OQIM TERMODINAMIKASI. Reja: 1. Asosiy tushunchalar. 2. Bajariladigan ish. Oqim uchun termodinamikaning birinchi qonuni tenglamasi. 3.

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "OQIM TERMODINAMIKASI. Reja: 1. Asosiy tushunchalar. 2. Bajariladigan ish. Oqim uchun termodinamikaning birinchi qonuni tenglamasi. 3."

Νεφέλη Βούλγαρης
5 χρόνια πριν
Προβολές:

1 OQIM TERMODINAMIKASI Reja:. Asosiy tushunchaar.. Bajariadigan ish. Oqim uchun termodinamikaning birinchi qonuni tengamasi. 3. Drosseash. Asosiy tushunchaar Bugʻ va gaz turbinaari, turbokompressorar, reaktiv dvigatear, raketaar va boshqa koʻpchiik hozirgi zamon mashinaaridagi ish protsessari ishchi jism-gaz yoki bugʻ oqimining kinetik energiyasidan foydaanishga asosangan. Gaz oqimining kinetik energiyasi uning oqish tezigining kvadratiga proportsiona boʻadi va oqimning oqish tezigi qanchaik yuqori boʻsa, uning ish bajarish xususiyati ham shunchaik katta boʻadi. Gaz oqimi tezigini kattaashtirish uchun uning oʻzgaruvchan kesimi kanadan oqib oʻtishida kengayish xususiyatidan foydaaniadi. Gazning oqib chiqishida yoʻnagan oqimcha hosi qiish uchun oʻzgaruvchan kesimi kanaari bor maxsus nasadkaar ishatiadi. Gazning ichki energiyasini harakatning kinetik energiyasiga ayantiradigan nasadkaar sopoar deyiadi. Gaz sopo boʻyab harakatanganda uning bosimi pasayadi, tezigi esa ortadi. Ba zan oqib chiqish protsessarida tezik pasayishi hisobiga bosim koʻtariadi. Bunday hoar uchun diffuzorar deyiadigan nasadkaardan foydaaniadi.. Bajariadigan ish. Oqim uchun termodinamikaning birinchi qonuni tengamasi Gaz oqimini tekshirishda, barqaror adiabatik oqish hoini, ya ni issiqik amashinuvisiz kechadigan oqish hoini tekshirish katta axamiyatga ega. Soponing istagan kesimida gazning barcha parametrari vaqt oʻtishi bian oʻzgarmaydigan oqib chiqish protsessi barqaror oqib chiqish protsessi deyiadi. Oxirgi tezik bian harakat qiayotgan gaz hoati oʻzgarishi protsesssida issiqik na faqat ichki energiya oʻzgarishi va tashqi ish bajarishga, baki gazning kana boʻyab sijiganida tashqi kinetik energiyasining ortishiga ham sarf boʻadi.

2 Gaz uchun termodinamika birinchi qonunining differentsia koʻrinishi quyidagicha ifodaanadi: bunda: ' ' d q d u d ( d q - tashqi manbadan ketirigan soishtirma issiqik miqdori; d u - gaz soishtirma ichki energiyasining oʻzgarishi; ' d - oqimni sijitishga sarfangan ish (sijitish ishi; - ishchi jism tashqi kinetik energiyasining oʻzgarishi. Eementar sijitish ishini quyidagicha topishimiz mumkin: d d ( p ( u hoda ( - tengama quyidagicha koʻrinishga keadi. d q d u d ( p ёки d q d ( u p ; i u p w w d q d i ёки q i i (3 Demak gaz oqimiga ketirigan issiqik miqdori uning entapiyasi va tashqi kinetik energiyasini oʻzgarishiga sarf boʻadi. Ishchi jism va tashqi muhit orasida issiqik amashinish sodir boʻmagan paytda, yahni adiabatik oqimga (3 tengama quyidagicha oʻzgaradi: w w d i 0 ёки i i (4 Ishchi jism boshang ich tezigi noga teng bo ganda oqim tezigi ushbu formua bian to iadi: w ( i i (5 Agar (i - i kj/kg arda ifodaansa, u hoda w 44,7 ( i i Bu yerda entapiya i va i IS -diagrammadan yoki jadvadan aniqanadi. Gazning sopodan oqib chiqish protsessini ko rib chiqamiz. -rasmda ichida P -bosimi gaz bor idish ko rsatigan. Gaz idishdan sopo orqai P bosimi boʻshiqqa oqib chiqishini kuzatamiz. Gaz sopodan bosimar farqi P P ta sirida oqib chiqadi.

3 Bunda kg gazni sijitish uchun tashqi kuchar ish bajaradi va kg gaz sopodan oqib chiqishida kengayish ishi keng ni bajaradi. p υ t ω = 0 p υ t ω = ω - rasm. Shuning uchun sopodan kg gaz oqib chiqishida bajariadigan toʻiq ish: ик p p (6 кенг Ma umki adiabatik kengayish ishi quyidagi formua bian aniqanishi mumkin: кенг ( p p к P 4 P 3 P 5 6 -rasm.

4 (6 formuaga keng ning qiymatini qoʻyib quyidagini oamiz: to iq ish к ( p p к ёки tu bajariadigan ish deyiadi. к p ( p ( к p P - diagrammada (-rasm. bajariadigan ish 34 yuza bian tasviranadi, kengayish ishi esa 65 yuzaga teng, ya ni bajariadigan ish kengayish ishidan K marta koʻp: tu = K bundan: adiabatik protsessda gazning oqib chiqish tezigi: d w w ёки w w Gazning boshangʻich tezigi oqib chiqish tezigidan juda kichik, shuning uchun uni hisobga oinmasigi katta xato boʻmaydi. Demak adiabatik protsessda gazning oqib chiqish tezigini ushbu tengikdan topish mumkin: w ( к /( к ( p p w ( к /( к ( p ( к/ к ( ( p / p yoki Gazning sopodan oqib chiqishidagi massaviy sarfi: aw m bu yerda: a- kananing chiqish kesim yuzasi: ( k k w-oqim tezigi; -chiqish kesimi yuzasida gazning soishtirma hajmi. Adiabatik protsess uchun: / k ( p / p U hoda idea gazning massaviy sarfi m kg/sek hisobab topiadigan formua: m ( k /( k p ( ( p ( p / p / k / p ( k / k yoki m ( k /( k p ( p / p / k ( p / p ( k/ k

5 3. Drosseash Quvur yoki biror boshqa kanada oqayotgan gaz yoki suyuqik oqimchasi yoʻida kesimi quvur yoki kana kesimidan ancha kichik boʻimar boʻsa, u hoda shu boʻimdan chiqishda gazning bosimi pasayadi. Kanadagi toraygan joy orqai oqish protsessida gaz bosimining pasayish hodisasi gazning drosseanishi yoki gʻijimanishi deyiadi. Drosseanish protsessi amada ko p uchraydi. Masaan: toʻiq ochimagan joʻmrakar, zadvijkaar, kapanar, shaybaar va boshqa qarshiikardan suyuqik yoki gaz oʻtganida drosceanadi. Gaz (suyuqikning mahaiy qarshiigi, masaan; diafragmasi boʻgan quvur orqai oqish protsessini koʻrib chiqamiz. 3 - rasm. Gaz quvur boʻyab diafragmadagi teshik orqai I-I kesimdan II-II kesimga oqib chiqadi. Oqib chiqish protsessi adiabatik protsess, ya ni quvur devorari idea issiqik izoyatsiyasi bian oʻragan va atrofdagi muhit bian issiqik amashinimaydi deb hisobaymiz. Diafragmaning tor teshigida gazning tezigi w dan w 0 gacha ortadi, bosimi esa sopodan odatdagi oqib chiqish protsessidagi kabi pasayadi. quvurning o ng qismida tor teshikdan keyin gazning tezigi butunay pasayib, oʻzining dastabki qiymatiga tushib qoadi. F desak w w bo adi. F

6 Diafragmadan keyingi bosimi R esa faqat qisman tikanadi va diafragmadan odingi bosimga qaraganda kam boʻadi. Bunga sabab shuki, gaz tor teshikdan oʻtganda uyurtma hosi boʻishi va ishqaanish tufayi energiya isrof boʻadi. (4 tengikdan foydaanamiz: w w i i I-I va II-II kesimar uchun w w boʻgani uchun i i va i =i boʻadi, ya ni gazni drosseash natijasida uning entapiyasi oʻzgarmaydi. Idea gaz uchun entapiya faqat temperaturaga bogʻiq boʻib, bosimga bogʻiq boʻmaganigi sababi idea gaz drosseanganda temperatura ham oʻzgarmasdan qoadi. Rea gazar drosseanganda, ayniqsa yuqori bosimarda temperaturaning pasayishi kuzatiadi. Adiabatik drosseash protsessida gaz va suyuqikar temperaturasining oʻzgarish hodisasi Jou-Tomson effekti deb ataadi. Agar gazning bosimi juda kichik dp miqdorda oʻzgarsa, u paytda temperaturaning juda kichik miqdorda oʻzgarishi kuzatiadi: bu yerda: dt dt a dpi ёки ai ( dp i а i - Jou-Tomson koeffitsienti deb ataadi. Drossedagi bosimning kamayishi ancha katta boʻganda adiabatik drocseash protsessida gaz temperaturasining oʻzgarishi integra drosse effekt deb ataadi va quyidagi tengikdan topiadi. i T T T p p T( d / dt C p p dp (7 Drosseashda sovuq hosi boʻishi sovitish texnikasida koʻpchiik past temperaturai protsessar uchun asos boʻib xizmat qiadi, gazarni suyuq hoga oʻtkazishda ha qiuvchi ro oʻynaydi. Ishchi jismning bosimini pasaytirish zarur boʻadigan maxsus reduktsiyaisovitish qurimaarida drosseash protsessidan keng foydaaniadi.

7 Nazorat savoari:. Gaz va bug arning oqib chiqishi.. Gazning sopodan oqib chiqishi. 3. Oqim uchun ishni aniqash. 4. Drosseash. 5. Gazning oqib chiqish tezigini aniqash. 6. Sopo va diffuzorarni tushuntiring. 7. Bajariadigan ish. 8. Termodinamika tengamasi. 9. Gazning massaviy sarfini aniqash. 0. Adiabatik protsessda gazning oqib chiqishi.

Σχετικά έγγραφα

22-modul : Payvandlash asoslari Payvandlash turlari. Reja:

22-modul : Payvandlash asoslari Payvandlash turlari 1. Payvand birikmalari va choklari turlari Reja: 2. Termik payvandlash elektrik yoy yordamida payvandlashni fizik asoslari. 3. Yoyning issiqlik xarekteristikasi.