اندازهگیري کارآیی فنی و بازدهی نسبت به مقیاس واحدهاي پرورش گاو هلشتاین در استان گیلان با استفاده از روش تحلیل پوششی دادهها

Transcript

1 مجله علوم دامی ایران دوره شماره (-) 9 اندازهگیري کارآیی فنی و بازدهی نسبت به مقیاس واحدهاي پرورش گاو هلشتاین در استان گیلان با استفاده از روش تحلیل پوششی دادهها * رقیه فتحیزاده گلنگشی عبدالاحد شادپرور احمد قربانی دانش آموخته کارشناسی ارشد و دانشیار تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی استان گیلان جهاد کشاورزي استان گیلان (تاریخ دریافت: 9// و مختار مهديزاده دانشکده کشاورزي دانشگاه گیلان مربی پژوهشی مرکز کارشناس ارشد معاونت بهبود تولیدات دامی ( - تاریخ تصویب: 9// چکیده کارآیی مفهومی است که تعیینکنندهي نسبتهاي ورودي و خروجی یک سیستم اقتصادي میباشد. روش تحلیل پوششی دادهها ابزاري مناسب براي برآورد کارآیی یک واحد است. هدف از این مطالعه بررسی واحدهاي پرورش گاو هلشتاین استان گیلان از نظر کارآیی فنی و تعیین بازدهی نسبت به مقیاس بود. بدین منظور اطلاعاتی شامل تعداد نیروي انسانی تعداد گاو شیري مصرف غذا و تولید شیر سال 9 از بیست واحد تولیدي گاو هلشتاین در استان گیلان جمعآوري و میزان کارآیی آنها بر اساس عملکرد تولیدي و اقتصادي اندازهگیري شد. از کل واحدهاي مورد مطالعه چهار واحد کارآیی درصد داشتند و بقیه به درجات مختلف داراي ناکارآیی بودند. میانگین کارآیی فنی برابر / برآورد شد که نشان میدهد به طور متوسط میتوان / درصد از هر یک از نهادههاي تولید شامل تعداد نیروي انسانی مقدار علوفه و کنسانتره را کاهش داد بدون اینکه میزان تولید فعلی کاهش یابد. اختلاف کارآیی فنی بین بهترین و بدترین واحد / درصد بود. هفتاد درصد از واحدهاي پرورش گاو هلشتاین مطالعه شده در این تحقیق داراي بازده صعودي درصد داراي بازده ثابت و درصد داراي بازده نزولی نسبت به مقیاس بودند. بنابراین براي درصد از این واحدها در صورتیکه مدیریت مصرف نهادههایشان کارا شود توسعه ابعاد فعالیت از نظر تعداد نیروي انسانی و غذاي مصرفی سبب افزایش تولید با بازدهی صعودي خواهد شد. واژههاي کلیدي: واحدهاي تولیدي گاو هلشتاین تحلیل پوششی دادهها کارآیی فنی و بازدهی نسبت به مقیاس. جایگزین و یا گوسالههاي نر براي پرواربندي در گلههاي دیگر میباشد. از طرفی واحدهاي دامداري با انبوهی از نهادههاي مصرفی براي تولید روبرو هستند. واحدهاي. Data Envelopment Analysis (DEA). Technical efficiency. Return to Scale shadparvar@yahoo.com مقدمه واحدهاي دامداري از مجموعه واحدهاي تولیدي مهم در بخش کشاورزي هستند که هدف آنها تولید محصولات دامی نظیر شیر گوشت کود و یا حیوانات داشتی مازاد براي گلههاي دیگر مثل تلیسههاي آبستن * نویسنده مسي ول: عبدالاحد شادپرور تلفن: 99

2 مجله علوم دامی ایران دوره شماره 9 تولیدکننده محصولات دامی معمولا از طرف بازار نهاده و ستانده در شرایط شبه رقابتی عمل میکنند لذا یکی از راههاي مطمي ن افزایش درآمد و سود افزایش کارایی و بهرهوري هر واحد میباشد ( al.,.(akbari et اندازهگیري و ارزیابی منظم کارآیی باعث استفاده از امکانات موجود و جلوگیري از افزایش نامتعادل هزینهها و موجب ارتقاء کیفیت و کمیت کالاها و خدمات تولیدي میشود ( Meibodi,.(Emami انواع کارآیی عبارتند از ) et Emami Meibodi, ; Abolhallaj.(al., ١ کارآیی فنی که عبارت است از بهدست آوردن حداکثر محصول با استفاده از مقدار مشخصی از عوامل تولید و یا حداقلسازي میزان استفاده از عوامل تولید در سطح معینی از محصول. ٢ (کارآیی فنی خالص) که بیانگر - کارآیی مدیریتی ترکیب صحیح عوامل تولید براي افزایش بهرهوري است. ٣ که عبارت است از میزان صحیح - کارآیی مقیاس مصرف هر یک از نهادهها. در واقع کارآیی مقیاس عبارت است از میزان کارآیی فنی در حالت بازده ثابت نسبت به ٤ تقسیم بر کارآیی مدیریتی (کارآیی فنی خالص) مقیاس در شرایط بازده متغیر نسبت به مقیاس. ٥ روشهاي ارزیابی عملکرد و اندازهگیري کارآیی فنی واحدهاي تولیدي به دو گروه پارامتریک و ناپارامتریک تقسیم میشوند. در روشهاي پارامتریک با استفاده از اصول آماري و اقتصادسنجی یک تابع تولید تخمین زده شده و سپس کارآیی تعیین میگردد اما روشهاي ناپارامتریک نیاز به دانستن ویژگیهاي آماري تابع تولید ندارند و در عوض در این روش کلیه واحدهاي موجود با یکدیگر مقایسه شده و با استفاده از سازوکارهاي برنامهریزي خطی واحدهاي موفقتر شناسایی میشوند.(Fortuna, ; Mehregan, ) روش تحلیل پوششی دادهها یکی از پرکاربردترین روشهاي ناپارامتریک در اندازهگیري کارآیی است. این مدل ابزار مفیدي در سنجش کارآیی چندین واحد با ساختار تولیدي مشابه است ( al.,.(akbari et به بیان سادهتر مدل تحلیل پوششی دادهها را میتوان بیشینه کردن ستاندهها به شرط ثابت نگه داشتن مجموع نهادهها تعریف نمود ( al.,.(wang et در روش تحلیل پوششی دادهها کارآیی واحدهاي تولیدي به وسیله برنامهریزي خطی تعیین میشوند. براي این منظور میتوان بازدهی یک واحد نهاده اضافی را ثابت (بازدهی ثابت نسبت به مقیاس) و یا متغیر (بازدهی متغیر نسبت به مقیاس) گرفت. در این روش میتوان معیار کارآیی را حداکثر کردن محصول به ازاي هر واحد نهاده یا حداقل کردن نهاده به ازاي یک واحد محصول تعریف نمود ) Mehregan, Emami Meibodi, ; ). وجود بازدهی ثابت نسبت به مقیاس به معنی این است که اگر به عنوان مثال مقدار مصرف یک نهاده درصد افزایش یابد میزان تولید محصول نیز درصد زیاد می شود. این حالت تنها در صورتی وجود دارد که واحدها به صورت بهینه عمل نمایند در غیر این صورت باید بازدهی متغیر نسبت به مقیاس را براي واحد هاي تولیدي در نظر گرفت که به معناي انتظار نسبتهاي متغیر از خروجی به ورودي است ) Emami.(Meibodi, مطالعات متعددي در زمینه برآورد کارآیی فنی واحدهاي دامپروري در کشورهاي مختلف جهان صورت گرفته است. به عنوان نمونه کارآیی شرکتهاي تولیدکننده شیر در دانمارك توسط al. Asmild et (99) بهرهوري مزارع تجاري خوك در یونان توسط al. () Galanopoulos et کارآیی واحدهاي گاو شیري با بازده ثابت و متغیر نسبت به مقیاس توسط ()Candmir & Koyubenbe کارآیی فنی واحدهاي تولیدي تخممرغ در نیجریه توسط Yusef & Malomo () و کارآیی واحدهاي پرورش گاو شیري در ترکیه توسط al. (9) Uzmay et مورد بررسی قرار گرفت. در تحقیقات داخل کشور نیز کارآیی و بازدهی نسبت به مقیاس واحدهاي پرورشی جوجه گوشتی استان همدان توسط () Fotros & Solgi کارآیی واحدهاي تولیدي طیور در استان فارس توسط Mohammadi () بررسی عملکرد کارآیی صنعت دامداري در کشور بوسیله al. () Akbari et و کارآیی فنی واحدهاي پرواري در استان گیلان با استفاده از مدل. Technical Efficiency. Management Efficiency. Scale Efficiency. Constant Return to Scale (CRS). Variable Return to Scale (VRS)

3 فتحی زاده گلشنی و همکاران: اندازهگیري کارآیی فنی و بازدهی نسبت به مقیاس... تا کنون مورد مطالعه قرار نگرفته است این تحقیق با هدف شناسایی واحدهاي پرورش گاو هلشتاین کارا و ناکارا و پیدا نمودن دلایل ناکارامدي آنها در استان گیلان انجام شد. مواد و روشها جامعهي آماري این پژوهش کلیه واحدهاي فعال پرورش گاو هلشتاین با ظرفیت حداقل رأس و داراي پروانه بهرهبرداري و کارت شناسایی از معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزي استان گیلان بودند. از تعداد بیست واحد پرورش گاو هلشتاین اطلاعات مربوط به مقدار تولید شیر سالانه تعداد گاو مولد شیري مقدار علوفه و کنسانتره مصرفی و تعداد پرسنل (شامل دامپزشک کارشناس کارگر نگهبان و...) سال 9 جمعآوري شد (جدول ). تحلیل پوششی دادهها توسط al. (9) Ghorbani et مورد ارزیابی قرار گرفت. براساس نتایج حاصل از طرح آمارگیري گاوداريهاي صنعتی کشور در سال 9 تعداد کل گاوداريهاي صنعتی کشور 9 واحد با ظرفیت رأس است. از این تعداد گاوداري با ظرفیت 99 راس مربوط به واحدهاي پرورش گاو شیري میباشد که سهم استان گیلان از این تعداد 9 واحد و به عبارتی 9 راس میباشد. مقدار شیر تولیدي در سال 9 برابر با / هزار تن است که سهم تولید شیر استان گیلان برابر با تن و به عبارتی / درصد از سهم کل کشور است ) Iran,.(Statistical Center of استان گیلان از لحاظ کارایی در گروه استانهاي با کارایی بین /9 / دستهبندي شده است (.(Banaeian, با توجه به این که کارآیی فنی گاوداري هاي استان گیلان جدول - مشخصات گاوداريهاي مورد مطالعه شماره تولید شیر تعداد گاو مولد مقدار کنسانتره مصرفی مقدار علوفه مصرفی تعداد پرسنل گاوداريها سالانه (لیتر) (شیري) (راس) (گیلوگرم) (نفر) در روش تحلیل پوششی دادهها حداقل تعداد واحد مورد نیاز براي معتبر شدن بررسی باید مساوي سه برابر مجموع محصول و نهادهها بیشتر باشد ) Yong and.(chunweki, با توجه به کم بودن تعداد واحد

4 مجله علوم دامی ایران دوره شماره 9 هاي گاوداري قابل بررسی در استان گیلان امکان در نظر گرفتن تمام نهاده ها و ستانده ها در این تحقیق وجود نداشت. بنابراین ترکیبی از مهمترین نهادهها (تعداد گاو مولد شیري کنسانتره علوفه و نیروي انسانی) و ستاندهي (تولید شیر) واحدهاي تولیدي گاو هلشتاین استان گیلان انتخاب شدند. در این مطالعه با استفاده از نرمافزار (Charnes et al., 99) Deap. انواع کارآیی فنی مدیریتی و مقیاس هر واحد تولیدي نسبت به کارآیی سایر واحدهاي تولیدي در نمونه مورد سنجش قرار گرفت و از میان واحدهاي تولیدي چند واحد به عنوان واحد کارا معرفی شدند که در اصطلاح مرز کارآیی نامیده می شوند و ملاك ارزیابی واحدهاي دیگر قرار می گیرند. روش ریاضی مورد استفاده در نرم افزار Deap. مبتنی بر حداقلسازي میزان نهاده به ازاي هر واحد محصول (θ) است. براي این منظور از فرمول برنامهریزي خطی تغییر یافتهي زیر استفاده میشود: θmin بهطوري که: -y i + Yλ θx i Xλ (رابطه ) λ در اینجا λ بردار N I ضرایبی است که میزان ناکارآیی هر واحد تولیدي در مقایسه با یک واحد کارآ را نشان میدهد و N تعداد واحدهاست. Y بردار N I در برگیرندهي محصول واحدهاي تولیدي و X ماتریس مقدار نهادههاي آنهاست. بهترتیب محصول و X i و y i نهادههاي واحد i ام را نشان میدهند. مقدار عددي کارآیی برآورد شده یک گاوداري بین و متغیر است به طوري که عدد یک نشان دهندهي کارآیی کامل (یا به طور خلاصه کارآ) و عدد صفر نشان دهندهي ناکارآیی کامل است. در روش DEA براي هر یک از واحدهاي غیر کارا یک واحد کارا یا ترکیبی از دو یا چند واحدکارا بهعنوان مرجع یا الگو معرفی میشوند. از آنجایی که این واحد مرکب ضرورتا در صنعت وجود نخواهد داشت بهعنوان یک واحد مجازي کارا شناخته میشود بهعبارت دیگر واحد مرجع براي یک واحد غیر کارا میتواند یک واحد واقعی یا در حالت کلی یک واحد مجازي باشد ( Meibodi,.Emami پس از تجزیه و تحلیل خروجی نرمافزار واحدهاي مرجع براي هر یک از واحدها معرفی و مقادیر هدف نهادهها که باعث کارامدي واحد ناکارا میشود مشخص شد. نتایج و بحث مقدار برآورد کارآیی فنی کارآیی مدیریتی کارآیی مقیاس نوع بازده (صعودي نزولی و ثابت) رتبه واحدها و واحدهاي مرجع آنها در جدول اراي ه شده است. میانگین کارآیی فنی برابر با / بود که نشان میدهد ظرفیت ارتقاي کارآیی در این گاوداريها / درصد است. چون در این تحقیق کارآیی فنی با هدف حداقل سازي میزان نهاده ها به ازاي یک واحد محصول برآورد شد معلوم می شود که در جامعه تحت بررسی می توان به طور متوسط / درصد از مصرف نهاده هاي مختلف شامل تعداد پرسنل مقدار علوفه مصرفی و مقدار کنسانتره مصرفی (تعداد گاو شیري مولد ثابت گرفته شد) را کاهش داد بدون اینکه میزان محصول یعنی شیر کاهش یابد. یکی از اهداف اصلاح نژاد دام حداقل سازي هزینه به ازاي واحد تولید است ) Chabok Mirmahdavi al.,.(et در شرایطی مانند شرایط کشور ایران که کمبود منابع وجود دارد در نظر گرفتن این هدف در طراحی برنامه هاي اصلاحی اهمیت زیادي دارد. بنابراین محاسبات کارآیی فنی در این مطالعه نشان می دهد که می توان در گاوداريهاي صنعتی استان گیلان با تنظیم مدیریت و اصلاح نژاد مصرف نهاده ها را براي حفظ همین سطح فعلی تولید تا حد / درصد کاهش داد. در صورت عملی شدن این تغییر انتظار میرود که هزینه تولید محصول کاهش یابد که به نوبه خود به افزایش قدرت رقابت گاوداري صنعتی با سایر بخش هاي تولید دامپروري یا کشاورزي خواهد شد. از کل گاوداريهاي مورد مطالعه چهار گاوداري داراي حداکثر کارآیی فنی هشت گاوداري داراي کارآیی فنی بین و / و هشت گاوداري داراي کارآیی فنی کمتر از / بودند. در سال 9 درصد از گاوداريها به صورت کاملا کارا فعالیت داشتند و درصد از آنها داراي کارآیی کمتر از / بودند (جدول ). براي بررسی علل ناقص بودن کارآیی فنی واحد هاي

5 فتحی زاده گلشنی و همکاران: اندازهگیري کارآیی فنی و بازدهی نسبت به مقیاس... تولید لازم است کارآیی فنی به دو قسمت کارآیی مدیریتی و کارآیی مقیاس تجزیه شود. میانگین کارآیی مدیریتی و کارآیی مقیاس در گاوداري هاي تحت بررسی به ترتیب برابر / و / بود. از نظر کارآیی مدیریتی یا ترکیب مناسب نهادهها / درصد عدم کارآیی در گاوداري ها وجود دارد. درصد ( واحد) از واحدها داراي کارآیی مدیریتی برابر با یک هستند این در حالی است که کارآیی فنی تنها درصد از این واحدها یک میباشد. از آنجا که کارآیی فنی تابعی از کارآیی مدیریت و کارآیی مقیاس است با توجه به جدول آنچه که باعث ناکارآمدي درصد باقیمانده میشود ناکارآیی ناشی از مقیاس است. بنابراین طبق جدول واحدهاي شماره 9 و با اینکه کارآیی مدیریت برابر یک دارند داراي کارآیی فنی کمتر از یک هستند و این نشان میدهد که در این واحدها ترکیب نهاده ها صحیح است اما آنچه باعث کارآیی کمتر از یک این واحدها شده است عدم فعالیت در مقیاس بهینه است. بنابراین با توجه به میانگین کارآیی مقیاس تقریبا /9 درصد از مقادیر نهادهها بدون هیچ عایدهاي استفاده شده است که این موارد نیاز به یک سري برنامهریزي بلندمدت براي کارا کردن واحد از طریق حرکت به سمت مقیاس بهینه میباشد. شماره جدول - برآورد کارآیی گاوداريهاي مورد مطالعه در حالت متغیر بودن تعداد پرسنل و مقادیر علوفه و کنسانتره مصرفی گاوداريها کارآیی* فنی کارآیی مدیریتی کارآیی مقیاس نوع بازده ثابت رتبه گاوداري واحدهاي مرجع و ضرایب وزنی () / / (/) و (/) و (/) /9 /9 / / / / (/) و (/9) (/) و (/) و (/) /99 /99 ثابت کاهشی () (/9) / /9 /9 / / (/9) و (/) (/) و (/) و (/) /9 / / 9 (/) و (/9) و (/9) /99 / /9 ثابت (/) و (/) و (/) () /9 /9 / ثابت () (/) و (/) /9 /99 / / / / (/) و (/) و (/) (/9) و (/) و (/) 9 / / / (/) و (/) و (/) /9 /9 /99 / /9 (/99) و (/) (/) / /9 / /9 9 میانگین کاهشی (/) (/) و (/) / / / * کارآیی فنی = کارآیی مدیریتی کارآیی مقیاس نتایج جدول نشان داد درصد از گاوداريهاي مورد مطالعه داراي بازدهی نزولی نسبت به مقیاس بودند که مشابه نتیجه بررسی واحدهاي پرورش گاو شیري در استان فارس بود که بررسی آنها نیز با نهادههاي مقدار علوفه کنسانتره و تعداد پرسنل صورت گرفته بود و بازدهی نزولی نسبت به مقیاس معادل درصد داشت ) al.,.(sabetan Shirazi et در گاوداري هایی که بازدهی نزولی نسبت به مقیاس وجود دارد افزودن به عنوان مثال درصد به میزان نهاده ها سبب افزایش محصول به میزانی کمتر از درصد خواهد شد.

6 مجله علوم دامی ایران دوره شماره 9 بنابراین مدیران این واحدها باید تلاش کند تا نسبت ستانده به نهادههاي خود را افزایش دهد (استفاده از ظرفیت ژنتیکی تولید شیر با استفاده از نهادههاي موجود). همچنین درصد از گاوداريهاي استان گیلان داراي بازدهی صعودي نسبت به مقیاس و درصد داراي بازدهی ثابت نسبت به مقیاس بودند (جدول ). جدول - بازده نسبت به مقیاس واحدهاي پرورش گاو هلشتاین استان گیلان درصد تعداد نوع بازده بازده فزاینده نسبت به مقیاس بازده کاهنده نسبت به مقیاس بازده ثابت نسبت به مقیاس جمع واحدهاي داراي کارآیی فنی برابر با یک (واحدهاي و ) هم از نظر مدیریت و هم از نظر مقیاس در سطح بهینه هستند و در نتیجه نیاز به گسترش نهادههاي خود ندارند. این بدان معنی است که نهادههاي علوفه کنسانتره و تعداد پرسنل در مقیاس بهینه براي تولید شیر آن واحد مصرف شدهاند بنابراین چنانچه آن واحد درصد عوامل تولید خود را افزایش دهد مقدار تولید نیز به همان مقدار ( درصد) افزایش مییابد یعنی تغییر در مقیاس تولید بر کارآیی فنی آنها تا ثیر ندارد. از آنجا که واحدهاي و داراي کارآیی فنی برابر با یک میباشند لذا به عنوان واحدهاي مرجع (الگو) براي سایر واحدها معرفی میشوند و واحدهاي و به دلیل اینکه بیش از بقیه واحدها به عنوان مرجع معرفی شدهاند در بین واحدهاي مرجع در اولویت قرار دارند. در جدول مقدار مازاد عوامل تولید در گاوداري هاي مختلف نشان داده شده است. طبق این جدول درصد از گاوداريها در نهاده اول (مقدار کنسانتره) درصد در نهاده دوم (مقدار علوفه) و درصد در نهاده سوم (تعداد پرسنل) داراي مازاد میباشند. جدول - مازاد نهادههاي خروجی از برنامه DEA شماره گاوداري 9 9 کنسانتره مصرفی 9/ / علوفه مصرفی 9 / / 9/ / / پرسنل (نفر) / / مقادیر مازاد در واقع آن مقدار از نهاده است که اگر کاسته شود انتظار می رود تولید کماکان در همان سطح باقی بماند و کارآیی فنی گاوداري برابر شود. به عنوان مثال در گاوداري سالانه به میزان 9 کیلوگرم

7 فتحی زاده گلشنی و همکاران: اندازهگیري کارآیی فنی و بازدهی نسبت به مقیاس... مازاد مصرف علوفه وجود دارد و انتظار می رود که با توجه به جدول شیر سالانه 9 کیلوگرم توسط راس گاو شیري با مصرف علوفه به میزان 9 کیلوگرم کمتر از سطح فعلی (یعنی کیلوگرم) تولید شود و در این صورت این واحد به یک واحد کارآ تبدیل می شود. لازم به ذکر است که همه واحدها در تمامی نهادههایشان داراي مازاد عوامل تولید نیستند بلکه ممکن است در یک یا چند مورد داراي مازاد عوامل تولید باشند مانند واحد که فقط در مقدار علوفه مصرفی داراي مازاد است و یا واحد که فقط در تعداد پرسنل داراي عوامل تولید مازاد میباشد. این عوامل مازاد نیز باید براي کارا شدن واحد از نهادهها کسر گردند. با توجه به بررسیهاي بهعمل آمده مشخص شد که ناکارآمدترین واحد در بین گاوداريها واحد شماره با درصد کارآیی / درصد است. این درصد کارآیی بدین معناست که واحد میتواند / درصد مصرف خود را از کلیه عوامل تولید کاهش دهد (بدون اینکه از میزان تولیدش کاسته شود) در این صورت به یک واحد کارا تبدیل میشود. وجود مازاد مصرف کنسانتره یا علوفه در بعضی از گاوداري ها ضرورت تجدید نظر در جنبه هاي مختلف مدیریت تغذیه و حتی اصلاح نژاد را نشان می دهد که استفاده از منابع تغذیه اي در دسترس با کارآیی بیشتري انجام شود. در روش تحلیل پوششی دادهها براي هریک از واحدهاي ناکارا یک واحد یا ترکیبی از دو یا چند واحد کارا به عنوان الگو معرفی میشوند. بقیه واحدها با توجه به وزنهاي (ضرایب) داده شده مربوط به هر واحد الگو میتوانند به سطح بهینه دست یابند. از سوي دیگر با توجه به اینکه واحدهاي الگو براي واحد واحدهاي و میباشند براي کارا شدن واحد این واحد باید / واحد / واحد و / واحد (جدول ) از عوامل تولید مصرفشده در آن واحدها را مصرف کند تا کارا شود بنابراین با توجه به جدول از مقدار کنسانتره مصرفی /9 کیلوگرم مقدار علوفه مصرفی 9/ کیلوگرم و از تعداد پرسنل /9 نفر کاسته شود تا واحد نیز مانند واحدهاي کاراي خود عمل نماید. این که واحد براي کارا شدن باید با این مقادیر نهادهها به حداکثر کارآیی برسد به معنی این است که این واحد باید ظرفیت تولیدي دام هاي خود را افزایش دهد و براي این منظور برنامه هاي اصلاح نژادي مناسب لازم است. جدول - مقادیر واقعی و هدف براي واحد شماره عامل تولید محصول مقدار تولید شیر (لیتر) مقدار کنسانتره مقدار علوفه تعداد پرسنل (نفر) مقدار اولیه نهادهها 9 تغییر نهادهها مقدار بهینه نهادهها 9 / / /9 9/ /9 9 مولد و تعداد واحد ظرفیت بالا رأس داشتند (با توجه به اطلاعات جمعآوري شده از گاوداريهاي استان میانگین تعداد دام شیري در گلههاي گاو شیري استان رأس میباشد) که تمامی واحدهاي کارا در دسته اول (زیر رأس) قرار دارند. بنابراین میتوان گفت که در استان گیلان ظرفیت مناسب براي کارا بودن گاوداري زیر رأس میباشد به گونهاي که تحلیل پوششی دادهها نشان داد که واحدهاي کارا داراي ظرفیت - رأس بودند و مشمول حداکثر کارآیی سایر واحدهاي تولیدي نیز که مقدار کارآیی آنها کمتر از میباشد میتوانند با تحلیلی همانند تحلیل فوق واحد یا واحدهاي الگوي خود را شناسایی کنند و بر مبناي آن میزان تعدیل نهادهها را مشخص کنند و آنگاه هدفگذاري مناسبی براي نهادههاي تولید براي دستیابی به سطح معینی از ستانده انجام دهند (جدول ). از طرف دیگر تحلیل کارآیی واحدهاي تولیدي گاو هلشتاین نشان میدهد که از بین واحد مورد مطالعه تعداد واحد ظرفیت زیر راس گاو شیري

8 مجله علوم دامی ایران دوره شماره 9 میشدند (جداول و ). ممکن است نتیجه حاصل از این تحقیق مبنی بر اینکه گاوداري هاي زیر رأس کارآیی بیشتري دارند با مشاهدات شده در سایر استان هاي کشور مطابقت نداشته و قابل تعمیم نباشند. دلیل این امر به شرایط خاص استان گیلان مربوط است که به طور خلاصه با گران بودن زمین و مجبور بودن گاوداري ها به تامین بخش اعظم مواد غذایی دام ها از خارج استان مشخص می شود. تعداد پرسنل (نفر) واقعی هدف 9/9 / / / / / / / / /9 /9 / شماره گاوداريها مقدار کنسانتره مصرفی واقعی 9 جدول - مقادیر هدف خروجی از برنامه DEA هدف 9 9/ مقدار علوفه مصرفی واقعی هدف / / / / / / 9/ 9 / / / / / / 9/ / / 9/ 9/ / / / 9 99 /9 / 9/ 9/ 99 99/ / / میانگین تولید شیر دوره در واحدهاي کارا کیلوگرم و در واحدهاي ناکارا کیلوگرم در سال برآورد شد (جدول ) که این امر مو ید استفاده مناسب از ظرفیت ژنتیکی دامهاي هلشتاین در واحدهاي کاراست. با توجه به اینکه روش مورد استفاده در این تحقیق کارآیی واحد ها را در مقایسه با سایر واحد هاي تحت مطالعه تعیین می کند نتایج حاصل در مورد میانگین تولید شیر واحد هاي کارآ قابل تعمیم به استان هاي دیگر نیست. بنابراین ممکن است در سطح برخی دیگر از استان هاي کشور میانگین تولید بالاتر از / تن و یا بیشتر از آن نشانه کارآ بودن واحد گاوداري باشد. به همین دلیل در هر استانی چنین مطالعه اي قابل توصیه است تا نسبت به میانگین تولید شیر بهینه براي هر استان تصمیم گیري نمود. عواملی مانند نحوهي مدیریت گاوداري مدیریت تغذیهاي داشتن جیرهي متعادل و اقتصادي داشتن اطلاعات علمی و تجربی کافی مدیران و دامپزشکان و مهارت کارگران گاوداري و نحوهي برخورد آنها تنشهاي و با دامها گرمایی تلاش نیز و کاهش براي آلودگیهاي اثرات اثرگذار محیطی بر روي و پستانها و نیز عوامل ژنتیکی و داشتن اندامهاي مناسب جهت شیردهی بیشتر و بهتر (نحوهي اتصال پستانها به بدن سطح قرینهي آنها قرار گرفتن کوارترها و سایر موارد) نیز میتوانند در تولید شیر بیشتر گاوهاي گلههاي اثر بررسی مورد.(Farhoomand, ) باشند داشته توجهی قابل استفاده از سیستم شیردوشی پیشرفته جایگاههاي بهداشتی و تغذیه با جیره مناسب باعث بهبود کارآیی میشود (9.(Matulich,

9 9 فتحی زاده گلشنی و همکاران: اندازهگیري کارآیی فنی و بازدهی نسبت به مقیاس... در استان گیلان نیز عدم استفاده از تجهیزات مناسب نداشتن جایگاههاي بهداشتی تغذیه با کیفیت پایین و نوسان در قیمت مواد غذایی باعث ناکارامد شدن واحد میگردد. مطالعه در گاوداريهاي شمال شرقی ایالت ویسکانسین کشور آمریکا نشان داد که با افزایش اندازه گله میانگین هزینههاي متغیر براي گاوداريها کاهش مییابد بنابراین با توسعه گاوداريها سود نهایی به ازاء واحد ستانده در گلههاي بزرگتر افزایش مییابد (99 (Jones, اما در استان گیلان عکس این مطلب وجود دارد زیرا امکانات و تجهیزات موجود در گاوداريها زمینه مناسبی را براي افزایش کارآیی ایجاد نمیکند. نتیجهگیري کلی براساس نتایج این تحقیق به نظر می رسد دلایل ناکارامد بودن واحدهاي گاو هلشتاین استان گیلان عبارتند از: - عدم استفاده از ظرفیت ژنتیکی براي تولید شیر در گاوهاي هلشتاین استان گیلان. - عدم مدیریت صحیح در تغذیه دام ها. - عدم فعالیت دامداريها در مقیاس بهینه. REFERENCES. Abolhallaj, M., Najafi, B. and Ahmadkiya Daliri, A. A. (). Technical efficiency measurement of Iran.medical science universities hospitals and health services. Iranian Journal of Medicine and Purification, 9(), 9-. (In Farsi).. Akbari, N. A., Zahedi Keyvan, M. and Monfarediyan Sarvestani, M. (). Performance efficiency estimation of livestock industry in Iran. Iranian Journal of Economic Researches, (), 9-. (In Farsi).. Asmild, M., Leth Hougaard, J. and Kronborg, D. (99). A method for comparison of efficiency scores: a case study of Danish dairy farms. Department of economic, The Royal Veterinary and Agricultural University, Copenhagen, Denmark.. Banaeian, N.. Do the cattle farms of Iran produce economically efficient or not?. Asian Journal of Agricultural Sciences. (): -9.. Candmir, M. and Koyubenbe, N. (). Efficiency analysis of dairy farms in the province of Izmir (Turkey): DEA. Journal of Applied Animal Research. 9(): -.. Charnes, A., Cooper, W. W. Lewin, A. Y. and Seiford, L. M. (99). Data envelopment analysis: theory, methodology and applications. Boston Kluwer Academic Publishers.pp.. Emami Meibodi, A. (). Principles of efficiency and productivity measurement (In Theory and Practice). ( nd Ed.). Tehran: Institute of Trade Studies and Research. (In Farsi).. Farhoomand, P. (). Principles of dairy cattle rearing ( nd ed.). Oroomiyeh: Jihad-e-Daneshgahi Press. (In Farsi). 9. Fortuna, T. (). A DEA model for the efficiency evaluation of non dominated phats. Journal of Operational Research, : 9-.. Fotros, M. H. and Solgi. M. (). Economic efficiency and return to scale measurement of broiler production units in Hamedan province. Iranian Journal of Agricultural Economy and Development, (), -. (In Farsi).. Galanopoulos, K., Aggelopoulos, S. Kamenidou, I. and Mattas, K. (). Assessing the effects of managerial and production practices on the efficiency of commercial pig farming. Agricultural Systems. : -.. Ghorbani, A., Mirmahdavi, S. A. and Rahimabadi, E. (9). Economic efficiency of Caspian cattle feedlot farms. Asian Journal of Animal Sciences. (): -.. Jones, B. L. (99). Growth in dairy farms: the consequences of taking big steps or small ones when expanding. UW Center for Dairy Profitability. University of Wisconsin.. Matulich, S. C. (9). Efficiency in large scale dairying: incentives for future structural change. American Journal of Agricultural Economics. :.. Mehregan, M. (). Quantitative Performance Evaluation Model in Organizations. Tehran. Tehran University Press. (In Farsi).. Mirmahdavi Chabok, A., Eskandarinasab, M. Shadparvar, A. and Ghorbani, A. (). Estimation of economic weights of milk yield and herd life with minimized cost and restricted total input in three Holestain dairy farms. Iranian Journal of sciences and Technologies of Agricultural and Natural Resources, (), -9. (In Farsi).. Mohamadi, A. (). Efficiency measurement of poultry production units in Fars province by DEA method. Iranian Journal of Agricultural Economy and Development, (), 9-. (In Farsi).

10 مجله علوم دامی ایران دوره شماره 9. Sabetan Shirazi, A. A., Farajzadeh, Z. and Moosavi, N. A. (). Production conditions analysis of dairy cattle farms. Iranian Journal of Development Productivity, (), -. (In Farsi). 9. Statistical Center of Iran. (). Abstract the results of the survey of the country's industrial farms. (In Farsi).. Uzmay, A., Koyubenbe, N. and Armagan, G. (9). Measurement of efficiency using envelopment analysis (DEA) and social factors affecting the technical efficiency in dairy cattle farms within the province of Izmir, Turkey. Journal of Animal and Veterinary Advances. (): -.. Wang, Y. M., Greatbanks, B. and Yang, B. (). Interval efficiency assessment using data envelopment analysis. Fuzzy Sets and Systems,,.. Yong, T. And K. Chunweki.. A hierarchical AHP/DEA methodology for the facilities layout design problem. European Journal of Operational Research. : -.. Yusef, S. A. and Malomo, O. (). Technical efficiency of poultry egg production in ogun state: a DEA approach. Journal of Poultry Science. (9): -9.