζηάδεηαη επηθνξηηζκέλε κε ζρεδφλ ηνπο ίδηνπο παξαδνζηαθνχο ξφινπο πνπ παξνπζηάδεη θαη ε Καληαξηδή ( 1991, ζ. 115,116) γηα ηα παιηφηεξα βηβιία. ην ( Β.Μ ηάμε Γ.,ηεχρ.2 ζ.34), αλαθέξεηαη: «Ζ κεηέξα εηνηκάδεη γηα βξαδηλφ κηα ιαραλφζνππα», ζην ίδην πάιη: «Ζ κεηέξα ζα ζθνππίδεη θαη ζα ζθνπγγαξίδεη ην ζπίηη». ε έλα άιιν (Β.Μ, ηάμε Γ, ηεχρ. 2, ζ. 42), παξνπζηάδεηαη σο ππεχζπλε γηα ηα ςψληα: «Ζ γηαγηά Μεξφπε αγφξαζε ληνκάηεο, ζπαλάθη.». Γηα ηελ θαηεγνξία β4 βξέζεθαλ 2 δειηία. ην έλα απφ απηά, πνπ πεξηέρεηαη ζην (Β.Μ, ηάμε Γ, ηεχρ.2, ζ. 38) αλαθέξεηαη: «Ο παηέξαο ζα πνηίδεη ηα ινπινχδηα θαη ζα θαζαξίδεη ηα ηδάκηα» θαη ζην άιιν (Β.Μ, Γ ηάμε, ηεχρ.1, ζ. 40) ν παηέξαο «θξέκαζε κε γεξέο αιπζίδεο ηελ θνχληα κνπ». Έηζη ελψ ζην πξψην δειηίν παξνπζηάδεηαη λα εθηειεί εξγαζίεο πνπ «ζεσξνχληαη» γπλαηθείεο, ζην άιιν αλαιακβάλεη ηηο δχζθνιεο ηερληθέο δνπιεηέο πνπ απαηηνχλ ζσκαηηθή δχλακε αιιά θαη εμππλάδα. ηελ θαηεγνξία β5 θαη β6 δε βξέζεθαλ δειηία θαη απηφ δελ είλαη ηπραίν γηαηί απφ ηα λέα βηβιία απνπζηάδνπλ νη ζηηγκέο ηεο νηθνγελεηαθήο δσήο. ρέζεηο ησλ δχν θχισλ κε ηα παηδηά ηνπο Γηα φιεο ηηο θαηεγνξίεο απηνχ ηνπ ελλνηνινγηθνχ άμνλα βξέζεθαλ κφλν 2 δειηία(πίλαθαο 3). Γηα ηηο Γ1,Γ3 Γ4, Γ5 θαηεγνξίεο δε βξέζεθαλ θαζφινπ θαη είλαη θπζηνινγηθφ γηαηί ηα θείκελα ησλ βηβιίσλ δελ παξνπζηάδνπλ νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο. Σα λέα βηβιία ινηπφλ αθνινπζνχλ ηελ ίδηα δνθηκαζκέλε ζπληαγή ησλ πξφζθαηα απειζέλησλ βηβιίσλ πνπ αληηθαηάζηεζαλ, ηα νπνία ζχκθσλα γηα ηελ Καληαξηδή (1991) δελ πεξηέγξαθαλ ηελ νηθνγελεηαθή δσή γηα λα απνθχγνπλ ηελ πξνβνιή ζηεξεφηππσλ. ηε γ2 θαηεγνξία, θαη ζην κνλαδηθφ δειηίν πνπ βξέζεθε (Β.Μ, Γ ηάμε, ηεχρ. 2 ζ. 34), ε κεηέξα εκθαλίδεηαη απηαξρηθή αιιά θαη ηαπηφρξνλα ππεξπξνζηαηεπηηθή, ιέγνληαο ζηελ θφξε ηεο πνπ ζέιεη λα θάλεη έλα πάξηη: «Μα πφζνπο ζέιεηο λα θαιέζεηο; Δζχ ρξεηάδεζαη πιαηεία θαη φρη ζπίηη! Πφηε ζα πξνιάβσ λα θάλσ ηφζεο εηνηκαζίεο; Σειείσλε κε ηα καζήκαηά ζνπ». Δπίζεο ζηε γ6 θαηεγνξία, βξέζεθε έλα δειηίν ζην (Β.Μ, Γ ηάμε, ηεχρ. 2 ζ. 34), κε ηνλ παηέξα εκθαλίδεηαη κε θαηαλφεζε, αγάπε θαη ηξπθεξφηεηα φηαλ επηηξέπεη ζηελ θφξε ηνπ λα θάλεη απηφ ην πάξηη θαη «ηε θίιεζε ζην κάγνπιν». ηεξεφηππε εηθφλα ησλ δχν θχισλ Σα ζηεξεφηππα είλαη γεληθεχζεηο πνπ πεγάδνπλ απφ ηηο εκπεηξίεο θαη ηηο γλψζεηο πνπ απνθηάκε θαη ηηο ρξεζηκνπνηνχκε ζηηο ζρέζεηο καο κε πξάγκαηα, θαηαζηάζεηο θαη αλζξψπνπο, ζχκθσλα κε ηνλ Σζηάθαιν (2000, ζ.139). Σα ζηεξεφηππα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην γπλαηθείν θχιν είλαη ε αλσξηκφηεηα, αλαπνθαζηζηηθφηεηα, δεηιία ελψ γηα ηνπο άλδξεο είλαη απνθαζηζηηθφηεηα, ε πξσηνβνπιία, ε εμππλάδα, ε δχλακε, ε γελλαηφηεηα ζχκθσλα κε ηελ Καληαξηδή (1991, ζ.76-77). Αλαιπηηθφηεξα γηα απηφλ ηνλ ελλνηνινγηθφ άμνλα βξέζεθαλ 7 δειηία (πίλαθαο 4). Γηα ηελ δ1 θαηεγνξία δε βξέζεθαλ δειηία. ηελ δ2 θαηεγνξία βξέζεθαλ 2 δειηία ζην κάζεκα: «Οη ρηίζηεο» ηνπ (Β.Μ, η Σάμε, ηεχρ. 3 ζ.7). ε απηφ νη άληξεο ρηίζηεο παξνπζηάδνληαη ηφζν δπλαηνί πνπ δελ θαηαιαβαίλνπλ ηνλ ζσκαηηθφ πφλν θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εξγαζίαο ηνπο αθνχ «ηα ρέξηα ηνπο καηψλνπλ» ζε κηα δνπιεηά πνπ «είλαη κηα ππφζεζε θάπσο δχζθνιε». Πην θάησ θαη ζηελ ίδηα ζειίδα αλαθέξεηαη φηη : «είλαη ιεβέληεο φιν πείζκα νη ρηίζηεο». Έηζη θαιιηεξγείηαη ην ζηεξεφηππν ηνπ δπλαηνχ άλδξα, πνπ αςεθά ηνπο πφλνπο θαη ηελ θνχξαζε, πνπ κφλν απηφο κπνξεί λα

12 θάλεη απηή ηελ δχζθνιε εξγαζία.γηα ηε δ3 θαηεγνξία βξέζεθαλ 5 δειηία. ην (Β.Μ, Γ ηάμε, ηεχρ. 2, ζ.35), ε Μειίλα ε εγγνλή ηεο γηαγηά Μεξφπεο ιέεη ζε έλα θίιν ηεο φηη «είλαη δνπιεηά γηα ηε γηαγηά Μεξφπε» ε δαραξνπιαζηηθή. Έηζη ζηα κάηηα ησλ θνξηηζηψλ θαίλεηαη απνδεθηφ θαη ινγηθφ ην ζηεξεφηππν ηνπ ξφινπ ηεο γπλαίθαο πνπ θηηάρλεη ηα γιπθά ηνπ ζπηηηνχ. Έλα ξφιν πνπ κάιινλ ζα είλαη πξφζπκα θη απηά λα ηνλ απνδερζνχλ σο ελήιηθεο, παξαγλσξίδνληαο πνιιέο εμαηξέζεηο ηνπ ζηεξεφηππνπ, φηη νη πεξηζζφηεξνη δαραξνπιάζηεο (εθηφο ζπηηηνχ) είλαη άλδξεο. Αθφκε ζε έλα άιιν κάζεκα «Σα δηθά κνπ παηρλίδηα» ηνπ ίδηνπ βηβιίνπ ζηε ζ. 36 κηα γπλαίθα πνπ ηελ παξνπζηάδεη λα θηλείηαη ζην ζπίηη ηεο, θαιεί θαη θεξλάεη ηα παηδηά ηεο γεηηνληάο ζε πνιπηειή επξσπατθά ζεξβίηζηα ηζάη, καξκειάδεο θαη βνπηήκαηα. κσο απηά ηα ζεξβίηζηα, φπσο αλαθέξεηαη, ηεο ηα έρεη θέξεη ν ζχδπγφο ηεο γηαηί «είλαη γπλαίθα θαπεηάληνπ». Πξνβάιιεηαη έηζη ην ζηεξεφηππν ηνπ ξφινπ ηεο λνηθνθπξάο γπλαίθαο, πνπ ν άλδξαο ηεο κε ηε δνπιεηά ηνπ, ηεο θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ηεο, πνπ εθηφο ησλ άιισλ, κπνξεί λα είλαη θαη ηα απαξαίηεηα (ζεξβίηζηα)γηα ην λνηθνθπξηφ πνπ ηελ θαζειψλνπλ αθφκα πεξηζζφηεξν ζηνλ άραξν ξφιν ηεο λνηθνθπξάο. Έλα άιιν παξειθφκελν (εθηφο απφ ηα ζεξβίηζηα) ην νπνίν ζπλδέεη ηηο γπλαίθεο ζηελ εθηέιεζε απηνχ ηνπ ξφινπ είλαη θαη ε ζθνχπα. Καη απηφ ην ζηεξεφηππν φκσο ηνπ ξφινπ, φηη δειαδή ε ζθνχπα είλαη αλαπφζπαζηε απφ κηα γπλαίθα λνηθνθπξά, επαιεζεχεηαη ζην (Β.Μ, Γ ηάμε, ηεχρ.1, ζ. 42), αθνχ: «Μηα θπξία βγήθε απφ ην ζπίηη θαη άξρηζε λα καο θπλεγά κε έλα ζθνππφμπιν». Δπίζεο ζε άιια δχν δειηία ηνπ (Β.Μ., Γ ηάμε, ηεχρ. 1, ζ. 40), αλαθέξεηαη: «ην κεγαιχηεξν απφ ηα ηξία ζπίηηα έκελαλ νη ηδηνθηήηεο. Ο θχξηνο ηακάηεο κε ηε γπλαίθα ηνπ ηελ θπξία Δηξήλε.. ην κηθξφηεξν ζπίηη, έκελε ν θπξ Φάλεο, ν θνπξέαο, κε ηε γπλαίθα ηνπ, ηελ θπξία Οδχζζεηα». Έηζη ε γπλαίθα παξνπζηάδεηαη θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο δεχηεξε θαηά ζεηξά ζε ζρέζε κε ηνλ άλδξα ηεο, ν νπνίνο δείρλεη λα ππεξέρεη ζε κία αληζφηηκε ζπδπγηθή ζρέζε. Ζ γπλαίθα ζε απηά παξνπζηάδεηαη σο έλα αθαλέο άηνκν ρσξίο ηδηαίηεξε πξνζσπηθφηεηα ξφιν θαη ππφζηαζε, απφκαθξε θαη πίζσ απφ ην ζχδπγφ ηεο. Γε βξέζεθαλ δειηία γηα ηελ δ4 θαηεγνξία, γεγνλφο πνπ δείρλεη ηελ πξφζεζε ησλ ζπγγξαθέσλ λα απαιείςνπλ ηα ζηεξεφηππα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ξφιν ηνπ άλδξα θάηη φκσο πνπ δελ θαηαθέξλνπλ κε ηε γπλαίθα. ηεξεφηππε εηθφλα ηνπ θνξηηζηνχ θαη αγνξηνχ Γηα απηφλ ηνλ ελλνηνινγηθφ άμνλα βξέζεθαλ 7 δειηία(πίλαθαο 5). Γηα ηελ ε1 θαηεγνξία βξέζεθε 1 δειηίν. ην (Β.Μ, ηάμε Γ, ηεχρ.2, ζ.38), αλαθέξεηαη φηη: «Ζ Μειίλα ζα μεζθνλίδεη ηα έπηπια».σν θνξίηζη ινηπφλ εκθαλίδεηαη λα βνεζά θαη λα καζαίλεη ηηο δνπιεηέο ηνπ ζπηηηνχ. Κάηη παξφκνην αλαθέξεη θαη ε Καληαξηδή ( 1991, ζ.117) γηα ηε κηθξή θφξε πνπ βνεζά ηε κεηέξα ζηηο δνπιεηέο ηνπ ζπηηηνχ. Γηα ηελ ε2 θαηεγνξία βξέζεθε 1 δειηίν ζην (Β.Μ, ηάμε Γ, ζ.35), πνπ αλαθέξεη φηη ην θνξίηζη: «ζα γειάζεη κε ηηο θίιεο ηεο πεηξάδνληαο ηα αγφξηα».δδψ παξνπζηάδνληαη ηα θνξίηζηα δπλακηθά κε πξνζσπηθφηεηα πνπ είλαη ζε ζέζε λα ηα βάινπλ κε ην ππνηηζέκελν ηζρπξφ θχιν, πεηξάδνληαο ηα αγφξηα. Τπάξρεη ινηπφλ κηα δηαθνξνπνίεζε κε απνηειέζκαηα άιισλ εξεπλψλ Καληαξδή (1991) πνπ αζρνιήζεθαλ κε ηα παιηφηεξα βηβιία, ηα νπνία παξνπζίαδαλ ηα θνξίηζηα ληξνπαιά ζε ζρέζε κε ηα αγφξηα κε θξάζεηο φπσο: «Μνλάρα ηα θνξίηζηα θνβνχληαη» ζ Παξφια απηά φκσο ζηελ ε3 θαηεγνξία πνπ αθνξά ηηο θπζηθέο θαη λνεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ αγνξηψλ βξέζεθαλ 5 δειηία. Σα αγφξηα παίδνπλ πνδφζθαηξν φπσο αλαθέξεηαη ζην (Β.Μ, Γ ηάμε, ηεχρ. 2, ζ.47) : «Ξέξεηο ηη είλαη λα έρεηο ππξεηφ θαη λα αθνχο απφ ην παξάζπξν ηηο αγξηνθσλάξεο ηνπ Αληψλε θαη ηνπ Ηβάλ; Γθνι!!» ή παίδνπλ κπάζθεη φπσο αλαθέξεηαη ζην (Β.Μ, Γ ηάμε, ηεχρ. 1, ζ.28): «Σελ Κπξηαθή ν άθεο έρεη πξνπφλεζε ζην κπάζθεη». Δπίζεο ηα αγφξηα παξνπζηάδνληαη λα καγεηξεχνπλ φπσο ζην κάζεκα: «Μηθξνκαγεηξέκαηα» ηνπ (Β.Μ, ηεο Γ ηάμ.,

13 ηεχρ.2 ζει 39). Γηα ηελ ε4 θαηεγνξία δε βξέζεθαλ δειηία πνπ λα πεξηγξάθνπλ ην ραξαθηήξα θαη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ αγνξηνχ. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ε φηη αθνξά ηα επαγγέικαηα ππάξρεη κηα αξηζκεηηθή ππεξνρή παξνπζίαζεο ησλ αληξηθψλ ζε ζρέζε κε ηα γπλαηθεία. Σα 35 αληξηθά επαγγέικαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζε ζρέζε κε ηα 5 γπλαηθεία δείρλεη φηη ηα λέα βηβιία δε δίλνπλ αληηθεηκεληθά, ηελ εηθφλα ηεο ζχγρξνλεο γπλαίθαο πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζε δηάθνξα επαγγέικαηα. κσο ε πιαζκαηηθή απηή απεηθφληζε ηνπ επαγγεικαηηθνχ ξφινπ ηεο, δεκηνπξγεί ζηελ πιεηνλφηεηα ησλ καζεηψλ πνπ έρνπλ εξγαδφκελεο κεηέξεο, κηα ζχγρπζε κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα πνπ βηψλνπλ θαζεκεξηλά θαη ηνπο θαιιηεξγεί ιαλζαζκέλα πξφηππα. Ο άλδξαο εκθαλίδεηαη λα αζθεί κηα πνηθηιία επαγγεικάησλ. Απηή ηελ αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπο, πνπ εκθαλίδεηαη δηάζπαξηα ζε φιεο ηηο ελφηεηεο πνπ εμεηάζηεθαλ δείρλεη λα ηελ ηζνζθειίδεη έλα κάζεκα, πνπ φπσο έρεη πξναλαθεξζεί αθνξά δχν γπλαηθεία επαγγέικαηα θνηλσληθνχ θχξνπο(δηεπζχληξηα εξεπλψλ, παλεπηζηεκηαθή θαζεγήηξηα), απφ ηα 5 ζπλνιηθά πνπ παξνπζηάδνληαη φηη ηα αζθνχλ γπλαίθεο. Απηά φκσο ηα αθξαία παξαδείγκαηα, έηζη φπσο παξνπζηάδνληαη, ζε έλα ηνπίν απνπζίαο θη άιισλ «ζπλεζηζκέλσλ» γπλαηθείσλ επαγγεικάησλ, φπσο απηφ ηεο ππαιιήινπ, ηεο γηαηξνχ, ηεο δηθεγνξίλαο, πεξηζζφηεξν απνπξνζαλαηνιίδνπλ ηνπ καζεηέο/ηξηεο απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο δσήο, παξά ηνλψλνπλ ηελ επαγγεικαηηθή εηθφλα ηεο γπλαίθαο. Οη ππεξεζίεο θαη ηα θαζήθνληα ηεο γπλαίθαο σο κεηέξαο κέζα ζηελ νηθνγέλεηα είλαη πνιιέο. Δίλαη ππεχζπλε γηα ην δηάβαζκα ησλ παηδηψλ, γηα ηηο εηνηκαζίεο ηνπ ζπηηηνχ, γηα ην θαγεηφ ησλ παηδηψλ, γηα ηελ αλάξξσζή ηνπο. Ο παηέξαο δελ εκθαλίδεηαη κε ηέηνηα θαζήθνληα. Ζ πξαγκαηηθφηεηα φκσο είλαη δηαθνξεηηθή. Ο ζχγρξνλνο παηέξαο φκσο, αλ φρη ηζφηηκα, ζίγνπξα ζε έλα κεγάιν πνζνζηφ αζρνιείηαη κε ηα παξαπάλσ, πξνζπαζψληαο λα βνεζήζεη ηελ εξγαδφκελε ζχδπγφ ηνπ, ζχκθσλα κε πξφζθαηα απνηειέζκαηα έξεπλαο κε ηίηιν: «Ίζνη ζχληξνθνη: Δπαλαπξνζδηνξίδνληαο ηνλ ξφιν ησλ αλδξψλ ζηελ εξγαζηαθή θαη πξνζσπηθή δσή» πνπ ζπληφληζε ην ΚΔΘΗ θαη δεκνζηεχηεθε ζηελ εθεκεξίδα Σα Νέα (12/3/2007). χκθσλα κε ηελ έξεπλα απηή, αλ θαη νη πεξηζζφηεξνη ζχδπγνη δειψλνπλ φηη έρνπλ αλαιάβεη ηηο εμσηεξηθέο ππνρξεψζεηο ηνπο ζπηηηνχ εμφθιεζε ινγαξηαζκψλ, ςψληα θ.ιπ. ην 54,5% αζρνιείηαη κε ηε θξνληίδα ησλ παηδηψλ θαη κε δξαζηεξηφηεηεο πνπ ηα αθνξνχλ άκεζα φπσο ε πξνεηνηκαζία ηνπ γεχκαηνο, ε θαζαξηφηεηα, ην δηάβαζκα θ.ιπ. Σα απνηειέζκαηα ηεο ίδηαο έξεπλαο δηαςεχδνπλ επίζεο θαη ηελ εηθφλα ηεο γπλαίθαο ζηα λέα βηβιία πνπ ζχκθσλα κε απηά ην βάξνο γηα ηηο νηθηαθέο εξγαζίεο (ζθνχπηζκα, ζθνπγγάξηζκα, καγείξεκα) πέθηεη ζηηο πιάηεο ηεο. κσο ππάξρνπλ θαη κηθξέο εμαηξέζεηο ζηα βηβιία, φπσο απηέο πνπ παξνπζηάδνπλ ην άλδξα λα αζρνιείηαη κε ην θαζάξηζκα ησλ ηδακηψλ. Ζ γπλαίθα θαη ν άλδξαο σο ζχδπγνο δελ παξνπζηάδνληαη θαζφινπ, γηαηί δελ ππάξρνπλ θείκελα πνπ λα πεξηγξάθνπλ νηθνγελεηαθέο ζηηγκέο, πξάγκα ην νπνίν έρεη πξναλαθεξζεί θαη γηα ηνλ ελλνηνινγηθφ άμνλα ησλ ζρέζεσλ ησλ δχν θχισλ κε ηα παηδηά ηνπο. Απφ ηα ζηεξεφηππα ησλ θχισλ απνπζηάδνπλ απηά πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ραξαθηήξα θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ γπλαηθείνπ θχινπ φπσο είλαη ε ληξνπαιφηεηα, ε αλαπνθαζηζηηθφηεηα, ε επαηζζεζία θ.α. Έρνπλ απαιεηθζεί εληειψο ηέηνηνπ είδνπο δηαθξίζεηο ελαληίσλ ησλ γπλαηθψλ, θάηη πνπ δε ην είραλ θαηνξζψζεη ηα πξνεγνχκελα βηβιία ζχκθσλα κε ηελ Καληαξηδή (1991, ζ. 122). Απελαληίαο φκσο παξακέλνπλ ηα ζηεξεφηππα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα ην αληξηθφ θχιν φπσο ε ζσκαηηθή δχλακε, ε αληνρή, ε ιεβεληηά. Σα ζηεξεφηππα φκσο πνπ αθνξνχλ ην ξφιν ηεο γπλαίθαο, εμαθνινπζνχλ λα πξνβάιινληαη, γεγνλφο πνπ ππνδειψλεη θαη ηελ θαιιηέξγεηα αξλεηηθψλ ζηεξενηχπσλ ζρεηηθψλ κε ην ραξαθηήξα θαη ε ζπκπεξηθνξά. Ζ γπλαίθα

14 είλαη ην άηνκν πνπ θηλείηαη ζην ζπίηη ηεο, είλαη ππεχζπλε γηα ηηο νηθηαθέο εξγαζίεο θαη βξίζθεηαη ζην παξαζθήλην ζε ζρέζε κε ην αληξηθφ θχιιν. Έηζη απνζησπείηαη ν πξαγκαηηθφο ξφινο ηεο πνπ είλαη εξγαδφκελε, είλαη αλεμάξηεηε, έρεη ελδηαθέξνληα θαη πξνζσπηθή δσή θαη απνηειεί πξφηππν γηα ηαχηηζε. Σα παιηά ζηεξεφηππα ηνπ ξφινπ ηνπ άλδξα Καληαξηδή (1991, ζ. 124,125), δελ πξνβάιινληαη θαζφινπ. Οη ζπγγξαθείο ήηαλ ηδηαίηεξα πξνζεθηηθνί ζρεηηθά κε απηά ηα ζηεξεφηππα. Αιιά νχηε θη απηφ κπνξνχκε λα ην θαηαθπξψζνπκε ζηα ζεηηθά ησλ λέσλ βηβιίσλ απφ ηε ζηηγκή πνπ ηα ζηεξεφηππα ηνπ ξφινπ ησλ γπλαηθψλ παξακέλνπλ ηα ίδηα αιιά θαη απφ ηελ άιιε δε πξνβάιιεηαη ν πξαγκαηηθφο ξφινο ηνπ ζχγρξνλνπ άλδξα. Σα ζηεξεφηππα ηνπ αγνξηνχ πνπ αζρνιείηαη κε αζιήκαηα πνπ απαηηνχλ ζσκαηηθή δχλακε, ηαρχηεηα φπσο ην πνδφζθαηξν, ην κπάζθεη παξακέλνπλ, ρσξίο λα γίλνληαη ηδηαίηεξεο αλαθνξέο ζε αζιεηηθά ελδηαθέξνληα ησλ θνξηηζηψλ. Θεηηθφ είλαη φκσο, φηη ην θνξίηζη δελ παξνπζηάδεηαη, φπσο ζηα παιηά βηβιία, λα αζρνιείηαη κε θνχθιεο θαη «θνξηηζίζηηθα παηρλίδηα». θαη ην αγφξη αζρνιείηαη κε νηθηαθέο εξγαζίεο. ΤΕΖΣΖΖ Ο ζθνπφο ηεο παξνχζαο έξεπλαο ήηαλ λα δηαπηζηψζεη: α) αλ ηα λέα βηβιία εκπεξηέρνπλ δηαθνξεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ δχν θχισλ, εμεηάδνληαο ηνπο ξφινπο, ηηο ζρέζεηο ηνπο θαη ηα ζηεξεφηππα πνπ ζρεηίδνληαη κε απηά θαη β) λα εμεηάζεη θαηά πφζν ππάξρεη ξεαιηζηηθή απεηθφληζε ηνπ πξαγκαηηθνχ ξφινπ θαη ζρέζεσλ ησλ δχν θχισλ ζηελ ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα. Ζ αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ έδεημε φηη ε παξνπζίαζε ησλ δχν θχισλ ζηα λέα βηβιία ηεο γιψζζαο γεληθά δε γίλεηαη κε αληηθεηκεληθφ ηξφπν ζε ζχγθξηζε κε ηηο θνηλσληθέο αιιαγέο. ίγνπξα θηλνχληαη ζε κηα πην πξννδεπηηθή θαηεχζπλζε ζε ζρέζε κε ηα παιηά βηβιία, αιιά απηφ γίλεηαη κε ηξφπνπο φπσο: α) ε απνθπγή θάπνησλ ελνηήησλ(π.ρ ε δσή ζηελ νηθνγέλεηα, ζρέζεηο ησλ αλζξψπσλ). Αθφκε θαη φπνπ ππάξρνπλ ελφηεηεο πνπ απφ ηνλ ηίηιν ζε πξντδεάδνπλ φηη αθνξνχλ θνηλσληθέο ζρέζεηο φπσο π.ρ ε ελφηεηα κε ηίηιν : «Έια ζηελ παξέα καο» ζην (Β.Μ, Γ ηάμε, ηεχρ. 2), ηειηθά δελ δηαπξαγκαηεχνληαη ηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο αιιά ηηο πξνζπεξλνχλ επηθαλεηαθά θαη φζν ην δπλαηφλ αλψδπλα, β) ε επηινγή νπδέηεξσλ ελνηήησλ πνπ έρνπλ γηα ζέκαηα ην πεξηβάιινλ, ηηο εθεπξέζεηο θ.α Ίζσο φκσο απηφ λα νθείιεηαη ζηε ζεσξεηηθή βάζε ησλ βηβιίσλ, πνπ αθνξά ηε ιεηηνπξγηθή ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη αλαγθαζηηθά νη ζπγγξαθείο ζπκπεξηέιαβαλ καζήκαηα ζε ελφηεηεο πνπ αζρνινχληαη κε πξνζθιήζεηο, ζπληαγέο καγεηξηθήο, εκεξνιφγηα, πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα, γ) ε εζθεκκέλε εηζαγσγή καζεκάησλ πνπ παξνπζηάδνπλ πξννδεπηηθά πξφηππα φπσο ην κάζεκα πνπ έρεη πξναλαθεξζεί θαη δ) ε κνλνκεξήο απνθπγή αλαθνξάο ζε αξλεηηθά ζηεξεφηππα ηνπ παξειζφληνο. Γηα παξάδεηγκα, ελψ νη ζπγγξαθείο απέθπγαλ λα παξνπζηάζνπλ μεπεξαζκέλα ζηεξεφηππα γηα ην ραξαθηήξα θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηεο γπλαίθαο, έρνληαο σο παξάδεηγκα πξνο απνθπγή ηα παιηά βηβιία, δε θαηάθεξαλ λα θάλνπλ ην ίδην κε ηα ζηεξεφηππα ηνπ ξφινπ ηνπο, κε απνηέιεζκα λα αθπξψλεηαη ε φιε πξνζπάζεηά ηνπο ζε απηή ηελ θαηεχζπλζε. Σν βηβιίν φκσο ζα έπξεπε λα είλαη ν θαζξέθηεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο έηζη ψζηε λα δίλεηαη κηα πιήξεο εηθφλα ηεο πνιπκνξθίαο ηεο δσήο ζηνλ καζεηή/ηξηα. Μέζα απφ απηή ηελ πνιπκνξθία ζα κπνξνχζε λα επηιέμεη απφ κηα πνηθηιία ξφισλ θαη δξαζηεξηνηήησλ, λα θάλεη ηηο ζπγθξίζεηο ηνπ/ηεο θαη ηηο επηινγέο ηνπ/ηεο. Ζ απφθξπςε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο ζε φηη αθνξά ηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο, κπνξεί λα απνδεηρζεί επηδήκηα θαη γηα ηνπο καζεηέο/ηξηεο ζηε πνξεία γηα ηελ ελειηθίσζή ηνπο, αιιά θαη κεηά,, φηαλ αλαγθαζηηθά ζα αλαθαιχςνπλ φηη είλαη νπζηαζηηθέο ζηελ πξνζσπηθή δσή ηνπο. Σέηνηεο ζχγρξνλεο, ξεαιηζηηθέο, πξαγκαηηθέο θνηλσληθέο ζρέζεηο ζα έπξεπε λα δηαπξαγκαηεχνληαη ηα βηβιία. Σν ζρνιείν ινηπφλ ζα πξέπεη λα πξνζθέξεη βηβιία, φρη κφλν ζηε γιψζζα αιιά θαη ζηα άιια καζήκαηα, πνπ λα

15 αληαλαθινχλ ξεαιηζηηθά ηελ πξαγκαηηθφηεηα πνπ βηψλνπλ νη καζεηέο/ηξηεο. Ζ θαιιηέξγεηα αλαρξνληζηηθψλ ζηεξεφηππσλ ζην ζρνιείν, επηδξά αξλεηηθά ζην ςπρηζκφ ηνπο, φηαλ βηψλνπλ κηα δηαθνξεηηθή πξαγκαηηθφηεηα ζην ζπίηη ηνπο. Δπεηδή ινηπφλ ε θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα είλαη άζξνηζκα επηκέξνπο κεξψλ, πνπ ην θαζέλα έρεη ηα δηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά, γηα λα ήηαλ αληηθεηκεληθά ηα λέα βηβιία ζα έπξεπε λα πεξηέρνπλ ηελ πνιπκνξθία θαη ηελ πνηθηιία ζρέζεσλ, ξφισλ θαη ζηεξενηχπσλ ησλ δχν θχισλ έηζη φπσο δηαθνξεηηθά παξνπζηάδνληαη ζε θάζε νηθνγέλεηα ζε φιε ηε ρψξα. Ζ απφθξπςε θάπνησλ απφ απηά δελ είλαη ιχζε, γηαηί δηαησλίδεη ηελ αληζφηεηα ησλ δχν θχισλ. Αο κελ μερλάκε επηπιένλ φηη απηά ηα βηβιία δελ δηδάρηεθαλ πνηέ πηινηηθά, γεγνλφο απαξάδεθην, αιιά θαη πνηέ δε δεηήζεθε ε θαηάζεζε ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο πξάμεο ζρεηηθά κε παξαπάλσ δεηήκαηα πξηλ ηε ζπγγξαθή ησλ βηβιίσλ. κσο φζν θαη ε άπνςε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα παξαγθσλίδεηαη απφ απηή ηε δηαδηθαζία, είλαη απηφο πνπ ηειηθά κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο θίιηξν ησλ παξαιείςεσλ θαη λα ακβιχλεη ηηο θπιεηηθέο αληζφηεηεο, πνπ παξνπζηάδνπλ ηα βηβιία. Άιισζηε, θαη ζχκθσλα κε ην πξφγξακκα ζπνπδψλ έρεη ην δηθαίσκα θαηά έλα πνζνζηφ λα ην δηακνξθψζεη ν ίδηνο. Έξεπλεο πνπ ζα έρνπλ σο αληηθείκελν κειέηεο ην πψο ν εθπαηδεπηηθφο κέζα ζηελ ηάμε δηακνξθψλεη ην πεξηερφκελν ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ ζα καο έδηλαλ ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο γηα ην πνηεο αλαπαξαζηάζεηο απνθνκίδνπλ ηειηθά νη καζεηέο/ηξηεο. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Αλαγλσζηνπνχινπ,. (1997). «Αλαπαξαζηάζεηο ηνπ γπλαηθείνπ θαη αλδξηθνχ θχινπ ζηα θείµελα ησλ βηβιίσλ «Ζ Γιψζζα µνπ» ηεο Πξσηνβάζµηαο Δθπαίδεπζεο». ην B. ειεγηάλλε, &. Εηψγνπ (επηµ.). Φχιν θαη ρνιηθή Πξάμε. Θεζζαινλίθε: Βάληαο. Blackledge, D.& Hunt, B. (2000). (κεη. Γειεγηάλλε Μ.). Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο. Αζήλα: Μεηαίρκην Γεσξγίνπ-Νίιζελ, Μ. (1980). Ζ νηθνγέλεηα ζηα αλαγλσζηηθά ηνπ δεµνηηθνχ ζρνιείνπ. Αζήλα: Κέδξνο. Εηψγνπ Καξαζηεξγίνπ.& ειεγηάλλε- Κνπτµηδή Β. (1981). «Σν ζηεξεφηππν γηα ηνπο ξφινπο ησλ θχισλ ζηα αλαγλσζηηθά ηνπ δεµνηηθνχ ζρνιείνπ». Φηιφινγνο, 23, Καληαξδή, Δ. (1991). Ζ Δηθφλα ηεο Γπλαίθαο. ηαρξνληθή Έξεπλα ησλ Αλαγλσζηηθψλ βηβιίσλ ηνπ εµνηηθνχ ρνιείνπ. Θεζζαινλίθε: Αθνη Κπξηαθίδε. ΚΔΘΗ, «Ίζνη ζχληξνθνη: Δπαλαπξνζδηνξίδνληαο ηνλ ξφιν ησλ αλδξψλ ζηελ εξγαζηαθή θαη πξνζσπηθή δσή» Γηαζέζηκν ζην δηθηπαθφ ηφπν: e- paideia.gr (2/5/2007). Λακπξνπνχινπ,Β.& Γεσξγνπιέα,Μ.,(1989) «Οη ξφινη ησλ θχισλ κέζα απφ ηελ εθπαίδεπζε». χγρξνλε Δθπαίδεπζε, 46, Λνχβξνπ, Δ. (1994). Σν ζεμηζηηθφ πξνθίι ησλ αλαγλσζηηθψλ «Ζ Γιψζζα µνπ» ηνπ δεµνηηθνχ ζρνιείνπ: γισζζηθή αλάιπζε. Γιψζζα, 32, Μαπξνγηψξγνο, Γ. (1983). ρνιηθφ πξφγξακκα θαη παξαπξφγξακκα. χγρξνλε Δθπαίδεπζε,13, 74-81