ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ

Transcript

1 Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέμα: Ζ ζπκβνιή ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε: Ζ πεξίπησζε ηεο Πεξηθέξεηαο Αηηηθήο. Δπιβλέπων/οςζα: Κωνζηανηίνορ Μαπκάκηρ ποςδαζηήρ/ζηπια: Υαπίκλεια Οικονομοπούλος ΑΘΗΝΑ

2 Πίνακαρ πεπιεσομένων ΠΔΡΙΛΗΦΗ... 3 ΠΡΟΛΟΓΟ... 7 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Ζ Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε - Οξηζκφο Πξνζδηνξηζηηθνί Παξάγνληεο Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο Τθηζηάκελε Καηάζηαζε ησλ Πεξηθεξεηψλ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ - ΜΙΑ ΓΙΑΓΡΑΣΙΚΗ ΥΔΗ Ζ Πεξηθεξεηαθή Δπηρεηξεκαηηθφηεηα θαη Αληαγσληζηηθφηεηα Μ.Μ.Δ θαη Σνπηθή Αλάπηπμε Μνξθέο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαηεγνξίεο Μ.Μ.Δ- πνπ ζπληεινχλ ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε Σνπξηζηηθή Δπηρεηξεκαηηθφηεηα Καηλνηφκνο Δπηρεηξεκαηηθφηεηα Παλεπηζηεκηαθέο Δηαηξίεο Σερλνβιαζηψλ Γνκέο ηήξημεο ηεο Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο πνπ πξνσζνχλ ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε: CLUSTERS θαη Δπηρεηξεκαηηθά Πάξθα ΒΗ.ΠΔ θαη Νένο Νφκνο Απινπνίεζεο Αδεηνδφηεζεο Δπηρεηξεκαηηθψλ Πάξθσλ πζηάδεο Δπηρεηξήζεσλ ( CLUSTERS) ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΔ ΠΟΛΙΣΙΚΔ ΓΙΑ ΣΗΝ ΣΟΝΧΗ ΣΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ Πξφγξακκα Καιιηθξάηεο Πεξηθεξεηαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα Πεξηθεξεηαθά Κέληξα Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο Σα 13 χκθσλα Αλάπηπμεο Πεξηθεξεηψλ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ο ΥΡΗΜΑΣΟΓΟΣΙΚΑ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΠΡΟΧΘΗΗ ΣΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ Υξεκαηνδνηηθά Δξγαιεία ( Κνηλνί Δπξσπατθνί Πφξνη γηα ηηο Μηθξνκεζαίεο θαη ηηο Μεζαίεο Δπηρεηξήζεηο JEREMIE θαη Κνηλνί Δπξσπατθνί Πφξνη γηα Αεηθφξεο Δπελδχζεηο ζηα Αζηηθά Κέληξα JESSICA) Δζληθφ Σακείν γηα ηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ηελ Αλάπηπμε (ΔΣΔΑΝ) Νένο Δπελδπηηθφο Νφκνο 3908/ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 ο ΜΔΛΔΣΗ ΠΔΡΙΠΣΧΗ :ΣΟΠΙΚΔ ΓΟΜΔ ΠΡΟΧΘΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΗΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΑΣΣΙΚΗ Ζ Πεξηθέξεηα Αηηηθήο ζήκεξα Κέληξν Δπηρείξεζεο θαη Καηλνηνκίαο Αηηηθήο (BIC) Ζ Θεξκνθνηηίδα Σερλνινγηθφ θαη Πνιηηηζηηθφ Πάξθν Λαπξίνπ Βηνκεραληθφ Πάξθν ρηζηνχ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6 ο ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΔΙ πκπεξάζκαηα- Γηαπηζηψζεηο Πξνηάζεηο ΔΠΙΛΟΓΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 2

3 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ παξνχζα κειέηε έρεη σο αληηθείκελν ηελ θαηάδεημε ηεο ζρέζεο πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε θαη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαζψο θαη ζην πφζν αμηνπνηνχληαη νη ππάξρνπζεο πεξηθεξεηαθέο δνκέο ππνζηήξημεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. πγθεθξηκέλα επηρεηξείηαη λα παξνπζηαζζεί ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ε επηρεηξεκαηηθφηεηα κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε θαη ηα κέζα θαη ηα εξγαιεία κε ηα νπνία ε πεξηθεξεηαθή δηνίθεζε θαη ε πνιηηεία κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ ηφλσζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο. Χο κειέηε πεξίπησζεο εμεηάδεηαη ε Πεξηθέξεηα Αηηηθήο κέζα απφ ηηο ππάξρνπζεο δνκέο ηεο ππνζηήξημεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ. Ζ εξγαζία δηαξζξψλεηαη ζε έμη θεθάιαηα. ηφρνο ηνπ πξψηνπ θεθαιαίνπ ηεο εξγαζίαο είλαη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο θαη ν θαζνξηζκφο ησλ πξνζδηνξηζηηθψλ ηεο παξαγφλησλ θαζψο θαη ε παξνπζίαζε ηεο αλαπηπμηαθήο εηθφλαο πνπ εκθαλίδνπλ ζήκεξα νη πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδαο. ην δεχηεξν θεθάιαην επηρεηξείηαη λα πξνζδηνξηζζεί ε δηαδξαζηηθφηεηα πνπ ππάξρεη ζηελ ζρέζε επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο κέζσ ηεο αλάιπζεο ησλ κνξθψλ επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη δνκψλ ζηήξημεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο πνπ νδεγνχλ ζε πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε ην ηξίην θεθάιαην αλαιχνληαη ηα κέζα πνπ δηαζέηεη ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή γηα ηελ ηφλσζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο,φπσο ηα Πεξηθεξεηαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα,πξνθεηκέλνπ ζε ηειηθή αλάιπζε λα αληηκεησπηζζεί θαη ην πξφβιεκα ηεο πεξηθεξεηαθήο αλαπηπμηαθήο αληζφηεηαο. Σν ηέηαξην θεθάιαην πξαγκαηεχεηαη ηα ρξεκαηνδνηηθά εξγαιεία πνπ έρεη ε Πνιηηεία ζηε δηάζεζε ηεο γηα ηελ ηφλσζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο πεξηθεξεηαθήο θαη εζληθήο,φπσο είλαη νη Κνηλνί Δπξσπατθνί Πφξνη γηα Αεηθφξεο Δπελδχζεηο ζηα Αζηηθά Κέληξα (JESSICA) & Κνηλνί Δπξσπατθνί Πφξνη γηα ηηο Μηθξνκεζαίεο θαη ηηο Μεζαίεο Δπηρεηξήζεηο (JEREMIE), ην Δζληθφ Σακείν γηα ηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα θαη Αλάπηπμε ( ΔΣΔΑΝ), ν λένο επελδπηηθφο λφκνο 3908/11 θαη ηα πξνγξάκκαηα ηνπ ΔΠΑ γηα ηελ θαηλνηφκν θαη λεαληθή επηρεηξεκαηηθφηεηα. ην πέκπην θεθάιαην εμεηάδεηαη σο κειέηε πεξίπησζεο ε Πεξηθέξεηα Αηηηθήο, κέζσ θάπνησλ πνιχ ζεκαληηθψλ δνκψλ θαη πφισλ αλάπηπμεο πνπ δηαζέηεη φπσο είλαη ην Σερλνινγηθφ θαη Πνιηηηζηηθφ Πάξθν Λαπξίνπ, ην Βηνκεραληθφ Πάξθν ρηζηνχ θαη ην Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 3

4 Κέληξν Δπηρείξεζεο θαη Καηλνηνκίαο Αηηηθήο. Οη δνκέο απηέο, αλ θαη ζπληεινχλ θαζνξηζηηθά ζηελ ηφλσζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο πεξηθέξεηαο, αληηκεησπίδνπλ θαη ζνβαξά πξνβιήκαηα δπζιεηηνπξγίαο, φπσο ραξαθηεξηζηηθά επηζεκάλζεθε απφ αξκφδηνπο θνξείο ηφζν ζην Λαχξην φζν θαη ζην ρηζηφ. Ζ εξγαζία θιείλεη κε κία αμηνιφγεζε ησλ κέηξσλ πνπ κέρξη ζήκεξα έρνπλ πηνζεηεζεί θαη παξνπζίαζε θάπνησλ ελεξγεηψλ-δξάζεσλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα αλαιεθζνχλ πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί κία ηζφξξνπε πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε κε πινπνηήζηκνπο θαη ξεαιηζηηθνχο ελ θαηξψ θξίζεο ζηφρνπο πνπ δελ ζα ζηεξνχληαη φκσο νξάκαηνο. Ζ κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε ζπλδχαζε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε, ζπλεληεχμεηο κε ζπγθεθξηκέλνπο θνξείο ζην Λαχξην θαη ην ρηζηφ θαη κειέηε πεξίπησζεο. Ζ βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ζηεξίρζεθε ζηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία γηα ηελ ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο, ζε επηρεηξεζηαθά έγγξαθα φπσο ην Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Αηηηθήο, ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα γηα ηελ Αληαγσληζηηθφηεηα,, ζηελ ειεθηξνληθή ζειίδα ηνπ ππνπξγείνπ Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο θαη Αληαγσληζηηθφηεηαο γηα επίθαηξεο δξάζεηο ηεο πνιηηείαο θαζψο θαη ζε κειέηεο ηνπ ΗΟΒΔ θαη ηεο Έλσζεο Πεξηθεξεηνιφγσλ. Λέξειρ Κλειδιά : επηρεηξεκαηηθφηεηα, αληαγσληζηηθφηεηα, πεξηθέξεηα, πεξηθεξεηαθή δηνίθεζε, κνληέιν πνιηθήο αλάπηπμεο, δνκέο ππνζηήξημεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ρξεκαηνδνηηθά εξγαιεία Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 4

5 The contribution of entrepreneurship in regional development : Case study : the Region of Attica Abstract: The aim of the present study is to manifest the relation between regional development and Entrepreneurship as well as the extent to which the existing regional structures for the support of Entrepreneurship are used. In particular the study attempts to present the way according to which Entrepreneurship can lead to regional development and the means and tools that the regional administration and the state can employ in order to contribute to the strengthening of Entrepreneurship and competitiveness. The Region of Attica is examined as a case study through the existing structures of supporting Entrepreneurship and the problems they are facing. The study consists of six chapters. The first chapter aims to define the term regional development and assess its defining factors as well as to present the image of development of the Greek regions today. The second chapter intents to define the interactive relation between entrepreneurial activity and regional development through the analysis of patterns and structures of Entrepreneurship that lead to regional development. In the third chapter they are analysed the means of regional policy that boost Entrepreneurship, such as the Regional Operational Programmes, so that the issue of regional development inequity can be tackled. The fourth chapter deals with the financial tools that the State has for the enhancement of the Entrepreneurship on a national and regional level, such the Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas (JESSICA), the Joint European Resources for Micro and Medium Enterprises (JEREMIE) and the National Fund for Entrepreneurship and Development (ETEAN), the new law for the development (3908/11) and the National Strategic Reference Framework (NSRF) programmes regarding innovative and juvenile entrepreneurship. On the Fifth Chapter the Region of Attica is examined as a case study through some of the quite important structures and development poles it boasts, such as the Lavrion Technological and Cultural Park, the Industrial Park of Schisto and the Business and Innovation Centre of Attica, that contribute decisively to the enhancement of Entrepreneurship and the competitiveness of the Region, despite of the serious dysfunctional problems they face. Finally, the study attempts to rate the measures that have been adopted so far and presents some actions that could be undertaken in order to reach an equal regional Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 5

6 development with realistic and achievable targets in times of crisis, that would not lack of vision. The methodology used combined bibliographical overview, interviews with certain people in charge at Lavrio and Schisto and a case study. The bibliographical review was based in the existing bibliography on the theoretical approach of the topic, on operational documents, such as the Regional Operational Program of Attica, the Operational Program for Competitiveness, the website of the Ministry for Development, Competitiveness and Shipping on updated actions on behalf of the State as well as on Studies of the Foundation for Economic and Industrial Research and the Union of Regional studies. Keywords: entrepreneurship, competitiveness, region, regional administration, model of polar development, entrepreneurship support structures, financial instruments Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 6

7 ΠΡΟΛΟΓΟ Έλα ρξφλν κεηά ηελ πξνζθπγή ηεο Διιάδαο ζηνλ Μεραληζκφ ηήξημεο θαη ελ κέζσ χθεζεο πνπ επηηείλεη ηελ εδψ θαη ρξφληα επηθξαηνχζα αληζνκεξή θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο, ε αλάγθε εθαξκνγήο κηαο νινθιεξσκέλεο -εθ ησλ άλσ αιιά θαη εθ ησλ θάησ- πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, ε νπνία ζα ηνλψζεη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη αληαγσληζηηθφηεηα θαη θαη επέθηαζε ηελ αλάπηπμε θαη ησλ 13 πεξηθεξεηψλ ηεο ρψξαο, θξίλεηαη πην επηηαθηηθή απφ πνηέ. Δηδηθά γηα ηελ Διιάδα, φπνπ ε ρσξηθή αζπλέρεηα θαη ηα έληνλα γεσκνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ηζηνξηθέο θαηαβνιέο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαη ηε δηαρξνληθή θνηλσληθννηθνλνκηθή εμέιημε ησλ δηαθφξσλ εδαθηθψλ ελνηήησλ, έρνπλ πξνζδψζεη έλαλ εηδηθφ ραξαθηήξα ζην πεξηθεξεηαθφ πξφβιεκα, ε πνιηηηθή απηή θξίλεηαη θεθαιαηψδνπο ζεκαζίαο γηα ηελ ηζφξξνπε αλάπηπμε θαη ηε ζπλνιηθή επεκεξία ηεο ρψξαο. Δλ θαηξψ κάιηζηα νηθνλνκηθήο θξίζεο, ε ζσζηή ππνζηήξημε ελφο απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο πξνζδηνξηζηηθνχο παξάγνληεο ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, κέζσ ησλ θαηάιιεισλ εξγαιείσλ θαη κέζσλ πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, κφλν επεξγεηηθέο επηδξάζεηο κπνξεί λα έρεη γηα ην ζχλνιν ηεο ειιεληθήο επηθξάηεηαο. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 7

8 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ 1.1 Η Πεπιθεπειακή Ανάπηςξη - Οπιζμόρ Χο πεξηθέξεηα κπνξνχκε λα ραξαθηεξίζνπκε κία ζπλερή εδαθηθή έθηαζε ε νπνία ππφθεηηαη ζε κία εληαία εμνπζία. Με ηνλ φξν πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε ραξαθηεξίδνπκε ηηο ζεηηθέο κεηαβνιέο πνπ πθίζηαληαη ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή ησλ πνιηηψλ κηαο πεξηθέξεηαο. Βαζηθφο ζηφρνο ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο είλαη ε εμηζνξξφπεζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ αλάκεζα ζε πεξηθέξεηεο κε ηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ηελ ζέζπηζε ζηφρσλ, ηνλ θαζνξηζκφ ησλ κέζσλ επίηεπμεο θαη ηνλ επηηπρή ζπλδπαζκφ ησλ παξαπάλσ γηα ηελ εμάιεηςε ησλ αληζνηήησλ δηαπεξηθεξεηαθά. H πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε είλαη κία έλλνηα πνιπδηάζηαηε θαη θαιχπηεη έλα επξχ πιαίζην αλαθνξάο. Ζ δηαδηθαζία γηα ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε πξνθαιείηαη απφ ηνλ θαηάιιειν ζπλδπαζκφ ζθνπψλ, κέζσλ θαη θνξέσλ ζ έλα πξφγξακκα, γηα λα επηηχρνπλ ηελ ηζφξξνπε θαη δηαρξνληθή κεηαβνιή ηεο δηαπεξηθεξεηαθήο δηάξζξσζεο ηεο νηθνλνκίαο. Με ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε επηηπγράλεηαη φπσο ππνζηεξίδεη ν Ν.Κφλζνιαο (1985, ζει.42) «ε θαζνιηθή αλάπηπμε (νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή) φισλ ησλ πεξηθεξεηψλ κηαο ρψξαο, γηαηί απμάλεηαη θαη δηαθνξνπνηείηαη ε παξαγσγηθή ηνπο ηθαλφηεηα θαη εμειίζζεηαη ε θνηλσληθή, ζεζκηθή θαη ρσξνηαμηθή ηνπο νξγάλσζε» Πποζδιοπιζηικοί Παπάγονηερ Πεπιθεπειακήρ Ανάπηςξηρ Οη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο ζπλνςίδνληαη ζηνπο αθφινπζνπο (θνχληδνο,1997,ζει ) : 1) Φπζηθνί Πφξνη. Χο θπζηθνί πφξνη νξίδνληαη νη απφ ην θπζηθφ πεξηβάιινλ παξερφκελεο ππεξεζίεο κε δηάθνξεο κνξθέο δειαδή νη θπζηθέο θαη ζρεδφλ άθζαξηεο δπλάκεηο ηνπ εδάθνπο πνπ απνηεινχλ ηηο βαζηθέο εηζξνέο ζην γεσξγηθφ ηνκέα, νη απφ ην έδαθνο εμαγφκελεο θπζηθέο χιεο θαη ε κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο πνπ επεξεάδεη ηνλ ηξφπν εγθαηάζηαζεο ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηε δηακφξθσζε ησλ ζπγθνηλσληψλ. Οη πξννπηηθέο αλάπηπμεο κηα πεξηθέξεηαο κε αθζνλία θπζηθψλ πφξσλ είλαη επλντθφηεξεο απφ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 8

9 ηηο πξννπηηθέο κηαο άιιεο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ αλεπάξθεηα ή έιιεηςε πφξσλ 2) Αλζξψπηλνη Πφξνη. Οη κνξθέο ππφ ηηο νπνίεο νη αλζξψπηλνη πφξνη έρνπλ ζεκαζία γηα ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε είλαη ην κέγεζνο ηνπ πιεζπζκνχ, ε πνζφηεηα θαη ε πνηφηεηα ηεο πξνζθεξφκελεο εξγαζίαο. Ζ ηαρεία αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ απνηειεί δπζβάζηαρην βάξνο γηα ηηο πεξηθέξεηεο θαηά ηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα αλεβάζνπλ ην βηνηηθφ ηνπο επίπεδν, δηεπξχλεη ηηο νξγαλσηηθέο απαηηήζεηο θαη ηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο έξγσλ ππνδνκήο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ην εξγαηηθφ δπλακηθφ πνπ είλαη δηαζέζηκν ζε κία πεξηθέξεηα απμάλεη ηηο παξαγσγηθέο δπλαηφηεηεο απηήο, ελψ ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ αλάπηπμε έρνπλ νη θπζηθέο θαη πλεπκαηηθέο ηθαλφηεηεο ηνπ πιεζπζκνχ. 3) Κεθάιαην. ζν κεγαιχηεξε αθζνλία θεθαιαίνπ ππάξρεη ηφζν πεξηζζφηεξεο είλαη νη δπλαηφηεηεο εθαξκνγήο εθηεηακέλσλ κεζφδσλ παξαγσγήο ζχκθσλα κε ηηο ζχγρξνλεο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο. Ο ζρεκαηηζκφο ηνπ θεθαιαίνπ νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ πξντφληνο θαη θάλεη δπλαηή ηελ απνηακίεπζε κέξνπο απηνχ γηα παξαπέξα επελδχζεηο. 4) Σερλνινγία. Ζ άλνδνο ηνπ ηερλνινγηθνχ επηπέδνπ κηαο πεξηθέξεηαο είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηε γεληθφηεξε έλλνηα ηεο αλάπηπμεο. Λφγσ ηνπ πξσηαξρηθνχ ξφινπ πνπ δηαδξακαηίδεη ε ηερλνινγία θαη ε θαηλνηνκία ζηε ζχγρξνλε παγθφζκηα νηθνλνκία, ε ηερλνινγηθή πξφνδνο θαη ε θαηλνηνκία ζεσξνχληαη φρη κφλν πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο αιιά θαη πξνυπνζέζεηο ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. 5) Δπηρεηξεκαηηθφηεηα. Ζ επηρεηξεκαηηθφηεηα αλαθέξεηαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ή ηηο ηθαλφηεηεο πνπ ζπλίζηαηαη λα έρεη έλαο επηρεηξεκαηίαο, δειαδή ε ηθαλφηεηα λα αλαθαιχπηεη λέεο επθαηξίεο γηα επελδχζεηο, λα ρξεζηκνπνηεί θαη θηλεηνπνηεί πφξνπο, λα νξγαλψλεη ηελ επηρείξεζε. Ζ αχμεζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζε κία πεξηθέξεηα ζεκαίλεη αχμεζε ησλ επελδχζεσλ, νη νπνίεο έρνπλ πνιιαπιαζηαζηηθά απνηειέζκαηα ζην εηζφδεκα θαη εληείλνπλ ηνλ ξπζκφ αλάπηπμεο. ηελ παξνχζα εξγαζία απφ ηνπο παξαπάλσ παξάγνληεο αλαιχεηαη ν παξάγσλ επηρεηξεκαηηθφηεηα ζε ζρέζε κε ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε θαη εηδηθφηεξα ζην πψο κέζα απφ ηηο δηάθνξεο κνξθέο ηεο Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο, πζηάδεο/γίθηπα Δπηρεηξήζεσλ, Καηλνηφκνο Δπηρεηξεκαηηθφηεηα- θαζψο θαη κέζα απφ ηηο Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 9

10 πεξηθεξεηαθέο δνκέο ππνζηήξημεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο νδεγεί ζηελ αλάπηπμε ησλ πεξηθεξεηψλ Τθιζηάμενη Καηάζηαζη ηων Πεπιθεπειών O Francois Perroux είρε πεη φηη «Ζ αλάπηπμε δελ εκθαλίδεηαη ζε φια ηα κέξε ηαπηφρξνλα, εθδειψλεηαη ζε ζεκεία ή πφινπο αλάπηπμεο, κε δηαθνξεηηθή έθηαζε. Δμαπιψλεηαη κέζα απφ δηαθνξεηηθνχο δηαχινπο πξνθαιψληαο δηαθνξνπνηεκέλεο επηπηψζεηο ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο.» Ζ νηθνλνκηθή θξίζε θαη ε νηθνλνκηθή πνιηηηθή γηα ηελ αλάθακςε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο απαζρνινχλ θπβεξλήζεηο, δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη πνιίηεο ζε φιν ηνλ θφζκν. Δλ κέζσ ηεο κεγάιεο αζηάζεηαο πνπ ραξαθηεξίδεη ην παγθφζκην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα, ηα πξνβιήκαηα ηεο άληζεο αλάπηπμεο ζην ρψξν θαίλεηαη λα ππνβαζκίδνληαη ζηε ιίζηα ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο ηφζν ησλ επηκέξνπο θξαηψλ φζν θαη ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ. Χζηφζν, ε νηθνλνκηθή θαη δεκνζηνλνκηθή θξίζε έρνπλ έλα εηδηθφ «γεσγξαθηθφ απνηχπσκα» θαη νη επηδξάζεηο ηνπο ζηελ νηθνλνκία ησλ πεξηθεξεηψλ ησλ ρσξψλ θαζηζηνχλ ην πεξηθεξεηαθφ πξφβιεκα αθφκε πην έληνλν, εηδηθφηεξα ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο. Σν πνιπδηάζηαην πεξηθεξεηαθφ πξφβιεκα εθδειψλεηαη κέζα απφ ηηο δηαδηθαζίεο ηεο άληζεο θαηαλνκήο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο πφισζεο ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηφζν ζε δηαπεξηθεξεηαθφ φζν θαη ζε ελδνπεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Πξνθεηκέλνπ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πεξηθεξεηαθνχ πξνβιήκαηνο, ζηε δηεζλή πξαθηηθή αθνινπζνχληαη δχν πξφηππα πεξηθεξεηαθήο νξγάλσζεο ηεο αλάπηπμεο, ην πξφηππν ηεο πνιηθήο αλάπηπμεο ην νπνίν πξνσζεί ηελ πξνζέιθπζε νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε επηιεγκέλα ζεκεία φπσο κεγάια αζηηθά θέληξα (πεξίπησζε πεξηθέξεηαο Αηηηθήο) θαη ηελ δηάρπζε ηεο αλάπηπμεο ζηελ πεξηθέξεηα πνπ πεξηβάιιεη ηνπο πφινπο.. Σν δεχηεξν πξφηππν, ηεο ελδνγελνχο ή ηνπηθήο αλάπηπμεο απνζθνπεί ζηελ αλάπηπμε φισλ ησλ ρσξηθψλ πιενλεθηεκάησλ. ηελ Διιεληθή Δπηθξάηεηα ε νπνία δηαηξείηαη ζε 13 πεξηθέξεηεο ζχκθσλα κε ηελ θαηαλνκή NUTS-2 ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αθνινπζνχληαη ζπλδπαζηηθά θαη ζπκπιεξσκαηηθά θαη ηα δχν απηά πξφηππα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. Οη πεξηθέξεηεο απηέο φκσο παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε αλαθνξηθά κε ηνλ ξπζκφ αλάπηπμεο. Οη δηαθνξνπνηήζεηο ζπλδένληαη κε παξάγνληεο φπσο ε γεσγξαθηθή ζέζε ηεο θάζε πεξηνρήο θαη ηα γεσγξαθηθά ηεο ραξαθηεξηζηηθά. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 10

11 Οη ειιεληθέο πεξηθέξεηεο παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξα ρακειή «νηθνλνκηθή δπλακηθή», κε επίπεδα παξαγσγηθφηεηαο θαη θαηλνηνκηθφηεηαο ρακειφηεξα απφ ηνλ επξσπατθφ κέζν φξν, κε εμαίξεζε ίζσο ηελ πεξηθέξεηα ηεο ηεξεάο Διιάδαο, ε νπνία απνηειεί ζηελ νπζία ηε βηνκεραληθή δψλε ηεο Αηηηθήο. Αλαγλσξίδεηαη φηη κε εμαίξεζε ηα 2 κεηξνπνιηηηθά θέληξα ηεο Αζήλαο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο θαη ηηο πεξηβάιινπζεο πεξηνρέο, νη ππφινηπεο πεξηθέξεηεο ζηεξνχληαη παξαγφλησλ ζε φξνπο πιεζπζκνχ, παξαγσγήο θαη θαηλνηνκίαο, ψζηε λα εληζρχζνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηά ηνπο ζην πιαίζην ηεο νηθνλνκίαο ηεο γλψζεο. Ζ πεξηθέξεηα ηεο πξσηεχνπζαο ζπγθεληξψλεη ην κεγαιχηεξν κεξίδην νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ( Υξηζηνθάθεο, Παπαδαζθαιφπνπινο, Σαζφπνπινο 2003), θαζψο θαη ην κεγαιχηεξν κεξίδην ζηνπο θιάδνπο «πςειήο ηερλνινγίαο» θαη θαηλνηνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Ο δεχηεξνο πφινο ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο γχξσ απφ ηελ πφιε ηεο Θεζζαινλίθεο είλαη ζρεηηθά ζπγθξηηηθά πεξηνξηζκέλνο. Έλα βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ είλαη νη ζεκαληηθέο πεξηθεξεηαθέο αληζνξξνπίεο σο απνηέιεζκα ηεο πςειήο ζπγθέληξσζεο ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ Αηηηθή. Παξά ηελ αλάπηπμε πνπ ζπληειέζζεθε ζηε ρψξα θαηά ηηο κεηαπνιεκηθέο δεθαεηίεο ζ φινπο ηνπο ηνκείο, ε αλάπηπμε απηή ζπλνδεχηεθε απφ ηε δεκηνπξγία έληνλσλ αληζνηήησλ κεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ θαη εληφο ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο ρψξαο, κε έληνλε ππεξ-ζπγθέληξσζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη αλαπηπμηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Αηηηθήο. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 11

12 ΠΙΝΑΚΑ 1 : Καηηγοπίερ και Βαζικά Υαπακηηπιζηικά ηων Δλληνικών Πεπιθεπειών ΡΤΘΜΟ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΔ ΥΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ 1 ε θαηεγνξία : Τςειφο Αηηηθή, Κεληξηθή Αλαπηχζζνληαη κε Ρπζκφο Αλάπηπμεο Μαθεδνλία, Κξήηε, Νφηην ηθαλνπνηεηηθνχο ή ζρεηηθά Αηγαίν ηαρείο ξπζκνχο 2 ε θαηεγνξία :Υακειφο Γπηηθή Μαθεδνλία, Οη πεξηθέξεηεο απηέο είλαη Ρπζκφο Αλάπηπμεο Ήπεηξνο, Γπηηθή Διιάδα, αξαηνθαηνηθεκέλεο ή βξίζθνληαη Πεινπφλλεζνο, Βφξεην ζηελ νξεηλή ξαρνθνθαιηά ηεο Αηγαίν Διιάδαο θαη θαίλεηαη λα αθνινπζνχλ φιεο ηηο ππφινηπεο κε βξαδχηεξνπο ξπζκνχο αλάπηπμεο 3 ε θαηεγνξία : Δλδηάκεζνο Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη Οη πεξηθέξεηεο απηέο Ρπζκφο Αλάπηπμεο Θξάθε, Θεζζαιία, Ηφληα παξνπζηάδνπλ ελδηάκεζνπο Νεζηά, ηεξεά Διιάδα ξπζκνχο αλάπηπμεο (θηλνχληαη ζην επίπεδν ηνπ 62% ηνπ κέζνπ θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ ηεο Δ.Δ Πεγή : Κνθθίλνπ Αηθ. (2010) Δπίζεο ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε αλάιπζε ηεο πεξηθεξεηαθήο θαηαλνκήο ησλ επελδχζεσλ ζε Έξεπλα θαη Σερλνινγηθή Αλάπηπμε ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο. Οη επελδχζεηο θαηεπζχλνληαη θπξίσο πξνο ηελ Κεληξηθή Διιάδα θαη ηελ Αηηηθή, ιφγσ εγγχηεηαο ζηελ πξσηεχνπζα θαζψο θαη ηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη Θξάθε, ιφγσ ηεο εγγχηεηαο ηεο κε ηελ πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ θαη ηεο Ζπεηξσηηθήο Δπξψπεο. Έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηνπ θεθαιαίνπ ησλ επελδχζεσλ ζε Έξεπλα θαη Σερλνινγηθή Αλάπηπμε είλαη επίζεο εγθαηεζηεκέλν ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο. Γηα λα πξνζδηνξίζνπκε άιισζηε ηε κεγάιε ζεκαζία ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο γηα ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε είλαη ρξήζηκν γηα ηε ράξαμε ηεο φπνηαο πνιηηηθήο λα θαηαηάμνπκε θαηά πεξηθέξεηεο ηα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα ησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ επηινγέο πξνηεξαηνηήησλ. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 12

13 Ζ θαηάηαμε απηή έρεη σο εμήο (Λαδηάο,2006,ζει.4-5) : 1) Γηα ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, φιεο νη πεξηθέξεηεο έρνπλ ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηελ αλάιεςε επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ γηα ηηο πνηθίιεο κνξθέο ηνπ ζαιάζζηνπ ηνπξηζκνχ, ηνπ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ, ηνπ ρεηκεξηλνχ ηνπξηζκνχ θ.ι.π. 2) Γηα ηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα ησλ ηξηψλ πεξηθεξεηψλ ηεο Βνξείνπ Διιάδνο, νη πξννπηηθέο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ δηαλνίγνληαη ζηνπο ηνκείο ησλ κεηάιισλ θαη ησλ ρεκηθψλ πξντφλησλ θαη ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα απηέο νη πξννπηηθέο εληνπίδνληαη θπξίσο ζηελ βηνινγηθή γεσξγία. 3) Οη πεξηθέξεηεο ηεο Θεζζαιίαο θαη ηεο Ζπείξνπ δχλαληαη λα αλαπηχμνπλ έληνλε επηρεηξεκαηηθφηεηα θπξίσο ζην ρψξν ησλ βηνινγηθψλ γεσξγηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη αλαδηαξζξσκέλσλ θαιιηεξγεηψλ ε πξψηε θαη ζην ρψξν ηεο παξαγσγήο πξντφλησλ πςειήο πνηφηεηαο ηεο θηελνηξνθίαο ε δεχηεξε πεξηθέξεηα 4) Γηα ηηο πεξηθέξεηεο ηεο Γπηηθήο Διιάδνο πθίζηαηαη έλα κεγάιν ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα αλάπηπμεο λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ δηφηη κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ην ιηκάλη ηεο Πάηξαο σο έλαο κεγάινο πφινο αλάπηπμεο ζην εζληθφ θαη επξχηεξν ρψξν ηεο Μεζνγείνπ 5) Γηα ηελ πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο, νη πξννπηηθέο αλάπηπμεο λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ εληνπίδνληαη ζηε βηνινγηθή θαιιηέξγεηα, πθίζηαληαη επθαηξίεο ζηνλ θιάδν ηξνθίκσλ θαη πνηψλ ελψ πνιιέο αθφκε επθαηξίεο πθίζηαληαη ζηνλ αγξνηνπξηζκφ. 6) Ζ πεξηθέξεηα ηεο Πεινπνλλήζνπ παξνπζηάδεη πνιιέο επηρεηξεκαηηθέο επθαηξίεο ζηελ αλαδηάξζξσζε ησλ θαιιηεξγεηψλ. 7) Ζ πεξηθέξεηα ηεο Αηηηθήο έρεη πνιιά πιενλεθηήκαηα γηα πνηθίιεο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. 8) Ζ πεξηθέξεηα Κξήηεο έρεη πνιιέο δπλαηφηεηεο γηα φινπο ηνπο ηνκείο, ηδίσο ζηνλ ηνπξηζκφ θαη έξεπλα. 9) Οη πεξηθέξεηεο Βνξείνπ θαη Ννηίνπ Αηγαίνπ, πέξαλ ηνπ ηνπξηζκνχ, παξνπζηάδνπλ επθαηξίεο αλάπηπμεο επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηηο αλαδηαξζξνχκελεο θαιιηέξγεηεο θαη ηελ παξαγσγή αηνιηθήο ελέξγεηαο. Δίλαη πιένλ ζαθέο,κε βάζε ηα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα ησλ πεξηθεξεηψλ θαη ηε κεγάιε ζεκαζία πνπ έρεη ε επηρεηξεκαηηθφηεηα ζηελ αλάδεημε απηψλ ησλ πιενλεθηεκάησλ θαη θαηαπνιέκεζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ, φηη ην ιαλζαζκέλν κνληέιν αλάπηπμεο ηνπ παξειζφληνο πξέπεη λα αληηθαηαζηαζεί απφ κία δξαζηηθά δηαθνξεηηθή θαη πην νινθιεξσκέλε δνκή αλάπηπμεο θαη λένπο ζηφρνπο. Ζ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 13

14 αλάπηπμε δελ κπνξεί πηα λα ζηεξηρζεί κφλν ζηηο κεηξνπνιηηηθέο πεξηθέξεηεο θαη ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο πνπ παξάγνπλ- δεδνκέλνπ θαη ηνπ φηη ζηελ ειιεληθή πεξίπησζε ην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν πνιηθήο αλάπηπμεο φπσο πξνθχπηεη θαη απφ ηελ κειέηε πεξίπησζεο ηεο Αηηηθήο δελ αθνινπζείηαη κε ηνλ πιένλ απνηειεζκαηηθφ ηξφπν- αιιά ζηελ ελίζρπζε ησλ ππνβαζκηζκέλσλ πεξηθεξεηψλ, ζηελ ζηήξημε ησλ θνξεζκέλσλ ή θζηλνπζψλ πεξηθεξεηψλ κέζσ κηαο ζπζηεκαηηθά δηακνξθσκέλεο ζηξαηεγηθήο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. Βαζηθνί άμνλεο ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο κε βάζε ηα ζχγρξνλα δεδνκέλα θαη ηελ νηθνλνκηθή ζπγθπξία ζα είλαη ε αμηνπνίεζε λέσλ αλαπηπμηαθψλ επθαηξηψλ, ε ηφλσζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο φισλ ησλ πεξηθεξεηψλ κέζσ ηεο ππνζηήξημεο ησλ ππαξρνπζψλ ή θαη ηε δεκηνπξγία θαη λέσλ,φπνπ εθιείπνπλ,πεξηθεξεηαθψλ δνκψλ ελίζρπζεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ε ξηδηθή αιιαγή ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηελ νηθνλνκία ηεο γλψζεο θαζψο θαη ε αθφκε κεγαιχηεξε απνθέληξσζε αξκνδηνηήησλ θαη πφξσλ, γεγνλφο πνπ επηρεηξείηαη κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο Καιιηθξάηε. Σν εζληθφ νηθνλνκηθφ κνληέιν πξέπεη λα γίλεη πνιχ πην εμσζηξεθέο, κε έκθαζε ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ, γηα λα εμάγεη αγαζά θαη ππεξεζίεο θαη λα εηζάγεη επελδπηηθά θεθάιαηα. Με βάζε ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε ησλ πεξηθεξεηψλ θαη ην γεγνλφο φηη ε επηρεηξεκαηηθφηεηα κπνξεί λα απνηειέζεη ηελ αηκνκεραλή ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο ηίζεηαη έλα βαζηθφ εξψηεκα ην νπνίν θαη εμεηάδεηαη ζηελ παξνχζα κειέηε: I. Μέζσ πνηψλ δνκψλ θαη κνξθψλ ηεο ε επηρεηξεκαηηθφηεηα κπνξεί λα ζπληειέζεη ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε βνεζψληαο έηζη θαη ζηελ ζπζηεκαηηθή θαη ζπλνιηθή αληηκεηψπηζε ηεο πεξηθεξεηαθήο αληζνξξνπίαο θαη γεληθφηεξα απηνχ πνπ νλνκάδεηαη πεξηθεξεηαθφ πξφβιεκα, II. ζην εάλ ην θξάηνο-πνιηηεία ππνζηεξίδεη ηηο ππάξρνπζεο πεξηθεξεηαθέο δνκέο ελίζρπζεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο (γηα ην ζθνπφ απηφ εμεηάδεηαη ε πεξίπησζε ηεο πεξηθέξεηαο Αηηηθήο κέζα απφ ζπγθεθξηκέλεο δνκέο ) θαη III. κε πνηά κέζα/εξγαιεία ε πεξηθεξεηαθή δηνίθεζε πνιηηεία κπνξεί λα ζπκβάιεη κε ηε ζεηξά ηεο ζηελ ηφλσζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 14

15 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ - ΜΙΑ ΓΙΑΓΡΑΣΙΚΗ ΥΔΗ 2.1. Η Πεπιθεπειακή Δπισειπημαηικόηηηα και Ανηαγωνιζηικόηηηα ην παξφλ θεθάιαην εμεηάδεηαη ε ακθίδξνκε ζρέζε πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε κέζα απφ ηηο επεξγεηηθέο επηδξάζεηο ηεο πξψηεο ζηελ δεχηεξε θαζψο θαη ηα κέζα θαη εξγαιεία πνπ δηαζέηεη ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή γηα ηελ επίηεπμε πςειψλ ξπζκψλ επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο. ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ Ζ Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή, ε νπνία ζηεξίδεηαη ζηε ζηξαηεγηθή ησλ νινθιεξσκέλσλ ζηφρσλ πνπ απνζθνπνχλ ζηελ επίηεπμε πςειψλ ξπζκψλ δεκηνπξγίαο λέσλ επηρεηξήζεσλ θαζηζηά δπλακηθφηεξε ηελ αλάπηπμε ηεο πεξηθέξεηαο αθνχ έρεη παξαηεξεζεί φηη ε αλσηέξσ πνιηηηθή ζπλδέεηαη κε πςεινχο ξπζκνχο αλάπηπμεο. Δπηπιένλ, ε ράξαμε ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο είλαη απαξαίηεην λα ζπκπιεξψλεηαη απφ ηελ ελζάξξπλζε θαη ηε ζηήξημε κεγάισλ επηρεηξήζεσλ ησλ πεξηθεξεηψλ αλάινγα κε ηα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εθηίκεζε φηη απηέο νη επηρεηξήζεηο ζα ηνλψζνπλ ηνπο (γεσγξαθηθνχο) πφινπο αλάπηπμεο, ζα ζπκβάιινπλ ζηελ ελδνγελή κνξθή ηεο θαη ζα δεκηνπξγήζνπλ ηζρπξά πιέγκαηα αιιειεμαξηήζεσλ ησλ δηαπεξηθεξεηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Ζ επηρεηξεκαηηθφηεηα επηδξά επί ηεο πεξηθεξεηαθήο αλαπηχμεσο ζχκθσλα κε ηε ζηνρεπκέλε δξαζηεξηφηεηα, δεκηνπξγία ή εγθαηάζηαζε λέσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ πεξηθέξεηα, πνπ επηθέξεη ηε κεγέζπλζε ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο. Δίλαη ηδηαηηέξσο ζεκαληηθή ε επίδξαζε ηνπ εηζνδήκαηνο πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα θάζε πεξηθέξεηαο επί ησλ θνξνινγηθψλ εζφδσλ, επί ηεο θαηαλάισζεο ή επί ησλ ηδηνθηεζηψλ ηνπ ρψξνπ ηνπ αλαπηπμηαθνχ πφινπ. Δπίζεο ζεκαληηθή είλαη ε είζνδνο ησλ θαηλνηνκηψλ θαη ησλ πςειψλ εηδηθεχζεσλ ζηελ νηθνλνκία ηεο πεξηθέξεηαο πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ εκθαλή παξνπζία ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζ απηήλ. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 15

16 Ζ ζεζκηθή θαη νηθνλνκηθή ζρέζε ησλ επηρεηξήζεσλ κε ηελ πεξηθέξεηα-λνκηθή νληφηεηα επεξεάδεη αλαιφγσο θαη δηαθνξνπνηεί ηε ζπκβνιή απηψλ ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε. ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΑΝΣΑΓΧΝΙΣΙΚΟΣΗΣΑ Γηα ηελ πεξηθεξεηαθή αληαγσληζηηθφηεηα θαη αλάπηπμε έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία λα αλαγλσξίζνπλ νη πεξηθέξεηεο ηελ ηαπηφηεηά ηνπο σο επξσπατθέο πεξηθέξεηεο θαη σο ηέηνηεο λα απνθηήζνπλ νπζηαζηηθή πξνζπέιαζε θαη ζχλδεζε ζηα επξσπατθά δίθηπα θαη ζηηο θεληξηθέο επξσπατθέο αιιά θαη ζηηο γεηηνληθέο αγνξέο. Ζ αληαγσληζηηθφηεηα κηαο πεξηθέξεηαο, δειαδή ε ηθαλφηεηα ηεο λα δεκηνπξγήζεη ζπγθξηηηθά πςειά εηζνδήκαηα θαη ζέζεηο απαζρφιεζεο, ζπλδέεηαη κε ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ ηεο. Δίλαη γεληθφηεξα απνδεθηφ φηη ππάξρνπλ θάπνηνη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ θαζνιηθά φιεο ηηο επηρεηξήζεηο πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλεο ζε απηή- ην πεξηθεξεηαθφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ. Πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο Πεξηθεξεηαθήο Αληαγσληζηηθφηεηαο : 1) Ζ πξφζβαζε θαη ππνδνκέο. Οη ππνδνκέο είλαη ηφζν νη βαζηθέο (νδηθφ δίθηπν, ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν, αεξνδξφκηα, ηδηνθηεζία (γε-αθίλεηα) φζν θαη ηερλνινγηθέο δειαδή ηερλνινγίεο επηθνηλσληψλ θαη πιεξνθνξηθήο, δηαδίθηπν θαη ηειεκαηηθέο ππεξεζίεο θαη ππνδνκέο γλψζεο (εθπαίδεπζε-θαηάξηηζε) 2) Οη αλζξψπηλνη πφξνη πνπ αλαιχνληαη ζηηο δεκνγξαθηθέο ηάζεηο δειαδή κεηαλάζηεπζεο ηεο εξγαζίαο (ηδηαίηεξα ηεο εηδηθεπκέλεο), ειηθηαθή ππξακίδα, χπαξμε εμεηδηθεπκέλνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ κε έκθαζε ζηηο εηδηθφηεηεο ηεο θνηλσλίαο ηεο γλψζεο. 3) Σν παξαγσγηθφ πεξηβάιινλ δειαδή ε επηρεηξεκαηηθή θνπιηνχξα πνπ έγθεηηαη ζηα ρακειά εκπφδηα εηζφδνπ (έλαξμε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο) θαη ζηε λννηξνπία αλάιεςεο επηρεηξεκαηηθνχ ξίζθνπ απφ ηνπο ελ δπλάκεη επηρεηξεκαηίεο, ε θιαδηθή ζπγθέληξσζε (ζπγθέληξσζε απαζρφιεζεο θαη θιάδνη παξαγσγήο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πςειήο πξνζηηζέκελεο αμίαο), ε δηεζλνπνίεζε πνπ ζπλίζηαηαη ζηηο εμαγσγέο, επελδχζεηο θαη ηελ εμσζηξέθεηα θαη ε θαηλνηνκία (παηέληεο, επίπεδα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο, εξεπλεηηθά θέληξα θαη παλεπηζηήκηα, ζπλεξγείεο αλάκεζα ζε επηρεηξήζεηο-εξεπλεηηθά θέληξα θαη παλεπηζηήκηα) 4) Ζ ηνπηθή απηνδηνίθεζε, νη ζεζκνί θαη ε πεξηθεξεηαθή εμεηδίθεπζε. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 16

17 Ζ βειηίσζε ηεο πεξηθεξεηαθήο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη ν ζπληνληζκφο ησλ πξνγξακκαηηθψλ παξεκβάζεσλ ζε θάζε πεξηνρή ζπληεινχλ : o ηελ αμηνπνίεζε ησλ γεσπνιηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ θάζε πεξηνρήο γηα ηελ αχμεζε ηεο εμσζηξέθεηαο ηεο κέζσ λέσλ παξαγσγηθψλ ζπλδπαζκψλ ζηνλ πξσηνγελή, δεπηεξνγελή θαη ηξηηνγελή ηνκέα, ηελ παξαγσγή λέσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ θαη ηελ αλαδήηεζε λέσλ επθαηξηψλ θαη λέσλ ζπλεξγαζηψλ. o ηελ δηάδνζε θαη δηάρπζε ηεο λέαο γλψζεο θαη ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηα ηνπηθά παξαγσγηθά ζπζηήκαηα θαη ζην ηνπηθφ αλζξψπηλν δπλακηθφ, ηδηαίηεξα ζηνπο λένπο o ηελ ελίζρπζε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ φισλ ησλ ηνκέσλ ψζηε λα βειηηψζνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηά ηνπο, λα θαηλνηνκήζνπλ θαη λα επελδχζνπλ. Δηδηθφηεξα νη δπλακηθέο ηνπηθέο επηρεηξεκαηηθέο πξσηνβνπιίεο αμηνπνηνχλ πεξηζζφηεξν ηα ηνπηθά πξντφληα ηεο πξσηνγελνχο παξαγσγήο (επψλπκα ηππνπνηεκέλα θαη πηζηνπνηεκέλα πνηνηηθά γεσξγηθά θαη θηελνηξνθηθά πξντφληα, αλάπηπμε αγξνδηαηξνθηθνχ ηνκέα ), πεξηνρέο θαη ζηνηρεία πνιηηηζηηθνχ θαη νηθνινγηθνχ ελδηαθέξνληνο, ζεκαηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ θαη ηνπ αγξνηνπξηζκνχ κε ηελ δηακφξθσζε θαη πξνβνιή κηαο λέαο νινθιεξσκέλεο ηνπξηζηηθήο ηαπηφηεηαο ζε θάζε πεξηνρή θαη γηα φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ. πκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ φπσο είλαη ε παξνρή ππεξεζηψλ πξνο επηρεηξήζεηο ( έξεπλεο, εθδφζεηο, επηθνηλσλία, δίθηπα δηαλνκψλ, ζπκβνπιεπηηθή θαη ηερληθή ππνζηήξημε, θαηάξηηζε, ειεθηξνληθφ επηρεηξείλ), λέεο ππεξεζίεο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο (ζπζηήκαηα πιεξνθφξεζεο, ηειεταηξηθήο, ηειεθπαίδεπζεο, γεσγξαθηθά ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ, δηαδίθηπν, πνιπκέζα), ε επηρεηξεκαηηθφηεηα ζηνλ ηνκέα ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο ελέξγεηαο (δηαρείξηζε πεξηβάιινληνο, αλαθχθισζε απνβιήησλ, αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο), ε θνηλσληθή νηθνλνκία. Ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο είλαη νη απνθεληξσκέλεο δνκέο ζηήξημεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηηο νπνίεο πεξηιακβάλνληαη : Οξγαλσκέλνη ρψξνη αξρηθήο θαη κφληκεο εγθαηάζηαζεο (ζεξκνθνηηίδεο, ηερλνινγηθά πάξθα, ΒΗΟΠΑ, ΒΗ.ΠΔ), Γίθηπα Δληαίαο Δμππεξέηεζεο, Δξεπλεηηθά Κέληξα, Δξγαζηήξηα. Σν θξάηνο ζα πξέπεη επίζεο λα εμεηδηθεχζεη θαη λα ζπλερίζεη λα ζηεξίδεη κε πνιηηηθέο θηλήηξσλ ηελ αλάπηπμε ηεο θαηλνηφκνπ επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηελ πεξηθέξεηα, θνξνινγηθψλ απαιιαγψλ γηα λέεο επελδχζεηο θαη γηα επηρεηξήζεηο πςεινχ θηλδχλνπ θαη επηδφηεζεο λέσλ πνπ επηιέγνπλ ηνλ επηρεηξεκαηηθφ ζηίβν γηα επαγγεικαηηθή Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 17

18 θαξηέξα. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα λα αλαπηπρζεί ε θαηλνηφκνο επηρεηξεκαηηθφηεηα είλαη ε θαιιηέξγεηα ελφο ζεηηθνχ θιίκαηνο, κηαο λέαο λννηξνπίαο γηα ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα Μ.Μ.Δ και Σοπική Ανάπηςξη Ζ πνιηηηθή πξνψζεζεο ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο αλαθέξεηαη θπξίσο ζηελ ελίζρπζε θαη δεκηνπξγία κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (ΜΜΔ) θαη άιισλ δξαζηεξηνηήησλ κηθξήο θιίκαθαο ηδηαίηεξα ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Ζ πνιηηηθή απηή ελαξκνλίδεηαη κε ηηο ηνπηθέο δπλαηφηεηεο θαη ζπκβάιιεη ζηε δηεχξπλζή ηνπο, νδεγεί, φηαλ αζθείηαη ζσζηά, ζε αχμεζε θαη αλαδηάξζξσζε ηεο παξαγσγήο θαη ελίζρπζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη ζαθψο ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ. Έηζη αθφκα, νκάδεο θαη νξγαληζκνί ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο δίλνπλ έκθαζε ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ ελδνγελνχο δπλακηθνχ ηεο πεξηνρήο ηνπο θαη ζθνπεχνπλ ζηελ επηρεηξεκαηηθή δξάζε ζε αληηζηνηρία κε ηηο ηνπηθέο αλάγθεο θαη ηνπο ηνπηθνχο πφξνπο. ηηο θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο ηεο Οηθνλνκηθήο θαη Ννκηζκαηηθήο Δπηηξνπήο, ζηελ έθζεζε Deleau (1981), πηνζεηήζεθε ε ζέζε φηη νη ιηγφηεξν επλνεκέλεο πεξηθέξεηεο δελ ζα κπνξνχζαλ πιένλ λα βαζίδνληαη απνθιεηζηηθά ζηηο δηαδηθαζίεο εμσγελνχο αλάπηπμεο θαη φηη ε αμηνπνίεζε ηνπ ελδνγελνχο δπλακηθνχ, φθεηιε λα πξνσζεζεί κε θάζε κέζν. Μία απφ ηηο παξακέηξνπο πνπ δηαθνξνπνηεί ηδηαίηεξα ηελ εηθφλα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ζε ζρέζε κε ηελ αληίζηνηρε αλ φρη φισλ, ηνπιάρηζηνλ ηεο κεγάιεο πιεηνςεθίαο ησλ ινηπψλ θξαηψλ-κέισλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, είλαη ζίγνπξα ε χπαξμε κεγάινπ αξηζκνχ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Με δεδνκέλε ηελ έιιεηςε ηζρπξψλ ηδησηηθψλ κνλάδσλ απφ ηε κία θαη ηηο πεπεξαζκέλεο δπλαηφηεηεο δεκηνπξγίαο ζέζεσλ εξγαζίαο εθ κέξνπο ηνπ ζηελνχ ή επξχηεξνπ δεκφζηνπ ηνκέα απφ ηελ άιιε, θαζίζηαληαη θάηη παξαπάλσ απφ ζαθέο φηη ηειηθά νη κθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο είλαη εθείλεο πνπ θαινχληαη λα ζπκβάιινπλ ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο απαζρφιεζεο ζε ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη εζληθφ επίπεδν. Σν βαζηθφ ίζσο γλψξηζκα ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, πνπ δηθαηνινγεί άιισζηε θαη ην ραξαθηεξηζκφ ηνπο σο «ξαρνθνθαιηά» ηεο ηνπηθήο θαη εζληθήο νηθνλνκίαο, είλαη ε δπλαηφηεηά ηνπο λα παξάγνπλ έλα ζεκαληηθφ αξηζκφ ζέζεσλ απαζρφιεζεο,ιφγσ ηνπ κηθξνχ κεγέζνπο ηνπο, πνπ ηνπο επηηξέπεη λα δξαζηεξηνπνηνχληαη ζρεηηθά Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 18

19 εχθνια θαη βηψζηκα ζε κηθξέο ηνπηθέο ή πεξηθεξεηαθέο αγνξέο θαιχπηνληαο ηηο εθεί αλάγθεο. πσο άιισζηε, θαηαδεηθλχεη ε «ειιεληθή επηρεηξεκαηηθή πξαγκαηηθφηεηα, αλ φρη φιεο, ηνπιάρηζηνλ νη πεξηζζφηεξεο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο μεθηλνχλ ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο δσήο ηνπο σο επηρεηξήζεηο ηνπηθνχ ή πεξηθεξεηαθνχ βειελεθνχο, θαη κφλν εθφζνλ ειέγμνπλ θαηά θάπνην ηξφπν ηελ ηνπηθή ή πεξηθεξεηαθή αγνξά πξνζπαζνχλ λα θηλεζνχλ θαη ζε επξχηεξεο γεσγξαθηθέο πεξηνρέο. Δπίζεο ηφζν γηα ηελ ίδξπζε, φζν θαη γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ δελ απαηηνχληαη ζεκαληηθά θεθάιαηα, γεγνλφο πνπ θαζηζηά επρεξέζηεξε ηε δεκηνπξγία ηέηνησλ επηρεηξήζεσλ. Ζ ζπκβνιή σζηφζν ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ ηνπηθή θαη πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηε δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο. Ζ πιήξσζε ησλ παξαγσγηθψλ θελψλ πνπ δεκηνπξγεί ε έιιεηςε κεγάισλ επηρεηξήζεσλ, αιιά θαη ν πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο πιήξσο θαζεηνπνηεκέλσλ κνλάδσλ είλαη ζαθέο πσο κπνξεί λα επηηεπρζεί κφλν κε ηε ζπκβνιή αξθεηψλ εμεηδηθεπκέλσλ ΜΜΔ. Γεγνλφο πνπ ζπκβάιιεη κε ηε ζεηξά ηνπ απνθαζηζηηθά αθελφο κελ ζηελ απνξξφθεζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, αθεηέξνπ δε ζηε δηαξθή βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ παξερνκέλσλ ππεξεζηψλ θαη αγαζψλ. Σνκείο φπσο ε έλδπζε, ε ππφδπζε, ν ηνπξηζκφο θαη άιινη έρνπλ αλαπηπρζεί ράξηο ζηηο πξνζπάζεηεο ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο αιιά θαη ζε ηνκείο φπνπ βαζηθά θπξηαξρεί ε καδηθή βηνκεραλνπνηεκέλε παξαγσγή νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο έρνπλ θαηαθέξεη λα δηαηεξήζνπλ κία αληαγσληζηηθφηεηα θαη έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο παξαγσγήο. Δθηφο βέβαηα απφ ηηο αλσηέξσ πηπρέο ηεο ζπκβνιήο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ αλάπηπμε ηεο ηνπηθήο θαη εζληθήο νηθνλνκίαο, ππάξρνπλ θαη νξηζκέλα ιηγφηεξν ζεαηά πιενλεθηήκαηα ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Δδψ ζα κπνξνχζε λα εληάμεη θαλείο ηε δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγήζεη θάπνηνο, κε ζρεηηθά πεξηνξηζκέλα κέζα, κία δηθή ηνπ βηψζηκε επηρείξεζε, ε νπνία ελζαξξχλεη γεληθφηεξα ηε δεκηνπξγία ηνπ πλεχκαηνο πξσηνβνπιίαο ζηε ζπγθεθξηκέλε ηνπηθή θνηλσλία ζηελ νπνία αλήθεη. Με ηνλ ηξφπν απηφ ηθαλφηεηεο θαη γλψζεηο πνπ πηζαλφλ κέλνπλ αλαμηνπνίεηεο, κπνξνχλ θη απηέο λα αμηνπνηεζνχλ κε θαλεξά νθέιε γηα ην θνηλσληθφ ζχλνιν ηεο πεξηνρήο. Μία άιιε πηπρή ηεο ζπκβνιήο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ πεξηθεξεηαθή θαη ηνπηθή αλάπηπμε είλαη ε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ αλάδεημε ηνπ ηνπηθνχ αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο ηεο θάζε πεξηνρήο, εηδηθφηεξα ζε ηνκείο φπσο ν αγξνηνπξηζκφο θαη ν ηνπξηζκφο ππαίζξνπ ζηελ Διιάδα. Έλα απφ ηα πνιιά ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα είλαη θαη ην Γίθηπν Αγξνηνπξηζκνχ Απνθφξσλα Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 19

20 Κξήηεο ην νπνίν ηδξχζεθε ην 2001 κε ηε κνξθή Αζηηθήο Δηαηξίαο Με Κεξδνζθνπηθνχ Υαξαθηήξα. Γεκηνπξγήζεθε απφ κία νκάδα επηρεηξεκαηηψλ ηνπ ηνπξηζκνχ ππαίζξνπ, νη νπνίνη είραλ ηε βάζε ηνπο ζηελ επαξρία Απνθνξψλνπ, ζην Ννκφ Υαλίσλ. Ζ πξσηνβνπιία μεθίλεζε κε 11 κεηφρνπο νη νπνίνη ην 2004, κεηά απφ δηεπξχλζεηο, είραλ γίλεη 20. θνπνί ηνπ δηθηχνπ ήηαλ ε πξνψζεζε ηεο βηψζηκεο θαη αεηθφξνπ αλάπηπμεο θαη ηεο αληίιεςεο ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, ε πξνβνιή θαη αλάπηπμε ηεο επαξρίαο ηνπ Απνθφξσλα, ε ελίζρπζε ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο θαη ε πξνζηαζία ηεο άγξηαο ρισξίδαο θαη παλίδαο, φπσο επίζεο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο πεξηνρήο. Οη επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ 20 κειψλ ηνπ Γηθηχνπ κπνξνχλ λα νκαδνπνηεζνχλ ζηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο, φπνπ πνιιέο απφ ηηο Μηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ζπλδπάδνπλ πάλσ απφ κία : 1) Ξελψλεο 2) Δζηηαηφξηα/θαθελεία (κνπζηθά παξαδνζηαθά θαθελεία) 3) Μεηαπνηεηηθέο Γξαζηεξηφηεηεο/εξγαζηήξηα ( εξγαζηήξη θπζεηνχ γπαιηνχ ζην Κφθθηλν ρσξηφ) 4) Δκπνξηθέο Γξαζηεξηφηεηεο (εκπνξία ηνπηθψλ θξεηηθψλ πξντφλησλ) 5) Δλαιιαθηηθέο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο (βηνινγηθφ αγξφθηεκα θάξκα AGROCAMPING ζην Βάκν) 6) Αγξνηηθά (βηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο ζηνλ Αιίθακπν) Αμίδεη λα ζεκεησζεί εδψ φηη κέρξη ην 2004 ην Γίθηπν Αγξνηνπξηζκνχ Απνθφξσλα ζηα Υαληά ηεο Κξήηεο ήηαλ ην κφλν δίθηπν πνπ είρε δεκηνπξγεζεί απφ ηνπο ίδηνπο επηρεηξεκαηίεο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ κειψλ ηνπ ( bottom up πξνζέγγηζε), ελψ ζε φιεο ηηο άιιεο πεξηπηψζεηο ε δηθηχσζε ζρεδηαδφηαλ θαη πινπνηνχηαλ απφ ηνπηθνχο θνξείο (αλαπηπμηαθέο εηαηξίεο, πεξηθέξεηεο). Οη Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο κε ηελ ζσζηή αληίιεςε θαη ππνζηήξημε απφ ηελ πνιηηεία, φπσο ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Κέληξσλ Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο, σο ελφο νινθιεξσκέλνπ κεραληζκνχ παξνρήο πηζηνπνηεκέλσλ ππεξεζηψλ «κηαο ζηάζεο» γηα ηελ εληαία εμππεξέηεζε ηνπ επηρεηξεκαηία, κπνξνχλ λα ζπλδξάκνπλ θαηαιπηηθά ζηελ πεξηθεξεηαθή επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη αλάπηπμε κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ηνπηθψλ πξντφλησλ θαη παξαδνζηαθψλ ηερληθψλ θαζψο θαη ησλ γεσπνιηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ θάζε πεξηνρήο. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 20

21 2.3. Μοπθέρ επισειπημαηικόηηηαρ καηηγοπίερ Μ.Μ.Δ- πος ζςνηελούν ζηην πεπιθεπειακή ανάπηςξη Σοςπιζηική Δπισειπημαηικόηηηα Έρεη απνδεηρζεί φηη ν ηνπξηζκφο θάησ απφ νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο, απνηειεί βαζηθφ παξάγνληα αλάπηπμεο γηα πνιιέο πεξηθέξεηεο ησλ αλαπηπζζφκελσλ θπξίσο ρσξψλ. Απηφ απνδίδεηαη ζηελ ηδηαίηεξε θχζε ηνπ ηνπξηζκνχ πνπ έρεη σο δξαζηεξηφηεηα λα αλαπηχζζεηαη, θαηά θχξην ιφγν, ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαη ζηε δπλακηθή πνπ δηαζέηεη λα ελεξγνπνηεί ηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία, πξνθαιψληαο ζεηηθέο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο ζηελ παξαγσγηθή βάζε ηεο πεξηθεξεηαθήο νηθνλνκίαο. Ζ απνθεληξσκέλε δνκή ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη ηδηαίηεξα θαλεξή ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο ηεο νπνίαο ε «πνιπλεζηαθή» ηεο κνξθή, ε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ πνιηηηθψλ ηεο πφξσλ θαη ησλ θπζηθψλ ηεο ζηνηρείσλ ζε νιφθιεξν ηνλ εζληθφ ρψξν απνηεινχλ ηελ «πξψηε χιε» ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο. Ζ δνκή απηή θαζηζηά ηνλ ηνπξηζκφ θαη εηδηθφηεξα ηελ ηνπξηζηηθή επηρεηξεκαηηθφηεηα κία θαηεμνρήλ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε θαζψο απνηειεί -ζε φξνπο άκεζεο θαη έκκεζεο ζπλεηζθνξάο- ην 15% ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Πλεονεκηήμαηα από ηην ανάπηςξη ηηρ ηοςπιζηικήρ επισειπημαηικόηηηαρ ζε πεπιθεπειακό επίπεδο. Ο ηνπξηζκφο έρεη έλαλ αξηζκφ απφ ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα ηα νπνία ζπκβάιινπλ ζηε δηαδηθαζία ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Απηφ ππνζηεξίδεηαη απφ πνιινχο εξεπλεηέο ( Peters 1969, De Cadt 1979, Diamond 1977) νη νπνίνη απνδέρνληαη ην ζεηηθφ ξφιν πνπ έρεη ε αλάπηπμε ηεο ηνπξηζηηθήο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηελ πξνψζεζε ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο ζε πεξηθεξεηαθφ/ ηνπηθφ επίπεδν. Ζ ηνπξηζηηθή επηρεηξεκαηηθφηεηα ζπκβάιιεη ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε σο εμήο : 1) Ο ηνπξηζκφο επεξεάδεη απνηειεζκαηηθά ηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο θαζφηη δεκηνπξγεί λέεο ζέζεηο εξγαζίαο ηφζν ζηνπο θιάδνπο πνπ ζπλδένληαη άκεζα κε ηελ ηνπξηζηηθή επηρεηξεκαηηθφηεηα πνπ αλαπηχζζεηαη ζε κία πεξηθέξεηα φζν θαη ζηνπο θιάδνπο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο πξφζζεηεο δήηεζεο απφ ηνλ ηνπξηζκφ. Μ απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξφηεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ππαίζξνπ ακβιχλνληαο ην πξφβιεκα ηεο εζσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 21

22 2) Ο ηνπξηζκφο απμάλεη ην εηζφδεκα ηεο πεξηθέξεηαο θαη κέζσ απηνχ θαη ην εζληθφ εηζφδεκα κε ζπλέπεηα λα ακβιχλεη ηηο πθηζηάκελεο εηζνδεκαηηθέο αληζφηεηεο κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ ηνπ θέληξνπ θαη ηεο πεξηθέξεηαο. 3) Ο ηνπξηζκφο ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο απμάλεη ηε δήηεζε ησλ πξντφλησλ παξαγσγήο ηεο πεξηθέξεηαο. Ζ αχμεζε απηή κπνξεί λα πξνέιζεη απφ ηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ πιηθψλ ηεο πεξηθέξεηαο γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ δηαθφξσλ ηνπξηζηηθψλ έξγσλ θαζψο θαη απφ ηελ παξαγσγή θαη θαηαλάισζε εγρψξησλ πξντφλησλ απφ ηνπο ηνπξίζηεο (π.ρ αγξνηηθά πξντφληα, είδε ρεηξνηερλίαο θαη ιατθήο ηέρλεο). Σν γεγνλφο απηφ επηβάιιεη ηελ νξγαληθή δηαζχλδεζε ηεο ηνπξηζηηθήο θαηαλαισηηθήο δήηεζεο κε ηελ παξαγσγή θαηαλαισηηθψλ πξντφλησλ ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν πνπ κεγηζηνπνηνχλ ηελ εγρψξηα πξνζηηζέκελε αμία. 4) Σν ηνπξηζηηθφ «επηρεηξείλ» ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία εμσηεξηθψλ νηθνλνκηψλ γηα ηηο ππφινηπεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ίδηαο ηεο πεξηθέξεηαο ή αθφκε θαη ησλ γεηηνληθψλ πεξηθεξεηψλ. Ζ ζπκπιεξσκαηηθή θχζε ησλ ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ είλαη έλα ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο πνπ επηδξά άκεζα ζην ηνπηθφ παξαγσγηθφ ζχζηεκα θαη δηαζπλδέεη φιεο ηηο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο πεξηθέξεηαο κε ηνλ ηνπξηζκφ γηα ηθαλνπνίεζε ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο. 5) Οη ηνπξηζηηθέο επελδχζεηο (ηδησηηθέο ή δεκφζηεο) απνθέξνπλ ζηελ πεξηθεξεηαθή νηθνλνκία πνιιαπιά νηθνλνκηθά νθέιε (π.ρ αχμεζε παξαγσγήο, απαζρφιεζεο, εηζνδήκαηνο) θαη δεκηνπξγνχλ ζεηηθέο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο ζε φιν ην θάζκα ηεο πεξηθεξεηαθήο νηθνλνκίαο. 6) Οη επελδχζεηο γηα ηνλ ηνπξηζκφ πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε ηεο πεξηθέξεηαο δηαθξίλνληαη ζε : Άκεζεο παξαγσγηθέο επελδχζεηο (π.ρ εζηηαηφξηα, κέζα ηνπξηζηηθήο δηαλνκήο) γηα ηελ θάιπςε βαζηθψλ ηνπξηζηηθψλ αλαγθψλ Δπελδχζεηο γηα ςπραγσγία θαη γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξνζθεξνκέλσλ ηνπξηζηηθψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ Δπελδχζεηο γηα έξγα ππνδνκήο (π.ρ καξίλεο, δξφκνη, αεξνδξφκηα, ιηκάληα), πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηνχλ βαζηθέο ππεξεζίεο απφ ηηο νπνίεο εμαξηάηαη ε ζπλέρηζε ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζν κεγαιχηεξν πνζνζηφ απφ ηηο παξαπάλσ ζεηηθέο επηπηψζεηο παξακέλεη ζε ηνπηθφ/ πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, ηφζν κεγαιχηεξεο νη πηζαλφηεηεο γηα ηνπηθή/πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 22

23 Ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1990, αλαθχεηαη έλα λέν πξφηππν καδηθνχ ηνπξηζκνχ ζην νπνίν ν ηνπξηζκφο δελ πξνζεγγίδεηαη σο «πξντφλ» ή σο «ππεξεζία» αιιά σο «ζπλνιηθή εκπεηξία». πλεπψο κφλν νη επελδχζεηο εθείλεο πνπ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα : Να δεζκεχνπλ κεγάιεο πεξηνρέο θαη λα ηηο ειέγρνπλ πεξηβαιινληηθά Να πξνζθέξνπλ κηα πνηθηιία εκπεηξηψλ φιν ηνλ ρξφλν θαη φρη κφλν «ήιην, ζάιαζζα θαη greek salad» Να δηεπθνιχλνπλ ηελ πξφζβαζε θαη ηηο κεηαθνξέο δεκηνπξγψληαο ζεκεία επηπιένλ ζχλδεζεο κε ηηο αλαδπφκελεο θαη πην απνκαθξπζκέλεο αγνξέο λα επεξεάζνπλ θξαηηθέο θαη ηνπηθέο θπβεξλήζεηο γηα ηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηνπο, κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ απηή ηε «ζπλνιηθή εκπεηξία» θαη πξαγκαηηθή θαη ζηαζεξή αλάπηπμε ηεο πεξηθέξεηαο. χκθσλα δε κε ηελ Έθζεζε McKinsey «Ζ Διιάδα 10 ρξφληα κπξνζηά» ( επηέκβξηνο 2011), κέρξη ην 2021, ν ηνπξηζκφο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη επηπιένλ 18 δηο. Δπξψ άκεζε θαη έκκεζε Αθαζάξηζηε Πξνζηηζέκελε Αμία (ΑΠΑ) ζε εηήζηα βάζε θαη λα απμήζεη ηελ απαζρφιεζε θαηά πεξίπνπ 220 ρηιηάδεο λέεο ζέζεηο εξγαζίαο Καινοηόμορ Δπισειπημαηικόηηηα εκείν αλάιπζεο ηεο νηθνλνκηθήο έξεπλαο ζε δηεζλέο, εζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, έρεη θαηαζηεί ε εμέηαζε ησλ παξαγφλησλ πνπ εληζρχνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο θαη εμαζθαιίδνπλ ηε βησζηκφηεηά ηεο. Ζ αληαγσληζηηθφηεηα αληαλαθιάηαη ζηελ ηθαλφηεηα ηεο επηρείξεζεο λα εμαζθαιίδεη, λα δηαηεξεί θαη λα απμάλεη ηα κεξίδηα ηεο ηφζν ζηηο εγρψξηεο φζν θαη ζηηο δηεζλείο αγνξέο. ηελ νηθνλνκία ηεο γλψζεο ν αληαγσληζκφο δελ ζηεξίδεηαη ζην ρακειφ θφζηνο θαη ηηο ηηκέο, αιιά ζηε δεκηνπξγία λέσλ ηδεψλ, ηε δηάρπζε ηεο ηερλνινγηθήο θαη επηζηεκνληθήο γλψζεο, ην εμεηδηθεπκέλν επηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ θαη ηελ εθαξκνγή ηεο θαηλνηνκίαο. Αλάκεζα ζηνπο παξάγνληεο απηνχο θεληξηθφ ξφιν θαηέρεη ε εηζαγσγή ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαζψο θαη ζηελ επξχηεξε νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο. Καηά ηνλ Schumpeter ( The Theory of Economic Development,Oxford Press,1999:16) ε θαηλνηνκία- ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα- κπνξεί λα πάξεη δηάθνξεο κνξθέο, φπσο ε εηζαγσγή ζηελ αγνξά Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 23

24 ελφο λένπ ή θαιχηεξνπ πνηνηηθά αγαζνχ, ε ρξεζηκνπνίεζε κηαο λέαο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. Με άιια ιφγηα, ε έλλνηα ηεο θαηλνηνκίαο πξνυπνζέηεη ηελ αληηθαηάζηαζε ηνπ «παιαηνχ» κε ηε δεκηνπξγία ηνπ «λένπ» είηε απηφ αλαθέξεηαη ζηνλ πξντφλ, ηε κέζνδν παξαγσγήο ή ηελ νξγάλσζε θαη απνηειεί αθξνγσληαίν ιίζν ηεο νηθνλνκίαο ηεο γλψζεο θαη θηλεηήξηα δχλακε νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Παξάιιεια νη επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λα επηηαρχλνπλ ηηο θαηλνηνκηθέο δξάζεηο ηνπο αλαπηχζζνληαο ζπλεξγαζία κε άιιεο επηρεηξήζεηο θαη ζπκκεηέρνληαο ζην ζρεκαηηζκφ δηθηχσλ. Μέζσ ηεο δηθηχσζεο δηεπθνιχλεηαη ε επηθνηλσλία κε ηνπο πειάηεο, ηνπο πξνκεζεπηέο θαη κε επηρεηξήζεηο ηδίσλ ή ζπγγελψλ θιάδσλ ζηεξίδεηαη ε ζπλέξγεηα ησλ παλεπηζηεκίσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ κε ηε ρξήζε ησλ εξεπλεηηθψλ ππνδνκψλ ησλ παλεπηζηεκίσλ θαη ηελ θηλεηνπνίεζε ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηέινο εληζρχεηαη ε κεηαθνξά ηερλνινγίαο κέζα απφ ηα επηζηεκνληθά θαη ηερλνινγηθά πάξθα θαη ηα θέληξα θαηλνηνκίαο. Ο Ρόλορ ηηρ καινοηόμος επισείπηζηρ ζηην ηοπική ανάπηςξη και ζηο σώπο. Κξίζηκε πξφθιεζε γηα θάζε επηρείξεζε είλαη λα αλαπηχμεη κεραληζκνχο θαη ζπζηεκαηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ λα δηαζθαιίδνπλ ηελ κεηαηξνπή ηεο γλψζεο ζε εηαηξηθφ γλσζηηθφ θεθάιαην (corporate knowledge asset) ψζηε ε επηηπρία ηεο, φπσο ζεκείσλε ν De Geus «λα εμαξηάηαη απφ ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν ε επηρείξεζε είλαη ηθαλή λα δεκηνπξγήζεη γλψζε». Ζ έξεπλα επίζεο, έρεη δείμεη φηη ε γλψζε ραξαθηεξίδεηαη απφ ηζηνξηθή εμάξηεζε κε ηελ έλλνηα φηη ηελ επεξεάδνπλ έληνλα νη εμειίμεηο θαη νη ζπλζήθεο ζηνλ νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ ηνκέα θαη είλαη ρσξηθά εληνπηζκέλε. H επηρείξεζε πνπ πηνζεηεί κία δεκηνπξγηθή αληίδξαζε ζηηο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο θαη «ζπκκεηέρεη κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ζηε δηακφξθσζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη θνηλσληθνχ ηεο πεξηβάιινληνο», είλαη ε δεκηνπξγηθή ή ε θαηλνηνκηθή επηρείξεζε. Οη θαηλνηνκηθέο επηρεηξήζεηο απνηεινχλ πνιιαπιαζηαζηηθνχο ηνκείο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο. Γηακνξθψλνπλ ζρέζεηο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο ηφζν ζηνλ ηνκέα ηεο επηζηήκεο θαη ηεο ηερλνινγίαο, φζν θαη ζηνπο ηνκείο ηεο εξγαζίαο θαη ησλ επηθνηλσληψλ. Παξάγνπλ πξντφληα πςειήο ηερλνινγίαο θαη ππεξεζίεο κεγάιεο πξνζηηζέκελεο αμίαο αμηνπνηψληαο επηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ θαη εμεηδηθεπκέλν εξγαηηθφ δπλακηθφ. Αθφκα, πξνζειθχνπλ επηρεηξήζεηο ηνπ ίδηνπ ή ζπγγελψλ θιάδσλ θαη αλαπηχζζνπλ ακνηβαίεο ζπλεξγαζίεο δεκηνπξγψληαο λέα πεδία νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 24

25 Δπηπξφζζεηα, ε θαηλνηνκηθή επηρείξεζε παξάγνληαο λέα ή βειηησκέλα πξντφληα ηα νπνία ηθαλνπνηνχλ ηελ ηνπηθή δήηεζε, εληζρχεη ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη απνδνηηθφηεηά ηεο, δηεπξχλεη ηηο πσιήζεηο ηεο θαη βειηηψλεη ηελ αληαγσληζηηθή ηεο ζέζε ζηελ ηνπηθή θαη εγρψξηα αγνξά. Έρεη αθφκα δηαπηζησζεί ε άκεζε δπλαηφηεηα πνπ παξέρεη ε θαηλνηφκνο επηρείξεζε ζηε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο, θπξίσο ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο χθεζεο ή δηνγθνχκελεο αλεξγίαο, φπσο απηή πνπ δνχκε θαη ζε πεξηνρέο κε πςειά απνζέκαηα εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Δπίζεο, ε θαηλνηφκνο επηρείξεζε κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηε δπλακηθή ελδνγελνχο αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο. Δμαζθαιίδεη ηε δπλαηφηεηα πςεινχ επηπέδνπ βησζηκφηεηαο ηνπ ελδνγελνχο δπλακηθνχ, ζπγθξάηεζεο ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ θαη κείσζεο ηεο εμσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο. Έηζη ε ηνπηθή θνηλφηεηα δηαηεξεί ηελ πιεζπζκηαθή ηεο βάζε πνπ είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία. Ζ θαηλνηνκηθή δξαζηεξηφηεηα επεξεάδεη επηπιένλ ηε ζχλζεζε ηεο απαζρφιεζεο, φζνλ αθνξά ηηο δεμηφηεηεο ησλ εξγαδνκέλσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, κεηψλεηαη δξαζηηθά ε δήηεζε εξγαδνκέλσλ ρακειήο εηδίθεπζεο θαη ηαπηφρξνλα απμάλεηαη ε δήηεζε εξγαδνκέλσλ πςειψλ δεμηνηήησλ. Σν εξγαηηθφ δπλακηθφ κε πςειφ επίπεδν δεμηνηήησλ απνηειεί ηε βάζε γηα επθνιφηεξε αθνκνίσζε θαη εθαξκνγή ηερλνινγίαο, βαζηθή πξνυπφζεζε θαηλνηνκηθήο πξνζπάζεηαο θαζψο θαη νπζηαζηηθφ παξάγνληα γηα πεξηζζφηεξε επειημία θαη πξνζαξκνγή ζηηο απαξαίηεηεο αιιαγέο πνπ επηβάιινληαη ζην επίπεδν παξαγσγήο θαη νξγάλσζεο Πανεπιζηημιακέρ Δηαιπίερ Σεσνοβλαζηών Έλαλ ηδηαίηεξν ηχπν θαηλνηφκνπ επηρεηξεκαηηθφηεηαο απνηεινχλ νη παλεπηζηεκηαθέο εηαηξίεο ηερλνβιαζηνί. Ζ ίδξπζε εηαηξηψλ κε ζθνπφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξεπλεηηθψλ απνηειεζκάησλ θαη ηεο γλψζεο εηζήρζεη γηα πξψηε θνξά ζηελ Διιάδα κε ηνλ λφκν 2741/1999. Οη παλεπηζηεκηαθέο εηαηξίεο ηερλνβιαζηνί (university spin-offs) είλαη εηαηξίεο πνπ ηδξχνληαη κε ζθνπφ ηελ εκπνξηθή εθκεηάιιεπζε ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο, ηεο ηερλνινγίαο θαη ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο ζηα πιαίζηα ηνπ παλεπηζηεκηαθνχ ηδξχκαηνο. Οη εηαηξίεο απηέο θαινχληαη λα θαιχςνπλ ην θελφ πνπ ππάξρεη κεηαμχ ηεο παξαγσγήο ηεο θαηλνηφκνπ γλψζεο απφ έλαλ εξεπλεηηθφ νξγαληζκφ θαη ηεο πξνψζεζεο ηεο λέαο γλψζεο ζηελ παξαγσγή, ελψ νη εξεπλεηέο θαινχληαη λα αλαιάβνπλ ηνλ επηρεηξεκαηηθφ θίλδπλν, ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ θνξέα εληφο ηνπ νπνίνπ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 25

26 ε θαηλνηφκνο γλψζε παξήρζεη, κεηαηξέπνληαο απηή ζε παξαγφκελν πξντφλ ή ππεξεζία θαη αζθψληαο νη ίδηνη ηηο απαξαίηεηεο δξαζηεξηφηεηεο εκπνξηθήο εθκεηάιιεπζεο. Ζ επηηπρήο πξνψζεζε ησλ εηαηξηψλ spin-off απνηειεί ζπλδπαζκφ πνιιψλ παξαγφλησλ, νξηζκέλνη εθ ησλ νπνίσλ ζρεηίδνληαη κε ηα πνζά ρξεκαηνδφηεζεο πνπ δηαζέηνπλ νη πεξηθέξεηεο θαη ηα πεξηθεξεηαθά ζεζκηθά φξγαλα, κε ηηο επηρεηξεκαηηθέο πξαθηηθέο θαη ηηο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο. Οη παλεπηζηεκηαθέο εηαηξίεο spin-off ρξεζηκνπνηνχληαη σο απμαλφκελν «θεθάιαην θαη ππεξαμία» γηα ηε δηεξεχλεζε ησλ ιηγφηεξν αλαπηπγκέλσλ πεξηνρψλ ζηελ αλάπηπμε ηεο θαηλνηφκνπ γλψζεο θαη απνδεηθλχνληαη επεξγεηηθέο γηα ηηο πεξηνρέο πνπ εδξεχνπλ. Η ΤΜΒΟΛΗ ΣΧΝ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΑΚΧΝ ΔΣΑΙΡΙΧΝ ΣΗΝ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΗ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ. Έρεη παξαηεξεζεί φηη ε αχμεζε ησλ επελδχζεσλ ζε ελέξγεηεο πνπ αθνξνχλ ζηνπο ηνκείο ηεο έξεπλαο θαη ηεο αλάπηπμεο επηηπγράλεηαη κε ηελ αχμεζε ησλ επελδχζεσλ απφ ηνπο πθηζηάκελνπο θνξείο παξαγσγήο έξγνπ, φπσο επίζεο θαη κέζσ ηνπ απμαλφκελνπ αξηζκνχ ησλ εηαηξηψλ πνπ ηδξχνληαη (ηδίσο ηχπνπ spin-off) νη νπνίεο πξνβαίλνπλ ζε επελδχζεηο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο θαη κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο λέσλ θαηλνηφκσλ επηρεηξήζεσλ πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ εξεπλεηηθή θαη αλαπηπμηαθή δξαζηεξηφηεηα. Ζ πεξηθέξεηα αλαιακβάλεη ηε ρξεκαηνδφηεζε επελδχζεσλ πςεινχ θηλδχλνπ θαη ηελ αλάπηπμε δηαρεηξηζηηθήο ηερλνγλσζίαο (ηδίσο ζε ζπλδπαζκφ κε ηα δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ηε κεηαθνξά ηερλνινγίαο ), θαζψο θαη ηε δηεξεχλεζε ησλ θαηάιιεισλ κέηξσλ πνπ ζα ιεθζνχλ γηα λα ππνζηεξηρζεί ε αλάπηπμε ηερλνβιαζηψλ απφ κεγαιχηεξα λνκηθά πξφζσπα. Ζ ζπλεηζθνξά ησλ παλεπηζηεκηαθψλ εηαηξηψλ ζηελ πεξηθεξεηαθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε έγθεηηαη φρη κφλν ζηελ αμηνπνίεζε ησλ εξεπλεηηθψλ απνηειεζκάησλ θαη ηεο ηερλνγλσζίαο αιιά θαη ζηηο πξαθηηθέο κεηαθνξάο ηερλνινγίαο. Έηζη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο κεηαηξέπνληαη ζε ηερλνινγηθά θαηλνηφκα πξντφληα (αγαζά θαη ππεξεζίεο) θαζψο θαη ηερλνινγηθά θαηλνηφκεο ππεξεζίεο. Ζ ηερλνινγηθή θαηλνηνκία πξντφλησλ θαη δηαδηθαζηψλ πεξηιακβάλεη ηελ πινπνίεζε-εκπνξεπκαηνπνίεζε ηερλνινγηθψο λέσλ πξντφλησλ θαη δηαδηθαζηψλ, θαζψο θαη ζεκαληηθέο ηερλνινγηθέο βειηηψζεηο νη νπνίεο ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε ηεο πεξηθέξεηαο ζηα φξηα ηεο νπνίαο ιακβάλνπλ ρψξα. ηηο κέξεο καο νη ιεηηνπξγίεο ηεο έξεπλαο θαη ηεο ηερλνινγηθήο δεκηνπξγίαο παξάγνπλ θαη νξηνζεηνχλ ηελ πιένλ ζεκαίλνπζα ππεξρείιηζε γλψζεο πνπ νδεγεί ζηελ εληζρπκέλε πεξηθεξεηαθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ε νπνία αιιηψο δελ ζα εκθαληδφηαλ. Δπηρεηξεκαηηθφηεηα & Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε 26