زيياپ 72 هرامش یناگرزاب همانشهوژپ همانلصف

Transcript

1 پاییز 72 شماره بازرگانی پژوهشنامه فصلنامه ایران واردات بر ارز نرخ نااطمینانی تأثیر ** منفرد مریم سیده * صمیمی جعفری احمد دکتر *** حیدرزاده نگین 92/5/5 پذیرش: 91/4/31 دریافت: شرطی ناهمسانی واریانس خودرگرسیونی الگوی / خارجی تجارت / واردات / ارز نرخ )ARCH( چکیده میشود محسوب آن مهم و اصلی بخشهای از یکی بهعنوان کشور هر خارجی تجارت خرن و شده گرفته نظر در اقتصادی رشد موتور بهعنوان خارجی تجارت رشد بهگونهایکه پژوهش در میآید. حساب به خارجی تجارت حجم بر مؤثر عوامل از آن نوسانات و ارز در )با ایران اقتصاد در واردات تقاضای بر حقیقی ارز نرخ نااطمینانی تأثیر چگونگی حاضر است. شده تحلیل و بررسی سالهای در ارزی( محدودیتهای گرفتن نظر الگوی از استفاده با ارز نرخ نااطمینانی محاسبه متفاوت معیارهای میان از رابطه این در شده محاسبه حقیقی ارز نرخ نااطمینانی )ARCH( شرطی ناهمسانی واریانس خودرگرسیونی تولید و حقیقی ارز نرخ نظیر دیگری متغیرهای بههمراه حقیقی ارز نرخ متغیرنااطمینانی است. میان همانباشتگي آزمون انجام با و شده معرفی مستقل متغیرهای بهعنوان داخلی ناخالص jafarisa@umz..ac.ir مازندران دانشگاه اقتصاد گروه استاد *. ایران. ساری ساری واحد اسالمی آزاد دانشگاه جوان پژوهشگران باشگاه اقتصادی علوم ارشد کارشناس **. monfared_2010@yahoo.com ایران. فیروزکوه اقتصاد گروه فیروزکوه واحد اسالمی آزاد دانشگاه اقتصادی علوم ارشد کارشناس *** مکاتبات. مسئول منفرد سیدهمریم nheconomic@yahoo.com

2 2 پژوهشنامه بازرگانی متغیرهای موجود در تابع واردات و اطمينان از وجود حداقل یک رابطه بلندمدت ميان آنها الگو تصحيح خطای برداری با در نظرگرفتن رابطه بلندمدت بر الگوی خودرگرسیون برداری برآورد شده است. نتایج بهدستآمده فرضیه مورد نظر در پژوهش را مبنی بر وجود یک رابطه منفی و معنادار بین نااطمینانی نرخ ارز حقیقی و واردات را تأیید میکند. بنابراین پیشنهاد میشود دولت با برنامهریزی دقیق وارائه سیاستهای مناسب در زمینه کاهش نوسانات نرخ ارز بکوشد بیثباتی و نااطمینانی اقتصاد را کاهش دهد. طبقهبندی F31, F41, C22 :JEL

3 ناریا تادراو رب زرا خرن ینانیمطاان ریثأت 3 مقدمه متغیرواردات یکی از مهمترین متغیرهای مؤثر بر اقتصاد کشورهای درحالتوسعه نظیر ایران است. اغلب کشورهای درحالتوسعه به واردات مواد اولیه ماشینآالت تولیدی کاالهای سرمایهای و کاالهای مصرفی بهمنظور گسترش صنایع و رفع نیازهای مصرفی مردم نیازمند هستند. عالوه بر این تکنولوژی مورد نیاز کشورهای درحالتوسعه بهمنظور گذار از مرحله تولید سنتی به مرحله تولید صنعتی و طی مراحل توسعه اقتصادی از طریق تکنولوژی نهفته در واردات تأمین میشود. 1 ساختار اقتصادی ایران نیز بهعنوان یکی از کشورهای درحالتوسعه وابستگی بسیار زیادی به واردات دارد به این جهت شناسایی عوامل مؤثر بر واردات از اهمیت بسیار زیادی در اقتصاد ایران برخوردار است. در مطالعات انجامشده در داخل کشور بر نقش عواملی نظیر درآمد نسبت قیمت کاالهای وارداتی به کاالهای داخلی نرخ ارز و درآمدهای نفتی اشاره شده است. 2 متغیرنااطمینانی نرخ ارز یکی از متغیرهایی است که در تخمین تابع تقاضای واردات کمتر به آن توجه شده است. در حقیقت با آزادسازی نرخ ارز و بهکارگیری نظام نرخ ارز شناور امکان تغییرات نرخ ارز وجود خواهد داشت در این شرایط نااطمینانی نسبت به نوسانات نرخ ارز بهوجود خواهد آمد. نااطمینانی نرخ ارز با توجه به ایجاد عدماطمینان نسبت به تغییرات آتی این متغیراثر منفی بر واردات کاالها بر جای میگذارد. در حقیقت صنایع و سایر بخشهای نیازمند به واردات کاالها در شرایط عدماطمینان از تقاضای خود برای واردات )تا برقراری وضعیت باثبات در بازار ارز( خودداری خواهند کرد. 3 با نگاهی به روند واردات ایران میتوان گفت واردات در اقتصاد ایران قبل از انقالب همواره روندی صعودي با شيب يكسان داشته است زیرا منبع درآمدي كشور كه همان فروش نفت بوده است يك روند افزايشي با آهنگ ماليم و آرام داشته است اما از سال 1353 بهعلت وقوع شوك نفتي و چهار برابر شدن قيمتهاي جهاني نفت و افزايش 3. Cote (1994)..1 محمودزاده.)1384(.2 مرادی.)1389(

4 4 پژوهشنامه بازرگانی درآمدهاي ارزي دولت بسياري از موانع تجاري رفع شده و واردات به يكباره بسيار افزايش يافت بهطوريكه واردات از سال 1352 تا 1356 ساالنه 40 درصد رشد یافته است. وقوع جنگ كه صادرات نفت را با مشكل روبهرو كرده بود به کاهش درآمدهاي ارزي دولت كه پس از انقالب براي مدتي بهبود يافته بود ختم شد. در سالهاي نخست دهه 1360 با افزايش دوباره قيمت نفت واردات افزايش يافت اما از سال 1363 به بعد با ادامه جنگ و با سستشدن دوباره وضع بازار جهاني نفت درآمدهاي صادراتي نيز كاهش يافت و واردات محدود شد. واردات در سال 1367 عليرغم توقف جنگ تحميلي و پذيرش قطعنامه 598 به پايينترين سطح خود يعني 8177 میلیون دالر رسيد كه اين كاهش بهدليل كمبودهاي ارزي ناشي از كاهش درآمد نفت بوده است. در دوران پس از جنگ واردات گمركي كشور به دنبال توقف جنگ تحميلي و لزوم بازسازي اقتصادي كشور و همچنین بهمنظور كاهش كمبودهاي گوناگون در زمينه كاالهاي سرمايهاي واسطهاي و مصرفي با توجه به سياستهاي آزادسازي تجاري افزايش يافت. اما در سالهاي 72 و 73 بهدلیل اعمال سياستهاي محدودكننده كاهش 41 درصدي در ميزان واردات ديده ميشود. واردات در سالهاي 1374 و 1375 دوباره روند افزايشي به خود گرفت زیرا در اين دو سال همگام با افزايش درآمدهاي ارزي حاصل از صادرات نفت سياستهاي محدودکننده واردات با شدت كمتري ادامه يافت تا اينكه در سال 76 همزمان با كاهش دوباره درآمدهاي ارزي بهدليل كاهش شديد قيمت نفت در بازارهاي جهاني ارزش واردات كاال شش درصد یعنی به ميليون دالر كاهش يافت. اين روند تا سال 1378 ادامه یافت ولي از سال 1379 به بعد بهعلت افزايش بهاي جهاني نفت خام به همراه آزادسازي فضاي تجاري در راستاي مقرراتزدايي و تشويق و تسهيل مبادالت خارجي واردات تا امروز روند افزايشي داشته است. همانگونهكه از مطالب بيانشده برميآيد ميزان عايدات ارزي در دوره كاهش قيمت نفت با توجه به وابستگي باالي درآمد ارزي به نفت كاهش يافته و بهعنوان محدوديتي براي واردات محسوب ميشود بديهي است با بروز مازاد درآمدهاي نفتي اين محدوديتها از بين رفته و واردات نيز افزايش مييابد.

5 5 ریثأت ینانیمطاان خرن زرا رب تادراو ناریا و آزادسازی تجربه و انقالب از پس ارز نرخ تغییرات به توجه با ایران اقتصاد در شناور ارز نرخ رژیم اتخاذ همچنین و 1381 و 1372 سالهای در ارز نرخ یکسانسازی بودهایم. ارز نرخ نوسانات شاهد تاکنون 1380 دهه از مدیریتشده از پس دوره در کشور واردات بر ارز نرخ نااطمینانی اثر حاضر پژوهش در اینرو از واریانس الگوهای طریق از ارز نرخ نااطمینانی محاسبه با و گرفته قرار توجه مورد انقالب واردات تقاضای تابع در توضیحی متغیرهای از یکی متغیربهعنوان این کردن وارد و شرطی شد. خواهد بررسی کشور واردات بر ارز نرخ نااطمینانی اثر واردات بر ارز نرخ نااطمینانی تأثیرگذاری نظری مبانی 1. آینده ارز نرخ نوسانات میزان و زمان بهویژه ارز نرخهای رفتار مورد در نگرانی امکانپذیر دقیق بهطور آن اندازهگیری تعریف این براساس گویند. ارز نرخ نااطمینانی را نشانگر یک بهعنوان عموما که ارز نرخ تغییرپذیری با بهوضوح نااطمینانی این نیست. نرخ پیشبینی ارز نرخ نااطمینانی و تغییرپذیری است. بیان قابل میگیرد قرار استفاده مورد شده اعمال متعددی ساختاری الگوهای ارز نرخ پیشبینی برای است. کرده مشکل را آن نیا به همچنین ارز نرخهای پیشبینی مشکل بودهاند. همراه تصادفی رفتار با بیشتر که مطابق پیشبینی خطاهای با نقدی ارز نرخ پیشبینیها دیگر مانند که برمیگردد حقیقت بهطورکلی ارز نرخ تغییرات میزان و زمان اگر حتی است همراه سررسید زمان تا سلف نرخ در نسبی قیمتهای سطوح تغییرات با است ممکن ارز نرخ نوسانات باشند. پیشبینی قابل مورد دو از ترکیبی بهعنوان ارز نرخ نااطمینانی خالصه بهطور باشد ارتباط در میانمدت است: زیر میرود. بهکار نااطمینانی جانشین بهعنوان عموما که ارز نرخ تغییرپذیری الف( نسبی قیمتهای سطوح در تغییر به و نبوده ارز نرخ تغییرپذیری براساس که قسمتی ب( ثابت در ناتوانی یا و پیشبینی غیرقابل ارز نرخهای از یا و است مربوط میانمدت در. 1 میشود ناشی بلندمدت در خرید قدرت برابری نگهداشتن بنیانهای ناپایداری نتیجه در ارز نرخ نااطمینانی اینکه مورد در فراوانی بحثهای.)1375( نعمتاللهي.1

6 بازرگانی پژوهشنامه 6 شناور نرخهای طرفداران پیشبینی است. گرفته صورت بهوجودآمده تورم مانند اقتصادی اشتباه مالی و پولی سیاستهای پایداری درصورت شناور نرخهای ماندن پایدار درمورد وجود ارز نرخ رفتار توضیح برای پذیرفتهشده پایدار چارچوب یک اگر حتی است بوده دهند کاهش را ارز نرخ تغییرپذیری تثبیتی سیاستهای بهصورتیکه آن گسترش داشت آن اقتصادی سیستمهای به نهتنها کشور هر برای ارز نرخ پایداری نیست. ابهام از خالی است. وابسته نیز مهم کشورهای سیاستهای به بلکه دارد بستگی هب ضرورتا میانمدت و کوتاهمدت در تغییرپذیری از قابلتوجهی قسمت میرسد بهنظر فورا ارز بازار در افراد که ایناست عقیده این برای دلیل یک است. مربوط شناور ارز نرخ تمایل این میدهد. نشان واکنش اقتصادی سیاستهای صوری یا و حقیقی تغییر به نسبت دوب مطمئن نمیتوان زیرا میشود ارز نرخ بزرگتر نوسانات موجب سریع عکسالعمل به دیگر از بهتر شرایط و اخبار بودن غلط یا درست تشخیص برای بازار شرکای توانایی که است. اقتصادی عوامل تنگناهاي دالیل از يكي دهه 1970 در ارز نرخ نوسانات اقتصاددانان از بسياري اعتقاد به نرخ تغییرات که میشود استدالل چنین و است صنعتی کشورهای در اقتصادي سياستهاي است. شده اقتصادی( )شوکهای اقتصادی ناپایدار سیاستهای باعث آن نااطمینانی یا ارز طرف کشورهای تورم ارز نرخ همچون عواملي تحتتأثیر واردات دیگر سوی از دارد. قرار گمرکی تعرفههای و معامله کاالهای قیمتهای بر ارز نرخ تغییرات انتقال نحوه درباره مطالعات پایهگذار 1 دورنبوش میزان برحسب را داخلی قیمتهای و ارز نرخ رابطه خود مطالعه در وی است. وارداتی است. کرده بررسی داخلی تولیدات و واردات جانشینی واردات میزان بازار تمرکز کشورهاي بین ارز نرخ تغيير درصد یک نتیجه در واردات قیمت تغییر درصد 2 گلدبرگ ارز نرخ تغییر میزان اگر بنابراین نامید. ارز نرخ تغییرات انتقال را واردکننده و صادرکننده ناقص انتقال باشد یک از کمتر اگر و کامل انتقال شود منتقل واردات قیمت به یک به یک است. 1. Dornbusch (1987). 2. Goldberg (1997).

7 7 ریثأت ینانیمطاان خرن زرا رب تادراو ناریا وارداتی کاالهای قیمت بر که است دیگری عوامل صادرکننده کشورهای تورم میزان از نیز مبادلهشده کاالهای قیمت رود باال معامله طرف کشورهای در تورم اگر است. مؤثر کاالهای قیمت شاخص و واردات که دیگری عامل شد. خواهد متأثر تورم افزایش این وارداتي کاالهای بر تعرفه وضع با است. گمرکی تعرفه میدهد قرار تحتتأثیر را وارداتی مؤثر نیز واردکننده کشور مصرف بر که است عاملی این و مییابد افزایش آنها قیمت است. آن روزانه نوسانات اقتصادی( )شرایط اقتصاد در ارز نرخ اهمیت و تأثیر از صرفنظر ارز ثابت نرخ سیستم طرفداران اصلی دالیل از یکی درواقع دارد. را خود خاص تبعات نیز محیط ارز نرخ نوسانات دامنه کاهش با سیستم که است آن ارز شناور نرخ سیستم مقابل در میسازد. فراهم بینالمللی سرمایهگذاری و تجارت تولید برای مساعدتری هنگام واردکنندگان و صادرکنندگان اینصورت در باشد شدید ارز نرخ نوسانات اگر تصور داخلی پول به واردات هزینه نیز و صادرات از حاصل درآمد درباره قرارداد عقد عقد هنگام وارداتی و صادراتی کاالی ارزی ارزش البته داشت. نخواهند دقیقی چندان درآمد دریافت هنگام تا قرارداد عقد میان زمانی فاصله علت به ولی است معلوم قرارداد و صادراتی کاالی ارزش است قادر ارز نرخ نوسانات وارداتی کاالی فروش یا و صادراتی هزینهها و درآمدها این و دهد قرار تحتتأثیر شدت به ملی( پول )به را وارداتی کاالی هزینه چنین داشت. خواهند معامله انجام زمان قیمتهای با غیرمنتظرهای و فاحش تفاوت بهراحتی وضعیت و کشور خارجی تجارت دستاندرکاران ریسکگریزی میزان به بسته وضعیتی میشود: منجر زیر حاالت از یکی به داخلی بازار متوقف را معامالتی چنین انجام بهطورکلی صادرکنندگان و واردکنندگان برخی الف( ریالی قیمتهای یا و درآمدها که ندارند را خطر این تحمل و تاب زیرا میکنند و شده خارجی مبادالت حجم کاهش موجب امر این کند. تغییر یکباره آنها این یافت. نخواهند راه جهانی بازارهای به دارند نسبی مزیت که کاالهایی از بسیاری خود سرمایههای سرمایهگذاران میشود باعث و کرده مختل را منابع تخصیص امر باشد. داشته کمتری ریسک و بیشتر سود که اندازند بهکار دیگری کانالهای در را است نشده متوقف فعالیتشان که واردکنندگانی و صادرکننندگان از دسته آن ب(

8 بازرگانی پژوهشنامه 8 اعطا آنان به سود این اگر و کرد خواهند مطالبه خود خطرپذیری برای بیشتری سود خطر قبلی سود اعطای با که میکنند فعالیتی متوجه را منابعشان و سرمایهها نشود بخشی فقط کشور یک تقاضای و عرضه که آنجا از باشد. آنان متوجه کمتری را جهانی قیمتهای تعیین قدرت مزبور کشور و است جهانی تقاضای و عرضه از ارزان خرید با را سود افزایش این خارجی تجارت دستاندرکاران اینرو از ندارد. 1 میکنند تأمین داخلی خریداران به گرانتر فروش و تولیدکنندگان از کاالهای تولید و شده تولید انگیزه کاهش موجب تولیدکننده از ارزانتر خرید مصرفکننده به باالتر قیمت به فروش دیگر سوی از داد. خواهد کاهش را صادراتی تجارت عوامل هرچه بنابراین زد. خواهد دامن داخلی تورم و قیمت افزایش به داخلی نیز ملی ناخالص تولید در خارجی تجارت سهم و بوده خطرگریزتر کشور خارجی قیمتها افزایش داخلی تولید کاهش در بیشتری تأثیر ارز نرخ نوسانات باشد بیشتر پیشبینینشده زیانهای و سودها شرایط این در داشت. خواهد خارجی تجارت تهدید و اقتصادی فعالیت و برنامهریزی الزمه که ایمنی و ثبات احساس اما دارد وجود بسیاری از ناشی تأثیرات شد اشاره باال در آنچه شد. خواهد تضعیف زیادی حد تا است رد است. یکسال( از )کمتر کوتاهمدت دوره در خارجی تجارت بر ارز نرخ نوسانات واردکنندگان و صادرکنندگان تصمیمگیری زمان بودن کوتاه بهدلیل زمانی دوره این نوسانات تأثیر شدت کاهش و ارز نرخ ریسک پتانسیل برای امکانات تمام از نمیتوانند از میتوانند بازرگانان یکسال( از بیش زمانی دوره )در بلندمدت در کنند. استفاده آن این به و کنند استفاده ارز نرخ ریسک پوشش یا و بردن بین از برای مختلفی ارزشهای بازار از استفاده روشها این متداولترین از یکی شوند. مواجه کمتری ریسک با طریق است. ارز سلف قرارداد و نقدی دارایی نگهداری به معموال سلف بازار ادبیات در ریسک پوشش خرید( )یا فروش بهمعنای آینده در ارز ریسک پوشش میشود. گفته همزمان بهطور سلف دارایی از ناشی )ریسک( مخاطرات کردن متوازن برای ارز )وعدهدار( سلف قراردادهای ناشی ارز قیمت نوسانات از مخاطرات این است. حاضر حال در نقدی ارزی بدهی( )یا )1372(. همکاران و رفعتی 1.

9 ناریا تادراو رب زرا خرن ینانیمطاان ریثأت 9 میشود. پوشش سلف ریسک برای آن است که بهطور متوسط ارزش تعهدات آتی ارز )مانند قرارداد سلف یا وعدهدار( زمانی افزایش مییابد که ارزش داراییهای نقدی ارزی کاهش یابد و برعکس. به این ترتیب انتظار میرود ریسک ناشی از نوسانات نرخ ارز در بلندمدت کمتر از کوتاهمدت بوده و صادرکنندگان )یا واردکنندگان( با استفاده از بازار سلف ارز و پیشخرید یا پیشفروش ارز مورد نظر تا حد زیادی مخاطرات ناشی از نوسانات نرخ ارز را کاهش دهند. 2. مرور مطالعات انجامشده نعمتاللهي )1375( در مطالعه خود اثر نااطميناني نرخ ارز بر تجارت ايران را بررسی کرده است. در اين تحقيق پس از بررسي مباني نظری موجود و مطالعات تجربي گذشته پيرامون موضوع الگویی براي تقاضاي واردات و صادرات در نظر گرفته شده است. سپس ضرایب آن با استفاده از دادههاي سري زماني فصلي موجود در كشور با بهكارگيري برآوردگر حداقل مربعات تخمين زده شد. نتايج حاكي از تأثیر مثبت ريسك نرخ ارز بر واردات صادرات )بر واردات كمتر از صادرات تأثیر دارد( و مازاد تجاري است. با بررسي الگو تخمينزدهشده اين نتيجه حاصل میشود كه تأثير سرمايهگذاري دولتي در بخش كشاورزي بر سرمايهگذاري خصوصي در اين بخش از نظر آماري مثبت و قابلتوجه است. اين اثر تكميلي بعد از تأخير دو ساله خود را نشان ميدهد بهطوريكه افزايش يك واحد سرمايهگذاري دولتي در بخش كشاورزي بهطور متوسط )با فرض ثبات ساير متغيرها( بعد از دو سال 1/56 واحد سرمايهگذاري خصوصي در اين بخش را افزايش داده است. جعفری )1377( به شناسایی رفتارهای بخش بازرگانی خارجی و استخراج روند آن و همچنین تعیین تأثیر نرخ ارز و نوسانات آن بر تولید ملی صادرات واردات و حساسیت این عوامل بر یکدیگر )که در تدوین برنامههای بلندمدت بازرگانی خارجی مطرح است( در اقتصاد ایران پرداخته است. وی میزان تأثیرگذاری هریک از متغیرهای نرخ ارز و تولید بر صادرات غیرنفتی و واردات را با استفاده از الگوهای ریاضی تعیین کرده و 16 معادله منتخب از نظر بررسی رابطه صادرات غیرنفتی و واردات با متغیرهای تولید ناخالص داخلی

10 بازرگانی پژوهشنامه 10 را واردات قیمت شاخص و صادرات قیمت شاخص غیررسمی ارز نرخ رسمی ارز نرخ است: زیر شرح به تحقیق از حاصل نتایج برخی است. کرده مطالعه ارز نرخ و داخلی ناخالص تولید با ارتباط در کشور غیرنفتی کل صادرات اگر الف( داشت خواهد معناداری و مستقیم رابطه رسمی ارز نرخ با شود الگوسازی رسمی ندارد. معناداری آماری رابطه داخلی ناخالص تولید با اما آماری رابطه داخلی ناخالص تولید با ارتباط در کشور واسطهای کاالهای صادرات ب( ندارد. معناداری ارز نرخ و داخلی ناخالص تولید با ارتباط در کشور مصرفی کاالهای صادرات اگر ج( ناخالص تولید با اما دارد مستقیم رابطه رسمی ارز نرخ با شود الگوسازی رسمی داشت. نخواهد معناداری آماری رابطه داخلی ارزي محدوديت شرايط تحت ايران واردات كل تقاضاي تابع رفتار )1388( قنبری خودتوضيح الگوي و گرنجر انگل روشهاي بهکارگیری با را سالهاي OLS روش به كوتاهمدت در الگو تخمين از حاصل نتايج است. کرده ارزيابي برداري بر مؤثر متغيرهاي به نسبت ارزي درآمدهاي آن از پس و نسبي قيمتهاي كه داد نشان الگو برآورد همچنين است. داده اختصاص خود به را كشش بيشترين واردات تقاضاي كل تقاضاي میان تعادلی رابطه وجود بیانگر گرنجر انگل روش از استفاده با بلندمدت در نشان نيز آني واكنش تابع نتايج است. بلندمدت دوره در آن اصلي متغيرهاي و واردات زا هريك به وارده شوكهاي اثر تا ميكشد طول سال 9 حداقل متوسط بهطور كه داد نسبي قيمتهاي واريانس تجزيه نتايج براساس همچنين شود. تعديل توضيحي متغيرهاي ضرايب دارند. واردات توضيحدهندگي در را نسبي اهميت بيشترين ارزي درآمدهاي و لك بر دوران اين كاهشي تأثير نشاندهنده نيز مجازي متغيرهاي براي بهدستآمده منفي است. واردات کاربردی ایران در ارز نرخ نوسانات بر اخبار»اثر عنوان با )1388( ابونوری مقاله در الگوهای از استفاده با ایران اخبار از ارز نرخ نوسانات اثرپذیری نحوه»ARCH خانواده از تأثیر از حکایت پژوهش این از حاصل نتایج است. شده بررسی شرطی واریانس ناهمسانی دست نتيجه این به بررسی این که آنجا از دارد. ایران در ارز نرخ نوسانات اخبار نامتقارن

11 ناریا تادراو رب زرا خرن ینانیمطاان ریثأت 11 يافته که اثر اخبار منفی بر نوسانات نرخ ارز شدیدتر از اخبار مثبت است و همچنین از آنجا که اخبار منفی بیشتر از سوی نهادهای دولتی از جمله بانک مرکزی و بازار سرمایه بهوجود میآید بنابراین محقق پیشنهاد میکند متولیان اقتصادی در انتشار اخبار از سوی بانک مرکزی و بازار سرمایه نظارت بیشتری داشته باشند تا ضمن جلوگیری از نوسانات نرخ ارز ریسک ناشی از نوسانات نیز کاهش یابد. آریز 1 اثرات کوتاهمدت و بلندمدت تغییرپذیری نرخ ارز بر واردات امریکا را با استفاده از روش تصحیح خطای برداری بررسی کرده است. با استفاده از برآورد الگو از طریق تصحیح خطای برداری مشخص شد که هم در دوره زمانی کوتاهمدت و هم در دوره زمانی بلندمدت اثر تغییرپذیری نرخ ارز بر میزان تورم منفی است. درنتیجه تغییرپذیری نرخ ارز بر تخصیص منابع اثرات معناداری بر جای میگذارد. بنابراین به منظور برنامهریزی برای تجارت بینالملل در دوره بلندمدت نباید فقط به عوامل مؤثری که بهصورت سنتی در نظر گرفته میشدند توجه کرد و در همین راستا توجه به عواملی نظیر تغییرپذیری نرخ ارز نیز ضروری به نظر میرسد. توچیتسکایا )2008( 2 در مقالهای با عنوان»تأثیر نوسانات نرخ ارز بر تراز تجاری بالروس«برای بررسی اثر نوسانات نرخ ارز بر تراز تجاری رابطه زیر را در نظر گرفته است: Ln( x m ) =a-blny +clny +dlnex +ε ) 1 t t wt t t y wt تولید y t درآمد ملی بالروس که در رابطه فوق x نسبت صادرات به واردات m جهانی و Ex نیز نوسانات نرخ ارز است. برآورد الگو نشان میدهد کاهش ارزش پول ملی هم در بلندمدت و هم در کوتاهمدت تأثیر مثبتی بر روی تراز تجاری دارد. مانند مطالعات بسیاری که رابطه میان تغییرات نرخ ارز و تراز تجاری را در بلندمدت و کوتاهمدت بررسی کردهاند تأثیر منفی کاهش نرخ ارز که بالفاصله خود را نشان میدهد بهوسیله وقفه زمانی الزم برای عادت کردن مصرفکننده و تولیدکننده به الگوی جدید خرید و همچنین عدمتعادل تغییرات در صادرات و واردات قابل توضیح است. بنابراین سیاست تعدیل مبتنی 1. Ariz (1998). 2. Irina Tochitskaya (2008).

12 12 پژوهشنامه بازرگانی بر کاهش نرخ ارز را میتوان بهعنوان راهحل مناسبی برای ایجاد تعادل در تجارت خارجی بالروس بهحساب آورد. مونداکا 1 در مورد نااطمینانی نرخ ارز و مشارکت بهینه در تجارت بینالملل الگویی برای بررسی اثر تغییرپذیری سطوح نرخ ارز بر تجارت بینالملل ارائه داده است. براساس این الگو نوسانات نرخ ارز موجب افزایش نااطمینانی مشارکتکنندگان در تجارت بینالملل شده و این نااطمینانی بر تجارت بینالملل و مشارکتکنندگان آن اثر منفی داشته و از این طریق بر تخصصگرایی در سطح اقتصاد بینالملل اثر منفی برجای میگذارد. این وضعیت بهویژه در کشورهایی با بازارهای مشتقات مالی نرخ ارز توسعهنیافته و هزینههای پوشش نوسانات ریسک نرخ ارز بسیار باال بسیار حادتر است. نتایج بهدستآمده از الگو بر این نکته تأکید دارد که نوسانات نرخ ارز بر کارآفرینانی که به صادرات میپردازند اثر بازدارندگی دارد. 3. معرفی الگو در مطالعه حاضر به منظور برآورد اثر نااطمینانی نرخ ارز حقیقی با استفاده از الگوهای ناهمسانی واریانس شرطی متغیرنااطمینانی نرخ ارز حقیقی محاسبه خواهد شد و پس از آن با استفاده از الگوی تصحیح خطای برداری ساختاری ضرایب بلندمدت مربوط به متغیرهای در نظر گرفته شده در معادله واردات برآورد میشود. با استفاده از مطالعات هارود و هیوج 2 کنن و رودریک 3 کورای و الستراپس 4 الگوی مورد استفاده در بررسی حاضر بهصورت زیر قابل است: IMP=ƒ(Y, REXCH, UNCERT) ) 2 UNCERT در معادله )2( بیانگر نااطمینانی نرخ ارز حقیقی است. چنانچه در این معادله به جای Y که بیانگر سطح درآمد ملی است تولید ناخالص داخلی )GDP( جایگزین شود 1. Mundaca (2011). 2. Harood and Hague (1963). 3. Kenen and Rodrik (1986). 4. Koray and Lastrapes (1989).

13 ناریا تادراو رب زرا خرن ینانیمطاان ریثأت 13 الگو بهصورت زیر خواهد شد: IMP=ƒ(GDP, REXCH, UNCERT) ) 3 و با لگاریتمگیری از الگوی )3( الگوی )4( به شکل زیر ارائه میشود: LIMP=ƒ(LGDP, LRECH, UNCERT) ) 4 که در آن LIMP نشانگر لگاریتم واردات LGDP لگاریتم تولید ناخالص داخلی UNCERT نااطمینانی نرخ ارز حقیقی و LRECH لگاریتم نرخ ارز واقعی 1 است که از روش زیر محاسبه میشود: REXCH=E. Pƒ P ) 5 در این معادله P ƒ قیمت کاالی خارجی P سطح قیمتهای داخلی و E نرخ ارز اسمی است. برای برآورد معادله واردات مراحل زیر بهترتیب طی خواهد شد: در مرحله اول آزمون ایستایی متغیرهای تحقیق انجام میشود. در مرحله بعد به منظور محاسبه نااطمینانی نرخ ارز حقیقی از الگوهای واریانس شرطی استفاده شده و پس از محاسبه متغیرمذکور الگوی VAR معادله واردات با تعیین وقفه بهینه آن از طریق معیارهای گزینش وقفه برآورد خواهد شد. در گام بعدی آزمون همانباشتگی برای اطمینان از رابطه بلندمدت میان متغیرهای موجود در معادله واردات انجام شده و در مرحله آخر نیز الگوی VEC برآورد میشود. دادههای آماری بهکاررفته در تحقیق حاضر شامل دادههای واردات و تولید ناخالص داخلی به قیمتهای ثابت سال 1376 است و منبع آنها نیز پایگاه سریهای زمانی بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران است که بهعلت فقدان دادههای فصلی مرتبط دادههای ساالنه مذکور با استفاده از روش 2 BFL فصلیسازی شده است. همچنین برای محاسبه نرخ ارز حقیقی از دادههای مربوط به نرخ ارز غیررسمی شاخص 1. در تحقیق حاضر نرخ ارز مورد نظر دالر امریکا است و نوسانات ناشی از ارزهای سایر کشورها بصورت غیرمستقیم لحاظ شده است. 2. Boot, Feibes and Lisman.

14 14 پژوهشنامه بازرگانی قیمت مصرفکننده ایران و شاخص قیمت مصرفکننده کشورهای سازمان همکاریهای اقتصادی )OECD( استفاده شده که منبع آنها نیز بهترتیب پایگاه سریهای زمانی بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران و سایت اینترنتی سازمان همکاریهای اقتصادی است. الزم به ذکر است برای محاسبه نرخ ارز حقیقی نرخ ارز اسمی در نسبت شاخص قیمت مصرفکننده کشورهای OECD به شاخص قیمت مصرفکننده ایران ضرب شده است. همچنین برای محاسبه متغیرنااطمینانی نرخ ارز نیز از الگوهای واریانس شرطی استفاده شده که نحوه استخراج آن در بخشهای بعدی توضیح داده میشود برآورد الگو و یافتههای پژوهش به منظور محاسبه نااطمینانی نرخ ارز حقیقی نخست آزمون ایستایی مربوط به این متغیرانجام شده که براساس نتایج ارائهشده در جدول )1( مشخص شد متغیر موردنظر در تفاضل مرتبه اول ایستا است. سپس برای برآورد الگوی ARIMA نرخ ارز حقیقی نمودار همبستگی مربوط به تفاضل این متغیرترسیم شد و نشان داد متغیر مذکور از فرایند ARIMA )4,1,4( است که نتایج مربوط به برآورد ضرایب بهصورت زیر است )اعداد داخل پرانتز آماره t هریک از ضرایب است(: DLog (RECH)= AR(4)-0.989MA(4) ) 6 (286) (32.87) (-28.14) در گام بعدی و پس از برآورد الگوی ARIMA میتوان نااطمینانی نرخ ارز را با استفاده از الگوهای ناهمسانی واریانس شرطی خودرگرسیونی معمولی و یا تعمیمیافته برآورد کرد. در اینجا هدف یافتن ترکیبی از الگوهای ARCH با وقفههای مختلف الگوی ARIMA است که ضرایب معنادار داشته و معیارهای آکائیک و شوارتز را نیز حداقل کند. در همین راستا معادله واریانس شرطی بهصورت فرآیند ) 1 و 1 ( GARCH برآورد شده است: 1. الزم به توضیح است نتایج تحقیق حاضر باید با احتیاط بیان شود علت این موضوع نادیده گرفتن مسأله چند نرخی بودن ارز تغییرات ایجادشده در موانع تعرفهای و غیرتعرفهای محدودیتهای ارزی ناشی از جنگ و درآمد نفتی است. موارد مذکور باید در آینده در مطالعه جداگانهای بررسی شود.

15 ناریا تادراو رب زرا خرن ینانیمطاان ریثأت 15 σ 2 = εt 2 t σ2 ) 7 t-1 (0.39) (3.59) (7.9) اعداد داخل پرانتز آماره Z ضرایب است که از معادله واریانس شرطی معادله )7( متغیر نااطمینانی نرخ ارز حقیقی استخراج شده و در برآورد اثر ناطمینانی نرخ ارز حقیقی بر متغیر واردات از این متغیر برآوردشده استفاده شده است. در تحقیق حاضر برای آزمون ایستایی متغیرهای تحقیق از آزمون دیکی فولر افزونشده )ADF( استفاده شده است. جدول )1( نتایج آزمون ADF برای متغیرهای تحقیق را نشان میدهد. جدول 1 نتایج حاصل از آزمون ریشه واحد متغیرهای تحقیق نام متغیر وقفه بهینه آماره آزمون مقدار بحرانی در سطح احتمال 95 درصد -3/44-1/8 4 LIMP -3/45-0/50 10 LGDP -3/44-2/09 0 LREXCH -3/45-3/02 0 UNCERT -2/88-5/61 3 D(LIMP) -2/88-5/02 9 D(LGDP) -2/88-12/77 0 D(LREXCH) -2/88-9/25 2 D(UNCERT) منبع: محاسبات تحقیق با توجه به نتایج حاصل از آزمون ریشه واحد در سطح اطمینان 95 درصد تمام متغیرها در سطح ایستا نبوده و به این ترتیب در گام بعدی تفاضل مرتبه اول لگاریتم این متغیرها آزموده میشود. همانگونه که از نتایج آزمون ریشه واحد مشخص شد تمام متغیرها در تفاضل مرتبه اول ایستا هستند. بنابراین در گام بعدی برای اطمینان از عدم وجود رگرسیون کاذب میان

16 بازرگانی پژوهشنامه 16 از پیش اما داد انجام را متغیرها میان همانباشتگی آزمون باید تحقیق در موجود متغیرهای منظور همین به شود. برآورد بهینه وقفه اعمال با VAR الگو باید همانباشتگی آزمون 2 )AIC( آکائیک 1 )SC( شوارتز معیارهای از استفاده با VAR الگو بهینه وقفه تعیین آزمون انجام 5 )LR( درستنمایی نسبت و 4 )HQ( کوئین هنان 3 )FPE( نهایی پیشبینی خطای ار فوق آمارههای از میزان کمترین که است وقفهای بهینه وقفه راستا همین در است. شده معیارهای تمام براساس بهینه وقفه میدهد نشان )2( جدول نتایج که همانگونه باشد. داشته است. شده برآورد 9 وقفه اعمال با VAR الگو بعدی گام در بنابراین شد تعیین 9 برابر فوق VAR الگو بهینه وقفه تعیین 2 جدول بهینه وقفه گزینش معیارهای LR FPE HQ SC AIC بهینه وقفه تحقیق. محاسبات منبع: تمام اینکه شدن مشخص و تحقیق این متغیرهای میان واحد ریشه آزمون انجام از پس برای و بعدی گام در برخوردارند واحدی ریشه از سطح در معادله در موجود متغیرهای میان همانباشتگی آزمون تحقیق متغیرهای میان کاذب رگرسیون وجود عدم از اطمینان شد. انجام تحقیق متغیرهای )4( و )3( جدولهای در 7 ویژه مقادیر حداکثر و 6 اثر آزمونهای انجام از حاصل نتایج است. شده ارائه 1. Schwarz Criterion. 2. Akaike Information Criterion. 3. Final Prediction Error. 4. Hannan Quinn Information Criterion. 5. Likelihood Ratio. 6. Trace. 7. Max Eigen Value.

17 ناریا تادراو رب زرا خرن ینانیمطاان ریثأت 17 جدول 3 نتایج آزمون اثر مقدار بحرانی در سطح 95 درصد 47/85 29/79 15/49 3/84 منبع: محاسبات تحقیق. آماره اثر 53/55 22/45 6/45 2/3 فرضیه عدم عدم وجود رابطه بلندمدت وجود حداقل یک رابطه بلندمدت وجود حداقل دو رابطه بلندمدت وجود حداقل سه رابطه بلندمدت جدول 4 نتایج آزمون حداکثر مقادیر ویژه مقدار بحرانی در سطح 95 درصد 27/58 21/13 14/26 3/84 منبع: محاسبات تحقیق. آماره حداکثر مقادیر ویژه 31/10 15/99 4/14 2/3 فرضیه عدم عدم وجود رابطه بلندمدت وجود حداقل یک رابطه بلندمدت وجود حداقل دو رابطه بلندمدت وجود حداقل سه رابطه بلندمدت همانگونه که در جدولهای فوق مشخص است در سطر اول در هر دو آزمون به دلیل اینکه آماره اثر و آماره حداکثر مقادیر ویژه از مقادیر بحرانی مربوط به این دو آزمون بزرگتر است لذا فرضیه عدم )مبنی بر عدم وجود رابطه بلندمدت میان متغیرهای تحقیق( رد شده و فرضیه جایگزین پذیرفته میشود. به این معنا که میان متغیرهای موجود در معادله واردات یک رابطه بلندمدت وجود دارد و به علت توقف انجام این آزمون در جایی که فرضیه عدم رد میشود لذا آزمون فرضیه برای سطرهای بعدی این دو آزمون انجام نخواهد شد. بنابراین پس از اطمینان از وجود رابطه بلندمدت میان متغیرهای موجود در معادله

18 بازرگانی پژوهشنامه 18 خطای تصحیح الگوی VAR الگو بر رابطه این تحمیل با باید بعد مرحله در واردات آورد. بهدست را )VEC( برداری تحقیق متغیرهای میان بلندمدت رابطه وجود از اطمینان و همانباشتگی آزمون انجام با الگوی آن نتیجه در که میشود ایجاد VAR الگو بر بلندمدت رابطه یک بعدی گام در میان بلندمدت رابطه برآورد نتایج میآید. بهدست )VEC( ساختاری برداری خطای تصحیح است. شده داده نشان )5( جدول در واردات معادله در موجود متغیرهای VEC الگوی در بلندمدت رابطه برآورد نتایج 5 جدول LIMP متغیروابسته t آماره - 4/49-4/05-4/38 مستقل متغیرهای مبدأ از عرض LGDP LREXCH UNCERT تحقیق محاسبات منبع: ضریب -149/4 0/32-0/221-0/012 0/004- میزان به فوق خطای تصحیح الگوی به مربوط تعدیل ضریب این بر عالوه و میدهد نشان را بلندمدت تعادل بهسمت حرکت سرعت ضریب این که آمد بهدست الگو در موجود خطای میزان از ضریب این اندازه به دوره هر در که است مطلب این بیانگر t آماره به توجه با همچنین کرد. خواهیم حرکت بلندمدت تعادل بهسمت و شده کاسته 95 احتمال سطح در آماری نظر از مذکور ضریب تولید متغیر ضریب برای بهدستآمده 0/32 معادل داخلی ناخالص تولید افزایش درصد 1 هر میدهد نشان و بوده معنادار درصد نتایج با نتیجه این است. داده افزایش تحقیق نظر مورد دوره در را واردات حجم درصد سازگاری کردهاند تأیید را واردات میزان بر درآمد مثبت اثر که انجامشده تجربی مطالعات سطح در آن به مربوط t آماره به توجه با نیز حقیقی ارز نرخ به مربوط ضریب همچنین دارد. نرخ در افزایش درصد 1 هر حاصله ضریب به توجه با که است معنادار درصد 95 احتمال کاهش را تحقیق نظر مورد دوره طول در واردات حجم درصد 0/22 میزان به حقیقی ارز

19 19 ریثأت ینانیمطاان خرن زرا رب تادراو ناریا توجه مورد حقیقت در که حقیقی ارز نرخ نااطمینانی متغیر به مربوط ضریب میدهد. با دیگر بهعبارت است. معنادار و منفی درصد 95 احتمال سطح در است حاضر پژوهش در ارائهشده نظری مبانی با که مییابد کاهش واردات حجم ارز نرخ نااطمینانی افزایش دارد. سازگاری واردات میزان بر حقیقی ارز نرخ نااطمینانی منفی اثرگذاری مورد نااطمینانی منفی تأثیر به صراحتا بلندمدت نتایج بر اتکا با نمیتوان که است ذکر به الزم متفاوت تأثیر به گوناگونی عوامل زیرا کرد تکیه کوتاهمدت در واردات بر ارز نرخ از: عبارتند آنها از برخی که میشوند منجر واردات بر ارز نرخ نااطمینانی رد انتظارات شکلگیری نحوه که میشود استدالل چنین واردکنندگان: انتظار عوامل کوتاهمدت در که ترتیب این به است. متفاوت بلندمدت و کوتاهمدت زمانی بازه دلیل به بلندمدت در اما دارد نقش افراد انتظارات تغییر در محدودتری سهولت با انتظارات تعدیل و تغییر دارد قرار واردکنندگان اختیار در که گستردهتری میشود. انجام بیشتری چنین میتوان واردکنندگان: ریسکگریزی و ریسکپذیری با ارتباط در زمانی بازه تولیدی ظرفیت تعدیل توانایی واردکنندگان کوتاهمدت در است ممکن که گفت بلندمدت در اما باشند ریسکگریزتر و نداشته را خود دادوستد در درگیر عوامل و تولیدی ظرفیت در الزم تعدیالت میتوانند واردکنندگان وسیعتر زمانی بازه دلیل به مطلب این براساس بود. خواهند ریسکپذیرتر احتماال و دهند انجام را نهادهها و عامل دهند اختصاص خود به را طوالنیتری زمانی بازه تجاری قراردادهای چنانچه داشت. خواهد معامالت در حساستری نقش ریسک بهعنوان کوتاهمدت: و بلندمدت در ارز تقاضای و عرضه منحنیهای کشش تفاوت رد ارز تقاضای و عرضه منحنیهای گفت میتوان دالیل مهمترین از یکی کششهای دیگر بهعبارت ندارند. یکسانی کششهای بلندمدت و کوتاهمدت تولیدکنندگان تعدیل توانایی زیرا است کوتاهمدت کششهای از بیشتر بلندمدت واردکنندگان و صادرکنندگان و بوده بیشتر تولید در درگیر عوامل و نهادهها در مخرب اثرات حقیقت در و دهند نشان خود از بیشتری انعطافپذیری میتوانند نیز شرکت با میتوان نااطمینانی شرایط در مثال بهعنوان کنند. تعدیل را ارز نرخ ریسک

20 20 پژوهشنامه بازرگانی در بازار سلف و دادوستد تأمینی مواجهه با اثرات نامطلوب ریسک را کاهش داد. به این ترتیب نوسانات و نااطمینانی نرخ ارز در بلندمدت کمتر از کوتاهمدت است. جمعبندی و مالحظات در این مطالعه نحوه تأثیرگذاری نااطمینانی نرخ ارز حقیقی بر تقاضای واردات در اقتصاد ایران طی سالهای بررسی شد. در این رابطه از میان معیارهای متفاوت محاسبه نااطمینانی نرخ ارز و استفاده از الگوی خودرگرسیونی واریانس ناهمسانی شرطی )ARCH( نااطمینانی نرخ ارز حقیقی محاسبه شده است. متغیر نااطمینانی نرخ ارز حقیقی به همراه متغیرهای دیگری نظیر نرخ ارز حقیقی و تولید ناخالص داخلی بهعنوان متغیرهای مستقل معرفی شده و با انجام آزمون همانباشتگي میان متغیرهای موجود در تابع واردات و اطمينان از وجود حداقل یک رابطه بلندمدت ميان آنها الگوی تصحيح خطای برداری با در نظرگرفتن یک رابطه بلندمدت بر الگوی خودرگرسیون برداری برآورد شده است. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که نااطمینانی نرخ ارز و نرخ ارز حقیقی هر دو بر واردات تأثیر منفی داشته و اثر تولید ناخالص داخلی بر واردات مثبت است. با توجه به نتایج تحقیق پیشنهاد میشود تولیدکنندگان و شرکتکنندگان در بازار جهانی تمرکز خود را بر سرمایهگذاری محصوالتی بنا کنند که بازدهی آنها در بلندمدت مدنظر باشد زیرا در بلندمدت عوامل و دستاندرکاران تجارت جهانی توانایی گستردهتری برای شناسایی و پیشبینی روند نرخ ارز و تعدیل نهادهها در بازار داشته وحتیالمقدور میتوانند اثرات نامطلوب ریسک را تعدیل کرده و یا کاهش دهند. از آنجا که نااطمینانی نرخ ارز ناشی از نوسانات شدید نرخ ارز است و این عامل در بیثباتی و اثرات نامساعد اقتصاد کالن بهویژه تجارت خارجی نقش دارد لذا ضروری است مقامات پولی با پرهیز از دستورالعملها و بخشنامههای شتابزده و بدون کارشناسی دقیق و با همکاری نهادهای اقتصادی ذیربط بکوشند دقیقا برنامهریزی کرده و با ارائه سیاستهای مناسب از نوسانات نرخ ارز و بیثباتی و نااطمینانی در اقتصاد بکاهند.

21 ناریا تادراو رب زرا خرن ینانیمطاان ریثأت 21 منابع آذری نسیم ) 1383 (»اثر نااطمینانی نرخ ارز بر صادرات ایران«پایاننامه کارشناسی ارشد تهران دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات. ابونوری اسماعیل خانعلیپور امیر و جعفر عباسی ) ۱۳۸۸ (»اثر اخبار بر نوسانات نرخ ارز در ایران: کاربردی از خانواده»ARCH فصلنامه پژوهشنامه بازرگاني شماره ۵۰ صص بیدآباد بیژن ) 1383 ( الگوی اقتصادسنجی کالن ایران نسخه 5 مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی بانک مرکزی. توکلی اکبر و همایون رنجبر ) 1371 (»تخمین تابع تقاضای واردات کشور با تغییر ساختاری ضرایب«فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی شماره 7 صص جعفری نیلوفر ) 1383 (»عوامل مؤثر بر تغییرات نرخ ارز در اقتصاد ایران«پایاننامه کارشناسی ارشد تهران دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات. جعفری یوسف ) 1377 (»بررسی روابط میان نرخ ارز و تولید ناخالص داخلی با صادرات و واردات کشور«پایاننامه کارشناسی ارشد تهران مؤسسه عالی بانکداری ایران. رفعتی محمدرضا عسگری علی و نادر مهرگان ) 1372 ( ارز از چندنرخی تا تکنرخی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی. قنبری علی و انیسه نیکروان ) 1388 (»بررسي عوامل تأثيرگذار بر تقاضاي كل واردات ايران تحت شرايط محدوديت ارزي«فصلنامه پژوهشهای اقتصادی صص محمودزاده محمود و رضا محسنی ) 1384 (»بررسي تأثير تكنولوژيهاي وارداتي بر رشد اقتصادي در ايران«مجله پژوهشهاي اقتصادي شماره 16 صص مرادی محمدعلی و معصومه تاجیک ) 1389 (»تقاضای پول و حقالضرب در ایران«فصلنامه پژوهشهاي اقتصادي شماره 4 صص نعمتالهی فاطمه ) 1375 (»اثر نااطمینانی نرخ ارز بر تجارت ایران«پایاننامه کارشناسی ارشد تهران دانشگاه الزهرا دانشکده اقتصاد. Akhtar, M. and R. Hilton (1984); Effect of Exchange Rate Uncertainty on German and U.S. Trade, Federal Reserve Bank of NewYork, Quarterly Review, vol. 9, pp 7-16.

22 22 پژوهشنامه بازرگانی Arize, A. C., (1998); The Effects of Exchange Rate Volatility on U.S. Imports: AN Empirical Investigation, International Economic Journal, vol. 12, pp Artus, Jacques R, (1978); Methods of Assessing the Long Run.Equilibrium Value of an Exchange Rate, Journal of International Economics. Bollerslev, T., (1986); Generalized Autoregressive Conditional Heteroskedasticity, Journal of Economics, pp Biswas.G and K. Ram., (1980); A System Approach of Exporting Demand in Singapor, Journal of the American Society for Information Sciences, vol.38. Cote, A, (1994); Exchange Rate Volatility and Trade: A survey, Bank of Canada, Working, pp Doroodian, K. (1999); Does Exchange Rate Volatility Deter International Trade in Developing Countries?, Journal of Asian Economics, vol. 10, pp Dornbusch, R. (1987); Exchange Rates and Prices, American Economic Review, vol.77, pp Faini, R and Clavijo. F (1992); Import Demand in Developing Countries, Country Economics Department, World Bank. Harood, R and Hague. D. C (1963); International Trade Theory in a Developing World, New York: St. Martins Press, Inc. Houthker, H.S. and S.P. Magee, (1969); Income and Price Elasticities in World Trade: Review of Economics and Statistics, Journal of Review of Economics & Statistics, MIT Press, vol.51. Johnston, J and Dinardo, J (1997); Econometric Methods, Fourth Edition, Mc Graw-Hill. Mundaka, G (2011); Exchange Rate Uncertainty and Optimal Participation in International Trade, World Bank, Policy Research Working Paper. Pollard. P and Coughlin. C (2004); Size Matters: A Symmetric Exchange Rate Passthrough at the Industry Level, Federal Reserve Bank of St. Louis Working Paper. Rose, A (2000); One Money One Market: Estimating the Effect of Common Currency on Trade, Economic Policy, vol. 30, pp Seddighi, H.R, Lawler, K.A, Katos A.V. (2000); Econometrics: A Practical Approach, Taylor & Francis Group, pp Tochitskaya, I (2008); The Effect of Exchange Rate Changes on Belarus

23 ناریا تادراو رب زرا خرن ینانیمطاان ریثأت 23 Trade Balance, Journal of International Economics, vol. 30, pp Taylor, S.J (1982); Modelling Financial Time Series, John Wiley and Sons.