κεπτόμενοι Ποιοτικά Εισαγωγή στην ποιοτική έρευνα Υωτεινή Ι.Δ. Βουζάβαλη PhD, MSc, RN ΕΔΙΠ, Σμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ ΠΟΙΟΣΙΚΗ ΕΡΕΤΝΑ

Transcript

1 κεπτόμενοι Ποιοτικά Εισαγωγή στην ποιοτική έρευνα Υωτεινή Ι.Δ. Βουζάβαλη PhD, MSc, RN ΕΔΙΠ, Σμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ 1 ΠΟΙΟΣΙΚΗ ΕΡΕΤΝΑ Η πρόκληση στο δόγμα της ποσοτικής έρευνας Δεν καλύπτονται όλα τα ερευνητικά ερωτήματα από την προοπτική της ποσοτικής. Υπάρχουν περιορισμοί της ποσοτικής-εμπειρικής μεθόδου εάν θέλουμε να διερευνήσουμε νοήματα, συναισθήματα, επικοινωνία, συλλογισμό, λήψη αποφάσεων. Η βιωμένη εμπειρία του ανθρώπου είναι το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στην νοσηλευτική. Αυτή η εμπειρία είναι υποκειμενική. Η αντικειμενική πραγματικότητα του ατόμου βασίζεται στις υποκειμενικές του εμπειρίες. 2 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 1 1

2 Ποιοτική vs Ποσοτική Ποιοτική Ποσοτική κοπός χεδιασμός Προσέγγιση Εξετάζεται το φαινόμενο Απαντά σε γιατί; πως; Ευέλικτος, προσαρμόσιμος κατά την πορεία της έρευνας Επαγωγική, γενικεύεται η θεωρία Αιτία και αποτέλεσμα Απαντά σε πόσο; πότε; σε τι ποσοστό; Προκαθορισμέ-νος σε όλα τα στάδια Απαγωγική, ελέγχεται η θεωρία 3 Εργαλεία Δείγμα Ανάλυση υμπεράσματα Ποιοτική Ο ερευνητής ΕΙΝΑΙ το βασικό εργαλείο της έρευνας (άμεση αλληλεπίδραση με τους συμμετέχοντες) Μικρό δείγμα ύνθετα και «πλούσια» δεδομένα Φρονοβόρα ανάλυση. (Οι λέξεις είναι συστατικά των δεδομένων) Μη γενικεύσιμα συμπεράσματα Ποσοτική Φρήση διαφόρων εργαλείων για ποσοτική μέτρηση των εκβάσεων Μεγάλο (αντιπροσωπευτικό) δείγμα Απλή και γρήγορη ανάλυση των δεδομένων (στατιστική ανάλυση) Γενικεύσιμα στον πληθυσμό 4 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 2 2

3 Η ΘΕΜΕΛΙΩΗ ΣΗ ΠΟΙΟΣΙΚΗ ΕΡΕΤΝΑ Η ποιοτική έρευνα θεμελιώνεται σε μια φιλοσοφική θέση η οποία σε γενικές γραμμές είναι ερμηνευτική. Το φιλοσοφικό πλαίσιο αποτελεί και το θεωρητικό πλαίσιο (alternative paradigm: εθνογραφία, φαινομενολογία κλπ) το οποίο καθοδηγεί την έρευνα. Περιλαμβάνει μια ερμηνευτική και νατουραλιστική προσέγγιση του κόσμου με την έννοια ότι την απασχολεί ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύεται, γίνεται κατανοητός, βιώνεται και νοηματοδοτείται ο κόσμος πραγματοποιείται δε στον «πραγματικό» κόσμο των υποκειμένων, στον φυσικό τους χώρο και χρόνο. (Denzin & Lincoln). 5 Σι είναι ποιοτική έρευνα; Η ποιοτική έρευνα είναι μια πλαισιοθετημένη δραστηριότητα (situated activity), η οποία τοποθετεί τον παρατηρητή στον κόσμο. Αυτή συνίσταται σε ένα σύνολο ερμηνευτικών και υλικών πρακτικών, οι οποίες κάνουν τον κόσμο ορατό. Αυτές οι πρακτικές μετασχηματίζουν τον κόσμο. Μετατρέπουν τον κόσμο σε μια σειρά από αναπαραστάσεις του εαυτού, συμπεριλαμβανομένων των σημειώσεων πεδίου, των συνεντεύξεων, των συνομιλιών, των φωτογραφιών, των μαγνητοφωνήσεων και των σημειώσεων σε ημερολόγια. (Denzin & Lincoln) 6 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 3 3

4 Η ποιοτική έρευνα: Διερευνά σε βάθος τις εμπειρίες, αντιλήψεις, κίνητρα, καθώς και τη συμπεριφορά των ατόμων απέναντι σε συγκεκριμένες καταστάσεις/ φαινόμενα. 7 Η ποιοτική έρευνα: Δίνει έμφαση στα λόγια των συμμετεχόντων, παρά στην ποσοτικοποίησηστατιστική ανάλυση δεδομένων. 8 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 4 4

5 ΠΩ ΔΙΑΥΟΡΟΠΟΙΕΙΣΑΙ Η ΠΟΙΟΣΙΚΗ ΕΡΕΤΝΑ ΑΠΟ ΣΗΝ ΠΟΟΣΙΚΗ; Εστιάζει στην βιωμένη εμπειρία. Είναι η επιστροφή στην υποκειμενικότητα ή τις πραγματικότητες των ανθρώπων Φρησιμοποιείται για να περιγράψει τις βιωμένες εμπειρίες των ανθρώπων και να τις δώσει νόημα. Είναι χρήσιμη για την κατανόηση των βιωμένων εμπειριών όπως ο πόνος, η φροντίδα, η ασθένεια κλπ Εστιάζει στην κατανόηση του συνόλου Σα δεδομένα είναι υποκειμενικά Σα δεδομένα στην ποιοτική έρευνα είναι συνήθως λέξεις και όχι αριθμοί όπως στην ποσοτική έρευνα Σα δεδομένα ενσωματώνουν τις αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις του ερευνητή και των συμμετεχόντων υνεπής με την ολιστική φιλοσοφία της νοσηλευτικής 9 Φαρακτηριστικά ποιοτικής Ι Επεξηγηματική & περιγραφική εστίαση: τι μπορεί να μάθει για ένα συγκεκριμένο κοινωνικό φαινόμενο Αναδυόμενος σχεδιασμός: ο σχεδιασμός εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου κύριο μέλημα η αποκάλυψη κρυμμένων νοημάτων Ποιοτικό δείγμα: οι συμμετέχοντες επιλέγονται ανάλογα με τις εμπειρίες τους 10 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 5 5

6 Φαρακτηριστικά ποιοτικής ΙΙ υλλογή δεδομένων στο φυσικό τους περιβάλλον: κατανοώντας τις εμπειρίες των ανθρώπων στους κόσμους τους (στο πλαίσιο) Οι λέξεις είναι τα δεδομένα: η γλώσσα, η συμπεριφορά, έγγραφα, φωτογραφίες, βιντεοκασέτες, ημερολόγια για την κατανόηση των φαινομένων 11 Φαρακτηριστικά ποιοτικής έρευνας ΙΙΙ Επαγωγική ανάλυση δεδομένων: ξεκινάει στην αρχή, και όχι στο τέλος της συλλογής δεδομένων συνεχιζόμενη ανάλυση επαγωγική τα αποτελέσματα (θεωρία) αναδύονται από τις νοηματικές κατηγορίες των δεδομένων Αφηγηματική προσέγγιση στα αποτελέσματα: παρέχονται αποσπάσματα από τα δεδομένα (φωνές των συμμετεχόντων) για την κατανόηση των αποτελεσμάτων της έρευνας 12 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 6 6

7 Πότε επιλέγω μια ποιοτική προσέγγιση Περιγραφή. Η ποιοτική έρευνα μπορεί να αποκαλύψει τη φύση ορισμένων καταστάσεων, διαδικασιών, ρυθμίσεων, σχέσεων, συστημάτων ή ανθρώπων Ερμηνεία. Επιτρέπει σε έναν ερευνητή να αποκτήσει νέες γνώσεις σχετικά με ένα συγκεκριμένο φαινόμενο, να αναπτύξει νέες ιδέες για το φαινόμενο, να ανακαλύψει τα προβλήματα που υπάρχουν μέσα σε ένα φαινόμενο Επαλήθευση. Επιτρέπει στους ερευνητές να ελέγξουν την εγκυρότητα ορισμένων υποθέσεων, ισχυρισμών, θεωριών ή γενικεύσεων μέσα στα πλαίσια του πραγματικού κόσμου Αξιολόγηση. Επιτρέπει στους ερευνητές να κρίνουν την αποτελεσματικότητα συγκεκριμένων πολιτικών, πρακτικών και καινοτομιών. Δεν είναι μια καλή μέθοδος για τον προσδιορισμό των σχέσεων αιτίας-αποτελέσματος (δηλ. τύπο ερωτήσεων: γιατί και "τι προκάλεσε αυτό ) της ποσοτικής έρευνας 13 Προσεγγίσεις στην Ποιοτική Έρευνα Με βάση τον φιλοσοφικό προσανατολισμό και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα Ο τύπος της ποιοτικής προσέγγισης που επιλέγεται συχνά εξαρτάται από το (τα) ερευνητικό (-α) ερώτημα (-α) που ζητείται και από τον σκοπό της ερευνητικής μελέτης 14 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 7 7

8 Ορισμοί της ποιοτικής έρευνας Σο φαινόμενο: Το αντικείμενο της μελέτης- (η έννοια που μελετάται) Παρενθετική διαδικασία (Bracketing). Ο ερευνητής αναστέλλει τυχόν προκαταρκτικές αντιλήψεις ή προσωπικές εμπειρίες του που μπορεί να επηρεάσουν τους συμμετέχοντες Διαίσθηση. Ο ερευνητής είναι ανοιχτός σε εναλλακτικά νοήματα και έννοιες Ανάλυση. Κατηγοριοποίηση και κατανόηση των νοημάτων του φαινομένου Περιγραφή. Ο ερευνητής κατανοεί και περιγράφει το φαινόμενο 15 Σο φαινόμενο: η έννοια που μελετάται προσωπικές εμπειρίες Κλινικές εμπειρίες (πόνος, θλίψη, αντιδράσεις) περιγραφές, συνεντεύξεις, συζητήσεις, ιστορίες, παρατηρήσεις Ανέκδοτες περιγραφές, ταξίδια, συνέδρια, απαντήσεις Περιγραφή βιβλιογραφίας, θεωρίες, φιλμ, μουσική, ημερολόγια, βιογραφίες, τέχνη 16 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 8 8

9 Ερευνητικό ερώτημα vs Ερευνητική Μέθοδος Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται το ερευνητικό ερώτημα είναι σημαντικός επειδή καθορίζει τις ερευνητικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την απάντησή του. 17 Σο ερευνητικό ερώτημα Ι Αιτιολόγηση ερωτήματος γιατί είναι σημαντικό για τον μελετητή Ολιστική προσέγγιση στα ερωτήματα. Οι ανθρώπινες πραγματικότητες σύνθετες. Σο ερευνητικό ερώτημα τείνει να είναι ευρύ: πώς; & γιατί; των φαινομένων και καταστάσεων 18 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 9 9

10 Σο ερευνητικό ερώτημα ΙΙ Η διατύπωσή του αποτελεί ένα απαιτητικό εγχείρημα το οποίο μπορεί να αποδειχθεί ένα δύσκολο έργο για τους νέους ερευνητές. Είναι ευρύτερο από τις υποθέσεις στην ποσοτική έρευνα Είναι ανοιχτό & προσανατολίζεται σε μια γενική κατεύθυνση, και όχι σε συγκεκριμένες απαντήσεις. Αποσκοπεί να εξηγήσει, να περιγράψει ή να διερευνήσει ένα φαινόμενο Είναι ευέλικτο και, σε αντίθεση με την ποσοτική έρευνα, τροποποιείται ή επαναδιατυπώνεται από τους ερευνητές εφόσον χρειαστεί κατά τη διάρκεια της ερευνητικής διαδικασίας. 19 Παραδείγματα ερευνητικών ερωτημάτων Τα ερευνητικά ερωτήματα διατυπώνονται συνήθως ως εξής: Πώς περιγράφουν οι συμμετέχοντες τις εμπειρίες τους αναφορικά με...; Σε ποιο πλαίσιο βιώνουν αυτές τις εμπειρίες; Πώς κατανοούν και αξιολογούν τις εμπειρίες σχετικά με...; Πώς οι ατομικές διαφορές των συμμετεχόντων αντανακλούν τις περιγραφές των εμπειριών τους σχετικά με...; Πως κατανοούν πως ορίζουν οι συμμετέχοντες.. Πως νοηματοδοτούν οι συμμετέχοντες Πως παράγεται το αίσθημα πως εξελίσσεται Ποιες οι αντιλήψεις Με ποιους τρόπους βιώνουν ή βίωσαν 20 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 10 10

11 Ο ρόλος του ερευνητή στην ποιοτική έρευνα Ι Ο ερευνητής βυθίζεται στον κόσμο των συμμετεχόντων Πώς δομείται και βιώνεται ο κόσμος; Με το ένα πόδι στον κόσμο τους & το άλλοπόδι στον έξω κόσμο 21 Ο ρόλος του ερευνητή στην ποιοτική έρευνα ΙΙ Σο να διεισδύσουμε, να μπούμε μέσα στον «κόσμο» του άλλου, πρέπει να απομακρύνουμε τις προκαταλήψεις μας, που φράζουν τον δρόμο προς την κατανόηση< Παρενθετική διαδικασία (bracketing) 22 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 11 11

12 Ο ρόλος του ερευνητή στην ποιοτική έρευνα ΙΙΙ Τψηλό επίπεδο εμπλοκής του ερευνητή με τα υποκείμενα. Επειδή ο ερευνητής έχει έναν δικό του κόσμο και υπάρχει ταυτόχρονα στον χρόνο με το θέμα που μελετά, είναι ένας ενεργός συμμετέχων στη διαδικασία της ερμηνείας παρά ένας παθητικός αποδέκτης της γνώσης. 23 Ο ρόλος του ερευνητή στην ποιοτική έρευνα ΙV Τποκειμενικότητα του ερευνητή Προσωπική επαφή του ερευνητή (μοιράζεται την εμπειρία) Ενσυναίσθηση: ο ερευνητής καταγράφει τις δικές του αντιδράσεις, συναισθήματα, βιώματα ως μέρος των δεδομένων 24 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 12 12

13 Ερώτημα για σκέψη Ποιες ποιοτικές προσεγγίσεις-μέθοδοι ποιοτικής έρευνας είναι ειδικά χρήσιμες στην νοσηλευτική; 25 Ποιοτική έρευνα στη Νοσηλευτική Η ανθρώπινη εμπειρία είναι το επίκεντρο στην νοσηλευτική το πεδίο της νοσηλευτικής διακρίνονται οι ποιοτικές προσεγγίσεις: Υαινομενολογία (Περιγραφική/Ερμηνευτική), Εθνογραφία, Θεμελιωμένη /Θεωρία (Grounded Theory), Μελέτη περίπτωσης (Case Study) και Βιογραφική μελέτη (αφηγήσεις ζωής), Ιστορική έρευνα 26 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 13 13

14 Ποιοτική έρευνα στη Νοσηλευτική 1. Ερευνάται η εμπειρία και η συμπεριφορά των ασθενών. 2. Ερευνάται η εμπειρία και η συμπεριφορά των νοσηλευτών και άλλων επαγγελματιών της υγείας. 3. Αξιολόγηση των παρεμβάσεων και των υπηρεσιών. 4. Ερευνώνται οι βασικές έννοιες σχετικές με τη νοσηλευτική και την υγεία 27 Υαινομενολογική έρευνα Σο νόημα της ζωής όπως βιώνεται (όχι ως θεωρημένο) Δεδομένα: μακροχρόνιες, πολλαπλές συνεντεύξεις Ανάλυση: τα λόγια των συμμετεχόντων, νοηματικά θέματα Αφηγηματική μορφή: Περιγραφή της "ουσίας" της εμπειρίας 28 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 14 14

15 Εθνογραφία Βασίζεται στην ανθρωπολογία Είδος ποιοτικής μελέτης που βασίζεται στην παρατήρηση με «ολιστικό» τρόπο της κουλτούρας μιας ομάδας ανθρώπων. Στοχεύει στην κατανόηση και ερμηνεία διαφόρων κοινωνικών φαινομένων στο φυσικό τους περιβάλλον. 29 Εθνογραφία Ρόλος του ερευνητή: Συγκεκαλυμμένος (covert) παρατηρητής: Δεν αποκαλύπτει την ιδιότητά του ως ερευνητής. Εμφανής (overt) παρατηρητής: Συμμετέχει ενεργά σε όλες δραστηριότητες της ομάδας, αλλά γνωστοποιεί την ιδιότητά του και το σκοπό της μελέτης. Απλός παρατηρητής: Απλά παρατηρεί, χωρίς να συμμετέχει. 30 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 15 15

16 Θεμελιωμένη Θεωρία (Grounded Theory) Είναι μια «γενικευμένη μεθοδολογία για την ανάπτυξη θεωρίας, η οποία βασίζεται σε δεδομένα τα οποία έχουν συλλεχθεί και αναλυθεί με συστηματικό τρόπο» (Glaser and Strauss 1967: 2). 31 Θεμελιωμένη Θεωρία (Grounded Theory) Η θεμελιωμένη θεωρία είναι συνυφασμένη με την ποιοτική έρευνα. Παρ όλα αυτά μπορεί δυνητικά να αποτελέσει και ένα πολύ χρήσιμο μεθοδολογικό εργαλείο και για την ποσοτική έρευνα. 32 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 16 16

17 Μελέτη περίπτωσης (Case Study) ε βάθος διερεύνηση μιας ολότητας, με σαφή και οριοθετημένη ταυτότητα («περίπτωση»), όπου εξετάζεται λεπτομερώς το (εσωτερικό και εξωτερικό) πλαίσιο λειτουργίας του συγκεκριμένου συστήματος. Σο ζητούμενο είναι μια ολιστική περιγραφή με στόχο την όσο το δυνατό πληρέστερη κατανόηση ενός ατόμου, μιας ομάδας, ενός οργανισμού, μιας κατάστασης, μιας δραστηριότητας ή διαδικασίας. 33 Βιογραφική Μελέτη Η βιογραφική έρευνα αποτελεί την εκτεταμένη καταγραφή της ζωής ενός ατόμου ή πολλών ατόμων ως ένα είδος γραπτής τεκμηρίωσης. υναντάται στη βιβλιογραφία ως αφηγηματική έρευνα, ιστορίες ζωής, βιογραφία ή αυτοβιογραφία και γίνεται αντιληπτή ως έρευνα και κατασκευή νοήματος από προσωπικά χρονικά γεγονότα (Denzin, 1989). 34 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 17 17

18 Ιστορική Μελέτη Εξέταση και περιγραφή ιστορικών τεκμηρίων, κειμένων και άλλων γραπτών εκφράσεων ή μνημείων του ανθρώπινου πνεύματος. 35 Δημιουργώντας ερευνητικά ερωτήματα Ερευνητικό ερώτημα Γενικό (δημιουργία θεωρίας) Ειδικό (έλεγχος θεωρίας) Ανοιχτή προσέγγιση στον συμμετέχοντα Οι συμμετέχοντες είναι ειδικοί των καταστάσεων μελέτης 36 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 18 18

19 Διαδικασία ποιοτικής έρευνας 1 η Βιβλιογραφική ανασκόπηση Θεωρητική δειγματοληψία Συλλογή δεδομένων Ανάλυση δεδομένων Θεωρητικός κορεσμός Επιστημονική επάρκεια 2 η Βιβλιογραφική ανασκόπηση Γραφή 37 Διαδικασία ποιοτικής έρευνας Η βιβλιογραφία έχει συνήθως βοηθητικό, επικουρικό ρόλο. Ο ερευνητής συχνά σκόπιμα αποφεύγει να ασχοληθεί από την αρχή με τη βιβλιογραφία και τις θεωρίες του θέματος για να είναι πιο ανοικτός στην κατανόηση της προοπτικής των υποκειμένων της έρευνας. 38 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 19 19

20 Δειγματοληψία στην ποιοτική έρευνα Σκόπιμη / Θεωρητική Εντός της ίδιας ομάδας / Ποικιλομορφία σε: Ηλικία, εθνικότητα, εκπαίδευση, φύλο, κοινωνικοοικονομική κατάσταση Καθοδηγείται από τον αναδυόμενο σχεδιασμό Θεωρητικός κορεσμός The game is over 39 Θεωρητική δειγματοληψία: Ποιος και γιατί; υγκριτικές ομάδες Ίδιες Ίδιες αλλά διαφορετικές Ίδιες αλλά διαφορετικές... και στη συνέχεια< αυξάνονται 40 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 20 20

21 Θεωρητική δειγματοληψία: Ποιος και γιατί; Η θεωρητική δειγματοληψία εξελίσσεται παράλληλα με την ανάλυση δεδομένων τα κριτήρια επιλογής του δείγματος καθώς και ο αριθμός των περιπτώσεων που αξιοποιούνται δεν είναι προσδιορισμένος από την αρχή αλλά διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια της ερευνητικής διαδικασίας. 41 Θεωρητικός κορεσμός Σο μέγεθος του δείγματος θεωρείται επαρκές όταν οι ερμηνείες είναι ορατές και σαφείς και όταν από τις νέες συνεντεύξεις δεν αποκαλύπτονται πλέον νέα στοιχεία και νοήματα. 42 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 21 21

22 Αρχές ποιοτικής μελέτης- γραφής Επιλογή δείγματος -συμμετεχόντων Κριτήρια εισόδου στη μελέτη: ομοιογενές δείγμα, προκειμένου να αποκαλυφθεί τι σημαίνει η εμπειρία για μια συγκεκριμένη ομάδα. 43 Επιλογή δείγματος -συμμετεχόντων Οι συμμετέχοντες γίνονται αντιληπτοί ως ερευνητικοί συνεργάτες και όχι σαν «αντικείμενα» από τα οποία με τις κατάλληλες τεχνικές «αντλούνται» ερευνητικά δεδομένα. 44 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 22 22

23 Αρχές ποιοτικής μελέτης- γραφής Μέγεθος δείγματος -συμμετεχόντων Δεν είναι μια εκ των προτέρων απόφαση Lincoln & Guba (1985) συμμετέχοντες που έχουν βιώσει το φαινόμενο. Θεωρητικός κορεσμός κοπός και τύπος σκόπιμης δειγματοληψίας Ερευνητική μέθοδος 45 υλλογή δεδομένων στην ποιοτική έρευνα Επιτόπια έρευνα Συμμετοχική παρατήρηση: επικεντρώνεται στην αλληλεπίδραση χρησιμοποιείται για να κατανοήσει και να περιγράψει την κοινωνική δομή, τα πρότυπα συμπεριφοράς, τις αλληλεπιδράσεις Συνεντεύξεις Αποκομμένα δεδομένα Κείμενα περιοδικών, focus groups, εικονικά δεδομένα Αρχεία, ανέκδοτες περιγραφές, πληροφορίες με βάση τα συμφραζόμενα ύνθετα δεδομένα πλούσιες περιγραφές Ποικιλία συμβάντων, συμπεριφορών, καταστάσεων, συναισθημάτων 46 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 23 23

24 υνεντεύξεις στην ποιοτική έρευνα Τρεις τύποι συνέντευξης: Η «δομημένη» ή «κλειστή» Ημιδομημένη Ανοιχτή ελεύθερη συζήτηση Η συνέντευξη συνεχίζεται σε όλη την ανάλυση δεδομένων έως ότου ο ερευνητής διακρίνει τον κορεσμό των δεδομένων 47 Καταγραφή δεδομένων στην ποιοτική έρευνα Μαγνητοφώνηση συνέντευξης Απομαγνητοφώνηση -μετεγγραφή σε κείμενο Λογισμικά προγράμματα υπολογιστών 48 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 24 24

25 Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων υνεχής αναστοχασμός και ερμηνεία Σα δεδομένα παρουσιάζονται χωρίς ανάλυση (Αυτοβιογραφία) Περιγραφική Ερμηνευτική ανάλυση (Φαινομενολογία) Ανάπτυξη θεωρίας (Grounded Theory) 49 Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Η ανάλυση επικεντρώνεται στο νόημα των κειμένων Ξεκινάει από την πρώτη συνέντευξη /παρατήρηση Η ανάλυση φέρνει δομή, τάξη, νόημα στον όγκο των πληροφοριών έτσι ώστε να εξαχθούν συμπεράσματα τα οποία και θα κοινοποιηθούν 50 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 25 25

26 Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Η διαίσθηση θεμιτή στην ποιοτική έρευνα 51 Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Ο Tesch (1990) περιέγραψε τρεις αναλύσεις, ανάλογα με το σκοπό τους Σα χαρακτηριστικά της γλώσσας πχ. Ανάλυση Περιεχομένου Ανακάλυψη κανονικοτήτων πχ. Grounded theory Κατανόηση νοήματος πχ. Φαινομενολογία 52 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 26 26

27 Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Οι Crabtree and Miller (1999) περιγράφουν την ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων ως «σύνθετη και δυναμική τέχνη» και τη συγκρίνουν με «χορό» Η ανάλυση μοιάζει με χορό. Αρχίζει με την πρόσκληση. Η πρόσκληση λέει τον σκοπό, το πλαίσιο, τους καλεσμένους, το πώς θα είμαστε ντυμένοι, καθώς και κάποια όρια για το τι θα πρέπει να περιμένουμε. Πρόκειται για επίσημο χορό ή για αντικριστό 53 Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Η ποιοτική έρευνα είναι η ίδια γραφή. Είναι αυτή καθεαυτή η πράξη της γραφής. 54 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 27 27

28 Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Η διαδικασία της γραφής είναι κυκλική, αρχίζει από την αρχή της μελέτης και με γράψιμο και σβήσιμο συνεχίζεται επ αόριστον. 55 Αρχές Ανάλυση ποιοτικής ποιοτικών μελέτης- δεδομένων γραφής «υν-σύσταση», «υν-γένεση» δεδομένων την ποιοτική έρευνα, τα δεδομένα που γεννιούνται από τον συμμετέχοντα, «συναντώνται» με αυτά του ερευνητή 56 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 28 28

29 Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Εξαγωγή θεμάτων, προτύπων, διαδικασίες, quota και νοήματα από τα "δεδομένα κειμένου, κωδικοποίηση, συγκρίσεις, αντιθέσεις, κατηγοριοποίηση. Ανασύσταση τους σε νέα μορφή, όπως περιγραφές, ερμηνείες ή θεωρία. 57 Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Παρουσίαση κεντρικού θέματος Χρήση quota 58 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 29 29

30 Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Σμήματα δεδομένων Κατηγορίες θεμάτων Πυρηνικό θέμα 59 Αξιοπιστία και εγκυρότητα ποιοτικής έρευνας??????? 60 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 30 30

31 Εγκυρότητα - Αυθεντικότητα Οι ερευνητές ζητούν από τους συμμετέχοντες να αξιολογήσουν και να επαληθεύσουν το τελικό κείμενο της συνέντευξης με τα αποσπάσματα (quotes)<.. συμμετοχή συμμετεχόντων Ο αναγνώστης μπορεί να παρακολουθήσει το πώς διεξήχθη η έρευνα και να εξακριβώσει αν τα αποτελέσματα είναι αυθεντικά, εάν εκπροσωπούνται. 61 Αξιοπιστία και εγκυρότητα ποιοτικής έρευνας Σο κριτήριο της αντικειμενικότητας επιτυγχάνεται όταν επέρχεται σύγκλιση των απόψεων του ερευνητή και συμμετεχόντων. Αξιολόγηση εγκυρότητας «Σύγκλιση» 62 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 31 31

32 Αξιοπιστία και εγκυρότητα ποιοτικής έρευνας Αξιολόγηση εγκυρότητας «Σύγκλιση» Σο ζητούμενο είναι η συσύσταση (Co-constitution) ερμηνείας και όχι απλά η παρουσίαση των βιωμάτων από την πλευρά των συμμετεχόντων. 63 Αξιοπιστία και εγκυρότητα ποιοτικής έρευνας Αξιοπιστία Σεχνικές που χρησιμοποιούνται για αύξηση της αξιοπιστίας: Σριγωνισμός (triangulation) χρησιμοποιούνται πολλαπλές αναφορές για να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με το τι συνιστά την αλήθεια, Θεωριών (theoretical triangulation) Δεδομένων (data triangulation) Ερευνητών (investigator triangulation) Μεθοδολογιών (methodological triangulation) 64 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 32 32

33 Ελέγξτε την κατανόησή σας: Ερώτηση Ποιο από τα παρακάτω είναι αλήθεια για την ποιοτική έρευνα; Α. Τα συμπεράσματα είναι γενικεύσιμα στον πληθυσμό. Β. Τα δεδομένα συνήθως συλλέγονται σε εργαστηριακό περιβάλλον. Γ. Εστιάζουμε στην μελέτη του «συνόλου". Δ. Η διαίσθηση και ο αναστοχασμός απορρίπτονται. 65 Ελέγξτε την κατανόησή σας: Απάντηση Απάντηση : Γ Η ποιοτική έρευνα επικεντρώνεται στην κατανόηση του συνόλου, η οποία είναι σύμφωνη με την ολιστική φιλοσοφία της νοσηλευτικής. Τα συμπεράσματα της ποιοτικής δεν γενικεύονται. Συχνά, τα δεδομένα συλλέγονται στο φυσικό τους περιβάλλον. Ο ερευνητής χρησιμοποιεί συχνά τη διαίσθηση κατά τη συλλογή δεδομένων και πρέπει να είναι σε θέση να αναστοχασθεί όταν τα αναλύει. 66 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 33 33

34 Ελέγξτε την κατανόησή σας: Ερώτηση Τα δεδομένα στις ποιοτικές μελέτες : A. Βασίζονται σε λέξεις και όχι σε αριθμούς. B. Είναι εύκολα και απλά στην ερμηνεία. Γ. Συγκεντρώνονται γρήγορα από μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Δ. Αναλύονται με ακρίβεια σε έναν υπολογιστή. 67 Ελέγξτε την κατανόησή σας: Απάντηση ΑΠΑΝΣΗΗ: Α Σε κάθε προσέγγιση της ποιοτικής έρευνας, ο σκοπός είναι να εξεταστεί το νόημα, και τα δεδομένα της ανάλυσης είναι μια λέξη ή μια φράση αντί μιας αριθμητικής τιμής. Τα δεδομένα της ποιοτικής έρευνας δεν είναι ούτε εύκολα ούτε απλά ερμηνευτικά. Η συλλογή ποιοτικών δεδομένων είναι χρονοβόρα και πρέπει να γίνεται ατομικά. Παρόλο που τα προγράμματα υπολογιστών είναι διαθέσιμα για να βοηθήσουν στην ποιοτική ανάλυση, πολλοί ερευνητές τα βρίσκουν ακόμα δυσκίνητα και ελλιπή. 68 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 34 34

35 Ελέγξτε την κατανόησή σας: Ερώτηση Ποιο από τα παρακάτω δεν είναι μια κοινή μέθοδος συλλογής δεδομένων στην ποιοτική έρευνα; A. Εξέταση γραπτού κειμένου B. Συνέντευξη των συμμετεχόντων Γ. Παρατηρώντας τους συμμετέχοντες Δ. Δειγματοληπτική έρευνα 69 Ελέγξτε την κατανόησή σας: Απάντηση ΑΠΑΝΣΗΗ: Δ Η δειγματοληπτική έρευνα είναι ένας τύπος ποσοτικής έρευνας. Οι μέθοδοι συλλογής δεδομένων στην ποιοτική έρευνα περιλαμβάνουν την παρατήρηση, τη συνέντευξη των συμμετεχόντων και την εξέταση γραπτού κειμένου. 70 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 35 35

36 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ Γ. Τσιώλης: Η σχέση ποιοτικής και ποσοτικής έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες: από την πολεμική των «παραδειγμάτων» στις συνθετικές προσεγγίσεις; Στο Μ.Δαφέρμος, Μ.Σαματάς, Μ.Κουκουριτάκης, Σ.Χιωτάκης (επιμ.) Οι κοινωνικές επιστήμες στον 21ο αιώνα: Επίμαχα θ έματα και προκλήσεις. Εκδόσεις Πεδίο Σελ Ευρυνόμη Αυδή Λυδάκη Α. (2001). Ποιοτικές μέθοδοι της κοινωνικής έρευνας. Τρίτη έκδοση. Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα Sokolowski R. (2003). Εισαγωγή στη Φαινομενολογία. (Μετάφραση Κόντος Π.). Εκδόσεις Πανεπιστημίου Πατρών. Creswell, J. W. (1998). Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five Traditions. Thousand Oaks, CA: Sage. Munhall, P. (2001). Nursing Research: A Qualitative Perspective. Sudbury, MA: Jones & Bartlett F Vouzavali, E Papathanassoglou (2008) The method that reveals being: philosophy and methodology of hermeneutic phenomenology. Nursing Care & Research, 2008, Issue 21, Pages Gadamer H.-G. (1975). Truth and Method (Barden G., Cumming J., Trans. second German edition). Sheed and Ward, London. 71 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ Sandelowski M. (2002) Visible humans, vanishing bodies and virtualnursing: complications of life, presence, place, and identity. Adv Nurs Sci 24(3): Benner P. (1985). Quality of life: A phenomenological perspective on explanation, prediction, and understanding in nursing science. ANS: Advances in Nursing Science: 8(1): Καραγιάννης Θωμάς. Sage Publications, Inc. Western Journal of Nursing Research Qualitative Health Research Research in Nursing & Health Advances in Nursing Science Scholarly Inquiry for Nursing Practice 72 QUALITATIVE RESEARCH ΦΩΤΕΙΝΗ Ι.Δ. ΒΟΥΖΑΒΑΛΗ 36 36