Ακαδημαϊκό Έτος: Εαρινό Εξάμηνο

Transcript

1 1 ΕΛΛΗΝΙΚΗΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ, ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ, ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ» Γραμματεία ΠΜΣ: Φιλοσοφική Σχολή, γραφείο 641, 6 ος όροφος, Πανεπιστημιούπολη, Ιλίσσια Τηλέφωνο: , secr-philosophy@ppp.uoa.gr Ακαδημαϊκό Έτος: Εαρινό Εξάμηνο Υποχρεωτικό Μάθημα: ΙΦ7 Νεώτερη Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία ΙΙ Διδάσκοντες: Σταυρούλα Τσινόρεμα, Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Κρήτης tsinorema@fks.uoc.gr Χρίστος Ντούσκος, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών cidou@upatras.gr ΗΜΕΡΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Δ ΔΕΥΤΕΡΑ Περιγραφή και στόχοι του μαθήματος: Αντικείμενο του μαθήματος αποτελεί η διερεύνηση βασικών συνιστωσών της φιλοσοφίας του νεώτερου, κλασικού, εμπειρισμού, όπως αποτυπώνεται στο έργο των John Locke ( ), George Berkeley ( ), David Hume ( ). Άξονα των αναλύσεων θα αποτελέσει η γενετική προσέγγιση των πηγών και του εύρους της γνώσης, η οποία συνδέεται με μια αντίληψη για τον σχηματισμό των ιδεών (παραστάσεων) ως άμεσων δεδομένωνν του νου, που προκύπτουν από την (εξωτερική και εσωτερική) εμπειρία. Η διερεύνηση της έννοιας της εμπειρίας και των μετασχηματισμών της στο έργο των παραπάνω φιλοσόφων αποτελεί πυρήνα των αναλύσεων του μαθήματος. Συναφώς, κεντρικά θέματα που θα εξετασθούν είναι η θεωρία του νου και της συνείδησης που υποβαστάζει τις διάφορες εκδοχές της εμπειριοκρατικής γνωσιοθωρίας το πρόβλημα του οντολογικού ατομισμού και του νομιναλισμού, η

2 2 σωματιδιακή θεωρία της ύλης (Locke) ο φαινομεναλισμός ως προσέγγιση της αντιληπτικής γνώσης, η υπεράσπιση του υποκειμενικού ιδεαλισμού ως εκδοχή εμπειρισμού (Berkeley) η σχέση εμπειρίας και μεθοδικά οργανωμένης πειραματικής επιστήμης η φύση της αιτιότητας, το πρόβλημα της επαγωγής (Hume) ο ρόλος της γλώσσας, η προσφυγή στον κοινό νου και η συμβολή του τελευταίου στην υπεράσπιση της εμπειριοκρατικής φυσιοκρατίας. Θα εξετασθούν επίσης οι θέσεις των φιλοσόφων αυτών όσον αφορά το ζήτημα της ελεύθερης βούλησης, των βουλητικών ενεργημάτων, καθώς και οι απόψεις τους όσον αφορά την προσωπική ταυτότητα. Οι στόχοι του μαθήματος: Η εξοικείωση με τη γνωσιοθεωρία και τη μεταφυσική του βρετανικού εμπειρισμού και η κατανόηση της σχέσης του με το ρεύμα του νοησιαρχικού ορθολογισμού (Descartes, Spinoza, Leibniz). Η κριτική εξέταση ορισμένων κεντρικών ιστορικών εννοιών και επιχειρημάτων του βρετανικού εμπειρισμού και του ρόλου που έχουν διαδραματίσει στην εξέλιξη της νεώτερης φιλοσοφίας, είτε μέσω της ενσωμάτωσής τους σε μεταγενέστερα φιλοσοφικά ρεύματα είτε μέσω της κριτικής ανασκευής τους, η οποία πυροδότησε τη γένεση νέων φιλοσοφικών υποδειγμάτων. Η ενίσχυση κριτικών δεξιοτήτων ανάλυσης και επιχειρηματολογίας μέσω της αξιοποίησης του θεωρητικού πλαισίου του υπό εξέταση φιλοσοφικού ρεύματος, καθώς και η ενδυνάμωση των δεξιοτήτων προφορικής παρουσίασης και γραπτής επεξεργασίας φιλοσοφικού υλικού. 2. Προαπαιτούμενα: Πηγές 1. Locke, John. An Essay Concerning Human Understanding (1690), ed. Nidditch, P. Oxford: Clarendon, 1975 περιλαμβάνεταιστο The Clarendon Edition of the Works of John Locke. Oxford: Oxford University Press, Berkeley, George. A Treatise Concerning the Principles of Human Knowledge (1710), In The Works of George Berkeley, Bishop of Cloyne, eds. A. A. Luce and T.E. Jessop. London: Thomas Nelson and Sons, 9 vols (ανατ. 1964) ελλην. έκδ. GeorgeBerkeley.Πραγματεία πάνω στις αρχές της ανθρώπινης γνώσης, μτφ. Δήμητρα Σφενδόνη. Θεσσαλονίκη: Κωνσταντινίδης, 1979.

3 3 3. Berkeley, George. Three Dialogues Between Hylas and Philonous (1713), περιλαμβάνεται στη ως άνω συλλογή, vol. 2 ελλην. έκδ. Τρεις διάλογοι μεταξύ Ύλα και Φιλόνου, μτφ. Σ. Δημόπουλος. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, Hume, David. A Treatise of Human Nature ( ), ed. L. A. Selby- Bigge, 2 nd ed. revised P. H. Nidditch, Oxford: Clarendon Press, 1975 ελλην. έκδ. DavidHume. Πραγματεία για την ανθρώπινη φύση, Βιβλίο πρώτο: Για τη νόηση, εισαγωγή-μτφ.-σχόλια Μαρία Πουρνάρη. Αθήνα: Πατάκης, Hume, David. An Enquiry concerning Human Understanding (1748), and An Enquiry concerning the Principles of Morals (1751), περιλαμβάνονται στο David Hume. Enquiries concerning Human Understanding and concerning the Principles of Morals, ed. L. A. Selby-Bigge, 3 rd ed. revised P. H. Nidditch, Oxford: Clarendon Press, Hume, David. Dialogues Concerning Natural Religion, ed. R. Popkin, Hackett, Διαδίκτυο: Δευτερεύουσα βιβλιογραφία 7. Ayers, Michael.Τζον Λοκ, Ιδέες και πράγματα, μτφ. Ε. Ραζή. Αθήνα: Ενάλιος, Quinton, A. [Κουιντον, Άντονυ. ]. Χιουμ, μτφ. Ι. Σταυροπούλου. Αθήνα: Ενάλιος, Kenny, Anthony. Rationalism, Empiricism and Idealism. Oxford: OxfordUniversityPress, Μακρής, Σ. Οι έννοιες της ύλης και του πνεύματος στη φιλοσοφία του GeorgeBerkeley. Αθήνα: Έννοια, Meyers, Robert G. Understanding Empiricism. Chesham: Acumen, Woolhouse, R. S. [Γουλχάουζ, Ρ. Σ.]. Φιλοσοφία της επιστήμης, τόμος Β: Οι εμπειριστές, μτφ. Σ. Τσούρτη. Αθήνα: Στάχυ, 2000 [Πολύτροπον, 2003].

4 4 Πορεία Διδακτικών Ενοτήτων [1] Σεμινάριο 1 ης εβδομάδας (06/03/2017) Σταυρούλα Τσινόρεμα Τίτλος Μαθήματος: Οι Βρετανοί εμπειριστές: Ιστορικο-φιλοσοφικό πλαίσιο Ενότητες: Εισαγωγή, παρουσίαση μαθήματος. Ανάθεση εργασιών (θέματα) & μεθοδολογία επιστημονικής έρευνας 1. Ιστορική αναδρομή. FrancisBacon και ThomasHobbes. Μεθοδολογικά σχόλια γύρω από την κατηγοριοποίηση της διαμάχης μεταξύ «ορθολογισμού καιεμπειρισμού». Προτεινόμενη μελέτη: John Locke, The Epistle to the Reader in Locke. An Essay Concerning Human Understanding(1690), ed. P. Nidditch. Oxford: Clarendon, Ενδεικτική βιβλιογραφία: Robert G. Meyers. Understanding Empiricism. Chesham: Acumen, 2006 R. S. Woolhouse.Φιλοσοφία της επιστήμης, τόμος Β: Οι εμπειριστές, μτφ. Σ. Τσούρτη. Αθήνα: Στάχυ, 2000 [Πολύτροπον, 2003]. 1 Υπενθυµίζουµε ότι σύµφωνα µε το Καταστατικό του ΠΜΣ «Φιλοσοφία», η 3 η ώρα κάθε µαθήµατος είναι σεµιναριακή. Μπορούν να παρουσιάζονται σε αυτήν, µία ή περισσότερες εισηγήσεις των φοιτητών.

5 5 [2] Σεμινάριο 2 ης εβδομάδας (13/03/2017) Σταυρούλα Τσινόρεμα Τίτλος Μαθήματος:John Locke: Η κριτική κατά της έμφυτης γνώσης και η θεωρία των ιδεών Ενότητες: Η κριτική του εμφύτου. Επιχειρήματα. Η θεωρία των ιδεών: - Τι είναι οι ιδέες και ποιος ο επιστημολογικός ρόλος τους. - Πρωτεύουσες και δευτερεύουσες ποιότητες. - Επαρκείς και ανεπαρκείς ιδέες. Υποχρεωτική μελέτη: John Locke. An Essay Concerning Human Understanding (1690), ed. Nidditch, P. Oxford: Clarendon, 1975, Book I,chs. i,ii,iv Book ΙΙ, chs. i., ii-iii, vi-vii, ix, xi, xii, xxxi Eνδεικτική βιβλιογραφία: Margaret Atherton. Locke and the Issue over Innateness in Vere Chappell (ed.), Locke. Oxford: Oxford University Press, Michael Ayers. Τζον Λοκ, Ιδέες και πράγματα,μτφ. Ε. Ραζή. Αθήνα: Ενάλιος, Michael Jacovides. Locke s Distinctions Between Primary and Secondary Qualities in Lex Newman (ed.).the Cambridge Companion to Locke s Essay concerning Human Understanding.Cambridge University Press, Nicholas Jolley. Locke: His Philosophical Thought. Oxford: Oxford University Press, 1999, ch. 3. John Mackie. Problems From Locke. Oxford: Oxford University Press, 19756, ch. 2. Edwin McCann. Locke s Philosophy of Body in Vere Chappell (ed.), The Cambridge Companion to Locke. Cambridge University Press, Samuel Rickless. Locke s Polemic Against Innatism in Lex Newman (ed.), The Cambridge Companion to Locke s Essay concerning Human Understanding. Cambridge: Cambridge University Press, Samuel Rickless, Locke on Primary and Secondary Qualities, Pacific Philosophical Quarterly 78 (1997): Συμπληρωματικό υλικό:

6 6 Jerry Samet, The Historical Controversies Surrounding Innateness, SEOP, [3] Σεμινάριο 3 ης εβδομάδας (20/03/2017) Σταυρούλα Τσινόρεμα Τίτλος Μαθήματος: Locke: Περί υπόστασης, ταυτότητας και πολλαπλότητας, γλώσσας. Το εύρος της ανθρώπινης γνώσης Ενότητες: Οι ιδέες των υποστάσεων Ταυτότητα και πολλαπλότητα Γλώσσα και ταξινόμηση Το εύρος και τα όρια της ανθρώπινης γνώσης Υποχρεωτική μελέτη: John Locke. An Essay Concerning Human Understanding, Book I, iv.18, II. xii, xiii 17-20, xxiii, III, iii 6 I.iv.3-5, II, xxvii III.iii, IV.vi.4-6 Ενδεικτική βιβλιογραφία Roger Woolhouse, Locke s Theory of Knowledge in Vere Chappell (ed.). The Cambridge Companion to Locke. Cambridge University Press, 1994 Michael Ayers. The Foundations of Knowledge and the Logic of Substance: The Structure of Locke s General Philosophy in Vere Chappell (ed.). Locke. Oxford: Oxford University Press, Συμπληρωματικό υλικό: Hylarie Kochiras. Locke s Philosophy of Science, Stanford Encyclopaedia of Philosophy:

7 7 [4] Σεμινάριο 4 ης εβδομάδας (27/03/ 2017) Χρίστος Ντούσκος Τίτλος Μαθήματος: Berkeley: η κριτική του υλισμού (Α) Ενότητες: Το πλαίσιο και οι στόχοι της κριτικής του Berkeley ΟBerkeley για τη γλώσσα και η κριτική στην αφαιρετική διαδικασία Η κριτική του Berkeley στη διάκριση πρωτευουσών δευτερευουσών ποιοτήτων. Υποχρεωτική μελέτη Berkeley, George. A Treatise Concerning the Principles of Human Knowledge, Εισαγωγή και Berkeley, George Three Dialogues Between Hylas and Philonous, Διάλογος 1. Ενδεικτική βιβλιογραφία Fogelin, Robert (2001). Routledge Philosophy Guidebook to Berkeley and the Principles of Human Knowledge. Routledge, Κεφάλαια 1, 3. Hacking, Ian,. Why does Language matter to Philosophy? Κεφάλαιο 3, Bishop Berkeley s Abstractions, Craig, E. J. (1968). Berkeley's attack on abstract ideas. Philosophical Review 77 (4): Atherton, Margaret (1987). Berkeley's Anti-Abstractionism. In Ernest Sosa (ed.), Essays on the Philosophy of George Berkeley. D. Reidel. Brandt Bolton, Martha., (1987) Berkeley s Objection to Abstract Ideas and Unperceived Objects. In Ernest Sosa (ed.), Essays on the Philosophy of George Berkeley, pp Meyers, Robert G. Understanding Empiricism. Chesham: Acumen, Κεφάλαιο 2. Winkler, Kenneth P. (2005). Berkeley and the doctrine of signs. In Kenneth Winkler (ed.), The Cambridge Companion to Berkeley. Cambridge University Press. Bennett, Jonathan (1971). Locke, Berkeley, Hume: Central Themes. Oxford University Press UK, κεφάλαια 2, 5. Bennett, Jonathan (2003). Learning from Six Philosophers: Descartes, Spinoza, Leibniz, Locke, Berkeley, Hume, Volume 2. Clarendon Press (Paperback). Κεφάλαιο 22, ιδίως

8 8 [5] Σεμινάριο 5 ης εβδομάδας (03/04/2017) Σταυρούλα Τσινόρεμα Τίτλος Μαθήματος: David Hume: Το αίτημα μιας επιστήμης της ανθρώπινης φύσης στο Treatise of Human Nature, και η υπεράσπιση του εμπειρισμού στοenquiry Concerning Human Understanding. Ενότητες: Η θεωρία των ιδεών. Εντυπώσεις και ιδέες. Αρχές του συνειρμού, σχέσεις, τρόποι, υποστάσεις. Αφηρημένες ιδέες. Η θεωρία του χώρου, χρόνου και των μαθηματικών. Η ιδέα της ύπαρξης. Η διάκριση μεταξύ δυο ειδών «φιλοσοφικών σχέσεων»: «σχέσεων ιδεών» και «γεγονότων». Υποχρεωτική μελέτη: Treatise of Human Nature, Abstract, Advertisement and Introduction, Book I, Part I, Sections i-vi Enquiry concerning Human Understanding, Sections i-iii. Treatise of Human Nature, Book I, Part II, sections i-iv, vi Enquiry concerning Human Understanding, Section xii,part ii Treatise of Human Nature, Book I, Part II, Section vi Part III, sections i-ii Enquiry concerning Human Understanding, Section IV, Part I Ενδεικτική βιβλιογραφία Annette Baier.A Progress of Sentiments: Reflections of Hume s Treatise. Cambridge MA: Harvard University Press, Don Garrett. Cognition and Commitment in Hume s Philosophy. Oxford: Oxford University Press, Louis E. Loeb. Stability and Justification in Hume s Treatise. Oxford: Oxford University Press, Peter Millican (ed.). Reading Hume on Human Understanding. Oxford: Oxford University Press, Clarendon, 2002.

9 9 Συμπληρωματικό υλικό: Α.J. Ayer. Hume New York: Hill and Wang, Anthony Flew. Hume s Theory of Belief. New York: Humanities Press, [6] Σεμινάριο6 ης εβδομάδας(24/04/2017) Χρίστος Ντούσκος Τίτλος Μαθήματος: Berkeley: η κριτική του υλισμού (Β) και το πρόγραμμα του ιδεαλισμού Eνότητες Η απόρριψη της υλικής ουσίας και το «κύριο επιχείρημα». Berkeley για τα κοινά αντικείμενα της αντίληψης. Ιδεαλισμός, σκεπτικισμός και κοινός νους. Υποχρεωτική μελέτη Berkeley, George. A Treatise Concerning the Principles of Human Knowledge 16 24, 67 72, Berkeley, George Three Dialogues Between Hylas and Philonous. Διάλογος 1, 2. Ενδεικτική βιβλιογραφία Bennett, Jonathan (1971). Locke, Berkeley, Hume: Central Themes. Oxford University Press UK, κεφάλαιο 4. Bennett, Jonathan (2003). Learning from Six Philosophers: Descartes, Spinoza, Leibniz, Locke, Berkeley, Hume, Volume 2. Clarendon Press (Paperback). Κεφάλαιο 28, 31. Urmson, J. O. (1982). Berkeley. Oxford University Press, Κεφάλαιο 2 Gallois, Andre,. (1974) Berkeley s Master Argument, Philosophical Review, 83: Grayling, A., Berkeley s Arguments for Immaterialism, in Kenneth P. Winkler (ed.), The Cambridge Companion to Berkeley, Κεφάλαιο 6.

10 10 Winkler, Kenneth P. (1989). Berkeley: An Interpretation. Oxford University Press UK. Κεφάλαιο 6. Fogelin, Robert (2001). Routledge Philosophy Guidebook to Berkeley and the Principles of Human Knowledge. Routledge, Κεφάλαιο 4. Roberts, John Russell (2007). A Metaphysics for the Mob: The Philosophy of George Berkeley. Oxford University Press. Κεφάλαιο 5. Downing, Lisa, "George Berkeley", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2013 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = < [7] Σεμινάριο 7 ης εβδομάδας (08/05/2017) Σταυρούλα Τσινόρεμα Τίτλος Μαθήματος:David Hume: Γνώση, επαγωγή, αιτιότητα και η πρόκληση του σκεπτικισμού Ενότητες: Το πρόβλημα της επαγωγής και η κριτική της. Η χιουμιανή (νέα) θεωρία της αιτιότητας και οι ερμηνείες της. (επαληθευσιοκρατική, ρεαλιστική, νομιναλιστική). Γνώση, αιτιότητα και πεποίθηση. Η χιουμιανή (νευτώνεια) επαγωγική μεθοδολογία. «Επαγωγική απόδειξη» και απλή πιθανότητα. Αιτιακοί φυσικοί νόμοι. Ο σκεπτικισμός αναφορικά με τον αποδεικτικό συλλογισμό και τον πιθανολογικό συλλογισμό. Υποχρεωτική μελέτη: Treatise of Human Nature, Book I, Part iii, Sections ii, iii, iv, and 6 Enquiry concerning Human Understanding, Section IV, Parts I-II; Section V, Part I. Treatise of Human Nature, Book I, Part 3, Sections 11-13, 15 and 16 Enquiry concerning Human Understanding, Section VI. Treatise of Human Nature Treatise, Book I, Part 4, Sections 1 and 7 Enquiry concerning Human Understanding, Section XII. Ενδεικτική βιβλιογραφία

11 11 Tom L. Beauchamp and Alexander Rosenberg. Hume and the Problem of Causation. Oxford: Oxford University Press, Barry Stroud. Hume London: Routledge&Kegan Paul, Συμπληρωματικό υλικό: Margaret Atherton (ed.), The Empiricists: Critical Essays on Locke, Berkeley, and Hume (Critical Essays on the Classics Series), Επιλογή: Ch. 9 Don Garret, The Representation of Causation and Hume's Two Definitions of Cause., Ch. 10 Kenneth Winkler, Hume's Inductive Scepticism., Ch. 11 Robert Fogelin, The Soul and the Self., Ch. 12 Barry Stroud, Hume's Scepticism: Natural Instincts and Philosophical Reflection. Tom L. Beauchamp (ed.), Philosophical Problems of Causation Encino, CA: Dickenson, 1974, ιδίως άρθρα των Ayer, Popper καιkneale. Rupert Read & K. A.Richman (eds). The New Hume Debate. London: Routledge, Galen Strawson. The Secret Connexion: Causation, Realism, and David Hume. Oxford: Clarendon Press, Kenneth P. Winkler, The New Hume. Philosophical Review 100 (1991): [8] Σεμινάριο 8 ης εβδομάδας (15/05/2017) Σταυρούλα Τσινόρεμα Τίτλος Μαθήματος: Εμπειρισμός, φυσιοκρατία, σκεπτικισμός. Μια αποτίμηση Ενότητες Η σχέση μεταξύ των εκπροσώπων του κλασικού (βρετανικού) εμπειρισμού όσον αφορά τον ρόλο της εμπειρίας κατά τη γένεση και δικαιολόγηση της γνώσης. Θέσεις και αντιπαραθέσεις. Προβλήματα του εμπειρισμού: Το ζήτημα του θεμελίου της γνώσης. Ο «μύθος του δεδομένου» και η θεωρία της συνοχής. Ο χαρακτήρας του a priori και ο σκεπτικισμός. Το status των μαθηματικών προτάσεων. Φυσιοκρατία, παλαιά και νέα.

12 12 Η κληρονομιά του κλασικού εμπειρισμού. Mill, Russell, λογικός εμπειρισμός, Quine. Μια αποτίμηση. Υποχρεωτική μελέτη: Robert G. Meyers. Understanding Empiricism, Chesham: Acumen, 2006, chs. 4-6 & Conclusion Συμπληρωματικό υλικό: Mario de Caro & David MacArthur (eds.). Naturalism and Normativity. New York: Columbia University Press, 2010, ιδίως Introduction και κείμενα των Bilgrami, Rorty, Putnam, Huw Price. Hilary Kornblith (ed.). Naturalizing Epistemology. Cambridge MA: MIT Press, 1985, ιδίως Introductionκαιchs. 1, 4, 5, 7. Peter Strawson, Scepticism and Naturalism, Some Varieties, London: Methuen & Co. Ltd, 1985, chs. 1, 3,4 (ελλην. έκδ. Σκεπτικισμός και Φυσιοκρατία, μτφ. Ευγ. Μυλωνάκη. Αθήνα: Εκκρεμές, 2003). [9] Σεμινάριο 9 ης εβδομάδας(22/05/2017) Χρίστος Ντούσκος Τίτλος μαθήματος: Θεός και γνώση του θεού στον Βρετανικό εμπειρισμό Ενότητες: O Locke για τη διάκριση μεταξύ πίστης και λόγου Ο Locke για τη γνώση ύπαρξης του Θεού Ο ρόλος του Θεού στη φιλοσοφία του Berkeley H κριτική του Χιουμ στη φυσική θρησκεία Ο Χιουμ περί θαυμάτων Υποχρεωτική μελέτη: Locke, John. An Essay Concerning Human Understanding 4.9, 4.10, Berkeley, George. A Treatise Concerning the Principles of Human Knowledge 25 33, 92 96, Three Dialogues Between Hylas and Philonous. Διάλογοι 2, 3.

13 13 Hume, David. Dialogues Concerning Natural Religion. Κυρίως τα μέρη ΙI, IV, VII, IX, X, XI. Hume, David. An Enquiryconcerning Human Understanding, κεφ. 10 (On Miracles). Ενδεικτική βιβλιογραφία: Jolley, Nicholas (2007). Locke on faith and reason. In Lex Newman (ed.), The Cambridge Companion to Locke's "Essay Concerning Human Understanding". Cambridge University Press. Wolterstorff, Nicholas (1994). Locke's philosophy of religion. In V. C. Chappell (ed.), The Cambridge Companion to Locke. Cambridge University Press. Clark, Stephen R. L. (2005). Berkeley on religion. In Kenneth Winkler (ed.), The Cambridge Companion to Berkeley. Cambridge University Press, Fogelin, Robert (2001). Routledge Philosophy Guidebook to Berkeley and the Principles of Human Knowledge. Routledge, κεφάλαιο 5, ιδίως Russell, Paul, "Hume on Religion", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2016 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = < Garret, Don,. Hume (2014) Routledge, Κεφάλαιο 9. Gaskin, J. C. A. (2009). Hume on religion. In David Fate Norton & Jacqueline Anne Taylor (eds.), The Cambridge Companion to Hume. Cambridge University Press. O'Connor, David (2012). Psychological explanations of religious belief. In Alan Bailey & Dan O'Brien (eds.), The Continuum Companion to Hume. Continuum. Pyle, Andrew (2012). David Hume and the argument to design. In Alan Bailey & Dan O'Brien (eds.), The Continuum Companion to Hume. Continuum. pp Fogelin, Robert J., 2003, A Defense of Hume on Miracles, Princeton: Princeton University Press. [10] Σεμινάριο 10 ης εβδομάδας (29/05/ 2017) Χρίστος Ντούσκος Τίτλος μαθήματος: βούληση Εμπειριστική μεταφυσική και η ελεύθερη

14 14 Ενότητες Locke για την εθελούσια πράξη και την αναγκαιότητα Το ενεργό και το παθητικό στον Locke Θεολογία και ελεύθερη βούληση Η συμβασιοκρατία του Hume To πρόβλημα της ελεύθερης βούλησης στη σύγχρονη φιλοσοφία Υποχρεωτική μελέτη Locke, John. An Essay Concerning Human Understanding 2.21 Of Power. Hume, David. A Treatise of Human Nature ( ). Hume, David. An Enquiry concerning Human Understanding, κεφ.8 ( Oflibertyandnecessity ). Ενδεικτική βιβλιογραφία Lowe, E. J. (1995). Routledge Philosophy Guidebook to Locke on Human Understanding. Routledge, σελ Stuart, Matthew (2013). Locke's Metaphysics. Oxford University Press, κεφάλαιο 10 (ιδίως παρ. 61, σελ ). Rickless, Samuel, "Locke on Freedom", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2016 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = < Uzgalis, William, 2007, Locke's Essay Concerning Human Understanding A Reader's Guide, Continuum, Harris James A., (2012). Free Will. In Alan Bailey & Dan O'Brien (eds.), The Continuum Companion to Hume. Continuum. Σελ Russell, Paul, "Hume on Free Will", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2016 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = < Bricke, John, Hume on Liberty and Necessity, in E.S. Radcliffe (ed.), A Companion to Hume, Oxford: Blackwell. Σελ

15 15 [11] Σεμινάριο 11 ης εβδομάδας (12/06/ 2017) Χρίστος Ντούσκος Τίτλος μαθήματος: Πρόσωπα και προσωπική ταυτότητα Ενότητες: Locke για τη διάκριση «ανθρώπου» και «προσώπου» (εαυτού), ο ρόλος της συνείδησης και της μνήμης στη συγκρότησης της προσωπικής ταυτότητας H κριτική του Χιουμ στην έννοια της διαχρονικής προσωπικής ταυτότητας Η σύγχρονη προβληματική για την προσωπική ταυτότητα Υποχρεωτική μελέτη Locke, John, Essay Concerning Human Understanding 2.27 Of Identity and Diversity. Hume, David, A Treatise of Human Nature Ενδεικτική βιβλιογραφία Lowe, E. J. (1995). Routledge Philosophy Guidebook to Locke on Human Understanding. Routledge., Κεφάλαιο 5. Yaffe, Gideon (2007). Locke on ideas of identity and diversity. In Lex Newman (ed.), The Cambridge Companion to Locke's "Essay Concerning Human Understanding". Cambridge University Press. Uzgalis, William, 2007, Locke's Essay Concerning Human Understanding A Reader's Guide, Continuum, Mackie, J. L. (1976). Problems From Locke. Clarendon Press. Κεφάλαιο 6. Ainslie, D., (2011). Hume on Personal Identity. In E.S. Radcliffe (ed.), A Companion to Hume, Oxford: Blackwell. Σελ Garret, Don,. Hume (2014) Routledge, Mcintyre, Jane L. (2009). Hume and the problem of personal identity. In David Fate Norton & Jacqueline Anne Taylor (eds.), The Cambridge Companion to Hume. Cambridge University Press. Bennett, Jonathan (2003). Learning from Six Philosophers: Descartes, Spinoza, Leibniz, Locke, Berkeley, Hume, Volume 2. Clarendon Press (Paperback). Κεφάλαια 39, 40.

16 16 Olson, Eric T., "Personal Identity", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2016 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = < [12] Σεμινάριο 12 ης εβδομάδας (19/06/2016) Χρίστος Ντούσκος Τίτλος μαθήματος: Bουλητικά ενεργήματα Eνότητες: Βουλήσεις, δυνάμεις και πράξη στον Locke Ο Berkeley για την αιτιότητα και αιτιότητα δρώντος O Χιουμ και η χιουμιανές θεωρίες της πράξης Ο Ryle ενάντια στις βουλήσεις Οι βουλήσεις στη σύγχρονη φιλοσοφία της πράξης Υποχρεωτική μελέτη Locke, John. An Essay Concerning Human Understanding 2.21 Of Power. Berkeley, George. A Treatise Concerning the Principles of Human Knowledge, ιδίως 27-28, Berkeley, George. Three Dialogues Between Hylas and Philonous. Διάλογος 3. Hume, David. An Enquiry concerning Human Understanding, 7, 8. Ενδεικτική βιβλιογραφία Stuart, Matthew (2013). Locke's Metaphysics. Oxford University Press, κεφάλαια 9 και 10 (ιδίως παρ. 55, 56, 57, 59, 63, 64). Lowe, E. J. (1995). Routledge Philosophy Guidebook to Locke on Human Understanding. Routledge., σελ , Dicker, Georges (2011). Berkeley's Idealism: A Critical Examination. Oxford University Press. Κεφάλαιο 12, ιδίως Bennett, Jonathan (1971). Locke, Berkeley, Hume: Central Themes. Oxford University Press UK, κεφάλαιο 13, ιδίως σελ Cummins, Phillip D. (2005). Berkeley on minds and agency. In Kenneth Winkler (ed.), The Cambridge Companion to Berkeley. Cambridge University Press. Mackie, J. L. (1980). Hume's Moral Theory. Routledge and Kegan Paul. Κεφάλαιο 3.

17 17 Sandis, Constantine (2012). Action, reason, and the passions. In Alan Bailey & Dan O'Brien (eds.), The Continuum Companion to Hume. Continuum. σελ Garret, Don,. Hume (2014) Routledge, Κεφάλαιο 3, ιδίως O'Connor, Timothy &Sandis, Constantine (eds.) (2010). A Companion to the Philosophy of Action. Wiley-Blackwell. Κεφάλαια για Locke, Berkeley, Hume. Winkler, Kenneth P. (1989). Berkeley: An Interpretation. Oxford University Press UK. Κεφάλαιο 5. Ryle, Gilbert (1949). The Concept of Mind. Hutchinson & Co. Κεφάλαιο 3. [13] Σεμινάριο 13 ης εβδομάδας (26/06/2016) Σταυρούλα Τσινόρεμα &Χρίστος Ντούσκος Τίτλος Μαθήματος: Ολοκλήρωση Διαλέξεων Ενδεχόμενες παρουσιάσεις εργασιών και ανακεφαλαίωση. Καθοδήγηση για γραπτές εξετάσεις Απορίες, διευκρινίσεις

18 18 Προτεινόμενα Θέματα εργασιών/ δοκιμίων/ παρουσιάσεων 1) Γιατί ο Λοκ επιτίθεται επιμόνως και συστηματικά κατά της αντίληψης περί του εμφύτου των ιδεών; Ποια από τα επιχειρήματά του βρίσκετε περισσότερο αποφασιστικά και γιατί; 2) Η θεωρία των ιδεών του Λοκ. Πώς οι ιδέες προκύπτουν από την αντιληπτική εμπειρία; Να σχολιασθούν τα επιχειρήματά του. 3) Με ποια κριτήρια προβαίνει ο Λοκ στη διάκριση μεταξύ πρωτευουσών και δευτερευουσών ποιοτήτων; Επιτυγχάνει να την υπερασπισθεί με ικανοποιητικό τρόπο; Πώς αντιμετωπίζει ο Μπάρκλεϋ αυτήν τη διάκριση; 4) Η θεωρία της γλώσσας του Λοκ και η διάκριση πραγματικών και ονομαστικών υποστάσεων. Πώς τεκμηριώνεται ο αντι-ουσιολογισμός του; 5) Το πρόβλημα του «πέπλου της αντίληψης» στον Λοκ και στον Μπάρκλεϋ. Πώς αξιολογείτε τη λύση που δίνει ο καθένας από τους δυο; 6) Πώς επιτίθεται ο Μπάρκλεϋ στην αναπαραστασιακή θεωρία και στην πίστη στην ύπαρξη αντικειμενικής πραγματικότητος; 7) Η αιτιότητα στον Λοκ, τον Μπάρκλεϋ και τον Χιουμ. Τι σημαίνει για καθέναν η σύγκρουση δύο σφαιρών, ή η έκρηξη ενός ηφαιστείου και η έκχυση λάβας; Τι είδους ιδιότητα είναι η αιτιότητα για καθέναν; 8) Χιούμ: Εντυπώσεις και ιδέες. Πόσο εύλογα βρίσκετε τα επιχειρήματά του για τη σχέση μεταξύ τους; 9) Ποιο είναι το «πρόβλημα της επαγωγής» και ποια προσέγγισή του προτείνει ο Χιούμ; Είναι, κατά τη γνώμη σας, ικανοποιητική; Εξασφαλίζει επαρκώς, από επιστημολογική άποψη, την αντικειμενικότητα της φυσικο-επιστημονικής γνώσης, ή ανοίγει τον δρόμο για τη σκεπτικιστική υπονόμευσή της; 10) Πώς αντιμετωπίζει ο Χιούμ την ιδέα της αναγκαίας σύνδεσης μεταξύ αιτιών και αποτελεσμάτων; Με ποια επιχειρήματα απορρίπτει την αντικειμενικότητά της και πώς τα αξιολογείτε; 11) Να σχολιάσετε τη σχέση λόγου και εμπειρίας στη γνωσιοθεωρία του Χιούμ. Ειδικότερα να ανασυγκροτήσετε και να αποτιμήσετε τα επιχειρήματά του υπέρ των εξής «δυο πολύ προφανών αρχών», που μας καλεί να στοχαστούμε: «πρώτον, ότι ο λόγος δεν μπορεί ποτέ από μόνος του να προκαλέσει οποιαδήποτε πρωταρχική ιδέα, και δεύτερον, ότι ο λόγος από μόνος του, χωρίς την εμπειρία, δεν μπορεί ποτέ να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι μια αιτία ή μια

19 19 παραγωγική ποιότητα αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση για να υπάρξει κάτι» (Treatise, BookI,PartIII, sectionxiv). 12) Πώς αντιμετωπίζει ο Λοκ το ζήτημα της γνώσεως του Θεού και πώς θα του απαντούσε ο Χιουμ; (Λοκ, βιβλ. IV, κεφ. 10, Χιουμ: Διάλογοι, Μέρος Ι, ΙV, V, VII.) 13) Σε τι συνίσταται, για τον Λοκ και για τον Χιουμ, η ενιαία προσωπική ταυτότητα, με συνέχεια στον χρόνο; Ποιες είναι οι σκέψεις σας πάνω σε αυτό το ζήτημα; 14) Ποιο είναι το βασικό επιχείρημα του Χιουμ εναντίον της πίστεως σε θαύματα; 16) Τι έχει αποκληθεί «μύθος του δεδομένου» (Sellars, McDowell) και πώς αποτυπώνει τα αδιέξοδα του εμπειριοκρατικού θεμελιωτισμού; Τι προβλήματα αντιμετωπίζει ο θεμελιωτισμός; Υπάρχει, κατά τη γνώμη σας, γόνιμη εναλλακτική προσέγγιση στο πρόβλημα της αντικειμενικότητας της εμπειρικής γνώσης; 17) Τι είναι η φυσιοκρατία και πώς συνδέεται με τον εμπειρισμό; 18) Ο κλασικός βρετανικός εμπειρισμός υποβαστάζεται από δυο κεντρικές θέσεις: (ι) ότι όλες οι ιδέες και οι πεποιθήσεις αποκτώνται και δεν κληρονομούνται (δεν μπορεί να είναι έμφυτες), και (ιι) όλη η γνώση περί του τι υπάρχει βασίζεται στην εμπειρία. Πώς κρίνετε αυτές τις δυο θέσεις; 19) Έχει υποστηριχθεί πως ο εμπειρισμός, ως πρόγραμμα εξήγησης της γνώσης, οδηγεί εν τέλει είτε στον ιδεαλισμό και τον σολιψισμό είτε στον σκεπτικισμό, και άρα αδυνατεί να την θεμελιώσει. Συμφωνείτε με αυτήν την τοποθέτηση; 20) Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι η κύρια συνεισφορά του βρετανικού εμπειρισμού όσον αφορά την κατανόηση της ανθρώπινης νόησης; Ποια βασικά προβλήματα προσπάθησε να λύσει όσον αφορά τη γνώση του εξωτερικού κόσμου, την ύπαρξη άλλων συνειδήσεων και τη σχέση νου και σώματος; Πώς αξιολογείτε την «κληρονομιά» του; 21) Γιατί κάποιοι φιλόσοφοι ισχυρίζονται ότι υπάρχουν βουλητικά ενεργήματα; Ποια είναι τα προβλήματα που περιστοιχίζουν την έννοια αυτή; 22) Υπό ποίες προϋποθέσεις μία θεωρία για τη φύση της πράξης λογίζεται ως «Χιουμιανή»; 23) Έχουμε ελεύθερη βούληση; Τι διακυβεύεται στο ερώτημα αυτό; Εξηγήστε με αναφορά στους φιλόσοφους που εξετάσαμε. 24) Αποτιμήστε την κριτική του Μπάρκλεϋ στον υλισμό.

20 20 Υποχρεώσεις Φοιτητών Οι υποχρεώσεις των φοιτητών συνίστανται πρωτίστως στην παρακολούθηση του μαθήματος. Την παρακολούθηση δεν υποκαθιστούν ή αντικαθιστούν σε καμία περίπτωση τα φυλλάδια που θα διανέμονται σε κάθε μάθημα, τα εγχειρίδια και οι σημειώσεις της τάξης. Ωστόσο, τα παραπάνω είναι μέρος της εξεταστέας ύλης και της αξιολόγησης των φοιτητών. Αξιολόγηση Φοιτητών Ο/Η φοιτητής/φοιτήτρια αξιολογείται μέσω υποχρεωτικού γραπτούδοκιμίου (έως λέξεις) το οποίο έχουν τη δυνατότητα να παραδώσουν έως τις 30 Αυγούστου 2016 (χωρίς να δοθεί καμία παράταση). Εννοείται ότι για τον καθορισμό της βαθμολόγησης θα συνυπολογιστεί η συμμετοχή και η γενικότερη παρουσία στη σειρά των μαθημάτων Στην περίπτωση που η εργασία έχει αξιολογηθεί με βαθμό κάτω από τη βάση, θα πρέπει να κατατεθεί νέα εργασία ή διορθωμένη, έως τις 20 Σεπτεμβρίου.