ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ «ΝΔΔ ΑΡΥΔ ΣΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΧΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ» ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ «ΝΔΔ ΑΡΥΔ ΣΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΧΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ» ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ"

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ «ΝΔΔ ΑΡΥΔ ΣΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΧΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ» ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΘΕΜΑ: «ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙΝΟΣΟΜΩΝ ΜΙΚΡΟΜΕΑΙΩΝ ΕΠΙΥΕΙΡΗΕΩΝ» ΚΑΡΑΜΟΤΕΖ ΑΘΑΝΑΗΑ ΑΜ: 162 ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: Γ. ΑΝΑΣΑΟΠΟΤΛΟ ΣΡΗΜΔΛΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ: 1) Γ. ΑΝΑΣΑΟΠΟΤΛΟ 2) Α. ΓΔΧΡΓΟΠΟΤΛΟ 3) Γ. ΓΗΑΝΝΗΚΟ e Φεβξνπάξηνο 2012

2 Πίλαθαο πεξηερνκέλσλ ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ ΔΗΑΓΧΓΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΟ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ΟΡΗΜΟ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΔΗΓΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΜΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΓΗΑΥΤΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΧΝ ΜΟΝΣΔΛΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Ζ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Χ ΔΝΓΟΔΠΗΥΔΗΡΖΗΑΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ Ζ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΟ ΤΣΖΜΑ ΘΔΜΧΝ ΚΑΗ ΟΡΓΑΝΧΝ ΑΚΖΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Ζ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΚΖ ΤΝΟΗΚΗΑ ΡΗΕΗΚΔ ΚΑΗ ΟΡΗΑΚΔ ΚΑΗ ΜΟΡΦΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΡΗΕΗΚΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΟΡΗΑΚΔ Ζ ΑΠΛΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΔ ΚΑΗ ΓΑΠΑΝΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΈΡΔΤΝΑ ΚΑΗ Ζ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ (ΔΣΑ) ΔΣΑ ΚΑΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΑΝΑΓΚΑΗΟΣΖΣΑ ΣΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΔΠΗΣΤΥΗΑ ΣΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΘΔΧΡΗΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΘΔΧΡΗΑ ΣΟΤ ΓΗΔΘΝΟΤ ΚΤΚΛΟΤ ΕΧΖ ΣΟΤ ΠΡΟΨΟΝΣΟ ΘΔΧΡΗΑ ΣΧΝ ΣΑΓΗΧΝ ΜΟΝΣΔΛΟ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΟΤΦΑΛΑ ΘΔΧΡΗΑ ΟΛΗΓΟΠΧΛΗΑΚΖ ΑΝΣΗΓΡΑΖ ΘΔΧΡΗΑ ΣΟΤ ΔΚΛΔΚΣΗΚΟΤ ΤΠΟΓΔΗΓΜΑΣΟ ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΔΠΗΣΤΥΟΤ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΚΑΗ ΑΝΑΛΤΖ ΓΗΔΘΝΧΝ ΑΓΟΡΧΝ

3 3.4.3 ΔΠΗΛΟΓΖ ΑΓΟΡΑ ΣΟΥΟΤ ΈΡΔΤΝΑ ΑΓΟΡΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΔΠΗΚΟΠΗΖ ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΤΠΟΒΑΘΡΟ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΚΑΗ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟΗ ΣΟΥΟΗ ΔΡΔΤΝΑ ΔΗΓΟ ΈΡΔΤΝΑ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΟΡΗΜΟ ΣΟΤ ΤΠΟ ΔΞΔΣΑΖ ΘΔΜΑΣΟ ΔΠΗΛΟΓΖ ΥΔΓΗΟΤ ΈΡΔΤΝΑ ΔΠΗΛΟΓΖ ΜΔΘΟΓΟΤ ΤΛΛΟΓΖ ΣΟΗΥΔΗΧΝ ΚΑΗ ΔΗΓΖ ΣΟΗΥΔΗΧΝ ΔΠΔΞΔΡΓΑΗΑ ΣΧΝ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΔΠΗΠΡΟΘΔΣΟΗ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟΗ ΣΟΥΟΗ ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΟΡΗΜΟΗ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ TC Ο.Δ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ SC. A.E ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ ΟΡΓΑΝΧΣΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ

4 8.5 ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ K. A.E ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ ΟΡΓΑΝΧΣΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ C A.E ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ Υ. A.E ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ

5 ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ S.W.O.T. ΑΝΑΛΤΖ ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ ΔΛ. A.E ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ ΟΡΓΑΝΧΣΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΓΔΝΗΚΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ

6 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Ζ παξνχζα εξγαζία απνηειεί δηπισκαηηθή εξγαζία ζηα πιαίζηα ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο ηνπ ηκήκαηνο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ, ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ, κε ηίηιν «Νέεο αξρέο ζηε Γηνίθεζε ησλ Δπηρεηξήζεσλ» Πξηλ ηελ παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο, αηζζάλνκαη ηελ ππνρξέσζε λα επραξηζηήζσ ηδηαηηέξσο ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ θχξην Αλαζηαζφπνπιν Γεψξγην γηα ηελ νπζηαζηηθή βνήζεηα πνπ κνπ πξνζέθεξε, κε ηελ άςνγε ζπλεξγαζία, ηηο πνιχηηκεο ζπκβνπιέο θαη ηελ θαζνδήγεζή ηνπ ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο εθπφλεζεο απηήο ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο, θαζψο ε βαζηθή ηδέα ηεο έξεπλαο, ηνπ αλήθεη. Δθηφο φκσο απφ ηνλ θχξην Αλαζηαζφπνπιν, ηελ ακέξηζηε βνήζεηά ηνπο κνπ πξνζέθεξαλ θαη νη ζπλεπηβιέπνληεο θαζεγεηέο κνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα αλαθέξνκαη ζηνπο θπξίνπο Αληψλε Γεσξγφπνπιν θαη Γηάλλε Γηαλλίθν, ηνπο νπνίνπο θαη επραξηζηψ ηδηαίηεξα, θαζψο φπνηε ηνπο ρξεηάζηεθα ήηαλ δίπια κνπ. Σν ζεκαληηθφηεξν «Δπραξηζηψ» αμίδνπλ νη άλζξσπνη πνπ ζέβνληαη θαη ππνζηεξίδνπλ θάζε κνπ επηινγή. Πξφθεηηαη γηα ηνπο γνλείο κνπ σηήξε Καξακνχδε θαη Βηβή Καξακνχδε. Σνπο επραξηζηψ γηα θάζε ηνπο πξνζπάζεηα λα είλαη δίπια κνπ ζε θάζε εχθνιν ή δχζθνιν βήκα κνπ. Αθφκα ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηδηαίηεξα ηνλ θ. Λνγνζέηε Γιέδν χκβνπιν Δπηρεηξήζεσλ θαη Οξθσηφ Λνγηζηή γηα ηελ ακέξηζηε ππνζηήξημε ηνπ, ηελ παξνρή πνιχηηκσλ ζπκβνπιψλ, γηα ην ελδηαθέξνλ ηνπ θαη γηα θάζε ηνπ πξνζπάζεηα θαη ζπκπαξάζηαζε πνπ απνδείρζεθε θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα κέλα. Σν ηειεπηαίν κα γηα εκέλα εμίζνπ ζεκαληηθφ «επραξηζηψ» απεπζχλεηαη ζ φινπο εθείλνπο ηνπο αλζξψπνπο πνπ ήηαλ θνληά κνπ ην ηειεπηαίν πνιχ δχζθνιν ρξφλν γηα κέλα, ηνπο ζπγγελείο,ηνπο θίινπο πνπ κνπ έδσζαλ δχλακε, θνπξάγην, εζηθή θαη ςπρηθή ζπκπαξάζηαζε κε βνήζεζαλ λα πηζηέςσ ζηνλ εαπηφ κνπ θαη λα κελ εγθαηαιείςσ ηελ πξνζπάζεηα παξά ηηο αληημνφηεηεο. Δίραλ δίθην. αο επραξηζηψ φινπο απφ θαξδηάο Νάλζπ Καξακνχδε Φεβξνπάξηνο

7 ΤΝΟΦΖ Ζ παγθφζκηα νινθιήξσζε αιιάδεη ην αληαγσληζηηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν φιεο νη επηρεηξήζεηο ιεηηνπξγνχλ απαηηψληαο κηα δηεζλή ζηξαηεγηθή επέθηαζεο πνπ επηδξά ζεηηθά ζηελ καθξνρξφληα αλάπηπμε θαη ηελ επηβίσζε ησλ επηρεηξήζεσλ. ήκεξα, ν θιάδνο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ έρεη θαηαζηεί αθφκα πην ζεκαληηθφο θαζψο νη ΜΜΔ έρνπλ απνθηήζεη κηα θπξίαξρε δχλακε πνπ επηδξά ζεηηθά ζηελ αλάπηπμε ησλ νηθνλνκηψλ. H εηζαγσγή λέσλ ηερλνινγηθψλ κεζφδσλ ζηηο παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο, ε δεκηνπξγία λέσλ εμειηγκέλσλ πξντφλησλ πνπ θαιχπηνπλ νινέλα θαη πην εμεηδηθεπκέλεο αλάγθεο, ε πηνζέηεζε επέιηθησλ νξγαλσηηθψλ δνκψλ απνηεινχλ ηζρπξά αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα, θαζηζηψληαο ηηο ΜΜΔ αλακθηζβήηεηα ηζρπξέο ζηελ δηεζλή αξέλα έρνληαο λα επηδείμνπλ νινέλα θαη πην βειηησκέλα νηθνλνκηθά ζηνηρεία κε ηα κεξίδηα ησλ αγνξψλ ηνπο λα παξνπζηάδνπλ απμεηηθή ηάζε. ηφρνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα δηεξεπλεζνχλ νη δπν ζρέζεηο αθελφο ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο δηεζλνπνίεζεο θαη αθεηέξνπ ηεο δηεζλνπνίεζεο θαη ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Αληηθείκελν ηεο ελ ιφγσ κειέηεο είλαη ε αηηηνινγηθή θχζε πνπ παξνπζηάδνπλ νη δπν ζρέζεηο θαζψο εμεηάδεηαη ην θαηά πφζν ε θαηλνηνκία σο αηηία έρεη απνηέιεζκα ηελ δηεζλνπνίεζε θαη ηαπηφρξνλα ε δηεζλνπνίεζε ησλ επηρεηξήζεσλ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ θαιχηεξε απφδνζε ησλ επηρεηξήζεσλ. Πην αλαιπηηθά, ζε πξψην πιάλν ζην επίθεληξν ηεο κειέηεο ηέζεθε ην θαηά πφζνλ αθελφο ε εηζαγσγή θαηλνηνκίαο θαη νη επελδχζεηο ζε θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη Δ&Α έρνπλ επίδξαζε ζηελ ζηξαηεγηθή εμάπισζεο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Παξάιιεια, ζε δεχηεξν πιάλν ηέζεθε ην θαηά πφζνλ ε εμάπισζε ζε δηεζλείο αγνξέο κε ηηο δηάθνξεο κνξθέο δηείζδπζεο(πνπ αληηθαηνπηξίδνπλ θαη ην βαζκφ δηεζλνπνίεζεο) θαη ε αχμεζε ησλ εμαγσγψλ νδεγνχλ ζηελ απνδνηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ, ζηελ βειηίσζε ηεο νηθνλνκηθήο ηνπο ζέζεο θαη ζηελ κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο. Ζ εξεπλεηηθή κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε ζηελ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία είλαη ε αλάιπζε κειεηψλ πεξίπησζεο ζε κηα νκάδα 6 θαηλνηφκσλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζην λνκφ Αραΐαο πνπ απνηεινχλ αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα ηεο πεξηνρήο σο πξνο ηνλ βαζκφ θαηλνηνκηθφηεηαο ηνπο ζε επίπεδν πξντφληνο, παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη νξγαλσηηθήο δνκήο θαη έρνπλ δηαθξηζεί θαη 7

8 αλαγλσξηζηεί φρη κφλν ζε εζληθφ αιιά θαη δηεζλέο επίπεδν γηα ηηο νξηαθέο αιιά θπξίσο ηηο ξηδηθέο θαηλνηνκίεο πνπ παξνπζηάδνπλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε εξεπλεηηθή πξνζέγγηζε επέηξεςε ηελ εηο βάζνο θαηαλφεζε ηνπ επηπέδνπ θαηλνηνκίαο ζην νπνίν έρεη θηάζεη ε θάζε κηα επηρείξεζε ελψ ζην πιαίζην ηεο πξαγκαηνπνηείηαη κηα πιήξεο αλάιπζε ηνπ ηζηνξηθνχ ηεο θάζε κηαο επηρείξεζεο, ηνπ εηαηξηθνχ επηπέδνπ ζηξαηεγηθήο ηεο επηρείξεζεο, ε θαηαγξαθή θαη αλάιπζε ησλ πιεξνθνξηψλ γηα ην εμσηεξηθφ ηεο πεξηβάιινλ θαη εηδηθά γηα ην δηεζλέο πεξηβάιινλ ησλ αγνξψλ ζηηο νπνίεο δξαζηεξηνπνηνχληαη. ην πιαίζην απηφ κειεηψληαη θαη αλαιχνληαη ηα θίλεηξα, νη πξνζδνθίεο θαη νη επθαηξίεο ζηηο νπνίεο απνβιέπνπλ νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ηνπ λνκνχ θαζψο θαη ηα εκπφδηα πνπ θαινχληαη λ αληηκεησπίζνπλ φζνλ αθνξά ηελ εμάπισζε ηνπο ζηηο δηεζλείο αγνξέο θαη ην βαζκφ επηξξνήο ηνπο πνπ αζθνχλ ζηελ ζηξαηεγηθή δηεζλνπνίεζεο ηνπο. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο ζε γεληθφ πιαίζην έδεημαλ ζην αληηπξνζσπεπηηθφ απηφ δείγκα ησλ επηρεηξήζεσλ φηη ε εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ θαη ε δαπάλεο γηα E&Α έρνπλ αληίθηππν ζηελ ζηξαηεγηθή επέθηαζεο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη κάιηζηα ζεηηθφ ηαπηφρξνλα ε αχμεζε ησλ εμαγσγψλ θη ε δηεχξπλζε ησλ κεζφδσλ δηείζδπζεο ζηηο μέλεο αγνξέο έρεη ζεηηθή επίδξαζε ζηελ απνδνηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ θεξδνθνξία ησλ επηρεηξήζεσλ. Σαπηφρξνλα, ηα απνηειέζκαηα ηεο εθαξκνγήο ηεο θαηλνηνκίαο έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο γθάκαο ησλ αγαζψλ, ηελ βειηίσζε ηεο επειημίαο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη ζε αξθεηά ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο. Θα πξέπεη βέβαηα λα επηζεκαλζεί φηη θάζε κηα επηρείξεζε παξνπζηάδεη ηηο δηθέο ηηο ηδηαηηεξφηεηεο σο πξνο ηα απνηειέζκαηα πνπ απνδίδνληαη ζε ελδν-επηρεηξεζηαθνχο θαη εμσ-επηρεηξεζηαθνχο παξακέηξνπο. Λέμεηο θιεηδηά: δηεζλνπνίεζε, θαηλνηνκία, κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο (ΜΜΔ), Έξεπλα θαη Αλάπηπμε (Δ&Α), εμαγσγέο, απνδνηηθφηεηα 8

9 1 ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ παξνχζα έξεπλα ζπληάρζεθε κε ζθνπφ λα δηεξεπλεζνχλ νη δπν ζρέζεηο ηηο θαηλνηνκίαο θαη ηεο δηεζλνπνίεζεο θαζψο θαη ηηο δηεζλνπνίεζεο κε ηελ απνδνηηθφηεηα ζηηο κηθξνκεζαίεο θαηλνηφκεο επηρεηξήζεηο. Πην εμεηδηθεπκέλα, ην θαηά πφζνλ ε επέλδπζε ζε θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο κηαο κηθξνκεζαίαο θαηλνηνκηθήο επηρείξεζεο σο αηηίαο έρεη απνηέιεζκα ζηελ αλάπηπμε δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο (ζρέζε αηηίαο-αηηηαηνχ) θαη παξάιιεια λα πξνζδηνξηζηεί ην είδνο ηεο ζρέζεο πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζηελ αλάπηπμε δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ κηαο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο (δηεζλνπνίεζε) θαη ην θαηά πφζνλ έρεη αληίθηππν ζηελ απφδνζε ηεο. Σξίηνο ζηφρνο ηεο εξγαζίαο είλαη λα πξνζδηνξηζηνχλ ηα θίλεηξα δηεζλνπνίεζεο, ε θχζε ησλ εκπνδίσλ θαη ν βαζκφο δπζθνιίαο πνπ πξνθαινχλ ζηελ ζηξαηεγηθή ηεο δηεζλνπνίεζεο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Σέηαξηνο ζηφρνο ηίζεηαη ε αλάιπζε ησλ κνξθψλ δηείζδπζεο ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο μέλεο αγνξέο, ηα πιενλεθηήκαηα, ηα κεηνλεθηήκαηα θαη νη ιφγνη επηινγήο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ Ζ αλαζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο απφ ην 1970 κέρξη θαη ζήκεξα δείρλεη φηη ε εηζαγσγή θαηλνηνκίαο κεηξίζηκε κέζα απφ ηηο επελδχζεηο γηα θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζε κηα επηρείξεζε έρεη άκεζε επίδξαζε θαη αληίθηππν ζην άλνηγκα λέσλ αγνξψλ θαη ζηελ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ. Σα αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα πνπ πξνζθέξεη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εκπεηξηθή γλψζε θαη ηελ ηερλνγλσζία πξνζθέξεη νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ησλ αγνξψλ. χκθσλα κε ηηο πξφζθαηεο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη ηηο εκπεηξηθέο κειέηεο απνδείρηεθε φηη ε ζρέζε απηή είλαη ελ ηέιεη θπθιηθή: ε εηζαγσγή θαηλνηνκίαο νδεγεί ζε αχμεζε ησλ εμαγσγψλ θαη ε δηεχξπλζε ησλ εμαγσγηθψλ ζηξαηεγηθψλ νδεγεί ζε πεξαηηέξσ αλάπηπμε λέαο θαηλνηνκίαο. Χζηφζν, νξηζκέλνη κειεηεηέο ππνζηεξίδνπλ φηη νη δαπάλεο γηα έξεπλα θαη αλάπηπμε δελ έρνπλ πάληα ζεηηθή ζρέζε κε ηελ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ θαζφηη ν ζπγθεθξηκέλνο ηξφπνο κέηξεζεο ζεσξείηαη πεξηνξηζηηθφο θαη δελ ιακβάλεη ππφςε ηνπ άιιεο παξακέηξνπο πσο νη δαπάλεο γηα εμνπιηζκφ εμειηγκέλνπ ηερλνινγηθά εμνπιηζκνχ θαη θαηάξηηζεο πξνζσπηθνχ. Χο πξνο ηε ζρέζε δηεζλνπνίεζεο-απνδνηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ πνιιά είλαη ηα νηθνλνκηθά πιενλεθηήκαηα πνπ θεξδίδεη κηα επηρείξεζε απφ ηελ εμαγσγηθή ηεο δξάζε πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο πνπ επηηπγράλνληαη απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο βαζκνχο πσιήζεσλ θαη παξαγσγήο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηα έζνδα θαη ηα θέξδε θαη θέξδε απφ ηελ δηαθνξνπνίεζε ησλ εζφδσλ(ramaswamy 1992a).Δθηφο απφ ηελ επλντθή 9

10 επίδξαζε ησλ δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ απφδνζε ησλ επηρεηξήζεσλ ελδέρεηαη νη δξαζηεξηφηεηεο απηέο λα έρνπλ αξλεηηθή επίπησζε ζηελ απφδνζε ησλ επηρεηξήζεσλ θαζφηη νη δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο κπνξεί λα ζπλνδεχνληαη απφ εκπφδηα δπζθακςίεο θαη γεσγξαθηθά θφζηε πνπ έρνπλ αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ απνδνηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ χκθσλα κε ηνπο Hymer (1976) θαη Stinchcombe(1965). Ζ δηάζηαζε ησλ απφςεσλ πάλσ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα ζπγθεληξψλεη έληνλν ελδηαθέξνλ απφ πνιινχο κειεηεηέο θαη απηφ ηέζεθε θαη ζην επίθεληξν ηεο έξεπλαο. Ζ δηαθνξά ηεο παξνχζαο έξεπλαο απφ άιιεο είλαη φηη φρη κφλν εμεηάδεη ηηο παξαπάλσ ζρέζεηο ζε έλα δείγκα κηθξνκεζαίσλ θαηλνηφκσλ επηρεηξήζεσλ αιιά ηαπηφρξνλα εμεηάδεη θη άιιεο παξακέηξνπο φπσο ηα εκπφδηα δηεζλνπνίεζεο θαη ηνλ βαζκφ δπζθνιίαο πνπ επηθέξνπλ ζηελ δηεζλνπνίεζε θαη κηα ζεηξά άιισλ ιεπηνκεξψλ ζηνηρείσλ πνπ απνηππψλνπλ ζε βάζνο ην επίπεδν ηνπ εζσηεξηθνχ πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο (επίπεδν εθπαίδεπζεο εξγαδνκέλσλ πνπ αζρνινχληαη κε Δ&Α). Ζ δηπισκαηηθή εξγαζία απνηειείηαη απφ έληεθα (11) θεθάιαηα.. Σν πξψην θεθάιαην είλαη ε εηζαγσγή ηνπ ζέκαηνο.ηα θεθάιαηα 1 θαη 2 παξνπζηάδεηαη κηα ζεσξεηηθή επηζθφπεζε ησλ δπν βαζηθψλ ελλνηψλ ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο δηεζλνπνίεζεο ησλ επηρεηξήζεσλ δίλνληαη νη νξηζκνί ησλ δπν ελλνηψλ, γίλεηαη δηάθξηζε ησλ εηδψλ ηεο θαηλνηνκίαο, πξαγκαηνπνηείηαη εθηελήο αλαθνξά ηα κνληέια δηεζλνπνίεζεο θαη θαηλνηνκίαο, αθνινπζεί πιήξεο επηζθφπεζε γχξσ απφ ηα εκπφδηα,ηα θίλεηξα, ηελ δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο θαη αλάιπζεο ησλ δηεζλψλ αγνξψλ. ην θεθάιαην 3 παξαηίζεληαη κηα βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε ηνπ ππφ εμέηαζε ζέκαηνο ελψ ζην θεθάιαην 4 παξνπζηάδεηαη ε κεζνδνινγία ηεο κειέηεο πνπ πηνζεηήζεθε θαζψο επίζεο γίλεηαη αλάιπζε ηνπ ππφ εμέηαζε ζέκαηνο, ηνπ ηξφπνπ επεμεξγαζίαο ησλ ζηνηρείσλ, ηεο επηινγήο κεζφδνπ θαη ζπιινγήο ζηνηρείσλ θαζψο θαη ησλ πεξηνξηζκψλ ηεο έξεπλαο. Απφ ην θεθάιαην 5 έσο 10 γίλεηαη εθηελήο αλάιπζε ησλ κειεηψλ πεξίπησζεο ησλ 6 κηθξνκεζαίσλ θαηλνηφκσλ επηρεηξήζεσλ. ηελ θάζε κηα κειέηε παξνπζηάδνληαη ηα είδε ηεο θαηλνηνκίαο,ηα θίλεηξα δηεζλνπνίεζεο,νη κνξθέο θαη ηα εκπφδηα δηεζλνπνίεζεο. ην επίθεληξν θάζε κηαο κειέηεο πεξίπησζεο είλαη ε αλάιπζε ησλ ζρέζεσλ θαηλνηνκίαο-δηεζλνπνίεζεο θαη δηεζλνπνίεζεο-απνδνηηθφηεηαο φπνπ ηεθκεξηψλεηαη κέζσ δεηθηψλ θαη ζηνηρείσλ πνπ έρνπλ ζπιιερζεί απφ ηηο ζπλεληεχμεηο απφ ηα αλψηαηα δηεπζπληηθά ζηειέρε ησλ επηρεηξήζεσλ. Σν θεθάιαην 11 ηεο εξγαζίαο είλαη αθηεξσκέλν ζηα απνηειέζκαηα ελψ ην 12 θαη ην 13 ζηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο. 10

11 2 ΚΑΗΝΟΣΟΜΟ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ 2.1 ΟΡΗΜΟ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Ζ επηηπρία πνιιψλ επηρεηξήζεσλ νθείιεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ θαηλνηνκία ηνπο. Χο θαηλνηνκία κπνξεί λα νξηζζεί ε κεηαηξνπή κηαο λέαο εθεχξεζεο ή ηδέαο ζε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ή άιιε ρξήζηκε εθαξκνγή. Δπίζεο απνηειεί κηα πξσηνπνξηαθή ηδέα γηα ηελ πινπνίεζε θάπνηνπ πξάγκαηνο θαζψο επίζεο θαη ε εθαξκνγή λέσλ εθεπξέζεσλ γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε θάπνηνπ απνηειέζκαηνο. Κπξίσο γίλεηαη ρξήζε ηεο ηερληθήο πξνφδνπ γηα ηελ παξαγσγή θαη εθκεηάιιεπζε λέσλ πξντφλησλ, ππεξεζηψλ θαη δηαδηθαζηψλ πνπ επηζπκεί ε αγνξά. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηεο θαηλνηνκίαο 1, πνπ πξνηείλεη ν ΟΟΑ ζην «εγρεηξίδην Frascati», πξφθεηηαη γηα ηελ κεηαηξνπή κηαο ηδέαο ζε εκπνξεχζηκν πξντφλ ή ππεξεζία. Με ηνλ ηξφπν απηφλ ν φξνο αλαθέξεηαη ζηελ δηαδηθαζία. Δπνκέλσο θαηλνηνκία είλαη έλα λέν ή ζεκαληηθά βειηησκέλν πξντφλ (πιηθφ αγαζφ ή ππεξεζία) πνπ έρεη εηζαρζεί ζηελ αγνξά ή ε εηζαγσγή ζηελ επηρείξεζή κίαο λέαο ή ζεκαληηθά βειηησκέλεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. Ζ θαηλνηνκία βαζίδεηαη ζηα απνηειέζκαηα λέσλ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ, λέσλ ζπλδπαζκψλ ππαξρνπζψλ ηερλνινγηψλ ή ζηελ ρξεζηκνπνίεζε άιινπ είδνπο γλψζεσλ πνπ απνθηήζεθαλ απφ ηελ επηρείξεζή. Οξηζκφο Καηλνηνκίαο - Οιηζηηθφ Μνληέιν 1 Frascati Manual, OECD,

12 2.2 ΔΗΓΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ Ο φξνο "πξντφλ" αλαθέξεηαη ηφζν ζηα αγαζά, φζν θαη ζηηο ππεξεζίεο. Ζ ηερλνινγηθή θαηλνηνκία πξντφλησλ 2 εκθαλίδεηαη κε δχν επξείεο κνξθέο: ηερλνινγηθψο λέα πξντφληα ηερλνινγηθψο βειηησκέλα πξντφληα. Σερλνινγηθψο λέν πξντφλ ζεσξείηαη απηφ ηνπ νπνίνπ ηα ηερλνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ή ε κέιινπζα ρξήζε δηαθέξνπλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ απηά ησλ κέρξη ηελ εκθάληζε ηνπ παξαγνκέλσλ πξντφλησλ. Απηφ ην είδνο θαηλνηνκίαο κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ρξήζε ξηδηθά λέαο ηερλνινγίαο ή ζπλδπαζκφ ππαξρνπζψλ ηερλνινγηψλ γηα λέεο ρξήζεηο ή κπνξεί λα πξνέξρεηαη απφ ηε ρξήζε λέαο γλψζεο. Έλα ηερλνινγηθψο βειηησκέλν πξντφλ, είλαη έλα ππάξρνλ πξντφλ ηνπ νπνίνπ ε απνδνηηθφηεηα έρεη εληζρπζεί ή αλαβαζκηζηεί ζε ζεκαληηθφ βαζκφ. Έλα απιφ πξντφλ κπνξεί λα βειηησζεί (δειαδή λα έρεη θαιχηεξε απνδνηηθφηεηα ή ρακειφηεξν θφζηνο) ράξε ζηε ρξήζε πιηθψλ ή ζπζηαηηθψλ πςειφηεξεο απφδνζεο, ελψ έλα ζχλζεην πξντφλ (πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί απφ νινθιήξσζε πεξηζζνηέξσλ ηνπ ελφο ηερληθψλ ππνζπζηεκάησλ) κπνξεί λα βειηησζεί ράξε ζε επηκέξνπο αιιαγέο ζε θάπνην απφ ηα ππνζπζηήκαηα ηνπ. Καηλνηνκία πξντφληνο είλαη ε θαηλνηνκία πνπ αθνξά ην πξντφλ ηεο παξαγσγήο κηαο εηαηξείαο. Με απηφ ην είδνο ηεο θαηλνηφκνπ δξάζεο ε επηρείξεζε πξνζθέξεη έλα λέν ή θαιχηεξν πξντφλ πνπ ηθαλνπνηεί νξηζκέλεο αλάγθεο ησλ θαηαλαισηψλ πνπ κέρξη ηφηε δελ ηθαλνπνηνχληαλ. Ζ αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ ζπλδέεηαη κε 3 : Αληηθαηάζηαζε πξντφλησλ. Βειηίσζε πνηφηεηαο. Γηαθνξνπνίεζε πξντφληνο. Αλάπηπμε λέσλ αγνξψλ. 2 Δγρεηξίδην ηνπ ζιν γηα ηελ θαηλνηνκία Syrett M θαη Lammiman J., Δπιηςσημένερ καινοηομίερ, εθδ. Κέξθπξα,

13 2.2.2 ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ Σερλνινγηθή θαηλνηνκία δηαδηθαζίαο 4 ζεσξείηαη ε πηνζέηεζε λέσλ ή ζεκαληηθά βειηησκέλσλ κεζφδσλ παξαγσγήο ή θαη παξάδνζεο πξντφλησλ, πνπ κπνξνχλ λα εκπεξηέρνπλ αιιαγέο ζηνλ εμνπιηζκφ ή ζηελ νξγάλσζε ηεο παξαγσγήο ή ζπλδπαζκφ ησλ παξαπάλσ, φπσο θαη λα πξνέξρνληαη απφ ηε ρξήζε λέαο γλψζεο. Ζ πηνζέηεζε ηέηνησλ κεζφδσλ, άιινηε ζηνρεχεη ζηελ παξαγσγή ή παξάδνζε λέσλ ή ηερλνινγηθψο βειηησκέλσλ πξντφλησλ πνπ δελ κπνξνχλ λα παξαρζνχλ ή λα παξαδνζνχλ κε ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο, θαη άιινηε απνζθνπεί. Καηλνηνκία δηαδηθαζίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά ηνπο ηξφπνπο θαη ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή ηνπ πξντφληνο (ηερλνινγίεο πιεξνθνξηθήο, λέεο κνξθέο ελέξγεηαο θ.ιπ.). Ζ αλάπηπμε λέσλ κεζφδσλ παξαγσγήο έρεη σο απνηέιεζκα ηελ: Δπειημία ηεο παξαγσγήο, ε νπνία επηηξέπεη ηε γξήγνξε πξνζαξκνγή ηεο επηρείξεζεο ζηηο κεηαβνιέο ηεο αγνξάο. Μείσζε ηνπ θφζηνπο (κείσζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο, εμνηθνλφκεζε πξψησλ πιψλ θαη ελέξγεηαο θ.ιπ.). Ζ εθαξκνγή κηαο λέαο κεζφδνπ παξαγσγήο κηθξφηεξνπ θφζηνπο επηηξέπεη ηελ πξνζθνξά ηνπ πξντφληνο ζε ρακειφηεξε ηηκή θαη ηελ πψιεζή ηνπ ζε άηνκα πνπ πξψηα δε ζα ην αγφξαδαλ εμαηηίαο ηεο πςειήο ηηκήο ηνπ (π.ρ. πξνζσπηθνί ππνινγηζηέο.). Πξνζαξκνγή ζε θαλνληζκνχο / πξφηππα. Πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία ΜΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ηελ απινχζηεξε έθθξαζή ηεο, ε µε ηερλνινγηθή θαηλνηνκία (ηεο νξγαλσηηθήο θαη ηεο δηνηθεηηθήο θαηλνηνκίαο) ησλ επηρεηξήζεσλ πεξηιακβάλεη φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαηλνηνκίαο πνπ δελ µπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο ηερλνινγηθέο, απηέο δειαδή πνπ δελ ζρεηίδνληαη µε ηελ εηζαγσγή θαη ηε ρξήζε ηερλνινγηθψο λέσλ ή νπζηαζηηθά βειηησκέλσλ πξντφλησλ, ππεξεζηψλ ή δηαδηθαζηψλ. 4 Πηπεξφπνπινο 2007, ζει 23 13

14 Σα βαζηθά είδε µε ηερλνινγηθήο θαηλνηνκίαο αληηπξνζσπεχνληαη ζπλήζσο απφ ηηο νξγαλσηηθέο θαη δηνηθεηηθέο θαηλνηνκίεο πνπ δελ πεξηιακβάλνληαη ζηηο θαηαγξαθέο γηα ηελ ηερλνινγηθή θαηλνηνκία. Αθξηβέζηεξα, νη νξγαλσηηθέο θαη δηνηθεηηθέο θαηλνηνκίεο ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηηο θαηαγξαθέο απηέο µφλνλ φηαλ απνηεινχλ ηµήµαηα έξγσλ ηερλνινγηθήο θαηλνηνκίαο. Σα βαζηθά είδε ηεο νξγαλσηηθήο θαη δηνηθεηηθήο θαηλνηνκίαο είλαη ηα παξαθάησ: πινπνίεζε πξνεγµέλσλ ηερληθψλ δηνίθεζεο, γηα παξάδεηγκα ζπζηήµαηα ή δηαρείξηζε νιηθήο πνηφηεηαο (TQS, TQM) εηζαγσγή νπζηαζηηθά δηαθνξνπνηεµέλσλ νξγαλσηηθψλ δνµψλ πινπνίεζε λέσλ ή νπζηαζηηθά δηαθνξνπνηεκέλσλ πξνζαλαηνιηζκψλ επηρεηξεζηαθήο ζηξαηεγηθήο Οξγαλσηηθή θαηλνηνκία 5 πνπ αθνξά ζηελ ρξεζηκνπνίεζε κηαο λέαο ή βειηησκέλε νξγάλσζεο ηεο επηρείξεζεο κε κηθξφηεξν θφζηνο (επειημία, ζπζηήκαηα παξάδνζεο ζηε ζηηγκή, βειηηζηνπνίεζε ησλ αιπζίδσλ παξαγσγήο, παξαγσγή ζε δίθηπν θ.ιπ.). Ζ εκθάληζε λέσλ πξντφλησλ, κεζφδσλ ή ππεξεζηψλ κπνξεί λα γίλεη ζε φινπο ηνπο ηνκείο δξαζηεξηνηήησλ, παξαδνζηαθνχο ή πςειήο ηερλνινγίαο, δεκφζηνπο ή ηδησηηθνχο, γεσξγηθνχο, βηνκεραληθνχο ή ππεξεζηψλ. πσο ήδε αλαθέξζεθε, ε θαηλνηνκία δελ είλαη θαη αλάγθε ζπλψλπκε κε ηελ πςειή ηερλνινγία, δηφηη κεγάινο αξηζκφο θαηλνηνκηψλ πξνθχπηεη απφ λένπο ζπλδπαζκνχο ή απφ λέεο ρξήζεηο (γνπφθκαλ) ή αθφκα απφ ηε δεκηνπξγηθφηεηα ζην ζρεδηαζκφ πξντφλησλ ΓΗΑΥΤΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΧΝ Ωο δηάρπζε νξίδεηαη ν ηξφπνο µε ηνλ νπνίν νη Tερλνινγηθέο Καηλνηνµίεο Πξντφλησλ θαη ηαδηθαζηψλ δηαδίδνληαη, απφ ηελ ζηηγµή ηεο πξψηεο παγθφζµηαο πινπνίεζήο ηνπο, ζε δηαθνξεηηθέο ρψξεο θαη πεξηνρέο, αιιά θαη ζε δηαθνξεηηθέο αγνξέο θαη επηρεηξήζεηο, µέζα απφ εµπνξηθά ή άιια θαλάιηα. Αλ δελ ππάξμεη δηάρπζε, ε Tερλνινγηθή Καηλνηνκία Πξντφλησλ θαη ηαδηθαζηψλ δελ ζα έρεη θαµία νηθνλνµηθή επίδξαζε. Πξνθεηµέλνπ λα εμαζθαιηζηεί θάπνηνο βαζµφο δηάρπζεο, ην ειάρηζην φξην εηζφδνπ ζην ζχζηεµα θαηλνηνκίαο ηνπνζεηείηαη ζην θαηλνχξγην γηα ηελ επηρείξεζε. 5 Δγρεηξίδην ηνπ Οζιν

15 Αληίζεηα, ε πιήξεο δηάρπζε µηαο λέαο ηερλνινγίαο µέζσ µηαο επηρείξεζεο χζηεξα απφ ηελ αξρηθή πηνζέηεζε / εµπνξεπµαηνπνίεζή ηεο, δελ εµπίπηεη ζην πξνηεηλφµελν φξην. 2.3 ΜΟΝΣΔΛΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Απηφ πνπ δηαθνξνπνηεί ηα παξαθάησ κνληέια κεηαμχ ηνπο είλαη ην ζηνηρείν πνπ θπξηαξρεί ζην θάζε έλα. Μνληέιν θαηλνηνκηθήο δηαδηθαζίαο «Ζ δηάρπζε είλαη κηα δηαδηθαζία κέζσ ηεο νπνίαο κηα θαηλνηνκία θνηλσληθνπνηείηαη δηαρξνληθά κέζσ νξηζκέλσλ δηαχισλ ζηα κέιε ελφο θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο»6. Οπζηαζηηθά απνηειεί κηα δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία κηα επηρείξεζε γλσξίδεη γηα πξψηε θνξά γηα ηελ χπαξμε κηαο θαηλνηνκίαο θαη αθνινπζεί πέληε δηαθνξεηηθά ζηάδηα.tα ζηάδηα πηνζέηεζεο ηεο θαηλνηνκίαο είλαη ηα εμήο7: 6 Rogers Ε.M.(2003), Diffusion of innovations, 5 θ ζκδοςθ,free Press,ςελ.5 7 Ν. Βερναρδάκθσ (2006) «Οικονομικι τθσ Τεχνολογίασ»,εκδόςεισ : Τυπωκιτω,Tόμοσ Α, ςελ

16 1o ζηάδην: ε ελεκέξσζε θαη ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο χπαξμεο ηεο θαηλνηνκίαο. Σν πξψην ζηάδην αθνξά ηελ ελεκέξσζε ηνπ παζεηηθνχ δέθηε γηα ηελ χπαξμε ηεο θαηλνηνκίαο, γηα ηε ζσζηή ρξήζε ηεο θαηλνηνκίαο. 2o ζηάδην: Ο ζρεκαηηζκφο γλψκεο σο πξνο ηελ θαηλνηνκία. Ζ νκάδα ιήςεο απνθάζεσλ αλαδεηά πιεξνθφξεζε γηα ηελ απνηίκεζε ηεο θαηλνηνκία θαη ζηνηρεία γηα ηελ κείσζε ηεο αβεβαηφηεηαο σο πξνο ηελ πηνζέηεζε ηεο. ην ζεκείν απηφ πξνζδηνξίδνληαη ηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηεο θαηλνηνκίαο πνπ εθαξκφδεη κηα επηρείξεζε. εκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδνπλ νξηζκέλα θξηηήξηα φπσο: ην νηθνλνκηθφ θξηηήξην(αθνξά ην ζπλνιηθφ θφζηνο πηνζέηεζεο πνπ ελδέρεηαη λα είλαη κεγαιχηεξν απφ ην θφζηνο απφθηεζεο ζε ζρέζε κε ηηο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο, ηνπ ξπζκνχ απφζβεζεο, ηνπ βαζκνχ απφζβεζεο πξνεγνχκελσλ επελδχζεσλ ηηο νπνίεο ε θαηλνηνκία ζ απαμηψζεη), ε ζπκβαηφηεηα(ην θαηά πφζν κηα θαηλνηνκία ζπλάδεη κε ηηο ηξέρνπζεο αμίεο, πξνγελέζηεξεο εκπεηξίεο θαη αλάγθεο δπλεηηθψλ ρξεζηψλ), ε πνιππινθφηεηα(αθνξά ην βαζκφ δπζθνιίαο γηα ηελ θαηαλφεζε θαη ρξήζε κηαο θαηλνηνκίαο), ε δπλαηφηεηα δνθηκήο θαη παξαηήξεζεο(είλαη ζεκαληηθά θξηηήξηα γηα ηελ δεκηνπξγία ζεηηθήο γλψκεο γηα ηελ πηνζέηεζε κηαο θαηλνηνκίαο). 3ν ζηάδην: Λήςε απφθαζεο ππέξ ή θαηά ηεο πηνζέηεζε ηεο θαηλνηνκίαο. ην ζεκείν απηφ ε επηρείξεζε ζηαζκίδεη ηα νθέιε θαη ηηο επηπηψζεηο ηεο πηνζέηεζεο ηεο θαηλνηνκίαο θαη έρεη ηε δπλαηφηεηα απφξξηςεο ηεο. 4ν ζηάδην: Τινπνίεζε ηεο απφθαζεο γηα θαηλνηνκία. απηφ ην ζεκείν ε επηρείξεζε θαιείηαη λα εθαξκφζεη ηε ζεηηθή απφθαζε πηνζέηεζεο κηαο θαηλνηνκίαο. Απνηειεί έλα ζηάδην αξθεηά πνιχπινθν θαη ρξνλνβφξν(γηα λα ππάξμεη ε δηάρπζε ε επηρείξεζε κπνξεί λα ρξεηαζηεί λα δεκηνπξγήζεη δήηεζε δεκηνπξγψληαο ηηο πξνυπνζέζεηο θαη ελεκεξψλνληαο ην θνηλφ ζην ζεκείν φκσο απηφ ε επηρείξεζε κπνξεί λα θαηλνηνκήζεη εθ λένπ αλαζθεπάδνληαο ή βειηηψλνληαο ηελ αξρηθή θαηλνηνκία. 5o ζηάδην: Απνηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ κηαο θαηλνηνκίαο. ην ζηάδην κειεηψληαη απφ ην πφζν λσξίο έγηλε γλσζηή θαηλνηνκία ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, ν ξπζκφο δηάρπζεο ηεο θαη κηα ζεηξά άιισλ ηδησηηθψλ κειεηψλ πνπ πνηθίιινπλ αλάινγα κε ηηο επηρεηξήζεηο. 16

17 2.3.1 Ζ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Χ ΔΝΓΟΔΠΗΥΔΗΡΖΗΑΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ. Ζ θαηλνηνκία σο ελδνεπηρεηξεζηαθή δηαδηθαζία ζηεξίδεηαη ζηνπο κεραληζκνχο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ιεηηνπξγηψλ θαη παξαγφλησλ (ζπλεξγαζία ηκεκάησλ, ζπκκεηνρή ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ νξγαλσηηθή θαηλνηνκία θ.ιπ.) θαη αθνινπζεί ηα εμήο ζηάδηα: α) εξγαζηεξηαθή έξεπλα, β) ρξεκαηνδφηεζε, γ) έξεπλα αγνξάο, δ) αλάπηπμε πξντφληνο θαη ε) παξαγσγή θαη δηάζεζε ηνπ πξντφληνο ζηελ αγνξά Ζ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΟ ΤΣΖΜΑ ΘΔΜΧΝ ΚΑΗ ΟΡΓΑΝΧΝ ΑΚΖΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ. Ζ θαηλνηνκηθή δξαζηεξηφηεηα αμηνπνηεί πιενλεθηήκαηα πνπ δεκηνπξγνχλ ηα δίθηπα πνπ ζπλδένπλ ηελ επηρείξεζε κε ην πεξηβάιινλ ηεο: παλεπηζηεκηαθά εξγαζηήξηα, δεκφζηα ηλζηηηνχηα Έξεπλαο θαη Αλάπηπμεο, ηκήκαηα Έξεπλαο θαη Αλάπηπμεο άιισλ επηρεηξήζεσλ, νξγαληζκνί κεηαθνξάο ηερλνινγίαο (ηερλνινγηθά πάξθα, ηερλνινγηθά δίθηπα, ζχκβνπινη ηερλνινγίαο, θ.ιπ.), ζπζηήκαηα ηερλνινγηθήο πιεξνθφξεζεο (ηερληθέο βάζεηο δεδνκέλσλ, παηέληεο, πξφηππα θ.ιπ.), νξγαληζκνί ρξεκαηνδφηεζεο (ηξάπεδεο, venture capital θ.ιπ.) θαη ηέινο, θξαηηθά φξγαλα άζθεζεο πνιηηηθήο (αλαπηπμηαθά θίλεηξα θ.ιπ.) Ζ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΚΖ ΤΝΟΗΚΗΑ Αλαθεξφκαζηε ζηηο επλντθέο πξνυπνζέζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη γηα ηελ θαηλνηνκία απφ ηελ ελίζρπζε εηαηξεηψλ ππεξεζηψλ παξαγσγήο πνπ ηδξχνληαη απφ νκάδεο επηρεηξήζεσλ, φπσο εηαηξείεο έξεπλαο αγνξάο, πιεξνθφξεζεο, εκπνξηθήο πξνψζεζεο, πξνψζεζεο εμαγσγψλ θ.ιπ. Δπίζεο, επλντθέο πξνυπνζέζεηο δεκηνπξγνχληαη θαη απφ ηελ νξγάλσζε βηνκεραληθψλ θαη ηερλνινγηθψλ πάξθσλ θαη ηε κεγαιχηεξε εγγχηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ εληζρχνπλ ηηο ηνπηθέο ζπζπεηξψζεηο θαη ηε δεκηνπξγία εμσηεξηθψλ νηθνλνκηψλ. 17

18 2.4 ΡΗΕΗΚΔ ΚΑΗ ΟΡΗΑΚΔ ΚΑΗ ΜΟΡΦΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΡΗΕΗΚΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ Δίδε πξντφλησλ πνπ φηαλ πξνζθέξνληαη γηα πξψηε θνξά επηθέξνπλ ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηελ θνηλσλία γεληθά (π.ρ. ην απηνθίλεην, ν ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο, ην ηειέθσλν, ε ηειεφξαζε). Μηα θαηλνηνκία είλαη ξηδηθή φηαλ ε ηερλνινγηθή γλψζε πνπ απαηηείηαη γηα ηελ εθκεηάιιεπζε είλαη πνιχ δηαθνξεηηθή απφ ηελ ππάξρνπζα, απαμηψλνληαο ηελ ηειεπηαία ΟΡΗΑΚΔ Ζ ΑΠΛΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ Νέα πξντφληα πνπ είλαη παξφκνηα κε πξνυπάξρνληα ή απνηεινχλ ίζσο κηα κηθξή βειηίσζε ηεο θαηεγνξίαο ζηελ νπνία αλήθνπλ θαη δελ απαηηνχλ αιιαγέο ζηνλ ηξφπν ρξήζεο ή θαηαλάισζήο ηνπο (π.ρ. λέα κάξθα ζνθνιάηαο κε πην πινχζηα γεχζε). ε απηνχ ηνπ είδνπο ηελ θαηλνηνκία, ε πξνγελέζηεξε γλψζε ρξεζηκνπνηείηαη πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγεζεί λέα γλψζε θαη λα παξαρζεί έλα λέν πξντφλ. Με άιια ιφγηα ε θαηλνηνκία βειηηψλεη ηηο πξνυπάξρνπζεο ηθαλφηεηεο ηεο επηρείξεζεο. Οη θαηλνηνκίεο ζηελ ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνςεθία είλαη νξηαθέο. 2.5 ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΔ ΚΑΗ ΓΑΠΑΝΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Ωο δξαζηεξηφηεηεο Σερλνινγηθήο Καηλνηνκίαο Πξντφλησλ θαη ηαδηθαζηψλ νξίδνληαη φια ηα επηζηεµνληθά, ηερλνινγηθά, νξγαλσηηθά, ρξεµαηννηθνλνµηθά θαη εµπνξηθά βήµαηα, ηα νπνία νδεγνχλ, ή επηδηψθεηαη λα νδεγήζνπλ ζηελ πινπνίεζε ησλ ηερλνινγηθψο λέσλ ή βειηησµέλσλ πξντφλησλ ή δηαδηθαζηψλ. Μεξηθά απφ απηά µπνξεί 18

19 λα είλαη εγγελψο θαηλνηνµηθά, ελψ άιια µε θαηλνηνµηθά, αιιά απαξαίηεηα γηα ηελ πινπνίεζε ησλ πξντφλησλ ή δηαδηθαζηψλ. Οη θχξηεο δξαζηεξηφηεηεο είλαη ε ΔΣΑ 8, άιινη ηξφπνη απφθηεζεο γλψζεο (δηπιψµαηα επξεζηηερλίαο, άδεηεο, ηερληθή ππνζηήξημε θ.ιπ.), ε πξνµήζεηα µεραλεµάησλ θαη εμνπιηζµνχ (µε ηαπηφρξνλε ελζσµάησζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηεο ρξήζεο ηνπο γηα ηελ παξαγσγή λέσλ πξντφλησλ), ε πξνεηνηµαζία παξαγσγήο θαη παξάδνζεο (επηινγή / πξνµήζεηα εμνπιηζµνχ, εθπαίδεπζε πξνζσπηθνχ θ.ιπ.) θαη ηειηθά ην µάξθεηηλγθ. Απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο απηέο, µφλν ε ΔΣΑ θαη ε πξνµήζεηα µεραλεµάησλ λέαο ηερλνινγίαο µπνξνχλ απηφµαηα λα ζεσξεζνχλ δξαζηεξηφηεηεο Σερλνινγηθήο Καηλνηνκίαο Πξντφλησλ θαη ηαδηθαζηψλ. Οη ππφινηπεο ζπµπεξηιαµβάλνληαη µφλν φηαλ απαηηνχληαη γηα ηελ πινπνίεζε Σερλνινγηθήο Καηλνηνκίαο Πξντφλησλ θαη ηαδηθαζηψλ, φρη φµσο θαη φηαλ αθνξνχλ νξγαλσηηθέο θαηλνηνµίεο, άιιεο δεµηνπξγηθέο βειηηψζεηο, απεπζείαο αχμεζε ηνπ θεθαιαίνπ ή επέθηαζε ηεο παξαγσγήο. Καηά ηε δηάξθεηα µίαο ζπγθεθξηµέλεο πεξηφδνπ, νη δξαζηεξηφηεηεο θαηλνηνκίαο µίαο επηρείξεζεο µπνξνχλ λα είλαη 3 εηδψλ: επηηπρείο, φηαλ νδεγνχλ ζηελ πινπνίεζε ελφο λένπ ή ηερλνινγηθψο βειηησµέλνπ πξντφληνο ή δηαδηθαζίαο, αλαθιεζείζεο (πξηλ ηελ πινπνίεζε λένπ ή ηερλνινγηθά βειηησµέλνπ πξντφληνο ή δηαδηθαζίαο), είηε ιφγσ δπζθνιηψλ ζηελ νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ, είηε ιφγσ πψιεζεο ή άιινπ είδνπο µεηαβίβαζεο ηεο ηδέαο ή ηεο ηερλνγλσζίαο ζε άιιε επηρείξεζε, είηε ιφγσ θάπνηαο αιιαγήο ηεο αγνξάο ζπλερηδφµελεο, φηαλ βξίζθνληαη ζε εμέιημε αιιά δελ έρνπλ αθφµα πινπνηεζεί. Οη δαπάλεο ππνινγίδνληαη µε βάζε θαη ηηο ηξεηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο δξαζηεξηνηήησλ θαηά ηε δηάξθεηα νξηζµέλεο ρξνληθήο πεξηφδνπ. Ζ ελαιιαθηηθή ιχζε είλαη ε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ γηα ην ζχλνιν ησλ δαπαλψλ ησλ ζρεηηθψλ µε δξαζηεξηφηεηεο πνπ νδεγνχλ ζε µεµνλσµέλεο θαηλνηνµίεο. Αλεμάξηεηα απφ ηελ εθάζηνηε πξνζέγγηζε, θαίλεηαη φηη νη επηρεηξήζεηο αληηµεησπίδνπλ ζεµαληηθέο δπζθνιίεο ζηελ παξνρή ελφο πιήξνπο ζπλφινπ ζηνηρείσλ θάηη φµσο πνπ είλαη ζεµαληηθφ γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο νηθνλνµηθήο αλάιπζεο, αθφµα θαη 8 Πξάζηλε βίβινο γηα ηελ θαηλνηνκία,

20 αλ πξφθεηηαη απιψο γηα ηνλ ππνινγηζµφ ηνπ πνζνζηνχ δαπαλψλ γηα ΔΣΑ επί ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ησλ λέσλ πξντφλησλ θαη δηαδηθαζηψλ (ζηα νπνία ζπλεηζθέξεη ε ΔΣΑ) ΈΡΔΤΝΑ ΚΑΗ Ζ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ (ΔΣΑ) Ζ έξεπλα θαη ε ηερλνινγηθή αλάπηπμε (ΔΣΑ) πεξηιακβάλνπλ ηε δεκηνπξγηθή εξγαζία πνπ αλαιακβάλεηαη ζε ζπζηεκαηηθή βάζε πξνθεηκέλνπ λα απμεζεί ην απφζεκα ηεο γλψζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο γλψζεο ηνπ αηφκνπ, ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο ρξήζεο απηνχ ηνπ απνζέκαηνο ηεο γλψζεο γηα ηελ επηλφεζε λέσλ εθαξκνγψλ. Ζ ΔΣΑ είλαη έλαο φξνο πνπ θαιχπηεη ηξεηο δξαζηεξηφηεηεο: βαζηθή έξεπλα, εθαξκνζκέλε έξεπλα θαη πεηξακαηηθή αλάπηπμε. Ζ εθαξκνζκέλε έξεπλα είλαη επίζεο πξσηφηππε έξεπλα πνπ αλαιακβάλεηαη γηα ηελ απφθηεζε λέαο γλψζεο, θαηεπζχλεηαη, φκσο, θπξίσο πξνο έλαλ ζπγθεθξηκέλν πξαθηηθφ ζηφρν ή ζθνπφ. Ζ πεηξακαηηθή αλάπηπμε είλαη ζπζηεκαηηθή εξγαζία, ε νπνία αληιεί ηελ ππάξρνπζα γλψζε πνπ έρεη απνθηεζεί απφ ηελ έξεπλα ή/θαη απφ ηελ πξαθηηθή πείξα, θαη θαηεπζχλεηαη ζηελ παξαγσγή λέσλ πιηθψλ, πξντφλησλ ή κέζσλ, ζηελ εγθαηάζηαζε λέσλ ή ζηελ νπζηαζηηθή βειηίσζε ησλ ήδε εγθαηεζηεκέλσλ δηαδηθαζηψλ, ζπζηεκάησλ θαη ππεξεζηψλ ΔΣΑ ΚΑΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Ζ επηζηεκνληθή θαη ηερλνινγηθή θαηλνηνκία κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ν κεηαζρεκαηηζκφο κηαο ηδέαο ζε έλα λέν ή βειηησκέλν πξντφλ πνπ εηζάγεηαη ζηελ αγνξά, ζε κηα λέα ή βειηησκέλε ιεηηνπξγηθή δηαδηθαζία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηε βηνκεραλία θαη ην εκπφξην, ή ζε κηα λέα πξνζέγγηζε ζε κηα θνηλσληθή ππεξεζία. Ζ ιέμε θαηλνηνκία κπνξεί λα έρεη δηαθνξεηηθέο έλλνηεο ζε δηαθνξεηηθά ζπκθξαδφκελα θαη ην πνηα επηιέγεηαη ηειηθά εμαξηάηαη απφ ηνπο ηδηαίηεξνπο ζηφρνπο ηεο κέηξεζεο ή ηεο αλάιπζεο. Μέρξη ηψξα, νη δηεζλείο πξνδηαγξαθέο γηα ηε ζπιινγή ζηνηρείσλ πνπ πξνηείλνληαη ζην Δγρεηξίδην Oslo έρνπλ αλαπηπρζεί κφλν γηα ηελ ηερλνινγηθή θαηλνηνκία ε νπνία νξίδεηαη σο εμήο: Οη ηερλνινγηθέο θαηλνηνκίεο πεξηιακβάλνπλ λέα πξντφληα θαη δηαδηθαζίεο θαζψο θαη ζεκαληηθέο ηερλνινγηθέο αιιαγέο ζε πξντφληα θαη δηαδηθαζίεο. Μηα θαηλνηνκία έρεη εθαξκνζηεί εάλ έρεη εηζαρζεί ζηελ αγνξά (θαηλνηνκία πξντφλησλ) ή 20

21 έρεη ρξεζηκνπνηεζεί κέζα ζε θάπνηα δηαδηθαζία παξαγσγήο (θαηλνηνκία δηαδηθαζίαο). Οη θαηλνηνκίεο, επνκέλσο, πεξηιακβάλνπλ κηα ζεηξά επηζηεκνληθψλ, ηερλνινγηθψλ, νξγαλσηηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη εκπνξηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Ζ ΔΣΑ απνηειεί κφλν κία απφ απηέο ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη κπνξεί λα εθηειεζζεί ζε δηαθνξεηηθέο θάζεηο ηεο δηαδηθαζίαο θαηλνηνκίαο, ιεηηνπξγψληαο φρη κφλν σο αξρηθή πεγή εθεπξεηηθψλ ηδεψλ αιιά θαη σο ηξφπνο επίιπζεο πξνβιεκάησλ πνπ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε νπνηνδήπνηε ζεκείν κέρξη ην ζηάδην ηεο εθαξκνγήο. Δθηφο απφ ηελ ΔΣΑ, έμη ηνκείο θαηλνηνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ δηαθξίλνληαη ζπρλά ζηε δηαδηθαζία θαηλνηνκίαο: Ο εμνπιηζκφο θαη ε βηνκεραληθή κεραλνινγία θαιχπηνπλ ηελ απφθηεζε θαη ηηο αιιαγέο κεραλεκάησλ θαη εξγαιείσλ παξαγσγήο θαζψο θαη δηαδηθαζηψλ παξαγσγήο θαη πνηνηηθνχ ειέγρνπ, κεζφδσλ θαη πξνηχπσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ λένπ πξντφληνο ή γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο λέαο δηαδηθαζίαο. Ζ ελαξθηήξηα θαηαζθεπή θαη ε πξνπαξαγσγηθή αλάπηπμε κπνξνχλ λα πεξηιάβνπλ ηξνπνπνηήζεηο πξντφλησλ ή δηαδηθαζηψλ, ηελ επαλεθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ζηηο λέεο ηερληθέο ή ζηε ρξήζε ησλ λέσλ κεραλεκάησλ, θαη ηε δνθηκαζηηθή παξαγσγή, εάλ ζρεηίδεηαη κε ηνλ πεξαηηέξσ ζρεδηαζκφ θαη ηελ θαηαζθεπαζηηθή κεραληθή. Σν κάξθεηηλγθ γηα ηα λέα πξντφληα θαιχπηεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πξνψζεζε ελφο λένπ πξντφληνο. Απηέο πεξηιακβάλνπλ ηηο έξεπλεο αγνξάο, ηελ πξνζαξκνγή ηνπ πξντφληνο ζε δηαθνξεηηθέο αγνξέο θαη ηελ πξνψζεζή ηνπ κέζσ ηεο δηαθήκηζεο, αιιά απνθιείνπλ ηε δεκηνπξγία δηθηχσλ δηαλνκήο ησλ θαηλνηνκηθψλ πξντφλησλ. Ζ απφθηεζε ηερλνγλσζίαο (κε ελζσκαησκέλεο ηερλνινγίαο) πεξηιακβάλεη ηελ απφθηεζε εμσηεξηθήο ηερλνινγίαο ππφ κνξθή δηπισκάησλ επξεζηηερλίαο, κε θαηνρπξσκέλσλ κε δίπισκα επξεζηηερλίαο εθεπξέζεσλ, αδεηψλ, δηάδνζεο ηεο ηερλνγλσζίαο, εκπνξηθψλ ζεκάησλ, ζρεδίσλ, πξνηχπσλ θαη ππεξεζηψλ ηερλνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ. 21

22 Ζ απφθηεζε ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ (ελζσκαησκέλεο ηερλνινγίαο) θαιχπηεη ηελ απφθηεζε κεραλεκάησλ θαη εμνπιηζκνχ ηερλνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ ζπλδεφκελνπ κε θαηλνηνκίεο πξντφλησλ ή δηαδηθαζηψλ πνπ εηζάγνληαη απφ ηελ εηαηξεία. Ο ζρεδηαζκφο είλαη έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο δηαδηθαζίαο θαηλνηνκίαο. Καιχπηεη ηα ζρέδηα θαη ηα ζρεδηαγξάκκαηα πνπ ζηνρεχνπλ ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ δηαδηθαζηψλ, ηερληθέο πξνδηαγξαθέο θαη ιεηηνπξγηθά ραξαθηεξηζηηθά απαξαίηεηα γηα ηε ζχιιεςε, ηελ αλάπηπμε, ηελ θαηαζθεπή θαη ην κάξθεηηλγθ ησλ λέσλ πξντφλησλ θαη ησλ δηαδηθαζηψλ. 2.6 ΑΝΑΓΚΑΗΟΣΖΣΑ ΣΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ην ζπλερψο αλαπηπζζφκελν επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ, είλαη πνιχ ζεκαληηθφ ε αλάπηπμε ηεο θαηλνηνκίαο ησλ επηρεηξήζεσλ πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγήζνπλ εθείλν ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα πνπ ζα ζπκβάιεη ζηελ αλάπηπμε ηνπο θαη ζηελ θαηάθηεζε κεγαιχηεξνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο. Ζ θαηλνηνκία ππαγνξεχεηαη απφ παξάγνληεο φπσο: Οη ηερλνινγηθέο βειηηψζεηο. Ζ ζχγρξνλε ηερλνινγία αλαπηχζζεηαη κε γξήγνξν ξπζκφ, ζπληνκεχεη ην ρξφλν πνπ απαηηείηαη κεηαμχ εθεχξεζεο θαη εκπνξηθήο εθαξκνγήο κηαο λέαο ηδέαο θαη πξνζθέξεη πάξα πνιιέο επθαηξίεο γηα θαηλνηνκίεο. Οη ελέξγεηεο ησλ αληαγσληζηψλ. Ζ επηρείξεζε πνπ δελ θαηλνηνκεί δηαθηλδπλεχεη λα δεη ηηο πσιήζεηο ηεο λα κεηψλνληαη θαη νη θαηαλαισηέο λα ζηξέθνληαη ζ έλα αληαγσληζηηθφ πξντφλ πνπ ηθαλνπνηεί ηελ ίδηα αλάγθε κε ην δηθφ ηεο, αιιά θαιχηεξα, γξεγνξφηεξα ή θζελφηεξα. Ζ επηζπκία θαηαπνιέκεζεο ησλ αδπλακηψλ ηεο επηρείξεζεο. Έηζη ηα λέα πξντφληα κπνξεί λα αλαπηπρζνχλ: α) γηα λα αληηθαηαζηήζνπλ ππάξρνληα πξντφληα ησλ νπνίσλ νη πσιήζεηο κεηψλνληαη, β) πξνθεηκέλνπ λα απμήζνπλ ηελ ηακεηαθή ξνή έηζη ψζηε λα αληηκεησπηζζνχλ απμεκέλεο δαπάλεο ζε άιινπο ηνκείο θαη ηέινο, γ) κε ζηφρν ηελ αχμεζε ηεο «παξνπζίαο» ηεο επηρείξεζεο ζηα θαλάιηα δηαλνκήο έηζη ψζηε λα αληηκεησπηζζνχλ αληαγσληζηηθέο ελέξγεηεο. Ζ πξνζπάζεηα εθκεηάιιεπζεο πιενλεθηεκάησλ πνπ δηαζέηεη ε επηρείξεζε. ηελ πεξίπησζε απηή ην λέν πξντφλ αμηνπνηεί ηα δπλαηά ζεκεία ηεο επηρείξεζεο 22

23 φπσο είλαη ε επάλδξσζή ηεο κε ηθαλά θαη δεκηνπξγηθά ζηειέρε, ε ηερλνινγηθή ηεο ηθαλφηεηα, ε δπλακηθή παξνπζία ηεο ζηα θαλάιηα δηαλνκήο, ε χπαξμε αλεθκεηάιιεπηνπ ή επνρηαθνχ παξαγσγηθνχ δπλακηθνχ, ην φλνκα ηεο επηρείξεζεο θ.ά. Ζ ζηξαηεγηθή ηεο αγνξάο (ππεξάζπηζε κεξηδίνπ αγνξάο, εγθαηάζηαζε πξνγεθπξψκαηνο ζε αλαπηπζζφκελε κειινληηθή αγνξά ή «θαηάιεςε» ηκήκαηνο ηεο αγνξάο πξηλ δηεηζδχζνπλ νη αληαγσληζηέο ηεο θ.ιπ.). Οη κεηαβαιιφκελεο θνηλσληθφ νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο θαη νη πνιηηηζηηθέο αμίεο (δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά, θνηλσληθή ζχλζεζε πιεζπζκνχ, θαηά θεθαιή εηζφδεκα, κνξθσηηθφ επίπεδν θ.ιπ.). Ζ εκθάληζε λέσλ αλαγθψλ (γηα παξάδεηγκα ηα θιηκαηηζηηθά κεραλήκαηα πνπ θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηηο θαηξηθέο κεηαβνιέο θ.ιπ.). Ζ αλάγθε αληηκεηψπηζεο ησλ πηέζεσλ πνπ αζθνχλ ζην θφζηνο παξάγνληεο φπσο είλαη ε αχμεζε ζηηο ηηκέο ησλ εηζξνψλ, ε ζπαληφηεηα θξίζηκσλ ζπληειεζηψλ θ.ιπ. Ζ επέθηαζε ηεο επηρείξεζεο κε λέα πξντφληα ζε άιινπο θιάδνπο ηεο αγνξάο (εγρψξηαο θαη δηεζλνχο) κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο θαη ηελ αχμεζε ησλ θεξδψλ ηεο. 2.7 ΔΠΗΣΤΥΗΑ ΣΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ε κηα κηθξή επηρείξεζε ππάξρεη κεγαιχηεξε αλάγθε κεζφδεπζεο ζηελ θαηλνηνκία δηφηη κία θαη κφλν απνηπρία κπνξεί λα ηελ νδεγήζεη ζε ρξενθνπία. Ζ ηαρχηαηε αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο, πνπ είλαη έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζχγρξνλεο νηθνλνκίαο ζπρλά ζπκβαδίδεη κε ηελ ίδξπζε θαη αλάπηπμε ζρεηηθά κηθξψλ επηρεηξήζεσλ γχξσ απφ κηα ηερλνινγηθή θαηλνηνκία, κεξηθέο δε απφ απηέο ζεκεηψλνπλ ηδηαίηεξε επηηπρία. Απφ ηελ άιιε κεξηά ε αλάγθε κεζνδηθήο αλάπηπμεο θαη εηζαγσγήο λέσλ πξντφλησλ ζηελ αγνξά είλαη απαξαίηεηα θαη ζηε κεγάιε επηρείξεζε, ε νπνία ζπλήζσο αζρνιείηαη κε κηα γθάκα πξντφλησλ, δηαθηλδπλεχεη κεγαιχηεξα θεθάιαηα, έρεη πην πνιχπινθε θαη δπζθίλεηε νξγάλσζε θ.ιπ. Οη πεηπρεκέλεο θαηλνηνκίεο πξνυπνζέηνπλ: 23

24 Γηακφξθσζε ζηξαηεγηθήο σο πξνο ηηο θαηεπζχλζεηο πνπ ζα επηδηψμεη ε επηρείξεζε. Απηέο ζα θαζνξίζνπλ ηνπο ζηφρνπο, ηα κέζα, ηα πιαίζηα κέζα ζηα νπνία ζα θηλεζεί ε πξνζπάζεηα θαη ηα θξηηήξηα έγθξηζεο ηδεψλ ή πξνηάζεσλ. Γεκηνπξγηθή ζθέςε γηα ηελ παξαγσγή πξαγκαηηθά πξσηφηππσλ θαηλνηνκηψλ. Πξνγξακκαηηζκφ, ν νπνίνο ζέηεη ηα πιαίζηα κέζα ζηα νπνία ζα θηλείηαη ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ειέγρεη ηα «πξντφληα ηεο δεκηνπξγηθήο ζθέςεο σο πξνο ηελ βησζηκφηεηαο ηνπο ηε επηηπρία κηαο θαηλνηνκίαο ζπκβάιινπλ αξθεηνί παξάγνληεο φπσο ε χπαξμε πιενλεθηεκάησλ ηνπ λένπ πξντφληνο ζε ζρέζε κε απηά ηα πξντφληα πνπ πξνζπαζεί λα αληηθαηαζηήζεη. Ζ κε ζχγθξνπζε ηεο θαηλνηνκίαο κε ηηο ηξέρνπζεο αμίεο ηνπ θαηαλαισηηθνχ θνηλνχ. Αθφκε, ε δπλαηφηεηα δνθηκήο ηνπ πξντφληνο απφ ηνλ θαηαλαισηή (γηα παξάδεηγκα, ζηα θαηαλαισηηθά είδε πξνζθέξνληαη δείγκαηα) θαη δηαπίζησζε ζε ζρεηηθά εχινγν ρξνληθφ δηάζηεκα θαηά πφζν ην λέν πξντφλ απνδίδεη φ,ηη ππφζρεηαη, Δπίζεο, ε επθνιία ρξήζεο πνπ ζεκαίλεη φηη ε δπλαηφηεηα ρξήζεο ηνπ ζπκβηβάδεηαη κε ηηο γλψζεηο θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ θαηαλαισηψλ ζηνπο νπνίνπο απεπζχλεηαη. (Βέβαηα, ππάξρεη θαη ε πεξίπησζε ην λέν πξντφλ λα απνηχρεη γηα ηνλ παξαπάλσ ιφγν. Απηφ ζπκβαίλεη φηαλ ην πξντφλ απεπζχλεηαη ζε αγνξαζηηθφ θνηλφ πνπ πξνηηκά λα αζρνιείηαη κε πνιχπινθα πξντφληα γηα ιφγνπο ηερληθνχο, πξνζσπηθνχο, επίδεημεο θ.ιπ.). 3 ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ Ζ δηεζλνπνίεζε αλαθέξεηαη ζηε γεσγξαθηθή δηαζπνξά ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, κε απνηέιεζκα ηελ χπαξμε πνιπηνπηθψλ (multiregional) επηρεηξήζεσλ. Άξα ν αληαγσληζµφο ζε µηα ζπγθεθξηκέλε ρψξα είλαη αλεμάξηεηνο απφ ηνλ αληαγσληζµφ ζε άιιεο ρψξεο, θαη ε αληαγσληζηηθή ζέζε µηαο επηρείξεζεο ζε µηα ρψξα δελ επεξεάδεηαη ζεµαληηθά απφ ηε ζέζε ηεο ίδηαο ζε άιιεο ρψξεο. χκθσλα κε ηνπο Chetty θαη Campbell-Hunt (2003), ν φξνο δηεζλνπνίεζε δελ είλαη κνλνζήκαληνο αιιά έρεη δηηηή ζεκαζία 9. Άιινη ηελ ραξαθηεξίδνπλ σο ηε δηαδηθαζία ηεο απμαλφµελεο εηζρψξεζεο ζε δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο θαη γηα άιινπο απνηειεί ηελ πξνζαξµνγή ησλ δηαδηθαζηψλ ησλ επηρεηξήζεσλ ζην δηεζλέο πεξηβάιινλ. 9 Chetty, S. & Campbell-Hunt, C., Paths to Internationalisation Among Small-to Medium-Sized Firms, European Journal of Marketing, Vol. 37, No. 5-6, 2003, ζει

25 χµθσλα µε ηνπο Cateora & Graham (2002), ιαµβάλεη ρψξα µηα παγθφζµηα νηθνλνµηθή επέθηαζε, ρσξίο πξνεγνχµελν ζηελ ζχγρξνλε νηθνλνµηθή ηζηνξία, θαζψο ε κεηαηφπηζε πξνο ηελ απνηειεζµαηηθφηεηα, ηελ απνδνηηθφηεηα θαη ηελ παξαγσγηθφηεηα επεθηείλεηαη ζε θάζε γσληά ηνπ πιαλήηε 10. χκθσλα κε ηνπο Cunningham θαη Homse (1982) ε δηεζλνπνίεζε νξίδεηαη σο µηα ζπλερή δηαδηθαζία επηινγψλ αλάµεζα ζηηο πνιηηηθέο µηαο επηρείξεζεο, νη νπνίεο µπνξεί λα δηαθνξνπνηνχληαη απφ ην θαζεζηψο ηεο θαη ηελ ζπζρεηίδεη µε ηε ζεσξία ηεο θαµπχιεο µάζεζεο ηεο επηρείξεζεο θαη ηηο πξνζδνθίεο ηεο δηνίθεζεο. 3.1 ΘΔΧΡΗΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ Οη ζεσξίεο δηεζλνπνίεζεο αλαθέξνληαη ζηηο πξνζπάζεηεο εηζφδνπ κηαο επηρείξεζεο ζε ρψξεο εθηφο ζπλφξσλ, θαη πεξηιακβάλνπλ ηηο δηάθνξεο παξακέηξνπο πνπ πηνζεηνχληαη θαη πνπ είλαη δπλαηφλ λα επεξεάζνπλ απηέο ηηο απνθάζεηο εηζφδνπ ζε κηα άιιε ρψξα. ηε ζπλέρεηα ζα παξνπζηαζηνχλ νη βαζηθφηεξεο ζεσξίεο δηεζλνπνίεζεο επηρεηξήζεσλ θαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο ΘΔΧΡΗΑ ΣΟΤ ΓΗΔΘΝΟΤ ΚΤΚΛΟΤ ΕΧΖ ΣΟΤ ΠΡΟΨΟΝΣΟ Ζ ζεσξία ηνπ Γηεζλνχο Κχθινπ Εσήο ηνπ Πξντφληνο αλαπηχρζεθε ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960 απφ ηνλ, Raymond Vernon. Ο Vernon ζηήξημε ηε ζεσξία ηνπ ζηελ παξαηήξεζε φηη ζηε δηάξθεηα ηνπ 20 νπ αηψλα θαη κέρξη ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960, νη επηρεηξήζεηο ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ακεξηθήο είραλ εγεηηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε θαη εηζαγσγή ζηηο αγνξέο λέσλ θαηαλαισηηθψλ πξντφλησλ, θαζψο θαη ζηελ αλάπηπμε λέσλ ηερλνινγηψλ παξαγσγήο πνπ ζπληεινχζαλ ζηε κείσζε ηνπ κέζνπ θφζηνπο παξαγσγήο. Ζ ζεσξία ηνπ δηεζλνχο θχθινπ δσήο ηνπ πξντφληνο εμεγεί φρη κφλν ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο κηα ρψξα έρεη ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζηελ παξαγσγή θάπνησλ πξντφλησλ κε απνηέιεζκα λα ηα εμάγεη, αιιά θαη ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο θάπνηεο επηρεηξήζεηο πξνρσξνχλ ζε άκεζεο μέλεο επελδχζεηο. χκθσλα κε ηε ζεσξία απηή, νη επηρεηξήζεηο ησλ ρσξψλ πνπ θαηλνηνκνχλ θαη πξνσζνχλ λέα πξντφληα θαη βειηησκέλεο ηερλνινγίεο παξαγσγήο ζηηο αγνξέο, έρνπλ επθαηξία λα εμάγνπλ ηα θαηλνηφκα πξντφληα 10 Cateora, P., R. & Graham, J.L, International Marketing, Mc Graw Hil, 11th Edition, ΝΤ, 2002, ζει. 2 25

26 θαη ηελ ηερλνινγία ηνπο. Απηφ ζεκαίλεη πσο γηα λα έρεη ε νηθνλνκία κηαο ρψξαο ηε δπλαηφηεηα λα δηαηεξήζεη ηελ εμαγσγηθή ηεο δχλακε, θαη γηα λα ζπλερίζεη λα απνιακβάλεη ηα νθέιε ηνπ εμαγσγηθνχ εκπνξίνπ. Πξέπεη νη επηρεηξήζεηο ηεο ρψξαο απηήο λα δίλνπλ κεγάιε έκθαζε ζηε ζπλερή αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ θαη ηερλνινγηψλ, νη νπνίεο κεηψλνπλ ην θφζηνο παξαγσγήο θαη ηαπηφρξνλα πξνζζέηνπλ ζηα πξντφληα λέα θαη ρξήζηκα γηα ηνλ θαηαλαισηή ραξαθηεξηζηηθά, θαη βειηηψλνπλ ηελ πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ απηψλ. 1. Σν ζηάδην ηεο θαηλνηνκίαο: ην ζηάδην απηφ ε θαηλνηφκνο επηρείξεζε αλαπηχζζεη θαη εηζάγεη ζηελ εγρψξηα αγνξά έλα λέν πξντφλ. Ζ επηρείξεζε είλαη ε κφλε πνπ έρεη ηελ ηερλνινγία παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο απηνχ κε απνηέιεζκα λα είλαη θαη ν κφλνο παξαγσγφο. Ζ έιιεηςε αληαγσληζκνχ επηηξέπεη ζηελ επηρείξεζε λα δηαζέηεη ην πξντφλ ζε ζρεηηθά πςειέο ηηκέο θαη λα πξαγκαηνπνηεί πςειά θέξδε, ηα νπνία σζηφζν ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ απνπιεξσκή ηνπ ζπλήζσο πςεινχ θφζηνπο αλάπηπμεο ηνπ λένπ πξντφληνο. ην ζηάδην απηφ ε παξαγσγή γίλεηαη κφλν εγρψξηα. Αξρηθά, εμαηηίαο ηεο ζρεηηθά πςειήο ηηκήο ηνπ, ην πξντφλ απεπζχλεηαη ζε θαηαλαισηέο κε ζρεηηθά πςειφ εηζφδεκα. 2. Σν ζηάδην ηεο άλζηζεο ή αλάπηπμεο: ηε δηάξθεηα ηνπ δεχηεξνπ ζηαδίνπ ε δήηεζε γηα ην πξντφλ απμάλεηαη ξαγδαία. Ζ δηαδηθαζία παξαγσγήο αξρίδεη λα ηππνπνηείηαη θαη απηφ, ηαπηφρξνλα κε ηελ εκθάληζε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο ζηελ παξαγσγή, ζπληειεί ζηε κείσζε ηνπ κέζνπ θφζηνπο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο. Οη εμειίμεηο απηέο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηελ επηρείξεζε λα αξρίζεη λα κεηψλεη ηελ ηηκή ηνπ πξντφληνο. Σν πξντφλ γίλεηαη ηψξα πξνζηηφ ζε ζρεηηθά κεγαιχηεξεο κάδεο εγρψξησλ θαηαλαισηψλ αιιά θαη ησλ αιινδαπψλ αγνξψλ. Ζ παξαγσγή, νη πσιήζεηο θαη νη εμαγσγέο απμάλνληαη ζεκαληηθά. ην ζηάδην απηφ αξρίδεη λα εκθαλίδεηαη, ζηελ εγρψξηα αιιά θαη ζηηο αγνξέο ησλ άιισλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ φπνπ δηαηίζεηαη ην πξντφλ, θάπνηνο αληαγσληζκφο απφ ππνθαηάζηαηα πξντφληα, ν νπνίνο σζηφζν δελ είλαη αθφκα απεηιεηηθφο. Σα θίλεηξα γηα ηε δηεμαγσγή άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ πξνέξρνληαη απφ ηελ πιεπξά ηεο δήηεζεο ηνπ πξντφληνο θαη είλαη ε ηθαλνπνίεζε ηεο ηνπηθήο ή/θαη ηεο πεξηθεξεηαθήο δήηεζεο, ε βειηίσζε ηεο εμππεξέηεζεο ησλ ηνπηθψλ πειαηψλ, θαη ε απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ηνπ αληαγσληζκνχ ζηηο ηνπηθέο αγνξέο. ε απηφ ην ζηάδην απηφ ε ρψξα ηεο θαηλνηφκνπ επηρείξεζεο ζπλερίδεη 26

27 λα δηαηεξεί ην ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα θαη, έηζη, ζπλερίδεη λα εμάγεη ην πξντφλ απηφ. 3. Σν ζηάδην ηεο σξίκαλζεο: ην ηξίην ζηάδην, ε έληαζε ηνπ αληαγσληζκνχ έρεη απμεζεί ζεκαληηθφ θαζψο ε ηερλνινγία παξαγσγήο είηε έρεη αλαπηπρζεί θαη απφ αληαγσληζηέο, είηε έρεη γίλεη πιένλ επξέσο γλσζηή ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Ο ηζρπξφο αληαγσληζκφο, πνπ νθείιεηαη ζηε δηάρπζε ηεο ηερλνινγίαο, ζπλεπάγεηαη θαη ζεκαληηθή πηψζε ηεο ηηκήο ηνπ πξντφληνο. Απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζην φηη νη λένη παξαγσγνί, νη νπνίνη είλαη εγθαηεζηεκέλνη θαη παξάγνπλ ζε αλαπηπζζφκελεο ρψξεο κε ζρεηηθά ρακειφ κέζν θφζηνο παξαγσγήο, πξνζπαζνχλ λα θεξδίζνπλ κεξίδην αγνξάο θαη πξνζθέξνπλ ην πξντφλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο ζε ρακειή ηηκή. ηελ πξνζπάζεηα ηεο λα παξακείλεη αληαγσληζηηθή θαη λα πξνζηαηέςεη ην κεξίδην ηεο ζηελ αγνξά ηνπ πξντφληνο απηνχ, ε θαηλνηφκνο επηρείξεζε ιακβάλεη ηελ απφθαζε λα κεηαθέξεη έλα κέξνο ηεο παξαγσγήο ζε αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. ην ζηάδην ηεο σξίκαλζεο ην θίλεηξν γηα άκεζεο μέλεο επελδχζεηο είλαη ε επίηεπμε ρακειφηεξνπ κέζνπ θφζηνπο παξαγσγήο θαη ε δηαηήξεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ πξντφληνο ηεο επηρείξεζεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Ζ επηρείξεζε ηψξα εμάγεη ην πξντφλ ηεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο απφ ηα λέα ζεκεία παξαγσγήο κε απνηέιεζκα, βέβαηα, λα κεηψλνληαη νη εμαγσγέο απφ ηε κεηξηθή ρψξα. 4. Σν ζηάδην ηεο παξαθκήο: ην ηειεπηαίν ζηάδην, ην πξντφλ παξάγεηαη πιένλ καδηθά (ηππνπνίεζε πξντφληνο) ζε ρψξεο ρακεινχ κέζνπ θφζηνπο παξαγσγήο. Αθφκα θαη ε θαηλνηφκνο επηρείξεζε δελ παξάγεη πιένλ ην πξντφλ ζηε ρψξα φπνπ απηφ εκθαλίζζεθε γηα πξψηε θνξά. Ζ ζεσξία ηνπ δηεζλνχο θχθινπ δσήο είλαη επίζεο δχζθνιν λα εμεγήζεη ην δηεζλέο εκπφξην ππεξεζηψλ, νη νπνίεο παξάγνληαη θπξίσο κε ηελ εληαηηθή ρξήζε αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ (human capital). Απφ ηελ άιιε, εμεγεί ηθαλνπνηεηηθά ην δηεζλέο εκπφξην θαη ηηο άκεζεο μέλεο επελδχζεηο ζε πνιινχο θιάδνπο ηεο κεηαπνίεζεο, φπσο ηα θαηαλαισηηθά πξντφληα δηαξθείαο, ηα νπνία θηάλνπλ ζπλήζσο ζην ζηάδην ηεο καδηθήο παξαγσγήο κε ηελ εληαηηθή ρξεζηκνπνίεζε θζελνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ 11. Ζ 11 Θαλφπνπινο Γ.Ν., Γηεζλήο Δπηρείξεζε: Πεξηβάιινλ, Γνκή, Πξνθιήζεηο, Δθδφζεηο Interbooks, 2006, ζει

28 ζεκαληηθφηεξε ζπλεηζθνξά, σζηφζν, ηεο ζεσξίαο ηνπ δηεζλνχο θχθινπ δσήο ηνπ πξντφληνο έγθεηηαη: ην φηη αλαγλσξίδεη θαη αλαδεηθλχεη ηελ θαηλνηνκία σο παξάγνληα πνπ δεκηνπξγεί ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα θαη δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζε κηα επηρείξεζε λα εμάγεη ηα πξντφληα ηεο. Δμεγεί ηε δηεζλή θηλεηηθφηεηα ησλ θεθαιαίσλ, ηεο ηερλνινγίαο θαζψο θαη ησλ επηρεηξήζεσλ σο απφξξνηα ηεο ζπλερνχο πξνζπάζεηαο ηεο επηρείξεζεο λα δηαηεξήζεη ηα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα ηεο θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ πξντφλησλ ηεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο ΘΔΧΡΗΑ ΣΧΝ ΣΑΓΗΧΝ H ζεσξεηηθή απηή πξνζέγγηζε βαζίδεηαη ζην βαζκφ δέζκεπζεο ηεο επηρείξεζεο θαη δηαρσξίδεη θάζε πξνζπάζεηα επέθηαζεο ηεο δξάζεο κηαο επηρείξεζεο ζε ζηάδηα (Παπαδάθεο, 2002). Οη ζεσξεηηθνί ησλ ζηαδίσλ (Carlson, Forsgren, Johanson, Bilkey, Cavusgil) πηζηεχνπλ φηη φζν κηα επηρείξεζε γλσξίδεη κία αγνξά, ηφζν πεξηζζφηεξνπο πφξνπο δεζκεχεη γηα ηε δξαζηεξηφηεηά ηεο ζε απηήλ. Ζ αξρή ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο επηρείξεζεο ζην εμσηεξηθφ ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα κεδεληθή δέζκεπζή ηεο, κηα παζεηηθή ζηάζε απιήο εμαγσγηθήο δξάζεο. Με ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ πεξλά ζε δεχηεξν ζηάδην κε ζρεηηθφ βαζκφ δέζκεπζεο αιιά ρσξίο θπζηθή ή λνκηθή παξνπζία ηεο επηρείξεζεο έμσ απφ ηε ρψξα φπνπ εδξεχεη ην θέληξν ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο. Σν ηξίην ζηάδην ραξαθηεξίδεηαη απφ παξνπζία ηεο επηρείξεζεο ζηα δξψκελα. Ο βαζκφο δέζκεπζεο θη εδψ κπνξεί λα δηαθέξεη αιιά απηφ είλαη ζπλάξηεζε ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο αγνξάο, ησλ δπλάκεσλ θαη ησλ αδπλακηψλ ηεο επηρείξεζεο θαη ηεο γεληθφηεξεο ζηξαηεγηθήο ηεο. Αλάινγα κε ηελ κνξθή πνπ ζα πάξεη ε ελεξγφο αλάκεημε ηεο επηρείξεζεο ζην δηεζλή ζηίβν, κπνξεί θαλείο λα εμαγάγεη 12 Υαηδεδεκεηξίνπ Α. Ησάλλεο, Γηεζλείο Δπηρεηξεκαηηθέο Γξαζηεξηφηεηεο, Δθδφζεηο ΑΝΗΚΟΤΛΑ, 2003, ζει

29 ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ απνθαζηζηηθφηεηα θαη ηελ ηζρχ ηεο επηρείξεζεο θαζψο θαη γηα ηελ νξγαλσηηθή ηεο δνκή ΜΟΝΣΔΛΟ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΟΤΦΑΛΑ Κχξηνη ππνζηεξηθηέο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζεσξίαο είλαη νη Johanson θαη Wiedersheim Paul (1975) θαη Johanson θαη Vahlue. Σν ελλνηνινγηθφ ηνπ πιαίζην ζηεξίδεηαη ζηε ζεσξία ζπκπεξηθνξάο θαη αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο. χκθσλα κε απηή ηε ζεσξία ε επηρείξεζε πξνρσξά ζε φιν θαη κεγαιχηεξεο δεζκεχζεηο ζηηο αγνξέο εμσηεξηθνχ, θαζψο απμάλεηαη ε εκπεηξία θαη κεγαιψλνπλ νη γλψζεηο ηεο αλαθνξηθά κε ηηο αγνξέο απηέο. Άξα ε δηεζλνπνίεζε κίαο επηρείξεζεο γίλεηαη ζηαδηαθά, αλάινγα κε ηε γλψζε θαη ηελ εκπεηξία πνπ απηή απνθηά πξννδεπηηθά ζηε λέα αγνξά. Σν πνιηηηθνθνηλσληθφ, ην λνκηθφ θαη ην νηθνλνκηθφ πιαίζην θάζε ρψξαο πξνζδηνξίδεη ηε δπζθνιία πιεξνθφξεζεο πνπ κπνξεί ε επηρείξεζε πνπ ζέιεη λα δηεζλνπνηεζεί λα έρεη. Δπνκέλσο, αλάινγα δεκηνπξγνχληαη ζηάδηα γηα ηε δηεζλνπνίεζή ηεο. Απηά ηα ζηάδηα δηεζλνπνίεζεο είλαη: ε αζζελήο εμαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα, ε κφληκε εμαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα κέζσ αληηπξνζψπνπ, νη εμαγσγέο κέζσ ππνθαηαζηήκαηνο ζε μέλε ρψξα θαη ε παξαγσγή ζηελ μέλε ρψξα. Ζ ζεηξά επέθηαζεο ηεο επηρείξεζεο ζε λέεο αγνξέο πξνβιέπεηαη ζχκθσλα κε ην κνληέιν απφ ηελ ςπρνινγηθή ηνπο απφζηαζε απφ ηελ κεηξηθή ρψξα, δειαδή απφ ηε δπζθνιία ξνήο ηεο πιεξνθφξεζεο κεηαμχ ησλ ρσξψλ, θαη εηδηθφηεξα απφ ην βαζκφ δηαθνξνπνίεζεο ηνπ πνιηηηθνχ, πνιηηηζηηθνχ, νηθνλνκηθνχ, λνκηθνχ πιαηζίνπ, ηηο δηαθνξέο ζην επίπεδν αλάπηπμεο θαη ζηε γεληθφηεξε θνπιηνχξα ηνπ επηρεηξείλ. Ζ ςπρηθή απφζηαζε απμάλεη ην αληηιακβαλφκελν ξίζθν ησλ δξαζηεξηνηήησλ ζηε μέλε αγνξά. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, νη επηρεηξήζεηο ηείλνπλ λα επεθηείλνληαη ζην εμσηεξηθν μεθηλψληαο απφ θνληηλέο ςπρηθά αγνξέο θαη ζπλερίδνληαο ζε πην απνκαθξπζκέλεο ΘΔΧΡΗΑ ΟΛΗΓΟΠΧΛΗΑΚΖ ΑΝΣΗΓΡΑΖ Ζ ζεσξία απηή ππνζηεξίρζεθε θπξίσο απφ ηνλ Knickerbocker (1973) θαη ππνζηεξίδεη φηη νη επηρεηξήζεηο επζπγξακκίδνληαη κε ηε δξαζηεξηφηεηα ησλ εγεηηθψλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ θαη ζπλήζσο ηηο κηκνχληαη ζηελ πξνζπάζεηα ηνπο λα 13 Παπαδάθεο Βαζίιεηνο, ηξαηεγηθή ησλ Δπηρεηξήζεσλ: Διιεληθή θαη Γηεζλήο εκπεηξία, Σφκνο Α, Δθδφζεηο Α. ΜΠΔΝΟΤ, Αζήλα, 2002, ζει

30 δηεηζδχζνπλ ζηε δηεζλή αγνξά. Με άιια ιφγηα, νη επηρεηξήζεηο ζέινπλ θαη πξνζπαζνχλ λα είλαη φκνηεο κε ηηο ππφινηπεο ηνπ θιάδνπ γηα λα κεηψζνπλ ην ξίζθν. Άξα ζα θεξδίζνπλ απφ ηε δηεζλνπνίεζε αλ θεξδίζνπλ θαη νη ππφινηπνη θαη αληίζηξνθα. Απηή ε πξνζέγγηζε δε ζπλαληάηαη ζπρλά ζηε βηβιηνγξαθία θαη ραξαθηεξίδεηαη σο ηδηαίηεξα απινπζηεπκέλε ΘΔΧΡΗΑ ΣΟΤ ΔΚΛΔΚΣΗΚΟΤ ΤΠΟΓΔΗΓΜΑΣΟ Ζ ζεσξία απηή αλαπηχρζεθε απφ ηνλ Dunning (1980) θαη είλαη ε πιένλ απνδεθηή ζεσξία δηεζλνπνίεζεο ησλ επηρεηξήζεσλ. χκθσλα κε απηή ηε ζεσξία ε επηρείξεζε είλαη πιήξσο ελεκεξσκέλε σο πξνο ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Βαζίδεηαη ζην φηη ζε θάζε δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή, ε έθηαζε θαη ν ηξφπνο παξαγσγήο θαζνξίδνληαη απφ ηνλ ζπλππνινγηζκφ δπλάκεσλ ηξηψλ θαηεγνξηψλ: ηα αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα θάζε επηρείξεζεο, ηα αληηιακβαλφκελα απφ ηηο επηρεηξήζεηο νθέιε απφ ηελ εζσηεξίθεπζε ησλ αγνξψλ ηνπο, θαη ηα αληηιακβαλφκελα απφ ηηο επηρεηξήζεηο νθέιε απφ ηελ εγθαηάζηαζε παξαγσγηθψλ κνλάδσλ ζην εμσηεξηθφ. Ζ ζπγθεθξηκέλε ζεψξεζε πξνβιέπεη φηη ε δξαζηεξηφηεηα ηεο δηεζλνπνηεκέλεο επηρείξεζεο ζα επηθεληξσζεί ζηε ρψξα κε ην θαιχηεξν ζπλδπαζκφ ησλ παξαπάλσ ηξηψλ πιενλεθηεκάησλ ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ Σν µέγεζνο ησλ παγθφζµησλ αγνξψλ θαη ν ζπλερψο εληεηλφκελνο αληαγσληζκφο πνπ ε παγθνζκηνπνίεζε ζπλεπάγεηαη, θαζψο θαη νη δπλαηφηεηεο πνπ αλνίγνληαη ζε κία επηρείξεζε πνπ ιακβάλεη ηελ απφθαζε λα δξαζηεξηνπνηεζεί ζην εμσηεξηθφ, θάλεη ηε δηεζλνπνίεζε ηδηαίηεξα ειθπζηηθή. Οη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο κπνξεί νη επηρεηξήζεηο λα εηζέξρνληαη ζε κία λέα αγνξά ηνπ εμσηεξηθνχ πνηθίινπλ, π.ρ. ε αμηνπνίεζε ησλ επθαηξηψλ πνπ παξνπζηάδνληαη. Απηνί νη ιφγνη κπνξεί λα αθνξνχλ ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζην εζσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο, φπσο είλαη νη αλζξψπηλνη πφξνη, νη παξαγσγηθέο δπλαηφηεηεο θιπ. Απηνί νη ιφγνη πνπ αθνξνχλ ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζην εζσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο είλαη ζπλήζσο µεγαιχηεξεο ζεµαζίαο απφ ηηο εμσγελείο ζπλζήθεο, φπσο ε ζέζε ηεο επηρείξεζεο ζηνλ θιάδν ηεο. Καη είλαη πην εχθνιν γηα µηα 14 Whitelock Jeryl, Theories of internationalisation & their impact on market entry,international Marketing Review, Volume 19, No 4, 2002, ζει

31 επηρείξεζε λα αλαγλσξίζεη ηα δπλαηά ηεο ζεµεία θαη λα ηα αμηνπνηήζεη, απφ ην λα αλαδεηήζεη θάπνην αληαγσληζηηθφπιενλέθηεκα ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο 15. Kάζε επηρείξεζε, ινηπφλ, έρεη δηαθνξεηηθά θίλεηξα πνπ ηελ σζνχλ ζηελ απφθαζε λα ζηξαθεί ζε αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ. χκθσλα κε ηνλ Hol ensen (2001), ηα θίλεηξα απηά µπνξνχµε λα ηα ρσξίζνπµε ζε δχν θαηεγνξίεο: ελεξγεηηθά θίλεηξα (proactive) θαη παζεηηθά θίλεηξα (reactive) γηα δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο. Έρνπµε δειαδή απφ ηελ µηα µεξηά εξεζίζµαηα πνπ δηεπθνιχλνπλ θαη δεµηνπξγνχλ έιμε γηα δηεζλείο ζπλεξγαζίεο θαη απφ ηελ άιιε, θαηαζηάζεηο πνπ δεµηνπξγνχλ ηελ αλάγθε θαη εμσζνχλ ζε δηεζλείο ζπλεξγαζίεο. Σα ελεξγεηηθά θίλεηξα γηα κηα επηρείξεζε κπνξεί λα είλαη 16 : Ζ επηδίσμε πςειφηεξσλ πσιήζεσλ θαη θεξδψλ. Ζ δηεξεχλεζε λέσλ αγνξψλ (market seekers). Σν εμεηδηθεπκέλν / «κνλαδηθφ» πξντφλ. Σν ηερλνινγηθφ πιενλέθηεκα ηεο επηρείξεζεο. Ζ θαιή πιεξνθφξεζε γηα ηηο ζπλζήθεο ηεο δηεζλνχο αγνξάο. Ζ επηζπκία ηνπ κάλαηδκελη γηα δηεζλνπνίεζε. Σα πιενλεθηήκαηα απφ απαιιαγέο θφξνπ. Ζ επηδίσμε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. Ζ θαιή θήκε ηεο επηρείξεζεο. Ζ πξφζβαζε δηεζλψο ζε ηερλνινγία/ηερλνγλσζία, παξαγσγηθνχο ζπληειεζηέο, θεθάιαηα. Ζ ηάζε γηα κάζεζε ζηε δηεζλή αγνξά. 15 Rundh, B., Rethinking the International Marketing Strategy: New Dimensions in a Competitive Market, Marketing Intelligence & Planning, 2003, ζει Westhead, P., Ucbasaran, D. & Binks, M., "Internationalization Strategies Selected by Established Rural & Urban SMEs, Journal of Small Business and Enterprise Development Vol. 11, No. 1, 2004, ζει

32 Σα παζεηηθά θίλεηξα γηα κηα επηρείξεζε κπνξεί λα είλαη 17 : Οη πηέζεηο απφ αληαγσληζηέο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ εγρψξηα αγνξά. Ζ επίδξαζε απφ δηεζλνπνηεκέλνπο αληαγσληζηέο. Μηα εηαηξεία κπνξεί λα αξρίζεη δηεζλή επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, επεηδή έλαο αληαγσληζηήο ηεο θάλεη ην ίδην. Ζ θνξεζκέλε δήηεζε / νη κεησκέλεο πσιήζεηο ζηελ εγρψξηα αγνξά. Σα θίλεηξα απφ θπβεξλήζεηο πξνθεηκέλνπ λα ηνλψζνπλ ηηο εμαγσγέο ηεο νηθνλνκίαο ηνπο. Π.ρ. θίλεηξα πνπ παξέρεη ην ειιεληθφ θξάηνο ζε ειιεληθέο επηρεηξήζεηο ζηα πιαίζηα αλαπηπμηαθψλ λφκσλ. Σα θίλεηξα απηά κπνξεί λα παξέρνληαη θαη απφ ηηο θπβεξλήζεηο ησλ ρσξψλ ππνδνρήο, κε ζηφρν λα πξνζειθχζνπλ μέλεο επελδχζεηο Ζ πιενλάδνπζα παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα, αλ θαη θάηη ηέηνην δελ απνηειεί ζπλεζηζκέλν θαηλφκελν θαη αθνξά επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο είλαη βξαρπρξφληα πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηελ δηεζλνπνίεζε. 3.3 ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ χκθσλα κε ηελ δηεζλή βηβιηνγξαθία θαη ηα απνηειέζκαηα πνιπάξηζκσλ εκπεηξηθψλ κειεηψλ πνπ έρνπλ δηεμαρζεί ζε δηαθνξεηηθέο ρψξεο νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο πνπ απνθαζίδνπλ λα εηζέιζνπλ ζε δηεζλείο αγνξέο αληηκεησπίδνπλ κηα ζεηξά εκπνδίσλ πνπ απνδίδνληαη αθελφο ζην εμσηεξηθφ θαη αθεηέξνπ ζην εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο πνπ έρνπλ ζεκαληηθή επίδξαζε ζηελ εμαγσγηθή έληαζε θαη αθνινχζσο ζηελ απφδνζε ησλ ΜΜΔ. ζν πην κηθξή ζε κέγεζνο(κε κνλάδα κέηξεζεο ηνλ αξηζκφ ηνπ πξνζσπηθνχ ή ηνπ βαζκνχ εζφδσλ)είλαη κηα επηρείξεζε είλαη πην επάισηε ζην λ αληηκεησπίζεη ζέκαηα πεξηνξηζκέλσλ πφξσλ, ιεηηνπξγηθψλ δπζθακςηψλ θαη εκπνξηθψλ απαγνξεχζεσλ. Σα εκπφδηα εμαγσγήο ζεσξνχληαη εζσηεξηθά εκπφδηα γηα ηελ επηρείξεζε θαζφηη ζρεηίδνληαη κε κηα ζεηξά δεηεκάησλ πνπ αθνξνχλ ην ελδνεπηρεηξεζηαθφ πεξηβάιινλ 17 Westhead, P., Ucbasaran, D. & Binks, M., "Internationalization Strategies Selected by Established Rural & Urban SMEs, Journal of Small Business and Enterprise Development, Vol. 11, No. 1, 2004, ζει

33 φπσο γηα π.ρ. δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηηο νξγαλσζηαθέο πεγέο θαη ηηο ελ γέλεη δπλαηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο εμαγσγέο. Απ ηελ άιιε πιεπξά εμσηεξηθά ραξαθηεξίδνληαη ηα εκπφδηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ ρψξα πνπ εδξάδεηαη ε επηρείξεζε θαζψο θαη απφ ηηο ρψξεο πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη δηεζλψο(λεσλίδνπ 1995α). Σα εζσηεξηθά εκπφδηα πνπ πξνθχπηνπλ δηαθξίλνληαη ζηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο : 1) Δκπφδηα πιεξνθφξεζεο γηα ηηο δηεζλείο αγνξέο: Πξφθεηηαη γηα δεηήκαηα πςειήο ζεκαζίαο πνπ αθνξνχλ ηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ αλάιπζε ησλ μέλσλ αγνξψλ, ηνλ εληνπηζκφ επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ θαη ηελ επηθνηλσλία κε ηνπο μέλνπο πειάηεο. Πεξηνξηζκέλε πιεξνθφξεζε γηα ηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ αλάιπζε ησλ μέλσλ αγνξψλ: Πνιιέο ΜΜΔ δελ είλαη εμνηθεησκέλεο κε δηεζλείο πεγέο πιεξνθφξεζεο αιιά θαη ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ππάξρεη βαζκφο πξνζβαζηκφηεηαο ζ απηέο δελ έρνπλ ζαθή εηθφλα ησλ απαηηνχκελσλ πιεξνθνξηψλ γηα ηελ αλάιπζε θαη αλαγλψξηζε ηνπ θαηάιιεινπ ηξφπνπ εηζφδνπ ζηηο λέεο αγνξέο κε απνηέιεζκα λα αλαιακβάλνπλ κεγαιχηεξν ξίζθν. Πξνβιεκαηηθά ζηνηρεία γηα ηηο δηεζλείο αγνξέο : Αθφκα θαη νη επηρεηξήζεηο πνπ ζπζηεκαηηθά αλαδεηνχλ ζηνηρεία πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο εμαγσγέο ππάξρεη θίλδπλνο λα ζπιιέμνπλ ζηνηρεία αλαθξηβή, ρεηξαγσγνχκελα, εκηηειή θαη κεηξήζηκα κε ιάζνο κεζφδνπο κε απνηέιεζκα ηνλ ζρεκαηηζκφ ιάζνο εηθφλαο ηηο αιινδαπέο αγνξέο. Αλαγλψξηζε ησλ μέλσλ επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ: Οη ΜΜΔ επηρεηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζην θαηψθιη ηεο εμαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ζπλήζσο δελ δηαζέηνπλ ηελ εκπεηξία γηα λ αλαγλσξίζνπλ ηηο επηρεηξεκαηηθέο επθαηξίεο πνπ αλαδχνληαη ζην εμσηεξηθφ. Γηα ηελ επίιπζε απηνχ ην δεηήκαηνο απαηηείηαη ε θαηάιιειε ππνζηήξημε απφ ηνπο θνξείο ηεο κεηξηθήο ρψξαο, ηα πξνμελεία, εκπνξηθά επηκειεηήξηα, ηα αξκφδηα ππνπξγεία θαη ηελ ππνζηήξημε ησλ ελ γέλεη θξαηηθψλ θνξέσλ. 2) Λεηηνπξγηθά εκπφδηα: Πξφθεηηαη γηα εκπφδηα πνπ αθνξνχλ ηηο επηρεηξεζηαθέο ιεηηνπξγίεο δειαδή ηελ ρξεκαηνδφηεζε, ηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο πνπ έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ηηο εμαγσγέο θαη ζχκθσλα κε έξεπλεο πνπ έρνπλ δηελεξγεζεί ζε δείγκαηα επηρεηξήζεσλ αζθνχλ κεζαίν βαζκφ επίδξαζεο ζηηο εμαγσγέο. 33

34 Με θαηάιιειν θαη κε εθπαηδεπκέλν πξνζσπηθφ γηα ηελ δηελέξγεηα εμαγσγψλ : Σν ζπγθεθξηκέλν εκπφδην απνηειεί κηα πνιχ ζνβαξή ηξνρνπέδε γηα ηηο ΜΜΔ θαζψο ππάξρεη έιιεηςε πξνζσπηθνχ πνπ λα αζρνιείηαη κε ηελ επηπξφζζεηε αξκνδηφηεηα ησλ εμαγσγηθψλ ιεηηνπξγηψλ (Gomez-Mejia 1988).Σν πνζνζηφ ησλ ππαιιήισλ πνπ δεζκεχνληαη ζηηο εμαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο είλαη πνιχ ρακειφηεξν απφ ηελ ζπλνιηθή ζπλεηζθνξά ησλ εμαγσγψλ ζηηο ζπλνιηθέο πσιήζεηο ηεο επηρείξεζεο. Πξνβιήκαηα ζρεηηδφκελα κε ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ζπρλά πξνθχπηνπλ θη απφ ηελ έιιεηςε εμεηδηθεπκέλσλ γλψζεσλ θαη εθπαίδεπζεο ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ είλαη αξκφδηνη κε ηηο εμαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Σέηνηαο θχζεσο πξνβιήκαηα είλαη γξαθεηνθξαηηθά ή δεηήκαηα logistics θαη επηθνηλσλίαο κε μέλνπο πειάηεο. Σα κεγαιχηεξεο θιίκαθαο πξνβιήκαηα πνπ εληνπίδνληαη είλαη ε αδπλακία εχξεζεο θαηάιιεισλ ζηειερψλ γηα εμαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο θαη ηελ θαηάιιειε εκπεηξία γηα εμαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ λα κπνξνχλ λα πξνσζήζνπλ ηα πξντφληα ηεο επηρείξεζεο ζην εμσηεξηθφ, ε αδπλακία έθζεζεο ηνπο ζηηο μέλεο θνπιηνχξεο θαη ζηα λέα πεξηβάιινληα ησλ μέλσλ ρσξψλ, ε κε γλψζε ηνπο ζε μέλεο γιψζζεο θαζψο θαη ε αδπλακία δηακνλήο ηνπο ζην εμσηεξηθφ επί καθξφλ. έλα κεγάιν βαζκφ απηά ηα δεηήκαηα απνδίδνληαη ζηελ έιιεηςε εθπαίδεπζεο θαη ηεο αλάπηπμεο ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο επηρείξεζεο ζε δεηήκαηα εμαγσγψλ. Πεξηνξηζκέλνο ρξφλνο ζηειερψλ γηα λ αζρνιεζνχλ κε ηηο εμαγσγέο: ηηο κηθξνχ κεγέζνπο επηρεηξήζεηο νη απνθάζεηο γηα ηελ είζνδν ζε λέεο αγνξέο ιακβάλνληαη απφ έλα ζηέιερνο πνπ είλαη ζπλήζσο ην δηεπζπληηθφ ην νπνίν ηαπηφρξνλα αζρνιείηαη θαη κε δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ θαη ην εγρψξην πεξηβάιινλ. Απηφ ην θαηλφκελν ζπλαληάηαη ζε επηρεηξήζεηο κε ζηειέρε πνπ ζπλδένπλ ηηο εμαγσγέο κε πςειά ξίζθα, ρακειφηεξα θέξδε θαη κεγαιχηεξα θφζηε ζε ζρέζε κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ εγρψξηα αγνξά. Έιιεηςε θεθαιαίνπ θίλεζεο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε εμαγσγψλ : Ζ δέζκεπζε ζε εμαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο απαηηεί πεξηζζφηεξα έμνδα ζηελ αλαδήηεζε λέσλ αγνξψλ, εχξεζε λέσλ πειαηψλ, πηνζέηεζε εμαγσγηθήο ζηξαηεγηθήο κάξθεηηλγθ. Γηα ηηο κηθξνκεζαίνπ κεγέζνπο επηρεηξήζεηο απηφ 34

35 δεκηνπξγεί πεξαηηέξσ εκπφδηα θαζφηη αλ είλαη επηβαξπκέλεο νηθνλνκηθά ήδε ζηελ εγρψξηα αγνξά. ε ηέηνηνπ είδνπο εκπφδηα νη επηρεηξήζεηο ζπλήζσο εληζρχνληαη απφ ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζε επξσπατθά πξνγξάκκαηα ρξεκαηνδφηεζεο ή ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζηνπο ιεγφκελνπο αλαπηπμηαθνχο λφκνπο ή κε θξαηηθέο επηρνξεγήζεηο. 3) Δκπφδηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην κάξθεηηλγθ: Σα ελ ιφγσ εκπφδηα αθνξνχλ ηελ πνιηηηθή ηεο επηρείξεζεο γηα ηα πξντφληα, ηελ ηηκνιφγεζε, ηελ δηαλνκή,ηα Logistics, θαη ηελ ζηξαηεγηθή πξνψζεζεο ησλ πξντφλησλ(moini 1997; Kedia and Chhokar 1986). Απφ απηά ηα επξέσο δηαδεδνκέλα είλαη ε εμαζθάιηζε ησλ πξνηχπσλ πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ, ε απφθηεζε αμηφπηζηεο αληηπξνζψπεπζεο θαη ε αληηκεηψπηζε ησλ πςεινχ θφζηνπο κεηαθνξψλ θαη αζθάιηζεο. 4) Δκπφδηα πνπ αθνξνχλ ην πξντφλ πγθεθξηκέλεο πξνδηαγξαθέο εμαγσγηθψλ πξντφλησλ: H εμαγσγή πξντφλησλ απφ ηηο επηρεηξήζεηο απαηηεί ηελ πξνζαξκνγή ησλ πξντφλησλ ηεο επηρείξεζεο ζε πξνδηαγξαθέο πνηφηεηαο φπσο νξίδνληαη ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Πνιιέο μέλεο θπβεξλήζεηο ζεζπίδνπλ εηδηθή λνκνζεζία γηα ηελ εθαξκνγή εηδηθψλ πξνηχπσλ πνηφηεηαο γηα νξηζκέλεο θαηεγνξίεο αγαζψλ. Έλα παξάδεηγκα είλαη νη θαλνληζκνί κε ζηφρν ηελ πξνζηαζία ηεο πγείαο θαη ηεο αζθάιεηαο ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο ππνδνρήο, κε ηνπο νπνίνπο ν εμαγσγέαο είλαη ππνρξεσκέλνο λα ζπκκνξθψλεηαη κε ην πξφζζεην θφζηνο. Αλ θαη απηέο νη απαηηήζεηο κπνξεί λα απνηειέζνπλ πξφβιεκα γηα ηε κηθξή επηρείξεζε, νη έμππλεο θαη επέιηθηεο δηνηθήζεηο ζα πξέπεη λα επσθειεζνχλ απφ απηέ ηηο αιιαγέο γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ζηελ νξγάλσζε θαη ηελ απφθηεζε ελφο αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Εεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ ζπζθεπαζία θαη ηηο εηηθέηεο ησλ πξντφλησλ: Πνιιά πξντφληα πνπ πσινχληαη ζην εμσηεξηθφ πξέπεη λα είλαη ζπζθεπαζκέλα κ έλα νξηζκέλν ηξφπν γηα ηελ αζθάιεηα θαη ηε κεηαθνξά, απνζήθεπζε θαη ην ρεηξηζκφ. Δπηπιένλ, νη νδεγίεο πνπ πεξηέρνληαη κέζα ζηελ ζπζθεπαζία πξέπεη λα ζπληάζζνληαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε γιψζζα/εο θαη λα πεξηιακβάλνπλ εηδηθέο πιεξνθνξίεο πνπ απαηηνχληαη απφ ηε ρψξα ππνδνρήο, φπσο ε εκεξνκελία ιήμεο, ν ηχπνο ησλ ζπζηαηηθψλ, θαη ην θαζαξφ βάξνο. Δπηπιένλ, ηα ζχκβνια, νη εηθφλεο θαη ηα ρξψκαηα πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ εηηθέηα ζα πξέπεη λα πξνζαξκφδνληαη ψζηε λ 35

36 αληαπνθξίλνληαη ζηηο μέλεο πξνηηκήζεηο (Ceteora θαη Graham 2001). Οη κηθξέο επηρεηξήζεηο βξίζθνπλ απηέο ηηο αιιαγέο ζηε ζπζθεπαζία θαη ηε ζήκαλζε πάξα πνιχ ρξνλνβφξα θαη δαπαλεξή, αλ θαη ζεκαληηθφ είλαη λα επηηεπρζεί ε δηείζδπζε ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ. 5) Εεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ ηηκή ησλ πξντφλησλ: Παξνρή ηθαλνπνηεηηθψλ ηηκψλ γηα ηνπο πειάηεο: Έλα ζνβαξφ πξφβιεκα είλαη ζπρλά ε αδπλακία ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ λα πξνζθέξνπλ ηθαλνπνηεηηθέο ηηκέο ζην εμσηεξηθφ. Αλ θπξίσο απνδίδεηαη ελ κέξεη ζηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο αλά κνλάδα πξντφληνο, ιφγσ ηνπ κηθξνχ θχθινπ παξαγσγήο ελψ ηαπηφρξνλα νη ηηκέο εμαγσγήο κπνξεί επίζεο λα λα θιηκαθσζνχλ ιφγσ ησλ (1) επηπιένλ δαπαλψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ πξντφληνο, ζπζθεπαζία ηνπ, θαη ησλ ππεξεζηψλ ζην εμσηεξηθφ (2) ηεο αχμεζε ηνπ δηνηθεηηθνχ, ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο θαη ησλ εμφδσλ κεηαθνξάο (3) ηνπο θφξνπο, ηνπο δαζκνχο πνπ επηβάιινληαη θαηά θαηά ηελ είζνδν ζηελ ρψξα ππνδνρήο (4) ηνπ πςειφηεξνπ θφζηνπο κάξθεηηλγθ θαη ηεο δηαλνκήο ησλ αγαζψλ ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ (Tersptra θαη Sarathy 2000). Οη εμαγσγείο κπνξνχλ λα κεηψζνπλ ηνλ αληίθηππν απηνχ ηνπ πξνβιήκαηνο ρξεζηκνπνηψληαο π.ρ. ην νξηαθφ θφζηνο ηηκνιφγεζεο θαζψο θαη κεζφδνπο άκεζεο δηαλνκή. Γπζθνιίεο γηα ηελ αληηζηνίρεζε ησλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ κε ηνπο αληαγσληζηέο: Σν ζπγθεθξηκέλν δήηεκα απνηειεί έλα ζνβαξφ πξφβιεκα ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ θαη είλαη απφξξνηα ηνπ δηαθνξεηηθνχ επηπέδνπ θφζηνπο ζην ηξφπν παξαγσγήο, δηαλνκήο.logistics, ζηελ έθδνζε ησλ πξαθηηθψλ ληάκπηλγθ απφ αληαγσληζηέο θαη ηεο θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο. Γηα ηελ ππέξβαζε απηνχ ηνπ εκπνδίνπ νη κηθξνί αληαγσληζηέο ελδείθλπληαη λα ζηνρεχνπλ ζε κηθξέο θαη εμεηδηθεπκέλεο αγνξέο (Doole θαη Lowe 2001). 6) Δκπφδηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ δηαλνκή ησλ πξντφλησλ Πξφζβαζε ζηα εμαγσγηθά θαλάιηα δηαλνκήο : Γηα ηελ είζνδν κηαο επηρείξεζεο ζε κηα λέα αγνξά θαη ζηελ εδξαίσζε ηεο απαηηείηαη πξνζβαζηκφηεηα ζε ηζρπξά θαλάιηα δηαλνκήο πνιιά απφ ηα νπνία είλαη θαηνρπξσκέλα απ ηνλ αληαγσληζκφ, ελψ ην κήθνο ηνπ θαλαιηνχ κπνξεί λα είλαη αξθεηά θνζηνβφξν ή δχλακε ηνπ θαλαιηνχ λα ζπγθεληξψλεηαη ζε έλαλ 36

37 δηαλνκέα πνπ ειέγρεη ζην δηθφ ηνπ βαζκφ ηελ είζνδν ηεο επηρείξεζεο ζε δηάθνξα επίπεδα ηνπ ζπζηήκαηνο (Czinkota and Ronkainen 2001). Απφθηεζε αμηφπηζηεο παξνπζίαο ζηηο μέλεο αγνξέο: Μηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πξνθιήζεηο θαη ην ζεκαληηθφηεξν εκπφδην πνπ αληηκεησπίδνπλ νη εμαγσγείο είλαη ε απφθηεζε αμηφπηζηεο αληηπξνζψπεπζεο ζην εμσηεξηθφ. Απηφ είλαη επεηδή είλαη πνιχ δχζθνιν λα βξεη μέλνπο εθπξνζψπνπο πνπ ζα αληαπνθξίλνληαη ζηηο εμαγσγηθέο απαηηήζεηο(ηελ εδαθηθή θάιπςε, κε θαιή νηθνλνκηθή θαηάζηαζε θαη θαηάιιειν πλεχκα), ηθαλφηεηεο νξγαλσηηθέο (κε ζθνπφ ηηο δηεπζεηήζεηο κε ην ηκήκα logistics ), θαη ηε δεκηνπξγία θαιήο εηθφλαο ζην εμσηεξηθφ (δεκηνπξγία θαιήο θήκεο ζηελ αγνξά, θαιψλ δεκφζησλ ζρέζεσλ κε ηε θπβέξλεζε, πλεχκα ζπλεξγαζίαο). Γηαηήξεζε ειέγρνπ ζηνπο κεζάδνληεο: Ζ γεσγξαθηθή θαη πνιηηηζκηθή απφζηαζε κεηαμχ ησλ ρσξψλ νδεγεί ζε ιηγφηεξν έιεγρν ησλ κεζαδφλησλ ζηηο μέλεο αγνξέο. Απηή ε θαηάζηαζε γίλεηαη ρεηξφηεξε φηαλ :(1) ππάξρεη κεγαιχηεξε εμάξηεζε απφ ηνπο κεζάδνληεο ιφγσ λνκηθψλ ζπκθσληψλ θαη δεζκεχζεσλ (2) είλαη δχζθνιν λα βξνπλ άιινπο κεζάδνληεο ζηελ αγνξά σο αληηθαηαζηάηεο θαη (3) ζηελ πεξίπησζε πνπ κεζάδσλ εκπνξεχεηαη άιιεο ζεηξέο πξντφλησλ επηθεξδέζηεξεο απφ εθείλεο ηνπ εμαγσγέα. Σξφπνη άκβιπλζεο ηνπ πξνβιήκαηνο είλαη: ε πξνζθνξά θηλήηξσλ, π.ρ. αληαγσληζηηθά πεξηζψξηα θέξδνπο, ε έξεπλα αγνξάο βνήζεηα, ε επέθηαζε ησλ πηζηψζεσλ θαη ε αχμεζε ηεο επηθνηλσλίαο κε ηηο ρψξεο εμαγσγήο. 7) Δκπφδηα πξνψζεζεο: Σα εκπφδηα απηά δεκηνπξγνχληαη απφ ηελ πνηθηιία ησλ δηαθνξεηηθψλ θαηαλαισηηθψλ πξνηηκήζεσλ θαη ησλ θαηαλαισηηθψλ πξνηχπσλ θαη ησλ θπβεξλεηηθψλ πεξηνξηζκψλ. πλήζσο δεκηνπξγνχληαη απφ ηελ κε πξνζβαζηκφηεηα ζηα ΜΜΔ, ζηελ πνηθηινκνξθία ηνπ αγνξαζηηθνχ θνηλνχ θαη θπξίσο ζηελ κε νηθνλνκηθή δχλακε γηα ηελ δηάδνζε ηεο δηαθήκηζεο ζε πνιιέο ρψξεο. 8) Γηαδηθαζηηθά εκπφδηα Γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο εμαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο: Οη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο αληηκεησπίδνπλ ην δήηεκα ηεο γξαθεηνθξαηηθήο δηαδηθαζίαο, θαη άιισλ εμαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ πνπ πξνμελνχλ απψιεηα ρξφλνπ θη αχμεζε θφζηνπο δπζρεξαίλνληαο ηηο 37

38 εμαγσγέο(μoini 1997).Έρεη θαηαγξαθεί απφ έξεπλεο φηη ην 7% ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο εμαγσγψλ απνδίδεηαη ζε γξαθεηνθξαηηθά θφζηε(σerpstra and Sarathy 2000).Πεγή ησλ πξνβιεκάησλ είλαη νη θξαηηθέο ιεηηνπξγίεο θαη θαλνληζκνί πνπ πξνέξρνληαη θπξίσο απφ ηελ κεηξηθή ρψξα θαη ζπλήζσο επεξεάδνπλ ηελ έληαζε ησλ εμαγσγψλ. Πξνβιεκαηηθή επηθνηλσλία κε ηνπο μέλνπο πειάηεο: Ζ επηθνηλσλία θάπνηεο θνξέο δπζρεξαίλεηαη κε ηνπο μέλνπο πειάηεο ιφγσ ησλ γεσγξαθηθψλ θαη ςπρνινγηθψλ απνζηάζεσλ κεηαμχ εμαγσγψλ θαη πειαηψλ δεκηνπξγψληαο θαζπζηεξήζεηο θαη ιάζνο πιεξνθφξεζε. 3.4 ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΔΠΗΣΤΥΟΤ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Γηα ηηο επηρεηξήζεηο, βαζηθφ είλαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο απνθαζίδνπλ λα εηζέιζνπλ ζε μέλεο αγνξέο θαη ηελ ζεµαζία πνπ έρεη γη απηνχο ε δηεζλνπνίεζε ηεο επηρείξεζεο ηνπο. Σν πξψην µεγάιν βήµα είλαη λα αλαγλσξίζνπλ πνηεο είλαη νη θαηάιιειεο αγνξέο. Αξρηθά, γίλεηαη µηα ηππηθή αλαδήηεζε γεληθψλ πιεξνθνξηψλ γηα ηελ αγνξά, ζε ζρέζε µε ηνλ πιεζπζµφ, ην θιίµα, ηελ πνιηηηθή δνµή, ην νηθνλνµηθφ θιίµα, ηηο ππνδνµέο θαη ηηο ηερλνινγίεο πνπ ζηγά ζηγά νδεγεί ζε ζπµπεξάζµαηα γηα ηελ παξνχζα θαη µειινληηθή θαηάζηαζε ηεο αγνξάο θαη ηηο ηάζεηο ηεο βηνµεραλίαο. απηή ηε θάζε, ε ελδηαθεξφµελε πηρείξεζε επηδηψθεη λα µάζεη εάλ ππάξρνπλ θπβεξλεηηθνί πεξηνξηζµνί θαη θαλνληζµνί. Ζ επηρείξεζε ζε απηή ηε θάζε ζπιιέγεη πιεξνθνξίεο γηα ηα ζπζηήµαηα δηαλνµήο, ηελ ηηµνινγηαθή πνιηηηθή θαη ηηο πξνσζεηηθέο θηλήζεηο. Δθφζνλ έρεη πξνεγεζεί θαιή µειέηε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ µάθξν πεξηβάιινληνο ζηελ ελ ιφγσ αγνξά, επφµελν βήµα είλαη λα αλαγλσξίζεη ε επηρείξεζε ην µνλαδηθφ πιενλέθηεµα πνπ δηαθνξνπνηεί ην πξντφλ ηεο απφ ηνλ αληαγσληζµφ ζηελ μέλε αγνξά 18. πλεπψο, ε επηρείξεζε θαιείηαη λα απαληήζεη ζε νξηζµέλα εξσηήµαηα πνπ αθνξνχλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ πξντφληνο ηεο ζηελ λέα αγνξά. Οθείιεη λα γλσξίδεη πνηά είλαη ηα δπλαηά θαη αδχλαµα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξντφληνο ηεο, ηη αλάγθεο µπνξεί λα εμππεξεηήζεη, εάλ ρξεηάδεηαη 18 Kotler, P., Marketing Management, 11th Edition, Prentice-Hall, Upper Saddle River, NJ,

39 θάπνηα πξνζαξµνγή γηα λα µπεη ζε λέα αγνξά. Δπηπιένλ πξέπεη λα θάλεη θάπνηεο ππνζέζεηο ζε ζρέζε µε ηελ παξαγσγή ηνπ πξντφληνο, εάλ πςειφηεξεο παξαγφµελεο πνζφηεηεο θαζψο θαη νη θπµαηλφµελεο ηηµέο ησλ πξψησλ πιψλ έρνπλ επίπησζε ζην θφζηνο. ια απηά πξέπεη λα ηα γλσξίδεη απφ ηελ αξρή, γηαηί θαζψο δηεηζδχεη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζηελ αγνξά ζα είλαη δχζθνιν λα αληαπνθξηζεί ζε απαηηήζεηο πνπ δελ είρε ιάβεη ππφςηλ. Δθφζνλ έρνπλ μεθαζαξηζηεί νη δπλαηφηεηεο ηνπ πξντφληνο, νξίδεηαη ν ηξφπνο εηζφδνπ ζηελ μέλε αγνξά. Τπάξρνπλ πνιιέο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο θαη ε επηρείξεζε θαιείηαη λα επηιέμεη ηελ θαιχηεξε δπλαηή θάησ απφ ηηο δεδνµέλεο ζπλζήθεο 19. Μηα πξψηε έλδεημε είλαη ν ηξφπνο πνπ επηιέγνπλ νη εηζαγσγείο αληαγσληζηηθψλ πξντφλησλ γηα λα εηζέιζνπλ ζηελ αγνξά θαη ζηε ζπλέρεηα ε αλαδήηεζε πηζαλψλ ζπλεξγαηψλ µε θαιή θήµε ζηελ αγνξά. εµαληηθφ ξφιν ζηελ επηινγή απηή παίδεη ηη επίπεδν ειέγρνπ επηζπµεί ε επηρείξεζε λα δηαηεξήζεη ζηελ αγνξά θαη ηη ππνζηήξημε ρξεηάδεηαη ην πξντφλ. Ζ εγγχηεηα ηεο επηιεγφµελεο αγνξάο θαζψο θαη λνµηθά ζέµαηα ζε ζρέζε µε ζπλεξγαζίεο είλαη θξίζηµα πξνθεηµέλνπ ε επηρείξεζε λα θαηαιήμεη ζηελ πην απνηειεζµαηηθή επηινγή. Δλ φςεη ηεο πξφθιεζεο πνπ παξνπζηάδεηαη πιένλ ζηελ επηρείξεζε, είλαη δεδνµέλν φηη πξέπεη φιν ην πξνζσπηθφ λα ζπλεηδεηνπνηήζεη ηε δέζµεπζε ηεο επηρείξεζεο. ινη νθείινπλ λα γλσξίδνπλ ηνπο ιφγνπο ηεο επηρείξεζεο πνπ ηελ σζνχλ ζε μέλεο αγνξέο. Σελ ίδηα ζηηγµή, έρνληαο θαιή γλψζε ησλ δπλαηψλ ζεµείσλ θαη ησλ αδπλαµηψλ ηεο επηρείξεζεο, ζα µπνξέζνπλ λα ζπλεηζθέξνπλ ν θαζέλαο απφ ηελ πιεπξά ηνπ ζηελ θνηλή δέζµεπζε ηεο επηρείξεζεο. Παξάιιεια µε ηε δέζµεπζε, ε επηρείξεζε ζα νξίζεη ηηο νηθνλνµηθέο ηεο πξνζδνθίεο απφ απηή ηελ θίλεζε, φπσο επίζεο θαη µεηξήζηµα µεγέζε γηα ηελ επηηπρία ηεο ζηηο μέλεο αγνξέο. εδνµέλεο ηεο δέζµεπζεο ηεο επηρείξεζεο, είλαη απαξαίηεην λα γίλεη ζαθέο φηη απαηηνχληαη πφξνη (αλζξψπηλν δπλαµηθφ, θεθάιαην, θ.ά.), ην είδνο θαη ηα επίπεδα ησλ νπνίσλ ζα εμαξηεζνχλ απφ ηελ ζηξαηεγηθή πνπ ε επηρείξεζε ζα αθνινπζήζεη. Οη αλάγθεο ζε θεθάιαηα πξέπεη λα γίλνπλ γλσζηέο απφ ηελ αξρή θαη λα γίλεη ζσζηφο επηµεξηζµφο απηψλ. Θα ηεζεί έλα µαθξνπξφζεζµν πιάλν, αλάινγα µε ηηο πξνζδνθίεο ηεο επηρείξεζεο, βάζεη ηνπ νπνίνπ ζα νξηζηνχλ νη δαπάλεο πνπ απαηηνχληαη ζην μεθίλεµα θαη ην ρξνληθφ πιαίζην µέζα ζην νπνίν ε επηρείξεζε ζα 19 Cateora, P., R. & Graham, J.L, International Marketing, Mc Graw Hil, 11th Edition, ΝΤ,

40 αλαµέλεη απφδνζε ηεο επέλδπζεο. Θα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη ζέκαηα ηερληθήο θχζεο φπσο ε γιψζζα. Έλα άιιν ζέµα εμίζνπ ζεµαληηθφ είλαη νη απαηηήζεηο πνπ έρεη ε μέλε ρψξα ζε γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο (έθδνζε εγγξάθσλ, αδεηψλ, πηζηνπνηεηηθψλ, θ.α.). Ο ηξφπνο πιεξσµήο πνπ ζπλεζίδεηαη ζε εµπνξηθέο ζπλαιιαγέο δηαθέξεη απφ ρψξα ζε ρψξα. Σέινο, νη λνµηθέο δηαδηθαζίεο είλαη απαξαίηεην λα γλσζηνπνηνχληαη απφ θάπνηνλ πνπ γλσξίδεη θαιά ην λνµηθφ θαζεζηψο ηεο ρψξαο, ηδηαίηεξα ζε πεξηπηψζεηο εθηφο Δπξσπατθήο Έλσζεο φπνπ εθαξµφδνληαη εηδηθνί λφµνη αλάινγα µε ηελ θαηαγσγή ηεο εηζεξρφµελεο επηρείξεζεο. Αθνχ έρνπλ πξνεγεζεί φια ηα βήµαηα πνπ πξναλαθέξζεθαλ θαη ηα νπνία αθνξνχζαλ θαηαγξαθή ηεο πθηζηάµελεο θαηάζηαζεο, ε επηρείξεζε είλαη έηνηµε λα ζπληάμεη έλα ζηξαηεγηθφ ζρέδην µάξθεηηλγθ. πγθεληξψλνληαη δεδνµέλα θαη ζηφρνη θαη µπαίλνπλ µέζα ζε έλα ζπζηεµαηηθφ πιάλν θηλήζεσλ. Απηφ ην πιάλν πεξηέρεη ζπγθεθξηµέλνπο ζηφρνπο, ρξνλνδηάγξαµµα πινπνίεζεο θαη ζπζηήµαηα ειέγρνπ θαη εθηίµεζεο ησλ απνηειεζµάησλ. Ηδηαίηεξα, ην ζεµείν ειέγρνπ είλαη πνιχ ζεµαληηθφ θαη δξα ζαλ δηθιείδα αζθαιείαο γηα ηελ επηρείξεζε, θαζψο ηεο παξέρεη µέηξν γηα ηελ ζηαδηαθή πξφνδφ ηεο θαη βνεζά ηε δηνίθεζε λα δίλεη θίλεηξα ζην πξνζσπηθφµε µεηξήζηµνπο ζηφρνπο. ια απηά ζπλεηζθέξνπλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ µίγµαηνο µάξθεηηλγθ, ην νπνίν απνηειείηαη απφ ηέζζεξα µέξε: πξντφλ, ηηµνινγηαθή πνιηηηθή, δηαλνµή θαη πξνβνιή. Μεηά ηε ζχληαμε ηνπ πιάλνπ δξάζεο, ζα πξέπεη λα νξηζηεί ε νµάδα πνπ ζα αζρνιεζεί θπξίσο µε ηελ εθαξµνγή ηνπ ζπγθεθξηµέλνπ πιάλνπ. Καη βέβαηα, ε αλαθνξά δελ γίλεηαη µφλν ζην ζπγθεθξηµέλν ηµήµα πνπ αζρνιείηαη κε ηηο δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο µηαο επηρείξεζεο. ηελ νκάδα απηή ζα πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ άηνκα θαη απφ ηελ παξαγσγή, θαη ην νηθνλνµηθφ ηµήµα, θαη απφ ην εκπνξηθφ ηκήκα. Κάζε έλαο ζα ζπλεηζθέξεη ζηελ πξνζπάζεηα ηεο επηρείξεζεο γηα είζνδν ζηελ λέα αγνξά εμαζθαιίδνληαο ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Πνιιέο θνξέο, κπνξεί λα ρξεηαζηεί λα εµπιαθνχλ θαη εμσηεξηθνί ζπλεξγάηεο ηεο επηρείξεζεο, νη νπνίνη ζα ζπλεξγάδνληαη άκεζα µε ηελ νµάδα. Δθφζνλ έρνπλ ζπληνληζηεί φια ηα εµπιεθφµελα µέξε, ζα ηεζεί ζε εθαξµνγή ην ζπγθεθξηκέλν πιάλν, γλσξίδνληαο φηη θάζε θίλεζε ζηε μέλε αγνξά ελέρεη θίλδπλν γηα ηελ επηρείξεζε, αθνχ πνηέ δελ είλαη δπλαηφ λα γλσξίδεη θάζε δπλαηή ιεπηνµέξεηα γηα ηε ζπγθεθξηµέλε αγνξά. Δδψ µεγάιε ζεµαζία έρεη ε εµπεηξία πνπ έρεη απνθηήζεη ε επηρείξεζε απφ ηπρφλ αλάινγεο πξνζπάζεηεο ζην παξειζφλ. Με άμνλα ηε δέζµεπζε ηεο 40

41 επηρείξεζεο πνπ θέξεη µαδί ηεο ζηελ απνζηνιή πνπ ηεο αλαηέζεθε, ε ζπγθξνηεµέλε νµάδα μεθηλάεη ηηο πξνζπάζεηεο δηείζδπζεο ζηελ λέα αγνξά 20. Αθνχ έρεη νινθιεξσζεί φιε ε δηαδηθαζία βάζεη ηνπ πιάλνπ ζηξαηεγηθήο, ην ηειεπηαίν βήµα είλαη ν έιεγρνο θαη ε αμηνιφγεζε ηνπ φινπ εγρεηξήµαηνο. Αλεμάξηεηα απφ ην βαζµφ πξνεηνηµαζίαο ηεο επηρείξεζεο θαη ηνλ ηειηθφ βαζµφ δηείζδπζεο θαη ηελ απνηειεζµαηηθφηεηα εηζφδνπ ζηελ λέα αγνξά, είλαη ζεµαληηθφ ε δηνίθεζε λα πεξάζεη ην µήλπµα φηη εμαζθαιίζηεθε ην θαιχηεξν δπλαηφ απνηέιεζµα θαη λα θαηαγξαθεί θάζε βήµα πνπ αθνινπζήζεθε. Με απηφ ηνλ ηξφπν, παξάιιεια µε ηηο ζπλερείο αιιαγέο ηεο αγνξάο, θαη ε επηρείξεζε ζα αλαπξνζαξµφδεηαη. Με ην λα ππάξρεη ζπλερήο έιεγρνο θαη αμηνιφγεζε, ε επηρείξεζε δελ ζα αθεζεί πνηέ ζε ζηαζηµφηεηα θαη ζα αθνινπζεί ηελ αγνξά 21. Ζ ζηξαηεγηθή εηζφδνπ ζηελ μέλε αγνξά ζα θαζνξίζεη ηελ ζρέζε ηεο επηρείξεζεο µε ηνπο λένπο πειάηεο ηεο. Δζηηάδνληαο, ινηπφλ, ην βιέµµα ηεο ε επηρείξεζε ζε λέεο αγνξέο-ζηφρνπο, νθείιεη πξψηα απ φια λα μεθαζαξίζεη ην πιαίζην µέζα ζην νπνίν ζα θηλεζεί αμηνινγψληαο ην δηεζλέο επηρεηξεµαηηθφ πεξηβάιινλ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΚΑΗ ΑΝΑΛΤΖ ΓΗΔΘΝΧΝ ΑΓΟΡΧΝ Ζ δηεζλνπνίεζε γίλεηαη µε δηαθνξεηηθνχο ξπζµνχο αλάινγα µε ηελ επηρείξεζε θαη ηνλ θιάδν, ελψ ν βαζµφο επέθηαζεο θαη δηείζδπζεο ζε άιιεο αγνξέο εμαξηάηαη θαηά θχξην ιφγν απφ ηελ γλσξηµία µε ηελ μέλε αγνξά θαη ηελ εµπεηξία πνπ απνθηά θαλείο βαζµηαία. Ζ ζηξνθή πξνο ηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ έξρεηαη ζαλ ινγηθή ζπλέπεηα ησλ πεξηνξηζµέλσλ δπλαηνηήησλ θαη επθαηξηψλ εμάπισζεο µηαο επηρείξεζεο ζηελ εγρψξηα αγνξά. ε απηή ηε πεξίπησζε, πξέπεη λα θαηαζηεί ζαθέο φηη ε επηρείξεζε, πξνθεηµέλνπ λα πεξηνξίζεη ην βαζµφ αβεβαηφηεηαο πνπ αθνινπζεί ην άλνηγµα πξνο ην εμσηεξηθφ, νθείιεη λα μεθηλήζεη µηα βαζµηαία πξνζέγγηζε ζε φµνξεο ρψξεο. Δπηπιένλ, πεξηνξηζµέλνη πφξνη ζα θάλνπλ ηελ εηαηξεία λα αλαδεηήζεη ηξφπνπο 20 Darling, J.R. & Seristo, H.T., 2004, Key Steps For Success in Export Markets: A New Paradigm for Strategic Decision Making, European Business Review, Vol. 16, No. 1, 2004, 21 Darling, J.R. & Seristo, H.T., Key Steps For Success in Export Markets: A New Paradigm for Strategic Decision Making, European Business Review, Vol. 16, No. 1, 2004, ζει

42 δηεζλνπνίεζεο ιηγφηεξν δαπαλεξνχο θαη επηθίλδπλνπο. Σηο ηειεπηαίεο δχν δεθαεηίεο, νη εηαηξείεο έρνπλ ζηξαθεί πξνο ηε δηεζλή αγνξά, ιφγσ ηεο αλάγθεο λα εθµεηαιιεπζνχλ ηηο επθαηξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη ζε μέλεο αγνξέο θαη λα απαληήζνπλ ζηηο ζπλερψο απμαλφµελεο αλάγθεο ησλ θαηαλαισηψλ ζε παγθφζµην επίπεδν. Λφγσ ηνπ άθξσο αληαγσληζηηθνχ πεξηβάιινληνο, θξίλεηαη απαξαίηεηε ε εηζαγσγή λέσλ πξντφλησλ θάησ απφ πνιχ γξήγνξνπο ξπζµνχο. πλεπψο, νη ζπλζήθεο δηεζλνπνίεζεο δεµηνπξγνχλ λέεο θαηαζηάζεηο ελδνεηαηξηθά, ζηηο νπνίεο νθείινπλ λα πξνζαξµνζηνχλ νη επηρεηξήζεηο ψζηε λα παξαµείλνπλ αληαγσληζηηθέο, φπσο λα ραµειψζνπλ ην θφζηνο ησλ πξντφλησλ, λα εζηηάζνπλ ζηε παξαγσγή πξντφλησλ πνπ απνηεινχλ γη απηνχο αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεµα ή λα πηνζεηήζνπλ έλα πξντφλ µε θνηλή µάξθα ζε πνιιέο ρψξεο µε θνηλέο δξάζεηο πξνψζεζεο. Ζ έληαζε αληαγσληζµνχ αλαγθάδεη ηηο εηαηξείεο λα αλαδεηνχλ νηθνλνµία θιίµαθαο ζε φιεο ηηο ιεηηνπξγηθέο θάζεηο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, νξηζµέλεο επηρεηξήζεηο πξνηίµεζαλ λα εμαγνξάζνπλ εηαηξείεο µέζα απφ ηελ αγνξά πνπ ηνπο ελδηαθέξεη, έηζη ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ έλα ηζρπξφ πξνθίι ζηελ ηνπηθή αγνξά. Καηά ζπλέπεηα, ε έληαζε ηεο δηεζλνπνίεζεο έρεη επεξεάζεη φιεο ηηο επηρεηξήζεηο, αλεμαξηήησο µεγέζνπο θαη θιάδνπ. Πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε πξνζνρή ζην φηη ε είζνδνο ζηηο μέλεο αγνξέο πξέπεη λα γίλεηαη νµαιά θαη σο θπζηθή ζπλέρεηα ηεο θαιήο γλψζεο ηνπ πξντφληνο θαη ησλ απαηηήζεσλ ησλ θαηαλαισηψλ ζηελ εγρψξηα αγνξά ΔΠΗΛΟΓΖ ΑΓΟΡΑ ΣΟΥΟΤ ΈΡΔΤΝΑ ΑΓΟΡΑ χµθσλα µε ηνλ νξηζµφ ηνπ Kottler, ε αγνξά απνηειείηαη απφ πηζαλνχο πειάηεο πνπ µνηξάδνληαη µηα ζπγθεθξηµέλε αλάγθε ή επηζπµία θαη νη νπνίνη ελδερνµέλσο λα ζέινπλ θαη λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ηθαλνπνηήζνπλ απηή ηελ αλάγθε ή επηζπµία 22. Γηα λα επηιέμνπλ νη επηρεηξήζεηο ζε πνηα αγνξά ζα δξαζηεξηνπνηεζνχλ ζα πξέπεη λα αλαιχζνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε αγνξά, ψζηε λα κπνξέζνπλ λα ζπληάμνπλ ην θαηάιιειν πιάλν ζηξαηεγηθνχ κάξθεηηλγθ. Με ηελ αλάιπζε ηεο αγνξάο (έξεπλα αγνξάο) ε επηρείξεζε βξίζθεηαη ζε ζπλερή επαθή µε ηηο αλάγθεο θαη επηζπµίεο ησλ 22 Forlani, D. & Parthasarathy, M., Dynamic Market Definition: An International Marketing Perspective, International Marketing Review, Vol. 20, No. 2,

43 θαηαλαισηψλ εληφο θαη εθηφο ηεο εγρψξηαο αγνξάο 23. Οη δξαζηεξηφηεηεο ζε δηάθνξεο παγθφζµηεο αγνξέο απαηηνχλ πιεξνθνξίεο γηα ηε ιήςε πνιιψλ απνθάζεσλ, φπσο επηινγή αγνξάο, θαηάιιειε ρξνληθή ζηηγµή, θαηάιιειν εχξνο πξντφλησλ, µεξίδην ηεο ηνπηθήο αγνξάο πνπ ζα επηδησρζεί ζηε λέα αγνξά, θ.α. Έηζη, πξνθεηµέλνπ λα ιεθζνχλ αλάινγεο απνθάζεηο γηα ηηο δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο µηαο επηρείξεζεο θξίλνληαη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ αξρηθά ηε ρψξα (π.ρ. ην πνιηηηθφ θαη λνµηθφ πεξηβάιινλ, ην νηθνλνµηθφ θιίµα, ηελ ππνδνµή, δεµνγξαθηθά θαη πνιηηηζµηθά ζηνηρεία, θιπ) θαη ηελ απφδνζε ηεο επηρείξεζεο ζε δηεζλείο αγνξέο, εάλ δξαζηεξηνπνηείηαη ήδε ζην εμσηεξηθφ, ψζηε λα εθµεηαιιεπηεί ηελ πθηζηάµελε εµπεηξία ηεο. Σα ζηνηρεία πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ έξεπλα αγνξάο, κπνξεί λα είλαη είηε πξσηνγελή, είηε δεπηεξνγελή. Ζ ζπιινγή πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ απαηηεί ζαθείο πιεξνθνξίεο πνπ λα είλαη ρξήζηµεο γηα ην ζρεδηαζµφ, ηελ επίιπζε πξνβιεµάησλ θαη ηνλ έιεγρν ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ κάξθεηηλγθ. Κάζε επηρείξεζε πνπ επεθηείλεηαη δηεζλψο πξνζπαζεί λα ηππνπνηήζεη ην µίγµα µάξθεηηλγθ (πξντφλ, ηηµή, δηαλνκή, πξνβνιή) ζε δηάθνξεο δηεζλείο αγνξέο. ηελ πξνζπάζεηα απηή, πνιηηηζµηθέο µειέηεο ησλ ηνπηθψλ αγνξψλ ζε ζπλδπαζµφ µε δεπηεξνγελή ζηνηρεία θαη ηελ εµπεηξία ησλ µάλαηδεξ ζε ηνπηθά ζέµαηα είλαη πνιιέο θνξέο επαξθείο γηα ηε ιήςε ζηξαηεγηθψλ θαη ηαθηηθψλ απνθάζεσλ µάξθεηηλγθ. ε θαηλνχξγηεο αγνξέο θαη ζε αγνξέο πνπ εμειίζζνληαη ξαγδαία, ε ζπιινγή πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ είλαη µεγάιεο ζεµαζίαο. Ζ επηρείξεζε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη δεπηεξνγελή ζηνηρεία πξηλ αξρίζεη ηε ζπιινγή πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ. Βαζηθέο πεγέο µπνξεί λα απνηειέζνπλ εζσηεξηθέο πεγέο πιεξνθφξεζεο, θξαηηθέο ππεξεζίεο πνπ ζπιιέγνπλ θαη παξέρνπλ πιεξνθνξίεο δεµνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ, επηρεηξεµαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, θαηαλάισζεο θαη εµπνξηθέο πεγέο, ζηνρεχνληαο ζηελ θαιή θαη πνιχπιεπξε γλψζε μέλσλ αγνξψλ Cateora, P., R. & Graham, J.L, International Marketing, Mc Graw Hil, 11th Edition, ΝΤ, Θαλφπνπινο Γ.Ν., Γηεζλήο Δπηρείξεζε: Πεξηβάιινλ, Γνκή, Πξνθιήζεηο, Δθδφζεηο Interbooks, 2006, ζει

44 4 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΔΠΗΚΟΠΗΖ Δηζαγσγή Αλακθηζβήηεηα, νη ΜΜΔ ζηηο αλεπηπγκέλεο νηθνλνκίεο είλαη ππεχζπλεο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο απαζρφιεζεο ζε ηαρχηεξν ξπζκφ απ φηη νη κεγάιεο επηρεηξήζεηο, απμάλνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο αγνξάο κεηψλνπλ ηηο κνλνπσιηαθέο ζέζεηο ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ θαη ελζαξξχλνπλ ηελ αλάπηπμε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δεμηνηήησλ θαη ηεο θαη ηεο θαηλνηνκίαο. Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο θξίλεηαη πνιχ ζεκαληηθφ θαη άθξσο ελδηαθέξνλ λα εμεηάζνπκε ην δήηεκα ηεο εηζαγσγήο θαη ηεο αλάπηπμεο ηεο θαηλνηνκίαο ζην πεξηβάιινλ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ επίδξαζε πνπ απηή αζθεί ζηελ νηθνλνκηθή ζέζε, ηελ αληαγσληζηηθφηεηα, ην παξαγσγηθφ θφζηνο θαη ηελ ελ γέλεη ζηξαηεγηθή ηνπο. Πην αλαιπηηθά, ζθνπφο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θεθαιαίνπ είλαη ε εηο βάζνο παξνπζίαζε ηεο ζρέζεο θαηλνηνκίαο θαη δηεζλνπνίεζεο θαζψο θαη ε παξνπζίαζε ηεο ζρέζεο δηεζλνπνίεζεο θαη απφδνζεο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ κε βάζε ηελ ειιεληθή θαη δηεζλή επηζηεκνληθή βηβιηνγξαθία θαη αξζξνγξαθία.. Γηα λα πξνζεγγηζηνχλ απνηειεζκαηηθά θαη λα ππνινγηζηνχλ νη παξαπάλσ ζρέζεηο ε επηζθφπεζε επηθεληξψλεηαη ζηε ζρέζε κεηαμχ δπν κεηαβιεηψλ: ηεο επέλδπζεο ζε θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο (σο αηηίαο) θαη ηεο αλάπηπμεο δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο (αηηηαηνχ). Παξάιιεια, εμεηάδεηαη ην θαηά πφζνλ ε αλάπηπμε δηεζλψλ εμαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κηαο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο δει. δηεζλνπνίεζε (κεηαβιεηή Υ) έρεη αληίθηππν ζηελ απφδνζε ηεο (κεηαβιεηή Φ). ρέζε θαηλνηνκίαο-δηεζλνπνίεζεο Με ηα ρξφληα, ην δήηεκα ηεο δηεζλνπνίεζεο ηεο επηρείξεζεο έρεη θαηαιάβεη πνιιέο ζειίδεο ζηα ζεκαληηθφηεξα αθαδεκατθά πεξηνδηθά θαζφηη θαηλνηνκία θαη ε δηεζλνπνίεζε ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη δχν απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ επηηπρία ησλ επηρεηξήζεσλ ζήκεξα (Buckler θαη Zien, 1996 Wind θαη Mahajan, 1997). Ζ εμέιημε ηεο δηεζλνχο νηθνλνκίαο έρεη απνθαιχςεη ζεκαληηθέο αιιαγέο φζνλ αθνξά ηε δνκή ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ θαη ησλ παξακέηξσλ πνπ θαζνξίδνπλ ηνπο φξνπο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. Τπάξρνπλ δχν 44

45 θχξηνη παξάγνληεο πνπ μερσξίδνπλ πάλσ απφ πνιινχο άιινπο: o πξψηoο είλαη ν απμαλφκελνο αξηζκφο ησλ νηθνλνκηθψλ κηαο επηρείξεζεο πνπ επεξεάδνληαη απφ ηε δηεζλνπνίεζε θαη ν δεχηεξνο αλαθέξεηαη ζηελ απμαλφκελε πνιππινθφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ δηαδηθαζηψλ. Απηά ηα δχν ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα εληζρχνπλ ην έλα ην άιινλ ζε βαζκφ πνπ ε νηθνλνκηθή αλάιπζε ηνπ ζήκεξα πξέπεη λα εμεηάζεη θαη ηα δχν ηαπηφρξνλα, φηαλ πξνζπαζνχκε λα ιάβνπκε ππφςε ηε λέα δπλακηθή ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε δηεζλέο επίπεδν (Molero, 1998). Απφ ηελ ζεσξία ηνπ απφιπηνπ πιενλεθηήκαηνο πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηνλ A.Smith ζην κλεκεηψδεο έξγν ηνπ «Ο πινχηνο ησλ εζλψλ»(1776) εδξαηψζεθε ε άπνςε φηη θάζε ρψξα πξέπεη λα παξάγεη ηα πξντφληα ζηα νπνία δηαζέηεη «ην απφιπην πιενλέθηεκα» κε απνηέιεζκα λα παξαηεξείηαη πςειφηεξν παγθφζκην επίπεδν επεκεξίαο ζεκειηψλνληαο ζπλεπψο ηελ αλάγθε κηαο ρψξαο λα δηαθξηζεί ζηελ παξαγσγή ζπγθεθξηκέλσλ πξντφλησλ φπνπ εμεηδηθεχεηαη. Αξγφηεξα, ην 1966 «ε Θεσξία ηνπ Γηεζλνχο Κχθινπ Εσήο ηνπ Πξντφληνο» ηνπ Vernon 25 γίλεηαη ε πξψηε ζεσξία δηεζλνχο εκπνξίνπ πνπ δίλεη έκθαζε ζηελ ηερλνινγία θαη ηελ θαηλνηνκία σο παξάγνληεο πνπ δεκηνπξγνχλ ην ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα θαη ηηο επθαηξίεο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ δηεζλψλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ππνζηεξίδνληαο φηη ε θαηλνηνκία ζεσξείηαη θιεηδί γηα ηελ αλάπηπμε ηεο εμαγσγηθήο έληαζεο. χκθσλα κε ηηο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο νη επηρεηξήζεηο ησλ ρσξψλ πνπ θαηλνηνκνχλ θαη πξνσζνχλ λέα πξντφληα θαη βειηησκέλεο ηερλνινγίεο παξαγσγήο ζηηο αγνξέο έρνπλ γηα έλα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα ηελ επθαηξία λα εμάγνπλ απηά ηα πξντφληα θαη ηελ ηερλνινγία ζηνλ ππφινηπν θφζκν. Χο εθ ηνχηνπ γηα λα δηαηεξεζεί ε εμαγσγηθή δχλακε ηεο νηθνλνκίαο κηαο ρψξαο πξέπεη νη επηρεηξήζεηο ηεο ρψξαο απηήο λα δψζνπλ κεγάιε έκθαζε ζηελ ζπλερή αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ θαη ηερλνινγηψλ πνπ παξάιιεια κεηψλνπλ ην θφζηνο παξαγσγήο θαη ηαπηφρξνλα πξνζζέηνπλ ζηα πξντφληα λέα ρξήζηκα ραξαθηεξηζηηθά. Παξαδνζηαθά, ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν θπξηαξρνχλ δπν πξνζεγγίζεηο πνπ πξνζπαζνχλ λα πξνζδηνξίζνπλ ηνπο παξάγνληεο ηεο ηερλνινγηθήο απφδνζεο. Απφ ηελ κηα πιεπξά ππάξρεη ην κνληέιν πνπ ππνζηεξίδεη φηη ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα 25 Ι. Aκ. Χατηθδθμθτρίου (2003) «Διεκνείσ Επιχειρθματικζσ Δραςτθριότθτεσ», εκδόςεισ: Ανίκουλα, ςελ

46 βαζίδεηαη ζε παξάγνληεο φπσο ηα απνζέκαηα ησλ επηρεηξήζεσλ θη απ ηελ άιιε ε αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο φπνπ ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα πξνθχπηεη απφ ηελ πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ηελ ζεηηθή ζρέζε αλάκεζα ζηελ θαηλνηνκία θαη ηηο εμαγσγέο. Σα κνληέια πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη ε ηερλνινγία είλαη ε βάζε γηα ηελ εμαγσγηθή απφδνζε εζηηάδνπλ θπξίσο ζηηο επελδχζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ γηα εθαξκνγή λέσλ ηερλνινγηψλ ή ζηελ αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ θαη δηαδηθαζηψλ. Απηή ε δπλαηφηεηα βαζίδεηαη ζηα εζσηεξηθά δπλαηά ζεκεία ηεο επηρείξεζεο φπνπ ζηεξίδεηαη ζηηο άιιεο επηρεηξήζεηο θαη ζην δηαζέζηκν εζληθφ ζχζηεκα θαηλνηνκίαο φπνπ ε επηρείξεζε ιεηηνπξγεί(nelson 1993, Metcalfe 1997) 26. Χο πξνο ην κέγεζνο ησλ επηρεηξήζεσλ, νη κηθξνκεζαίεο θαηλνηφκεο επηρεηξήζεηο παξαηεξείηαη φηη παξνπζηάδνπλ πιενλέθηεκα έλαληη ησλ κεγάισλ θαζφηη έρνπλ κεγαιχηεξε επειημία θαη αληαπνθξίλνληαη γξεγνξφηεξα ζηηο αιιαγέο ηνπ πεξηβάιινληνο,εμαηηίαο ησλ δπλαηνηήησλ πνπ δηαζέηνπλ επνκέλσο παξνπζηάδνπλ θαιχηεξε νηθνλνκηθή επίδνζε. O απμεκέλνο δηεζλήο αληαγσληζκφο σζεί ηηο επηρεηξήζεηο λα βάινπλ ζην επίθεληξν ησλ καθξνρξφλησλ ζηξαηεγηθψλ ηνπο ηελ θαηλνηνκία άιισζηε ζχκθσλα κε ηνπο Veugelers θαη Cassiman(1990) ε δηαρείξηζε ηεο θαηλνηνκίαο δείρλεη ηε ζεηηθή νινθιήξσζε ηεο εμσηεξηθήο γλψζεο απφ ηελ ζηηγκή πνπ ε θαηλνηνκία πξνέξρεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν απφ έλα δίθηπν επηρεηξήζεσλ πνπ ιεηηνπξγεί δηαδξαζηηθά κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο. χκθσλα κε ηνπο Fagerberg (1988), Dosi et al. (1990) and Wakelin (1997) ε ζρέζε ηερλνινγηθήο θαηλνηνκίαο θαη δηεζλνχο εκπνξίνπ έρεη θπξίσο κειεηεζεί ζε καθξννηθνλνκηθφ επίπεδν θαη έρεη θαηαγξαθεί κηα κεγάιεο έθηαζεο ζεσξεηηθή θαη εκπεηξηθή βηβιηνγξαθία πνπ αλαθέξεη φηη νη θαηλνηνκίεο παξέρνπλ ζηηο ρψξεο θαη ηηο βηνκεραλίεο κε ηζρπξά θαη δηαξθή ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα απ φηη απηά πνπ βαζίδνληαη ζηα αλά κνλάδα θφζηε. Απηφ ην ζπκπέξαζκα εμάγεηαη θη απφ ηελ έξεπλα ζε κηθξν-επίπεδν επεηδή ε ηερλνινγηθή γλψζε ελζσκαηψλεηαη ζηηο επηρεηξήζεηο θαζψο νη 26 Panagiotis Ganotakis, James H. Lovey (2011), R&D, product innovation, and exporting: evidence from UK new technology based firms Oxford Economic Papers,No 63, ,ςελ

47 ίδηεο απνθαζίδνπλ λα επελδχζνπλ ζε θαηλνηφκεο δξαζηεξηφηεηεο κε ζθνπφ λα βειηηψζνπλ ηελ απφδνζε ηνπο 27. χκθσλα κε ηνπο Lopez θαη Garcia (2005) νη ηερλνινγηθέο πεγέο ηεο θαηλνηνκίαο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ δηπιφ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα γηα ηελ επηρείξεζε. Αθελφο, ην έλα αθνξά ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο, κε ηελ πηνζέηεζε λέσλ θαη πεξηζζφηεξσλ απνδνηηθψλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη αθεηέξνπ ην άιιν ηε δηαθνξνπνίεζε κε θαηλνηφκα πξντφληα. Έρνληαο εηζέιζεη ζε λέεο αγνξέο κε επηιεγκέλνπο ηξφπνπο εηζφδνπ, νη επηρεηξήζεηο έρνπλ απνθηήζεη ζπγθεθξηκέλε γλψζε γηα ηα πξντφληα θαη ηηο αγνξέο γεγνλφο πνπ ηνπο επηηξέπεη λα εθαξκφζνπλ πεξηζζφηεξεο ηερλνινγηθέο θαηλνηνκίεο (Filipescu, 2007 ) Αθνινπζψληαο ηνλ ίδην άμνλα, ν Basile (2001) ππνζηεξίδεη φηη νη θαηλνηνκίεο απνηεινχλ έλα απφ ηνπο βαζηθνχο παξάγνληεο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ είζνδν ησλ επηρεηξήζεσλ ζε λέεο δηεζλείο αγνξέο ελψ αθφκα ε δηεζλνπνίεζε απφ κφλε ηεο κπνξεί λα απνηειέζεη έλα είδνο θαηλνηνκίαο γηα ηελ επηρείξεζε (Andersen 1993, Casson 2000) φπνπ ε γλψζε απνηειεί κηα δσηηθήο ζεκαζίαο πεγή (Bilkey & Tesar 1977).χκθσλα κε ηε ζεσξία πνπ ζπλδπάδεη ηελ θαηλνηνκία κέζσ ζηαδίσλ δηεζλνπνίεζεο ηνπ Rogers(2003) νη εμαγσγέο θαη ηα πξνγελέζηεξα ζηάδηα ηνπο φπνπ ζεσξνχληαη «εμαγσγηθέο δνθηκέο» «πεηξακαηηζκνί»(bilkey and Tesar 1977) κέζσ ησλ νπνίσλ ε δηεζλνπνίεζε ζεσξείηαη κηα κνξθή θαηλνηνκίαο πνπ ζπλδπάδεη ζηνηρεία ζπκπεξηθνξάο, γλψζεο ηεο αλαγλψξηζεο ησλ επθαηξηψλ ησλ αγνξψλ, επηινγή ησλ αγνξψλ θαη ηξφπνπ εηζφδνπ(reid 1981)28. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη νη επηρεηξήζεηο κε αλψηεξα πνηνηηθά θαη ηερλνινγηθά πξντφληα πνπ παξνπζηάδνπλ θαηλνηνκηθή δξάζε δηαζέηνπλ ζεκαληηθά αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα κε απνηέιεζκα ηελ πξνζέγγηζε απφ αιινδαπνχο πειάηεο, ην ρακειφηεξν θφζηνο πξνβνιήο ησλ πξντφλησλ ηνπο θαζψο ηα πξντφληα ηνπο γίλνληαη γλσζηά γξήγνξα θαη καδηθά ζε πνιιέο ρψξεο θαη θπξίσο επηηπγράλεηαη ε είζνδνο ηνπο ζε νινέλα θαη πεξηζζφηεξεο αγνξέο κεηψλνληαο ηνπο νηθνλνκηθνχο θηλδχλνπο ηεο 27 A l e s s a n d r o S t e r l a c c h i n i The Determinants of Export Performance:A Firm-Level Study of Italian Manufacturing, ςελ Μurray Rees Internationalisation and innovation-the case of Victorian sme first exporters,faculty of business and enterprise, ζει. 2 47

48 επηρείξεζεο29.δπξχηεξα, ε ηζρχο ησλ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ βαζίδεηαη ζηελ κνλαδηθφηεηα ηνπο θαη ζηελ πςειή ηνπο πνηφηεηα πνπ ζπληζηνχλ ην θιεηδί γηα ηελ εμαγσγηθή δξάζε κηαο επηρείξεζεο (Styles and Ambler 1994). Σν λα δηαζέηεη κηα επηρείξεζε αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα ηεο επηηξέπεη λα αληαγσληζηεί ελεξγά ζηηο δηεζλείο αγνξέο πνιχ πεξηζζφηεξν δε φηαλ ε επηρείξεζε δξα ζε πεξηζζφηεξα δηεζλή πεξηβάιινληα. Ζ ηερλνινγία απνηειεί έλαλ απφ ηνπο πην ζεκαληηθνχο παξάγνληεο γηα ηελ αχμεζε ηεο εζληθήο θαη δηεζλνχο αληαγσληζηηθφηεηαο. Ζ ηερλνινγία επηηξέπεη απ ηελ κηα πιεπξά ηελ απφθηεζε λέσλ πξντφλησλ κε αλψηεξα θαη πην εμεηδηθεπκέλα ραξαθηεξηζηηθά έηνηκα λα εηζέιζνπλ ζην παηρλίδη ηνπ αληαγσληζκνχ δηακέζνπ ησλ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ θαη απ ηελ άιιε πιεπξά κεηψλεη ηα θφζηε ηεο παξαγσγήο θαη ζπλεπψο θαη ηηο ηηκέο δηα κέζσ ηηο θαηλνηνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν νη επηρεηξήζεηο θεξδίδνπλ ην πξνβάδηζκα ζηηο δηεζλείο αγνξέο 30. (Eusebio and Rialp 2002). ην ζεκείν απηφ αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ζχκθσλα κε αξθεηνχο κειεηεηέο αλάκεζα ζ απηνχο θαη ηνπο Δusebio θαη Rialp (2002) ζεσξνχλ σο κνλάδα κέηξεζεο ησλ θαηλνηνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ην πνζνζηφ ησλ δαπαλψλ γηα Δ&Α. Χζηφζν, ππάξρεη θαη ε άπνςε φηη ε ηερλνινγηθή θαηλνηνκία δελ αθνξά κφλν ηηο επελδχζεηο γηα Δ&Α. Ζ δηάζηαζε απηή ησλ απφςεσλ θαζηζηά ηηο επελδχζεηο γηα Δ&Α σο έλα κεξηθφ κέηξν γηα ηελ κέηξεζε ηεο ηερλνινγηθήο θαηλνηνκίαο ησλ επηρεηξήζεσλ 31. Άιινη έρνλ κεηξήζεη ηελ έληαζε γηα Δ&Α ή ηνλ αξηζκφ ησλ θαηλνηνκηψλ (Wakelin, 1998). Οη Roper and Love (2002) ρξεζηκνπνηνχλ σο κέηξν ην αλ έρνπλ νη επηρεηξήζεηο ηκήκα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο ή ηνλ αξηζκφ ησλ λέσλ αιιαγψλ θαη βειηηψζεσλ ζηα πξντφληα. Οη Brouwer and Kleinknecht (1993) απέδεημαλ φηη ην πξντφλ πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε θαίλεηαη λα είλαη ν θαιχηεξνο ηξφπνο κέηξεζεο ηεο επίδξαζεο ζηηο εμαγσγέο. One would really like to capture the innovation capacity of an organization. Θεσξεηηθά πηζηεχεηαη φηη νη δείθηεο απηνί κπνξνχλ ιεηηνπξγνχλ δηαθνξεηηθά. 29 Η. Aζ. Υαηδεδεκεηξίνπ (2003) «Γηεζλείο Δπηρεηξεκαηηθέο Γξαζηεξηφηεηεο», εθδφζεηο: Αλίθνπια, ζει D.Filipescu (2007) Innovation and internationalisation.a focus on the spanish exporting firms Research work, ζει D.Filipescu (2007) Innovation and internationalisation.a focus on the spanish exporting firms Research work, ζει

49 Βέβαηα, αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη έρεη κειεηεζεί θαη ε αληίζηξνθε ζρέζε θαηλνηνκίαο-δηεζλνπνίεζεο κε βάζε ηα κνληέια ελδνγελνχο αλάπηπμεο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ζχκθσλα κε ηνλ Grossman θαη Helpman(1991 α,β) φπνπ αλαγλσξίδνπλ φηη ππάξρεη ζρέζε αλάκεζα ζηελ θαηλνηνκία θαη ηηο εμαγσγέο θαη απφ ηελ αληίζηξνθε πιεπξά κε ηελ θαηλνηνκία λα πξνθαιεί σο κεηαβιεηή ηηο εμαγσγέο. Πην αλαιπηηθά,έρεη ππνζηεξηρζεί φηη φζν πην ηζρπξφο είλαη ν αληαγσληζκφο ζηηο δηεζλείο αγνξέο ε επηρείξεζε δέρεηαη πηέζεηο γηα επέλδπζε ζε E&A κε ζθνπφ λα βειηηψζεη ηα πξντφληα θαη ηηο δηαδηθαζίεο ψζηε λα παξακείλεη αληαγσληζηηθή.(ζπλήζσο βειηηψλεη δηαθνξεηηθά ζηνηρεία ζηηο μέλεο αγνξέο, φπσο γηα παξάδεηγκα δηαθνξεηηθά ηερληθέο απαηηήζεηο). πκπιεξσκαηηθά, ε επηρείξεζε απνθηά «εμαγσγηθή εκπεηξία θαη γλψζε» θαζψο εθηίζεηαη ζε μέλε γλψζε θαη ηελ ηερλνινγία πνπ ζπκβάιιεη ζηελ ελίζρπζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ εμαγσγηθψλ ππνρξεψζεσλ(kobrin 1991, Grossman θαη Helpman).ζν νη εμαγσγέο απμάλνληαη ζηηο αγνξέο ηα πεξηζψξηα θέξδνπο απμάλνληαη θαη κε ζηαζεξά ηα θφζηε ζε E&A απηνχ ηνπ είδνπο νη επελδχζεηο αληηζηαζκίδνληαη κε κεγαιχηεξν φγθν πσιήζεσλ ην γεγνλφο απηφ βνεζά ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη παξέρεη κεγαιχηεξα θίλεηξα γηα επέλδπζε ζε θαηλνηνκία θαη Δ&Α. Πξφζθαηα, ππνζηεξίρηεθε φηη ε αλνκνηνγέλεηα ησλ επηρεηξήζεσλ εμεγεί ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηηο αγνξέο κε εμαγσγέο θαζφηη ζηεξίδεηαη ζηελ ζχλδεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηνπ ζηαζεξνχ θφζηνπο ηεο εηζφδνπ ζε λέεο αγνξέο θάηη πνπ νδεγεί ζε κηα ζεηηθή ζρέζε θαηλνηνκίαο θαη εμαγσγψλ. Αλαιπηηθά, ν Melitz(2003) αλέπηπμε έλα «δπλακηθφ κνληέιν ηεο βηνκεραλίαο» πνπ ζπκπεξηιακβάλεη αλνκνηνγελείο θιάδνπο (επηρεηξήζεηο κε δηαθνξεηηθά απνζέκαηα πεγψλ θαη δηαθνξεηηθά επίπεδα παξαγσγηθφηεηαο). απηφ ην κνληέιν κφλν νη πην παξαγσγηθέο επηρεηξήζεηο μεπεξλνχλ ηα εθάπαμ θφζηε εηζφδνπ ζε ρψξεο κε εμαγσγέο κε απνηέιεζκα ε αχμεζε ζηα επίπεδα ηνπ εκπνξίνπ εληφο ηεο βηνκεραλίαο λα νδεγεί ζε αλαθαηαλνκέο κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ. Ο Bustos(2001) ζπκπιεξψλεη ην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν αλαθέξνληαο φηη νη επηρεηξήζεηο πνπ επελδχνπλ ζε εηζαγσγέο θαηλνηνκίαο αλαβαζκίδνπλ ηελ ηερλνινγία ηνπο θαη κεηψλνπλ ην νξηαθφ θφζηνο παξαγσγήο. Οη θαηλνηφκεο επηρεηξήζεηο επνκέλσο είλαη πην ηθαλέο λα εμάγνπλ αθελφο εμαηηίαο ησλ πνηνηηθψλ αλαβαζκηζκέλσλ πξντφλησλ θαη αθεηέξνπ ηνπ ρακειφηεξνπ θφζηνπο ηεο παξαγσγήο θαη ησλ ρακειψλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ πνπ ρξεψλνπλ. Ζ εθαξκνγή απηνχ ηνπ κνληέινπ απφ ηνλ Caldera(2009) έδεημε φηη έλα αλαβαζκηζκέλν-βειηησκέλν πξντφλ 49

50 έρεη κεγαιχηεξε επίδξαζε ζηελ ηάζε γηα εμαγσγέο απ φηη ε κείσζε ηνπ θφζηνπο (θαηλνηνκηθή δηαδηθαζία)32. Δπηζθόπεζε εκπεηξηθώλ κειεηώλ Ζ πιεηνςεθία ησλ κειεηψλ πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζε κεγάια δείγκαηα επηρεηξήζεσλ έρνπλ εζηηάζεη ζην λα ειέγμνπλ ηελ νπκπεηεξηαλή ππφζεζε πνπ ππνζηεξίδεη ηελ ζεηηθή ζρέζε αλάκεζα ζην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο θαη ηελ θαηλνηνκία. Μεηαγελέζηεξα φκσο έρεη πξαγκαηνπνηεζεί έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο εξεπλψλ πνπ εμεηάδεη ηε ζρέζε αλάκεζα ζηελ δηεζλνπνίεζε θαη ηελ θαηλνηνκία. Πην αλαιπηηθά, έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηνπο Hirsch θαη Bijaoui (1985) εμέηαζε ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ δαπαλψλ γηα Δ & Α θαη ηελ εμαγσγηθή ζπκπεξηθνξά ησλ επηρεηξήζεσλ ζην Ηζξαήι κηα κηθξή ρψξα ε νπνία γλψξηζε κηα ηαρεία αχμεζε ησλ εμαγσγψλ ζηε δεθαεηία ηνπ Αληηθείκελν εμέηαζεο ήηαλ ε ζεκαληηθφηεηα ησλ θαηλνηνκηθψλ πιενλεθηεκάησλ γηα 111 ηζξαειηλέο επηρεηξήζεηο εθ ησλ νπνίσλ φιεο πξαγκαηνπνηνχζαλ δαπάλεο γηα Δ&Α θαη σο εθ ηνχηνπ είραλ εηζαρζεί ζηελ θαηεγνξία ησλ θαηλνηφκσλ επηρεηξήζεσλ. Αξρηθά, νη ζπγγξαθείο ζχγθξηλαλ ηελ εμαγσγηθή ηάζε ησλ θαηλνηφκσλ επηρεηξήζεσλ ηνπο κε ηε κέζε ηάζε εμαγσγψλ ζε θάζε θιάδν δηαπηζηψλνληαο φηη νη επηρεηξήζεηο πνπ θαηλνηνκνχλ θαη είλαη νκαδνπνηεκέλεο ζε θιάδνπο, είραλ κεγαιχηεξε ηάζε εμαγσγψλ απφ ην κέζν φξν ηνπ θιάδνπ. ην κνληέιν πνπ αθνινπζήζεθε, απνδείρζεθε φηη ε πζηέξεζε δαπαλψλ γηα Δ & Α είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ εμήγεζε ηνπ ξπζκνχ κεηαβνιήο ησλ εμαγσγψλ δηαθιαδηθά. Σν κέγεζνο ησλ επηρεηξήζεσλ ππνινγίζηεθε απφ ηηο πσιήζεηο θαη ηηο αιιαγέο ζηηο πσιήζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ειήθζε σο έλδεημε γη άιια ζεκαληηθά ραξαθηεξηζηηθά γηα ηελ εηαηξεία. Οη ζπγγξαθείο θαηέιεμαλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ε θαηλνηνκία είλαη έλαο ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ εμήγεζε ησλ εμαγσγηθψλ επηδφζεσλ εκείσζαλ επίζεο φηη, ελψ έλα ειάρηζην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο ίζσο είλαη απαηηνχκελν γηα εμαγσγή, δελ απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα. Αξγφηεξα, κηα άιιε έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηνλ Willmore ην 1992 φπνπ επηθεληξψζεθε ζην ξφιν ησλ πνιπεζληθψλ ζην εκπφξην ηεο Βξαδηιίαο ππνινγίδνληαο ηνπο παξάγνληεο ησλ εμαγσγψλ θαη ησλ εηζαγσγψλ σζηφζν απνδείρζεθε φηη ν ηνκέαο 32 Σε ζρευνα που είχε πραγματοποιθκεί ςε ιςπανικζσ επιχειριςεισ 50

51 ηεο Δ&Α βξέζεθε λα παίδεη πνιχ κηθξφ αξλεηηθφ ξφιν ζε ζρέζε κε ηηο εηζαγσγέο: Ζ ηερλνινγηθή πξνζπάζεηα νδήγεζε ζε αχμεζε ησλ εγρψξησλ ζπληειεζηψλ θαη ιηγφηεξε εμάξηεζε απφ ηηο εηζαγσγέο. Αξγφηεξα, νη Kumar θαη Siddharthan (1994) αλέιπζαλ ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ δαπαλψλ Δ & Α θαη ησλ εμαγσγψλ γηα 640 επηρεηξήζεηο ζηελ Ηλδία γηα ην δηάζηεκα κε θξηηήξην ηελ νκαδνπνίεζε ηνπο αλά βηνκεραληθφ θιάδν ηα απνηειέζκαηα ζηα νπνία θαηέιεμαλ είλαη φηη νη δαπάλεο γηα Δ&Α είλαη έλαο ζεκαληηθφο παξάγνληαο ζε ρακεινχο θαη κεζαίνπο ηερλνινγηθνχο θιάδνπο, θαηαιήγνληαο ζην φηη ε Ηλδία δελ έρεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζε ηνκείο πςειήο ηερλνινγίαο, αιιά ε θαηλνηνκία επεξεάδεη ζεηηθά ηελ απφδνζή ηεο ζε άιινπο θιάδνπο. ηνλ αληίπνδα, κηα άιιε ζεηξά κειεηψλ απνδεηθλχεη φηη ε ζρέζε αλάκεζα ζηελ επέλδπζε ζε Δ&Α θαη ηελ εμαγσγηθή έληαζε δελ είλαη ζηελή θαη κάιηζηα φρη θαη ηφζν ζεκαληηθή. χκθσλα κε ηνλ S t e r l a c c h i n i (1999) φηαλ ε θαηλνηνκία κεηξηέηαη ζε ζρέζε κε ηελ έληαζε ησλ δαπαλψλ ζε Δ&Α θαη ηνπο εξγαδφκελνπο, ζ απηήλ ηελ πεξίπησζε ππνζηεξίδεηαη φηη απηφο ν δείθηεο ακειεί άιινπο ηχπνπο θαηλνηνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζπγθεθξηκέλεο ζεκαζίαο γηα ηηο επηρεηξήζεηο γηα παξάδεηγκα ηνπ κηθξνχ κεγέζνπο ή ηελ ππαγσγή ζε θιάδνπο κε απνπζία έληαζεο ζε Δ&Α. Μηα αθφκε κειέηε πνπ ππνζηεξίδεη απηήλ ηε πξνζέγγηζε είλαη απφ ηνλ L e f e b v r e e t al. (1998) φπνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηνλ Καλαδά θαη απέδεημε φηη ε έληαζε ζε Δ&Α δελ επεξεάδεη ηελ εμαγσγηθή επίδνζε. Αληίζεηα άιινη είλαη άιιεο κεηαβιεηέο πνπ αθνξνχλ ηελ θαηλνηνκία (π.ρ. φπσο ην πνζνζηφ ησλ ππαιιήισλ κε ηερληθφ θαη επηζηεκνληθφ ππφβαζξν θαη ε ζπκκεηνρή ζε projects έξεπλαο θαη αλάπηπμεο κε εμσηεξηθνχο ζπλεξγάηεο) αζθνχλ ζεηηθά ζεκαληηθή επίδξαζε. Παξφκνηα απνηειέζκαηα έρνπλ απνδεηρζεί απφ ηνπο B e c c h e t t i θαη R o s s i ( ) γηα έλα δείγκα ηηαιηθψλ επηρεηξήζεσλ φπνπ απέδεημαλ φηη ε έληαζε ζε Δ&Α δελ απμάλεη νχηε ηελ πηζαλφηεηα λα είλαη κηα επηρείξεζε εμαγσγηθή νχηε ην κεξίδην ησλ εμαγσγψλ ζηηο πσιήζεηο αληίζεηα άιιεο κεηαβιεηέο θαηλνηνκίαο (φπσο ε ζεκαληηθφηεηα πνπ απνδίδεηαη απφ ηηο επηρεηξήζεηο γηα θαηλνηνκίεο) έρνπλ ζεηηθή θαη ζεκαληηθή επίδξαζε. Οη L e f e b v r e et L e f e b v r e ζε κηα άιιε κειέηε ην 2001 πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε 3,000 Καλαδηθέο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο δηεχξπλαλ ηελ νκάδα ησλ κεηαβιεηψλ πνπ ζπκβαηηθά εθαξκφζηεθαλ γηα ηελ κέηξεζε ησλ ηερλνινγηθψλ δπλαηνηήησλ ησλ επηρεηξήζεσλ ιακβάλνληαο ην επίπεδν ηεο 51

52 απηνκαηνπνίεζεο, ην βαζκφ κνληεξληζκνχ ηνπ εμνπιηζκνχ θαη ησλ κεραλεκάησλ θαη ηελ παξνπζία ηεο κνλαδηθήο ηερλνγλσζίαο. ιεο απηέο νη ηερλνινγηθέο κεηαβιεηέο καδί κε ηελ έληαζε γηα επέλδπζε ζε Δ&Α θαη ην εθπαηδεπκέλν πξνζσπηθφ πξνζδίδνπλ κηα ζεηηθή επίδξαζε ζηελ εμαγσγηθή απφδνζε ησλ Καλαδηθψλ επηρεηξήζεσλ. Παξφκνηα απνηειέζκαηα έρνπλ απνδεηρζεί θαη ζε έξεπλα πνπ είρε πξαγκαηνπνηεζεί ζηελ Ηηαιία θαη βαζίζηεθε ζε δείγκα επηρεηξήζεσλ θιάδσλ πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο «εμεηδηθεπκέλνη πξνκεζεπηέο» θαη «θπξίαξρνη-πξνκεζεπηέο» ( S t e r l a c c h i n i 1999) : ε έληαζε ησλ άιισλ θαηλνηφκσλ δξαζηεξηνηήησλ απφ ηελ Δ&Α (έμνδα ζηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηελ δνθηκαζηηθή παξαγσγή θαη ηερλνινγηθφ επίπεδν ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ) έρνπλ κηα ζεηηθή θαη ζεκαληηθή επίδξαζε ζηελ πηζαλφηεηα ηεο επηρείξεζεο λα εμάγεη θαη ζηα εμαγσγηθά ηεο κεξίδηα. ε πξψην ζηάδην γηα ηελ πξνζέγγηζε απηήο ηεο ζρέζεο απαηηείηαη ε κέηξεζε ησλ εμαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ γίλεηαη βάζεη ηνπ πνζνζηνχ ησλ πσιήζεσλ ησλ εμαγσγψλ ηεο επηρείξεζεο 33. Ζ πιεηνςεθία ησλ κειεηψλ έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη ηηο δαπάλεο γηα Δ & Α σο δείθηεο γηα ηελ θαηλνηνκία, θαη σο βάζε γηα ηελ ηαμηλφκεζε ησλ επηρεηξήζεσλ σο θνξέσλ θαηλνηνκίαο 34. Γηα ηελ θαιχηεξε απνηχπσζε ηεο ζεσξίαο ζρεκαηηθά ην παξαθάησ ζρεδηάγξακκα απνηππψλεη ηελ ζρέζε ησλ ζεσξεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ πνπ αλαπηχρζεθαλ παξαπάλσ φπνπ ππνζηεξίδνπλ φηη ε ηερλνινγηθή θαηλνηνκία δεκηνπξγεί αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα πνπ νδεγνχλ ζε αλάπηπμε δηεζλνχο ζηξαηεγηθήο ε νπνία εθθξάδεηαη είηε κε κηθξήο θιίκαθαο δέζκεπζε ζηελ αγνξά κέζσ αληηπξνζψπσλ είηε κε κεγαιχηεξεο θιίκαθαο δέζκεπζε ζηελ αγνξά φπσο είλαη ε αγνξά ζπγαηξηθήο,πξαγκαηνπνίεζε θνηλνπξαμηψλ θιπ. Ζ δέζκεπζε απηή ζηηο αγνξέο έρεη νδεγήζεη ζε απφθηεζε γλψζεο πνπ κε ηελ ζεηξά ηεο έρεη νδεγήζεη ζε ηερλνινγηθή θαηλνηνκία. 33 Jane W. Lu and Paul W. Beamish 2001 The internationalization and Performance of smes, Strategic Management Journal, Vol 22,No ,ζει wakelin (1998) inνvation and export behavior at the firm level 52

53 Πεγή Diana-Andreea Filipescu 35 Απφ ηελ παξαπάλσ ζχλζεζε ησλ ζεσξηψλ πνπ παξνπζηάδνπλ κηα δηάζηαζε σο πξνο ηελ ζπζρέηηζε ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο δηεζλνπνίεζεο θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ εκπεηξηθψλ κειεηψλ θαηαιήγνπκε ζηε δηακφξθσζε ηεο παξαθάησ ζεσξεηηθήο ππφζεζεο φπνπ ζα γίλεη πξνζπάζεηα λα απνδεηρζεί ζην εκπεηξηθφ θνκκάηη ηεο έξεπλαο: Τπφζεζε 1: Ζ επέλδπζε ζε θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο θη Δ&Α έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ θαη ζρεηίδνληαη ζεηηθά κεηαμχ ηνπο ή αιιηψο Ζ επέλδπζε ζε θαηλνηνκία έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αλάπηπμε ηεο δηεζλνπνίεζεο. ρέζε δηεζλνπνίεζεο - απόδνζεο θαηλνηόκσλ ΜΜΔ Ζ ζρέζε ηεο δηεζλνπνίεζεο θαη ηνπ αληίθηππνπ πνπ έρεη ζηελ απφδνζε κηαο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο έρεη απαζρνιήζεη αξθεηά ηνπο αθαδεκατθνχο θαη ηνπο κειεηεηέο φπσο ησλ Jane W.Lu, P.Beamish 2001) 36 θαζψο θαη γηα ηηο θαηλνηνκηθέο δπλαηφηεηεο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ εληζρχνπλ ηελ εμαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ Elisabeth et Louis Lefebvre 2001 θαζψο θαη γηα ηελ δηαδηθαζία δηεζλνπνίεζεο ησλ 35 Diana-Andreea Filipescu innovation and internationalisation. A focus on the spanish exporting firms 36 The internationalisation and performance of smes Strategic Journal Management 22: ,

54 κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ ηελ επεξεάδνπλ 37 (Anna Lejpras,Alex Rialp and Josep Rialp 2001). Μέρξη ζήκεξα νη έξεπλεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί δείρλνπλ φηη δελ ππάξρεη κηα ζαθήο θαη ζηαζεξή εηθφλα γηα ηε ζρέζε αλάκεζα ζηελ ηάζε ηεο επηρείξεζεο λα εμάγεη θαη ηεο ηθαλφηεηαο λα θαηαγξάθεη αλψηεξε απφδνζε. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη επηθξαηνχλ δηαθνξεηηθά είδε κέηξεζεο ηεο ησλ δπν πξναλαθεξζέλησλ κεηαβιεηψλ γεγνλφο πνπ θαζηζηά δπζθνιφηεξε ηελ κεηαμχ ηνπο ζχγθξηζε. Οη εμαγσγέο ζεσξνχληαη παξαδνζηαθά ζαλ ην πξψην βήκα γηα ηελ είζνδν ζηηο μέλεο αγνξέο δεκηνπξγψληαο κηα πιαηθφξκα γηα κειινληηθέο δηεζλείο επεθηάζεηο(kogut and Chang 1996). Απηή ε ζηξαηεγηθή εθαξκφδεηαη θπξίσο ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο δηφηη νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο είλαη εθείλεο πνπ ππνιείπνληαη ζε ζπρλά ζε έιιεηςε πεγψλ νηθνλνκηθψλ θαη άιισλ εηδψλ (Dalli 1995,Zahra,Neubaum and Huse 1997).Οη εμαγσγέο σο κέζνδνο δηεζλνπνίεζεο παξέρεη ην πιενλέθηεκα ζηηο ΜΜΔ ηεο γξήγνξεο πξφζβαζεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο κε πνιχ κηθξφ απαηηνχκελν επελδπηηθφ θεθάιαην αιιά κε ηελ επθαηξία λα θεξδίζνπλ αμηφινγε δηεζλή εκπεηξία(root 1994, Zahra et al 1997, Sullivan and Bauerschmidt, 1990,Erminio and Rugman 1996). χκθσλα κε ηνπο Kogut 1985,Grant,Jammine and Thomas 1988 πνιιά είλαη ηα νηθνλνκηθά πιενλεθηήκαηα πνπ θεξδίδεη κηα επηρείξεζε απφ ηελ εμαγσγηθή ηεο δξάζε πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο πνπ επηηπγράλνληαη απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο βαζκνχο πσιήζεσλ θαη παξαγσγήο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηα έζνδα αλάπηπμεο θαηά ηελ επέθηαζε ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Δπηπξφζζεηα, ε παξνπζία ζε πνιιαπιέο δηαθνξεηηθέο δηεζλείο αγνξέο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε πιενλεθηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αχμεζε ζε δχλακε ζηηο αγνξέο (Κim et al 1993) θαη θέξδε απφ ηελ δηαθνξνπνίεζε ησλ εζφδσλ(ramaswamy 1992a)38.Σα δπλεηηθά νηθνλνκηθά εκπφδηα απφ ηηο εμαγσγέο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξννπηηθή γηα κειινληηθή εμάπισζε (Δrminio and Rugman 1996) δείρλνπλ φηη ε επέθηαζε ησλ εμαγσγψλ ζπλδέεηαη ζεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή απφδνζε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Πνιινί κειεηεηέο κε ηηο έξεπλεο ηνπο έρνπλ 37 Determinants of intrernationalisation: differences between service and manufacting smes Jane W. Lu and Paul W. Beamish 2001 The internationalization and Performance of smes, Strategic Management Journal, Vol 22,No ,ζει

55 ππνγξακκίζεη ηα πιενλεθηήκαηα ηεο δηεζλνπνίεζεο(geringer et al., 1989; Grant, 1987; Grant et al., 1988; Kim et al,1993)ελψ άιινη έρνπλ απνδείμεη αθξηβψο ην αληίζεην(collins 1990,Mitchell et al 1992). H κεηαμχ ηνπο ζρέζε δελ είλαη μεθάζαξε. Κάπνηεο κειέηεο έρνπλ θαηαιήμεη φηη ε δηεζλνπνίεζε δελ έρεη ζεηηθή επίδξαζε ζηελ απφδνζε ησλ επηρεηξήζεσλ (Horst 1972, Wan 1998).Οη αξρηθέο ζεσξίεο γηα ηελ δηεζλνπνίεζε έρνπλ ηηο ξίδεο ηνπο ζηα πιενλεθηήκαηα ηεο ηδηνθηεζίαο, ηεο ηνπνζεζίαο θαη ηεο δηεζλνχο επέθηαζεο(buckley and Casson 1976, Dunning 1988,Ζymer 1976) ζε ζπλδπαζκφ κε ηε «ζεσξία ησλ πεγψλ»(βarney 1991) πνπ ππνζηεξίδεη φηη ηα κνλαδηθά πιενλεθηήκαηα θαη νη πεγέο πνπ δελ κπνξνχλ λ αληηγξαθνχλ απφ άιιεο επηρεηξήζεηο σζνχλ ηελ επηρείξεζε ζην λα δηεζλνπνηεζεί θαη λα απνθηήζεη θαιχηεξε θεξδνθνξία. Οη νηθνλνκίεο θιίκαθαο, ε επαλαδηακφξθσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ν θίλδπλνο ησλ απνζβέζεσλ θαζψο θαη ε κεγαιχηεξε γλψζε ζε νξγαλσζηαθφ επίπεδν εμεγεί ην γηαηί ε πςειφηεξε θεξδνθνξία κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ ηεο εμέιημεο ησλ δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ (Βarlett θαη Ghosal 1989, Hitt et al 1997,Kogut 1985).Ζ δηεζλήο επέθηαζε σζηφζν πεξηιακβάλεη θφζηε εηδηθά ζηα αξρηθά ζηάδηα ηεο επέθηαζεο θαη ην κεηνλέθηεκα ηεο μεληθφηεηαο ζε κηα μέλε ρψξα (Βuckley θαη Casson 1976, Hymer 1976). Παξ φια απηά απηφ ην θφζηνο κπνξεί λα εμαιεηθζεί κε ηελ αλάπηπμε ηεο δηεζλνχο εκπεηξίαο ηα θφζηε κεηαθνξάο θαη ηα θφζηε ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηα πςειά επίπεδα δηεζλνπνίεζεο.ζ αβεβαηφηεηα πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ πξνψζεζε μέλσλ δξαζηεξηνηήησλ ζην εμσηεξηθφ φπσο κηα ζεζκηθά δεηήκαηα απμάλνπλ επίζεο ηα ιεηηνπξγηθά θφζηε (Μitchell et al 1992). Ζ δηεχξπλζε ηεο δέζκεπζεο ησλ πεγψλ θαζψο θαη νη εζσηεξηθέο ηθαλφηεηεο πζηεξνχλ ηνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο ηεο δηεζλνπνίεζεο ηα θφζηε ζα αληηζηαζκίζνπλ ηα νθέιε (Ζit θαη al 1997,Tallman θαη Li 1996). ηα αξρηθά ζηάδηα ηεο δηεζλνχο εμάπισζεο ηα πιενλεθηήκαηα ηεο δηεζλνχο ζηξαηεγηθήο ζα αληηζηαζκίζνπλ ηα θφζηε θαη νη επηρεηξήζεηο ζα έρνπλ πνιχ ζεκαληηθή απνδνηηθφηεηα (Gomes θαη Ramaswamy 1999). Δθηφο απφ ηα πιενλεθηήκαηα ηεο δηεζλνπνίεζεο νη κειεηεηέο αλαγλψξηζαλ θαη ηηο πιεπξέο ηεο δηεζλνπνίεζεο πνπ ελδέρεηαη λα έρνπλ αξλεηηθή επίπησζε ζηελ απφδνζε ησλ επηρεηξήζεσλ. χκθσλα κε ηνπο Hymer 1976 θαη Stinchcombe 1965 ηα θφζηε γεσγξαθηθήο δηαθνξνπνίεζεο απνδίδνληαη ζηελ κεηνλέθηεκα ηεο μεληθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ39 (ην κεηνλέθηεκα ηνπ λα είλαη κηα ζπγαηξηθή μέλε αλάκεζα ζηηο 55

56 άιιεο ζε κία αγνξά απνδίδεηαη ζηηο ζεζκηθέο θαη πνιηηηζκηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηε ρψξα ηεο κεηξηθήο θαη ζηε ρψξα ππνδνρήο»(hymer 1975, Zaheer 1995) αιιά θαη ζην κεηνλέθηεκα «ηεο λεφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ» ην γεγνλφο δειαδή φηη είλαη λέεο ζε ειηθία θαηά ηελ είζνδν ηνπο ζηηο αγνξέο πνπ δξαζεξηνπνηνχληαη40. Ζ κέηξεζε ηεο απφδνζεο ησλ επηρεηξήζεσλ δηεζλψο θαη βάζεη ησλ κειεηεηψλ (Σallman and Li, 1996,Hit et al 1997) πξαγκαηνπνηείηαη κε ηνλ ππνινγηζκφ δπν ρξεκαηννηθνλνκηθψλ κεγεζψλ φπνπ είλαη:1) ν δείθηεο απφδνζεο ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ (ROA) θαη ηoλ δείθηε απφδνζεο επί ησλ πσιήζεσλ (ROS)41.Χζηφζν, ιφγσ ησλ δηαθνξεηηθψλ κειεηψλ ππάξρνπλ πάληα θάπνηεο δηαθνξνπνηήζεηο ζηνλ ηξφπν κέηξεζεο ηεο απφδνζεο. Χο, πξνο ηελ δηεζλνπνίεζε, νη Sullivan (1994α) θαηαηάζζνπλ δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο κέηξεζεο ηεο δηεζληθφηεηαο απφ ηνπο δηάθνξνπο κειεηεηέο ζε ηξηα βαζηθά ραξ/θα: 1) ηελ απφδνζε 2)δνκή, θαη 3)ην ραξ/θν ηεο ζπκπεξηθνξάο ηεο επηρείξεζεο αληίζηνηρα. Σν πην ζπρλφ ραξ/θν κέηξεζεο ηεο απφδνζεο είλαη νη "πσιήζεηο εμσηεξηθνχ ζαλ πνζνζηφ ησλ ζπλνιηθψλ πσιήζεσλ»(φπσο ζηηο κειέηεο ησλ Geringer, Beamish, θαη da Costa, 1989), ελψ ν αξηζκφο ησλ ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ ζην εμσηεξηθφ (φπσο ζηηο κειέηεο ησλ Morck θαη Yeung, 1991)είλαη ην πην βαζηθφ δηαξζξσηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ. Αλ θαη ν Sullivan πξνηείλεη λα ρξεζηκνπνηνχλ ηελ "δηεζλή εκπεηξία ησλ θνξπθαίσλ ζηειερψλ» γηα λα κεηξεζεί ην ζπκπεξηθνξηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο πνιπεζληθφηεηαο, ην ραξαθηεξηζηηθφ απηφ είλαη ζρεηηθά ζπάληα ζε ζχγθξηζε κε ηηο άιιεο δχν θαηεγνξίεο. Έλαο άιινο ηξφπνο κέηξεζεο ηεο δηεζλνπνίεζεο ζχκθσλα κε ηνπο Allen θαη Pantzalis (1996) είλαη νη δχν δηαζηάζεηο ηεο δηεζληθφηεηαο ζηελ απφδνζε ηεο επηρείξεζεο δει. ην εχξνο θαη ην βάζνο. Σν εχξνο κεηξηέηαη απφ ηνλ αξηζκφ ησλ μέλσλ ρσξψλ ζηηο νπνίεο κηα επηρείξεζε δξαζηεξηνπνηείηαη έρνληαο ζπγαηξηθέο, ελψ ην βάζνο κεηξηέηαη απφ ηνλ αξηζκφ ησλ μέλσλ ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ ζηηο δπν πην θνξπθαίεο αγνξέο ηεο δηαηξνχκελν κε ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ ζπγαηξηθψλ. Οη Allen θαη Pantzalis βξήθαλ φηη ην εχξνο είλαη κηα ηηκή πνπ εληζρχεη ηελ επίδξαζε ηεο δηεζλνπνίεζεο, αιιά ην βάζνο 40 The influence of liability of foreignness on market entry strategies International Marketing Review Volume: 23, 2006, C.Cotsakos, D Griffith, Michael Y. Hu 41 Jane W. Lu and Paul W. Beamish 2001 The internationalization and Performance of smes, Strategic Management Journal, Vol 22,p ,ζει

57 είλαη κηα αμία πνπ κεηψλεη ηηο επηπηψζεηο ηεο δηεζλνπνίεζεο ζηελ απφδνζε ηεο επηρείξεζεο. Δπηζθόπεζε εκπεηξηθώλ κειεηώλ Oη Errunza θαη Senbet (1984), Morck θαη Yeung (1991), θαη Tallman θαη Li (1996) ππνζηεξίδνπλ φηη ππάξρεη κηα ζεηηθή γξακκηθή ζρέζε κεηαμχ επηδφζεσλ ησλ εηαηξηψλ θαη βαζκνχ δηεζλνπνίεζεο ηνπο. χκθσλα κε κηα πξφζθαηε έξεπλα δηαπηζηψλεηαη φηη ππάξρεη κηα ζεηηθή γξακκηθή ζρέζε πνπ κεγεζχλεηαη απφ άιινπο παξάγνληεο, φπσο ε Δ&Α κηαο επηρείξεζεο θαη νη δπλαηφηεηεο κάξθεηηλγθ (Kotabe, Srinivasan, θαη Aulakh, 2002). Οη Mc Dougal θαη Oviatt( 1996 επηζεκαίλνπλ φηη νη επηρεηξήζεηο πνπ παξνπζηάδνπλ απμεκέλεο δηεζλείο πσιήζεηο παξνπζηάδνπλ αλψηεξε απφδνζε θαη ζην κεξίδην ηεο ζρεηηθήο αγνξάο αιιά θαη ζηελ απφδνζε ηεο επέλδπζεο. Οη Bloodgood et al (1996 έδεημαλ φηη ε δηεζλνπνίεζε ζπλδεφηαλ ζεκαληηθά κε πςειφηεξα θέξδε ελψ νη Burgel et al (2001) απέδεημαλ φηη νη εμαγσγείο έδεημαλ κεγαιχηεξα επίπεδα παξαγσγηθφηεηαο θαη αλάπηπμε ησλ πσιήζεσλ ζε ζπγθεθξηκέλα δείγκαηα δηεζλνπνηεκέλσλ επηρεηξήζεσλ πνπ δεζκεχνληαη ζε λένπο ηερλνινγηθνχο θιάδνπο. ηνλ αληίπνδα νη Lu θαη Βeamish(2001) βξήθαλ ζε δείγκα 19 δηαθνξεηηθψλ θιάδσλ θηλέδηθσλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ φηη ε ζρέζε πσιήζεσλ εμσηεξηθνχ θαη εζφδσλ είλαη αξλεηηθή. Αθφκα απνηειέζκαηα κηαο κειέηεο πνπ αθνξνχζε έλα δείγκα ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Αγγιία ζε δηάθνξνπο κεηαπνηεηηθνχο θιάδνπο νη Westhead et al(2001b) εληφπηζαλ φηη ε ζρέζε κεηαμχ ηεο ηάζεο γηα εμαγσγέο ζρεηηδφηαλ ζεκαληηθά κε ηελ απφδνζε ησλ αληαγσληζηψλ ελψ δελ απνδείρζεθε θάπνηα ζεκαληηθή ζρέζε αλάκεζα ζηηο εμαγσγέο κε ηελ αχμεζε ησλ πσιήζεσλ ή ηελ επηβίσζε ηεο επηρείξεζεο. ηνλ αληίπνδα, άιιεο κειέηεο ησλ Siddharthan Lall (1982) θαη Geringer, Tallman, θαη Olsen (2000) απνθαιχπηνπλ κηα αξλεηηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο δηεζλνπνίεζεο θαη ηεο απφδνζε ηεο επηρείξεζεο. Οη Kogut (1985), Porter (1985), Sullivan (1994β), Contractor (2002), θαη, Contractor Kumar, θαη Kundu (2007) αλαπηχζζνπλ επηρεηξήκαηα θαη ζηνηρεία πνπ δείρλνπλ φηη ν ηζρπξηζκφο «φζν πεξηζζφηεξε δηεζλνπνίεζε ηφζν θαιχηεξα» δελ ηζρχεη πάληα. Οη κειέηεο απηέο αλαγλσξίδνπλ φηη ε δηεζλνπνίεζε κηαο επηρείξεζεο έξρεηαη αληηκέησπε 57

58 ηφζν κε ηνπο θηλδχλνπο θαη ηα πιενλεθηήκαηα επνκέλσο εηζάγνληαη λέα θφζηε θαη νθέιε. Απφ ηελ παξαπάλσ ζχλζεζε ησλ ζεσξηψλ θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ εκπεηξηθψλ κειεηψλ θαηαιήγνπκε ζηε δηακφξθσζε ηεο παξαθάησ ζεσξεηηθήο ππφζεζεο φπνπ ζα γίλεη πξνζπάζεηα λα απνδεηρζεί ζην εκπεηξηθφ θνκκάηη ηεο έξεπλαο: Τπόθεση 1: H ανάπηςξη ηων διεθνών δπαζηηπιοηήηων ηων μικπομεζαίων καινοηόμων επισειπήζεων έσει θεηική ζσέζη με ηην απόδοζη ηοςρ. 58

59 59

60 Παξαθάησ παξαηίζεηαη έλαο ζπγθεληξσηηθφο πίλαθαο ηεο δηεζλνχο βηβιηνγξαθηθήο επηζθφπεζεο πνπ πξαγκαηεχεηαη ηε ζρέζε δηεζλνπνίεζεοθαηλνηνκίαο ηεο ηειεπηαίαο εηθνζαεηίαο κε ζθνπφ ηελ ελδειερέζηεξε θαηαλφεζε ηνπ ππφ εμέηαζε δεηήκαηνο. Μειεηεηέο θαη έηνο Κύξην Θέκα/Σύπνο Έξεπλαο Θεσξεηηθό πιαίζην Δκπεηξηθή κέζνδνο ηαηηζηηθή κέζνδνο Απνηειέζκαηα Archibugi and Michie (1995) Μειέηε απφ θξηηηθή ζθνπηά ηεο βηβιηνγξαθίαο ζρεηηθά κε ηελ «ηερλνινγηθή παγθνζκηνπνίεζε» Πεγέο απφ ηηο εθεπξέζεηο θαη ηηο θαηλνηνκίεο Γηάθξηζε ηξηψλ δηαθνξεηηθψλ δηαδηθαζηψλ:1)δηεζλήο αμηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο2) δηεζλήο ηερλνινγηθή ζπλεξγαζία 3)δηεζλήο πεγή ηεο ηερλνινγίαο Θεσξεηηθή κειέηε Παξφηη ε αμηνπνίεζε ησλ θαηλνηνκηψλ έρεη απμεζεί ζηηο δηεζλείο αγνξέο φπσο θαη ε δηεζλήο ζπλεξγαζία θαίλεηαη φηη ε παξαγσγή ηερλνινγίαο ζπλερίδεη λα ζπλδέεηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ κε ηα εζληθά πιαίζηα Molero(1998) Έξεπλα γηα ηνπο παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ αλάπηπμε ηεο δηεζλνπνίεζεο ησλ ΜΜΔ ελδηάκεζσλ ρσξψλ.δκπεηξηθή έξεπλα Θεσξία ηεο θαηλνηνκίαο, ηερλνινγηθέο βάζεηο γηα ην δηεζλέο εκπφξην,εθδνρέο ησλ δηεζλψλ επελδχζεσλ- Μνληέιν ηεο Οπςάια 2 πεγέο πιεξνθφξεζεο: 814 θαηλνηφκεο εηαηξίεο θαη κειέηε ησλ 205 ελεξγψλ ππνζέζεσλ Discriminant analysis Oη ηερλνινγηθέο πεγέο πνπ αλαπηχζζνληαη ζηηο μέλεο αγνξέο έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε ζηελ δηεζλνπνίεζε ησλ επηρεηξήζεσλ Wakelin (1998) Ο βαζκφο επίδξαζεο ηε θαηλνηνκίαο ζηελ εμαγσγηθή ζπκπεξηθνξά Υαξ/θα ηεο θαηλνηνκίαο ζε επίπεδν επηρείξεζεο θαη αλαζεψξεζε εκπεηξηθψλ κειεηψλ ιακβάλνληαο ππφςε ηνπο παξάγνληεο ησλ Μηθξννηθνλνκηθά ζηνηρεία ζε δείγκα 320 επηρεηξήζεσλ γηα 5 ρξφληα Πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή.μνληέιν Tobit Βξέζεθαλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζηηο αληηδξάζεηο ησλ θαηλνηφκσλ θαη κε θαηλνηφκσλ επηρεηξήζεσλ.γεδνκέλνπ ηνπ κεγέζνπο νη θαηλνηνκηθέο επηρεηξήζεηο έρνπλ ηελ ηάζε λα εμάγνπλ θαη φζν πεξηζζφηεξεο θαηλνηνκίεο έρνπλ ηφζν απμάλεηαη ε πηζαλφηεηα γηα είζνδν ζε λέεο αγνξέο 60

61 εμαγσγψλ Basile (2001) Aλάιπζε θαη ζχγθξηζε ηεο ζρέζεο αλάκεζα ζηηο θαηλνηνκηθέο δπλαηφηεηεο θαη ηελ εμαγσγηθή ζπκπεξηθνξά ησλ ηηαιηθψλ επηρεηξήζεσλ ζε δηαθνξεηηθά θαζεζηψηα ζπλαιιάγκαηνο.ηφρνο ε αλάιπζε ηεο εμαγσγηθήο ζπκπεξηθνξάο ηελ ίδηα ρξνληθή πεξίνδν.δκπεηξηθή έξεπλα Μηθξννηθνλνκηθφ κνληέιν εμαγσγηθήο ζπκπεξηθνξάο Σπραίν δείγκα 4000 επηρεηξήζεσλ κε θξηηήξην ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο(αξηζκφο ππαιιήισλ,θιάδνπ θαη πεξηνρήο) Πνιπκεηαβιεηή αλάιπζε.μνληέιν Tobit Οη επηρεηξήζεηο πνπ εηζάγνπλ θαηλνηνκηθά πξντφληα ή/θαη δηαδηθαζίεο κέζσ E&A ή κέζσ επελδχζεσλ επελδχζεσλ ζε λέν θεθαιαηνπρηθφ εμνπιηζκφ έρνπλ κεγαιχηεξε εμαγσγηθή ηάζε.σν 90% ησλ επηηρεηξήζεσλ κε θαηλνηνκία αλά πεξίνδ είλαη εμαγσγείο. H Δ&Α πνπ ζρεηίδεηαη κε θαηλνηνκηθά πξντφληα είρε ζεηηθή επίδξαζε ζηηο εμαγσγέο.ζ θαηλνηνκία απνηειεί αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα θαη εμεγεί ηελ εηεξνγέλεηα ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ εμαγσγηθά Acs, Mork and Yeung (2001) Ζ επίδξαζε ησλ θπβεξλεηηθψλ πνιηηηθψλ ζηε δηαδηθαζία ηεο δηεζλνπνίεζεο ησλ ΜΜΔ. Θεσξία ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ Έξεπλα ζε κηα θαλαδηθή δεκφζηα επηρείξεζε πνπ παξέρεη ζηνπο εμαγσγείο νηθνλνκηθή ππνζηήξημε,πηζηψζεηο θαη αζθάιεηεο Θεσξεηηθή θαη εκπεηξηθή κειέηε Οη ξηδηθέο θαηλνηνκίεο είλαη πην πηζαλφ λα εκθαληζηνχλ ζηηο ΜΜΔ.Οη ΜΜΔ θαη νη πνιπεζληθέο ζπλεξγάδνληαη κε ζηφρν λα παγθνζκηνπνηεζνχλ Eusebio et Rialp(2002) Πξνζδηνξηζκφο ησλ παξαγφλησλ πνπ πξνζεγγίδνπλ ηελ ηερλνινγηθή θαηλνηνκία ησλ επηρεηξήζεσλ.δκπεηξηθή Μειέηε Δκπεηξηθά ζηνηρεία σο πξνο ηελ επίδξαζε ησλ επελδχζεσλ ζε ηερλνινγία ζηνπο εμαγσγηθνχο δείθηεο Γείγκα επηρεηξήζεσλ 173 κεηαπνηεηηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ζηνηρεία απφ έξεπλα(ηζπαλία). Πεξηγξαθηθή αλάιπζε θαη γξακκηθή παιηλδξφκεζε Θεηηθή θαη ζεκαληηθή επίδξαζε ησλ επελδχζεσλ ζε Δ&Α ζηελ πηζαλφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ γηα εμαγσγέο.οη θαηλνηνκίεο πξντφλησλ θαη δηαδηθαζηψλ έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε ζελ εμαγσγηθή έληαζε 61

62 Cho and Pucik (2005b) Δμεηάδνπλ ηε ζρέζε αλάκεζα ζηελ θαηλνηνκηθφηεηα,πνηφηεηα, αλάπηπμε θαη θεξδνθνξία θαη ηελ αμία ηεο αγνξάο ζε ζρέζε κε ηελ επηρείξεζε. Δκπεηξηθή κειέηε Μειέηε ησλ άυισλ πεγψλ εκαληηθή θαη πνηνηηθή επηζθφπεζε ζηελ θαηλνηνκία θαη ε αμηνπνίεζε ηεο νξγαλσζηαθήο γλψζεο FFortune Reputation Survey (1983), Structural Equations Model - Άκεζε ζρέζε αλάκεζα ζηελ θαηλνηνκηθφηεηα θαη 3 κέηξα κέηξεζεο ηεο απνδνηηθφηεηαο.ζ θαηλνηνκηθφηεηα έρεη άκεζε ζρέζε κε ηελ αμί αγνξάο θαη κε ηελ ππάξρνπζα πνηφηεηα ζηελ ζρέζε αλάκεζα ζηελ θαηλνηνκηθφηεηα θαη ηελ αμία αγνξάο.τπάξρεη επίδξαζε ηεο θεξδνθνξίαο ζηε ζρέζε αλάκεζα ζηελ αλάπηπμε θαη ηελ αμία ηεο αγνξάο. Flor and Oltra (2005) Οη επηδξάζεηο ησλ ηερλνινγηθψλ δπλαηνηήησλ ζηελ επηρείξεζε ζαλ κηα έθθξαζε ηεο ηερλνινγηθά θαηλνηνκηθήο ζηξαηεγηθήο ηη επίδξαζε έρνπλ ζηλ δηεζλή ηνπο αληαγσληζηηθφηεηα Δπηζθφπεζε απφ ηελ 888 εμαγσγηθέο ηζπαληθέο βηβιηνγξαθία ζηελ επηρεηξήζεηο. ηερλνινγηθή θαηλνηνκία γηα λα πξνζδηνξίζεη ηηο δηαθνξεηηθέο δπλαηφηεηεο πνπ νη επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λ αλαπηχμνπλ γηα λα δηαρεηξηζηνχλ νη επηρεηξήζεηο ηελ θαηλνηνκηθή ηνπο δηαδηθαζία Πνιιαπιέο γξακκηθέο αλαιχζεηο Οη ηερλνινγηθέο θαηλνηνκηθέο δπλαηφηεηεο έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε ζηελ εμαγσγηθή απφδνζε.οη επελδχζεηο πνπ αθνξνχλ ηηο εζσηεξηθέο θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε ζηελ εμαγσγηθή απφδνζε ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη παξαγσγηθέο δπλαηφηεηεο έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε ζηηο βειηηψζεηο ησλ δηαδηθαζίσλ θαη ησλ πξντφλησλ.ζ εμαγσγηθή απφδνζε έρεη ζρεηίδεηαη κε δπλαηφηηεεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ζπλεξγαζίεο κε παλεπηζηήκηα θαη εξεπλεηηθά ηλζηηηνχηα παξά κε ζπλεξγαζίεο κε άιιεο επηρεηξήζεηο. Lopez θαη Garcia (2005) Mειέηε ηεο ζρέζεο αλάκεζα ζηηο ηερλνινγηθέο ηθαλφηεηεο θαη ηεο εμαγσγηθήο ζπκπεξηθνξάο απφ κηα δηπιή νπηηθή: ε απφθαζε γηα εμαγσγή θαη εμαγσγηθή έληαζε.δκπεηξηθή κειέηε Θεσξία πνπ βαζίδεηαη ζηηο πεγέο ηεο επηρείξεζεο Γεδνκέλα απφ κειέηε επηρεηξεκαηηθψλ ζηξαηεγηθψλ (Ηζπαλία).πλνιηθφ δείγκα 1234 κεηαπνηεηηθψλ επηρεηξήζεσλ Πεξηγξαθηθή θαη παξακεηξηθή ζηαηηζηηθή θη κνληέια πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο Οη θαηλνηνκίεο ησλ πξντφλησλ θαη ησλ δηαδηθαζηψλ φπσο θαη ε ρξήζε ησλ παηέλησλ έρνπλ ζεηηθή θαη ζεκαληηθή επίδξαζε ζην λα μεθηλήζεη κηα επηρείξεζε λα εμάγεη θαη ζηελ εμαγσγηθή ηεο έληαζε.ζ επέλδπζε ζε Δ&Α έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε κφλν ζηελ εμαγσγηθή έληαζε 62

63 Salomon and Shaver (2005) Αλάιπζε ζην αλ νη εμαγσγείο κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζε αληίζηξνθε γλψζε πνπ εηζάγεηαη ζηελ επηρείξεζε φρη απαξαίηεηα απφ ηελ εγρψξηα αγνξά κε ηελ έλλνηα φηη ε γλψζε κπνξεί λα επηζηξέςεη ζηελ επηρείξεζε κε απνηέιεζκα λα λα απμεζεί ε θαηλνηνκία Δπηζθφπεζε βηβιηνγξαθηθή θαη εζηίαζε ζηα θαηλνηφκα απνηειέζκαηα Γεδνκέλα απφ κειέηε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90(Fundacion Empressa Publica).Γείγκα 3,060 επηρεηξήζεσλ θαη 14,282 παξαηεξήζεσλ θαηά έηνο Πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή Οη εμαγσγέο είλαη ζπλδεδεκέλε κε πξνεγνχκελεο απμήζεηο: ζε θαηλνηνκία πξντφληνο θαη αηηήζεηο γηα παηέληεο.οη εμαγσγείο απμάλνπλ ηηο αηηήζεηο γηα παηέληεο.οη εμαγσγείο απμάλνπλ ηηο θαηλνηνκίεο πξντφλησλ Lachenmaier and Wossmann (2005) Πξνζδηνξηζκφο γηα ηνλ αλ ε θαηλνηνκία πξνθαιεί ηηο εμαγσγέο αλάκεζα ζηηο κεηαπνηεηηθέο επηρεηξήζεηο.δκπεηξηθή κειέηε Κχθινο δσήο πξντφληνο θαη κνληέια αλάπηπμεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο Γεδνκέλα απφ ην 2002 κειέηε ηνπ ifo innovation(γεξκαλία).γείγκα :981 κεηαπνηεηηθψλ επηρεηξήζεσλ Πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή Καη παιηλδξφκεζε Tobit Tα απνηειέζκαηα ππνζηεξίδνπλ ηα κνληέια ηνπ θχθινπ δσήο ηνπ πξντφληνο πνπ ζέινπλ ηελ θαηλνηνκία λα απνηειεί ηελ θηλεηήξηα δχλακε γηα ηηο εμαγσγέο ησλ βηνκεραλνπνηεκέλσλ ρσξψλ.σν λα είλαη κηα επηρείξεζε θαηλνηνκηθή επηθέξεη ζηηο επηρεηξήζεηο κεγαιχηεξα κεξίδηα εμαγσγψλ απ ηηο αληίζηνηρεο κε θαηλνηφκεο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ. Σν γεγνλφο φηη ε απφδνζε ησλ επηρεηξήζεσλ ηείλεη ζπλερψο λ απμάλεη ηηο εμαγσγέο νθείιεηαη ζηελ αηηηνινγηθή ζρέζε ησλ θαηλνηνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηηο εμαγσγέο 63

64 5 ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΤΠΟΒΑΘΡΟ Καηλνηνκία ηελ ελφηεηα απηή γίλεηαη ε πξνζπάζεηα λα παξνπζηαζηνχλ ζε βάζνπο θαη απφ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο γσλίεο νη φξνη ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο δηεζλνπνίεζεο θαη λα νξηνζεηεζεί ελ γέλεη ην ζεσξεηηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν θηλνχληαη νη εξεπλεηηθνί ζηφρνη ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο. Ζ φξνο «θαηλνηνκία» απνηειεί εδψ θαη δεθαεηίεο κηα επξεία έλλνηα πνπ έρεη γίλεη αθαδεκατθή πξνζπάζεηα λα πξνζεγγηζηεί απφ πνιινχο κειεηεηέο. Τπάξρνπλ πνιινί νξηζκνί γηα ηελ θαηλνηνκία. Χζηφζν, θάπνηνη νξηζκνί ζπλδένληαη κε ηελ αλάπηπμε λέσλ αγνξψλ φπσο ε δηεζλνπνίεζε πνπ απνηεινχλ θαη απηέο φςεηο ηεο θαηλνηνκίαο. Ζ έλλνηα ηεο θαηλνηνκίαο έρεη κειεηεζεί πνιχ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εηψλ, μεθηλψληαο απφ ηνλ «παηέξα» ηεο ζεσξεηηθήο ηεο πξνζέγγηζεο ηεο ηνλ Schumpeter (1943) ν νπνίνο έδσζε ηηο βαζηθέο αξρέο γηα ην ηη κπνξεί λα νλνκαζηεί ε "ζεσξία ηεο θαηλνηνκίαο", θάηη πνπ αξγφηεξα αλαπηχρζεθε ζηε λενθιαζηθή ζεσξία απφ ηνλ Arrow (1979), έθηαζαλ ζηελ πξαγκαηηθή ηνπ έθθξαζε απφ ζεσξίεο πνπ αλέπηπμαλ νη Nelson θαη Winter (1982). ηε ζπλέρεηα ν Dosi (1984) έζεζε ηηο βάζεηο ησλ ζεκειησδψλ ελλνηψλ ηεο πξαγκαηηθήο ηερλνινγηθήο θαηλνηνκίαο, αξγφηεξα, ν Pavitt (1984) αλέιπζε ηε δηαδηθαζία ηεο θαηλνηνκίαο ζε δηεζλέο επίπεδν, θαη νη Archibugi θαη Michie (1995) ε παγθνζκηνπνίεζε ησλ δηαδηθαζηψλ ηεο ηερλνινγηθήο θαηλνηνκίαο. (Spanish firms). Ο Schumpeter (1934) εηζήγαγε ηελ ηδέα ηνπ αλνίγκαηνο λέσλ αγνξψλ σο έλα ηκήκα ηεο θαηεγνξηνπνίεζεο ηνπ γηα ηελ θαηλνηνκία. Χζηφζν, νη λέεο αγνξέο είλαη έλα ηκήκα κηαο ζπλνιηθήο δηαδηθαζίαο φπσο ζεκείσζαλ νη Myers θαη Marquis (1969) φπνπ αλαθέξνπλ φηη ε θαηλνηνκία είλαη κηα δηαδηθαζία ελφο αξηζκνχ ππνδηαδηθαζηψλ πνπ αιιεινζπλδένληαη. Απηέο νη ππνδηαδηθαζίεο κηαο λέαο ηδέαο, εθεχξεζεο κηαο λέαο ζπζθεπήο ή ηεο αλάπηπμεο κηαο λέαο αγνξάο (Myers θαη Marquis 1969). Δπνκέλσο ε δηαδηθαζία ηεο θαηλνηνκίαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξψηε εμαγσγή ζα πεξηέρεη ζ απηέο ηηο ππνθαηεγνξίεο ηελ αλάπηπμε κηαο λέαο δηεζλνχο αγνξάο αιιηψο δελ ζα πξφθεηηαη γηα εμαγσγή. χκθσλα κε ηνλ Autio et al 1998 ε θαηλνηνκία απνηειεί ην θιεηδί γηα ηελ απφθηεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο θαη ζπλδέεηαη κε ηηο πεγέο θαη ηηο νξγαλσηηθέο δπλαηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο. 64

65 Ο Kanter (1985) πξνζδηνξίδεη έλαλ επξχ νξηζκφ γηα ηελ θαηλνηνκία πνπ πεξηιακβάλεη θάπνηα απφ ηα παξαθάησ ραξ/θα: «Ζ θαηλνηνκία είλαη ε πεγή,ε απνδνρή θαη ε εθαξκνγή λέσλ ηδεψλ, δηαδηθαζηψλ, πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ.μπνξεί λα παξνπζηαζηεί ζε νπνηαδήπνηε ηκήκα κηαο επηρείξεζεο θαη κπνξεί λα πεξηιακβάλεη δεκηνπξγηθή εθαξκνγή αιιά θαη απζεληηθή εθεχξεζε θαζψο επίζεο πεξηιακβάλεη ηελ δπλαηφηεηα γηα αιιαγή θαη πηνζέηεζε (ζει.201)». χκθσλα κε Terziovski (2002), ε θαηλνηνκία είλαη κηα ζχλζεηε δηαδηθαζία,πνπ εχθνια ραξαθηεξίδεηαη σο θξίζηκεο ζεκαζίαο γηα ηελ νξγαλσηηθή επηηπρία αιιά δελ είλαη εχθνιν λα ηελ δηαρεηξηζηνχκε Οη Hurmerinta-Peltomaki (2003) επίζεο ππνζηεξίδνπλ φηη απηή ε ηδέα ησλ θαηλνηνκηψλ αθνξά ηελ άπνςε ηνπ λα παξακέλεη κα επηρείξεζε ζε δηαξθή εμέιημε θαη λα αξηζκεί θάπνηεο αιιαγέο ζαλ απνηέιεζκα. Ζ επηηπρήο θαηλνηνκία ζε λέα πξντφληα θαη δηαδηθαζίεο ζεσξνχληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν σο ην θεληξηθφ ζέκα ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο (Porter, 1998). χκθσλα κε ηon Acs (2001) θαηλνηνκία είλαη ε πξνζπάζεηα γηα ηε δεκηνπξγία ζθφπηκεο θαη εζηηαζκέλεο αιιαγήο ζην νηθνλνκηθέο ή θνηλσληθέο δπλαηφηεηεο κηαο επηρείξεζεο. Απφ κηθξννηθνλνκηθή ζθνπηά ε θαηλνηνκία είλαη ε δηαρείξηζε ησλ αξρψλ βαζίδεηαη ζηελ απνζηνιή ηεο επηρείξεζεο ηηο έξεπλεο γηα κνλαδηθέο επθαηξίεο θαη θαζνξίδεη αλ απηέο ηαηξηάδνπλ ζηελ ζηξαηεγηθή θαηεχζπλζε ηεο εηαηξίαο θαζνξίδνπλ ηα κεγέζε γηα ηελ επηηπρία θαη ζπλερψο επαλαμηνινγνχλ ηνπο επθαηξίεο (Gaynor 2002). Γεληθφηεξα ε θαηλνηνκία έρεη εμεηαζηεί απφ δηάθνξεο νπηηθέο φπσο ηελ αηνκηθή, ηεο επηρείξεζεο θαη ηεο ρψξαο πνπ βαζίδεηαη ζην κάλαηδκελη ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ πεγψλ ηεο θάζε ρψξαο. Ζ κειέηε ηεο θαηλνηνκίαο ζε επίπεδν επηρείξεζεο έρεη ρσξηζηεί ζε ηέζζεξα ξεχκαηα. Σν πξψην ξεχκα κειέηεο εξεπλά ηνπο ηχπνπο ηεο θαηλνηνκίαο ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηεο θαηλνηνκίαο παξαδείγκαηα ηέηνηα είλαη ε ηερλνινγηθή θαηλνηνκία (Cardinal 2001, Damanpour and Evan 1984) ε δηνηθεηηθή θαηλνηνκία (Ravichardran 2000) θαη ε ζηξαηεγηθή θαηλνηνκία (Σurock 2001) θαζψο επίζεο πξντφλησλ θαη δηαδηθαζηψλ (Bagchi-Sen 2001, Trott 1998).To δεχηεξν ξεχκα κειεηά ηηο πεγέο ηηο δηάθνξεο πεγε ο ηεο θαηλνηνκίαο (Ο Νeill et al 1998).Σν ηξίην εξεπλά ηνπο παξάγνληεο ησλ νξγαλσηηθψλ θαηλνηνκηψλ,φπσο γηα π.ρ. ηελ επίδξαζε ησλ δνκψλ,ησλ δηαδηθαζηψλ θαη ησλ αλζξψπσλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ κάξθεηηλγθ ησλ λέσλ πξντφλησλ(κing 1990,Sorensen and Stuart 2000,Trott 1998).To ηέηαξην ξεχκα κειεηά ηηο επηπηψζεηο θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο ζρέζεο κεηαμχ 65

66 θαηλνηνκηψλ θαη απφδνζεο ηεο επηρείξεζεο (Damanpour and Evan 1984,Damanpour 1991,Li and Atuagene-Gima,2001,Roper and Love 2002). Οη θαηλνηφκεο δξαζηεξηφηεηεο δηαθξίλνληαη γεληθά ζε νξηαθέο θαη ξηδηθέο ε δηάθξηζε αλάκεζα ζ απηέο ηηο δχν δείρλεη ηνλ ηξφπν πξνζέγγηζεο ηνπο απ ηηο επηρεηξήζεηο. Οξηαθή θαηλνηνκία ή «θαηλνηνκία ξνπηίλαο» είλαη ε εηζαγσγή κηθξψλ αιιαγψλ ζε πξνγελέζηεξεο νξγαλσηηθέο πξαθηηθέο ελψ ξηδηθέο θαηλνηνκίεο είλαη εηζαγσγή κηαο μαθληθήο θαη κεγάιεο αιιαγήο πνπ νδεγεί ηελ επηρείξεζε ζην λα δξα κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν απ φηη πξηλ(nord and Tucker, 1987; Urabe et al., 1988; West and Farr, 1990).Σν ζχλνιν ησλ κειεηεηψλ Γηεζλνπνίεζε Πνιινί εξεπλεηέο έρνπλ ζπιιάβεη ηελ ηδέα ηεο δηεζλνπνίεζεο ζαλ κηα κνξθή επέλδπζεο ζηηο μέλεο αγνξέο εξκελεπκέλε απφ νηθνλνκηθή αλάιπζε.(buckley & Casson 1993 Dunning 1988).Μηα δεχηεξε παξαδνζηαθή άπνςε θαίλεηαη λα αληηκεησπίδεη ην θαηλφκελν ζαλ κηα εμειηθηηθή ζπλερή δηαδηθαζία φπνπ νη επηρεηξήζεηο απμάλνπλ ηελ δηεζλή ηνπο δξάζε ζαλ κηα ιεηηνπξγία απμαλφκελεο γλψζεο θαη δέζκεπζεο ηεο αγνξάο (Bilkey & Tesar 1977,Johnason & Vahlne 1977,Cavusgil 1980) απνηειεί δει. κηα δηαδνρηθή δηαδηθαζία κάζεζεο ηεο απμαλφκελεο θαη ζηαδηαθήο δέζκεπζεο ζε πεγέο. Πνιχ πξφζθαηα κηα άιιε εμειηθηηθή ζηξαηεγηθή άπνςε ηεο δηεζλνπνίεζεο ζεσξεί ηελ δηεζλνπνίεζε φρη κφλν ζαλ έλα αλψδπλν κνλνπάηη αλάπηπμεο ρσξίο κεηαβνιέο (Melin 1992,Root 1994) αιιά θαη ζαλ έλα δξφκν πνπ πεξηιακβάλεη θαη πξνο «ηα έζσ» αιιά θαη «πξνο ηα έμσ» κνξθέο δηεζλνχο αλάπηπμεο γηα ηελ επηρείξεζε. Οπζηαζηηθά, πεξηγξάθεηαη ζαλ κηα ζχλζεηε δηαδηθαζία πνπ ζπλερψο επαλαπξνζδηνξίδεη ην βαζκφ δηεζλνχο αλάκεημεο θαη ηελ δέζκεπζε πνπ πηνζεηεί έλαο νξγαληζκφο (Welch & Loustarinen 1988,1993).Οη Calof θαη Beamish (1995) ζεψξεζαλ φηη «είλαη ε δηαδηθαζία πηνζέηεζεο ιεηηνπξγηψλ γηα ηελ επηρείξεζε ( ζηε ζηξαηεγηθή, ζηελ νξγάλσζε θαη ζηηο πεγέο) ζηα δηεζλή πεξηβάιινληα».δλψ ν Adersen (1997) ζπγθεληξψλνληαο απηέο ζεσξίεο ππνζηεξίδεη φηη ε δηεζλνπνίεζε είλαη κηα δηαδηθαζία πηνζέηεζεο ηεο κεηαθνξάο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζηελ δηεζλή αγνξά «Conceptual frameworks on smes internationalization past,present and future trends of research» Alex Rialp and Josep Rialp reassessing the internationalisation of the firm,volume 11,page

67 Ζ δηεζλνπνίεζε, έρεη γίλεη θπξίσο θαηαλνεηή σο ε δηαδηθαζία πξνζαξκνγήο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο επηρείξεζεο ζε δηεζλή πεξηβάιινληα, είλαη έλα ζεκαληηθφ δήηεκα γηα ηηο επηρεηξήζεηο πνπ ζπρλά νδεγνχλ ζε δσηηθήο ζεκαζίαο αλάπηπμε, ρξήζηκα απνηειέζκαηα κάζεζεο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο νηθνλνκηθήο απφδνζεο, φπσο ν Prashantham (2005) απνθαιχπηεη ζηελ εξγαζία ηνπ. Δπηπιένλ, ν ζπγγξαθέαο πεξηγξάθεη ηε δηεζλνπνίεζε σο κηα θαηλνηνκία ηεο εηαηξείαο πνπ ζπρλά ζπλεπάγεηαη σο ιήςε απνθάζεσλ ππφ ζπλζήθεο αβεβαηφηεηαο, φπνπ ε γλψζε είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο. Γηα νξηζκέλνπο κειεηεηέο ε απφθαζε γηα δηεζλνπνίεζε πξνέξρεηαη απφ δπν βαζηθνχο παξάγνληεο: ηελ ειηθία θαη ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο.(katsikeas 1994). ε φηη αθνξά ηελ ειηθία πνιιέο έξεπλεο έρνπλ δείμεη ηε ζεηηθή ζρέζε αλάκεζα ζηελ εκπεηξία θαη ην επίπεδν δηεζλνπνίεζεο ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο ζε ζρέζε κε ηελ ειηθία ηεο. Απ ηελ άιιε πιεπξά ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο ζρεηίδεηαη κε ηελ δηαζεζηκφηεηα ζε παξαπάλσ πεγέο θαη ηερλνγλσζία. χκθσλα κε ηελ εμειηθηηθή ζεσξία ηεο δηεζλνπνίεζεο ε γλψζε απφ ηηο εγρψξηε αγνξέο θαη ε δηαζεζηκφηεηα ησλ πεγψλ δηαθνξνπνηεί ηελ δηεζλή αλάπηπμε (Johanson et al 1977,Knight and Leisch 2002) Δλψ φπσο ν Dunning έρεη επηζεκάλεη (1990 φηη γηα ηελ πξνζπάζεηα δηεζλνχο δξαζηεξηφηεηαο ε επηρείξεζε ρξεηάδεηαη απηή ηε δέζκεπζε πεγψλ θαη γλψζεσλ απφ ην εγρψξην πεξηβάιινλ φπνπ ην επίπεδν απηψλ ησλ πεγψλ επεξεάδεη θαη ηνλ ηξφπν εηζφδνπ ζηηο δηεζλείο αγνξέο 43. Mηα άιιε ζεκαληηθή παξάκεηξνο θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ απφθαζε δηεζλνπνίεζεο απνηειεί θαη ην πξνθίι ησλ ίδησλ ησλ επηρεηξεκαηηψλ γηα αμηνπνίεζε ησλ επθαηξηψλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο (Bhave, 1994, Hills et al. 1997, Singh et al 1999). χκθσλα κε ηελ ζεσξία ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο44 πνπ επηθεληξψλεηαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ επηρεηξεκαηία σο βαζηθφ ζηνηρείν ηεο επηρείξεζεο κηα πξνιεπηηθή θαη δηαξθψο ελεξγή ζηάζε ησλ επηρεηξεκαηηψλ γηα ηελ αλαδήηεζε δηεζλψλ επθαηξηψλ θαη θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο,ηελ 43 Francisco Jos e Acedo, Juan Florin (2006) An entrepreneurial cognition perspective on the internationalization of SMEs,J Int Entrepr 4:49 67, DOI /s C Springer ScienceBusiness Media, ςελ Athanasios Hadjimanolis (2000 An investigation of innovation antecedents in small firms in the context of a small developing country,r and D Management,Vol 30,Blackwell Publishers., , ςελ

68 αληαγσληζηηθή ηεο ζέζε θαη ηελ αχμεζε ησλ πσιήζεσλ. Δλψ κέζα απφ έξεπλεο έρεη απνδεηρζεί θαη ε ζεηηθή ζρέζε πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζε κηα «πξνιεπηηθή ζηάζε» ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ γηα αλαδήηεζε επθαηξηψλ θαη ην επίπεδν ηεο θαηλνηνκίαο ζηηο εθαξκνζκέλεο ζηξαηεγηθέο ηνπο ( Κickul and Gundry ). Ζ δηεζλνπνίεζε, έρεη γίλεη θπξίσο θαηαλνεηή σο ε δηαδηθαζία πξνζαξκνγήο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο επηρείξεζεο ζε δηεζλή πεξηβάιινληα, είλαη έλα ζεκαληηθφ δήηεκα γηα ηηο επηρεηξήζεηο πνπ ζπρλά νδεγνχλ ζε δσηηθήο ζεκαζίαο αλάπηπμε, ρξήζηκα απνηειέζκαηα κάζεζεο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο νηθνλνκηθήο απφδνζεο, φπσο ν Prashantham (2005) απνθαιχπηεη ζηελ εξγαζία ηνπ. Δπηπιένλ, ν ζπγγξαθέαο πεξηγξάθεη ηε δηεζλνπνίεζε σο κηα θαηλνηνκία ηεο εηαηξείαο πνπ ζπρλά ζπλεπάγεηαη σο ιήςε απνθάζεσλ ππφ ζπλζήθεο αβεβαηφηεηαο, φπνπ ε γλψζε είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο. Γηα νξηζκέλνπο κειεηεηέο ε απφθαζε γηα δηεζλνπνίεζε πξνέξρεηαη απφ δπν βαζηθνχο παξάγνληεο: ηελ ειηθία θαη ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο.(katsikeas 1994). ε φηη αθνξά ηελ ειηθία πνιιέο έξεπλεο έρνπλ δείμεη ηε ζεηηθή ζρέζε αλάκεζα ζηελ εκπεηξία θαη ην επίπεδν δηεζλνπνίεζεο ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο ζε ζρέζε κε ηελ ειηθία ηεο. Απ ηελ άιιε πιεπξά ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο ζρεηίδεηαη κε ηελ δηαζεζηκφηεηα ζε παξαπάλσ πεγέο θαη ηερλνγλσζία. χκθσλα κε ηελ εμειηθηηθή ζεσξία ηεο δηεζλνπνίεζεο ε γλψζε απφ ηηο εγρψξηεο αγνξέο θαη ε δηαζεζηκφηεηα ησλ πεγψλ δηαθνξνπνηεί ηελ δηεζλή αλάπηπμε (Johanson et al 1977,Knight and Leisch 2002) Δλψ φπσο ν Dunning έρεη επηζεκάλεη (1990) γηα ηελ πξνζπάζεηα δηεζλνχο δξαζηεξηφηεηαο ε επηρείξεζε ρξεηάδεηαη απηή ηε δέζκεπζε πεγψλ θαη γλψζεσλ απφ ην εγρψξην πεξηβάιινλ φπνπ ην επίπεδν απηψλ ησλ πεγψλ επεξεάδεη θαη ηνλ ηξφπν εηζφδνπ ζηηο δηεζλείο αγνξέο Francisco Jos e Acedo, Juan Florin (2006) An entrepreneurial cognition perspective on the internationalization of SMEs,J Int Entrepr 4:49 67, DOI /s C Springer ScienceBusiness Media, ζει Francisco Jos e Acedo, Juan Florin (2006) An entrepreneurial cognition perspective on the internationalization of SMEs,J Int Entrepr 4:49 67, DOI /s C Springer ScienceBusiness Media, ζει

69 «Ζ ζεσξία ησλ πεγώλ» Πνιιέο έξεπλεο έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί πεξηιακβάλνληαο ην δήηεκα ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο δηεζλνπνίεζεο ηεο επηρείξεζεο πεξηιακβάλνληαο ηελ «ζεσξία ησλ πεγψλ» πνπ έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηηο κειέηε ηνπ Penrose(1959).Ζ ζπγθεθξηκέλε πξνζέγγηζε πξνηείλεη φηη ν θαιχηεξνο ηξφπνο γηα λα εμεηαζηεί κηα επηρείξεζε είλαη λα ιεθζνχλ ππφςε φιεο νη παξαγσγηθέο πεγέο ηεο πνπ είλαη μερσξηζηέο γηα ηελ θάζε εηαηξία θαη πνπ ηεο επηηξέπνπλ λα ζπλαγσληζηεί επηηπρψο φιεο ηηο άιιεο. χκθσλα κε απηήλ ηελ άπνςε θάζε επηρείξεζε δηαθξίλεηαη απφ έλα είδνο δηαθνξεηηθφηεηαο ή αιιηψο εηεξνγέλεηαο θαζφηη δηαζέηεη πεγέο πνπ νη άιιεο επηρεηξήζεηο δελ κπνξνχλ εχθνια λα κηκεζνχλ θαη πνιχ πεξηζζφηεξν πξνζθέξνπλ αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα πνπ ζεκαίλεη φηη κπνξνχλ λα θεξδίζνπλ παξαπάλσ απ ην κέζν φξν θέξδε θαη λα ηα δηαηεξήζνπλ γηα αξθεηφ ρξνληθφ δηάζηεκα. Ζ ηθαλφηεηα ηεο επηρείξεζεο λα δεκηνπξγήζεη ζηαζεξά αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα βαζίδνληαη ζε κηα ζεηξά πεγψλ. Ο Βarney(1991) ππνγξακκίδεη φηη νη πεγέο πνπ δεκηνπξγνχλ ηα αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα πξέπεη λα πινηξνχλ ηέζζεξηο πξνδηαγξαθέο ζα πξέπεη λα είλαη κεηξήζηκεο,κνλαδηθέο,λα κελ κπνξνχλ λα ηηο κηκεζνχλ θαη non-substitutable. χκθσλα κε ηνλ Fahy (2002), νη πεγέο έρνπλ γεληθά θαηεγνξηνπνηεζεί ζηελ βάζε ησλ εκπνδίσλ πνπ αληηκεησπίδεη ε επηρείξεζε θαη ζε κηα επξεία δηάθξηζε πνπ έρεη γίλεη αλάκεζα ζηα πάγηα θαη ηηο δπλαηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο.σα πάγηα ζεσξνχληαη είηε πιηθά (Wernerfelt, 1989)είηε άπια (Hall, 1992), σο πξνο ηηο «δπλαηφηεηεο» έρνπλ πεξηγξαθεί κε φξνπο φπσο «ηθαλφηεηεο» (Klein et al., 1991), άπια πάγηα ζηνηρεία (Itami, 1987) θαη ελδηάκεζα αγαζά(amit and Schoemaker, 1993). Οη άπιεο πεγέο θξίλνληαη κεγάιεο ζεκαζίαο απφ ηελ ζηξαηεγηθή νπηηθή θαη έρνπλ ζεσξεζεί ζαλ ην θιεηδί γηα ηελ επηρεηξεκαηηθή επηηπρία (Itami, 1987). αλ απνηέιεζκα ε ζεσξία ησλ πεγψλ επεμεγεί ην πψο ζην πιαίζην κηαο θαηλνηνκηθήο θνπιηνχξαο, ε γλψζε θαη νη απνηειεζκαηηθέο νξγαλσηηθέο δπλαηφηεηεο έρνπλ αλαπηπρζεί απφ ηηο επηρεηξήζεηο(knight and Cavusgil, 2004). Knowledge, understood by these authors as the capacity of the company to learn and use the relationships among informational factors in order to achieve its purposes, is the most important resource, and the integration of individuals specialised knowledge is the essence of organisational capabilities (Nelson and Winter, 1982). πλεπψο, νη πην 69

70 ζεκαληηθέο πεγέο γλψζεο είλαη κνλαδηθέο, ακίκεηεο θαη πάγηεο αληηθαηνπηξίδνληαο ηελ κνλαδηθή πνξεία ηεο θάζε επηρείξεζεο(grant, 1991).Χο πξνο ηηο νξγαλσζηαθέο δπλαηφηεηεο απηέο αληηθαηνπηξίδνπλ ηε δπλαηφηεηα ηεο επηρείξεζεο λα ιεηηνπξγεί επαλαιακβαλφκελα θαη λα αληηπξνζσπεχεη ηελ βαζηθή πεγή ηνπ πιενλεθηήκαηνο ηεο απφδνζεο ηεο επηρείξεζεο (Grant, 1991). Χο πξνο ηα άπια ζηνηρεία ε ζεσξία ησλ πεγψλ δίλεη κεγάιε ζεκαζία ζηελ ηερλνινγηθή ηθαλφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Τπνγξακκίδεη φηη ε θαηλνηνκηθή δπλαηφηεηα δελ πξνέξρεηαη απφ ηελ ηθαλφηεηα αμηνπνίεζεο εμσηεξηθψλ ηερλνινγηψλ πνπ είλαη εχθνια πξνζβάζηκεο απ ηνπο αληαγσληζηέο θαη επνκέλσο αλεπαξθείο γηα ηελ δηαηήξεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο (Barney, 1991).Πξνέξρεηαη φκσο απφ ηελ δεκηνπξγία ηεο εζσηεξηθήο θαηλνηνκίαο πνπ ππνλνεί ηελ δηαζεζηκφηεηα εηεξνγελψλ θαη κνλαδηθψλ ηερλνινγηθψλ πεγψλ θαη ηελ δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγήζεη λέεο πεγέο γηα λα δηακνξθψζεη κνλαδηθέο ηερλνινγηθέο δεμηφηεηεο. Δπνκέλσο, ε ζεσξία ηεο ζηαδηαθήο δηεζλνπνίεζεο θαζψο θαη ε ζεσξία ησλ πεγψλ έρνπλ ιεθζεί ππφςε ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία γηα ηελ αληίιεςε ηεο θαηλνηνκίαο. Ζ πξψηε δείρλεη ην πφηε κηα επηρείξεζε απνθαζίδεη λα εμάγεη ιακβάλνληαο ππφςε ζηα ζηάδηα ηνπ κνληέινπ ηεο Οπςάια θαη ε δεχηεξε ζεσξία κπνξεί λα εξκελεπηεί κε ην «πψο» κηα επηρείξεζε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηηο πεγέο ηεο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο θαζψο ε θαηλνηνκία είλαη κηα πνιχ ζεκαληηθή πεγή κε ζθνπφ ην λα θεξδίζεη ε επηρείξεζε πεξηζζφηεξεο δηεζλείο αγνξέο. Οη παξαπάλσ ζεσξίεο παξνπζηάδνπλ ηελ ζρέζε πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζηελ θαηλνηνκία θαη ηελ δηεζλνπνίεζε ηεο δηαδηθαζίεο ηνπο θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ απηή ηελ ζρέζε. Τπάξρνπλ επνκέλσο ζηνηρεία πνπ δείρλνπλ φηη ππάξρεη ζρέζε αιιεινζπκπιήξσζεο κεηαμχ ηνπο. 6 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΚΑΗ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟΗ ΣΟΥΟΗ ΔΡΔΤΝΑ 6.1 ΔΗΓΟ ΈΡΔΤΝΑ ην πιαίζην ηεο εθπφλεζεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο δηεμήρζε πνηνηηθή έξεπλα κε ζθνπφ λα εμεηάζνπκε ηελ ακθίδξνκε ζρέζε κεηαμχ δηεζλνπνίεζεο θαη θαηλνηνκίαο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζην λνκφ Αραΐαο. Βαζηθφο ζηφρνο είλαη ε εμέηαζε ηεο δηεζλνπνίεζεο ησλ θαηλνηφκσλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, φζνλ αθνξά ηα θίλεηξα, ηα εκπφδηα θαη ηα νθέιε απφ ηε δηεζλή δξαζηεξηφηεηα ηνπο θαζψο θαη ηεο ζρέζεο ησλ εμαγσγψλ ηνπο κε ηελ θαηλνηνκία πνπ αθνινπζνχλ νη επηρεηξήζεηο 70

71 πνπ εμεηάδνπκε. Ζ πνηνηηθή κέζνδνο αλάιπζεο ησλ δεδνκέλσλ βαζίδεηαη ζηελ αλαδήηεζε λνήκαηνο θαη θαηαλφεζεο θαη πξφθεηηαη γηα κηα δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε πνπ δίλεη έκθαζε ζηελ θχζε ηεο εκπεηξίαο θαη φρη ζηελ αξηζκεηηθή ζπρλφηεηα ηεο εκθάληζεο κηαο ζπκπεξηθνξάο. Σα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά κηαο πνηνηηθήο έξεπλαο είλαη φηη: 1) ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ρξεζηκνπνηείηαη σο άκεζε πεγή δεδνκέλσλ 2) ε αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ είλαη επαγσγηθή θαη δίλεηαη κεγάιε πξνζνρή ζηηο ιεπηνκέξεηεο 3) νη απφςεηο θαη ν ηξφπνο πνπ νη ζπκκεηέρνληεο αληηιακβάλνληαη ηηο έλλνηεο είλαη θαζνξηζηηθφο γηα ηνλ εξεπλεηή θαη απνηεινχλ ηελ νπζία φιεο ηεο έξεπλαο (Creswell 1998 φπ. αλαθ. ζην Υξηζηνπνχινπ 2000). Παξφηη ην δήηεκα ηεο δηεζλνπνίεζεο θαη ηεο θαηλνηνκίαο ζηεξίδεηαη ζε εθηελείο ζεσξίεο, ζηελ δηακφξθσζε ελλνηψλ θαη ζεσξεηηθψλ κνληέισλ θαη ππνδεηγκάησλ σζηφζν πεξηνξηζκέλεο είλαη ζηνλ αξηζκφ νη πνηνηηθέο έξεπλεο πνπ κειεηνχλ ηελ κεηαμχ ηνπο ζρέζε ε αίζζεζε είλαη φηη ζην ρψξν βξίζνπλ νη πνζνηηθέο εξεπλεηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη αληίζεηα ππνιείπνληαη νη πνηνηηθέο. Γηα ην ιφγν απηφ παξαηίζεληαη νξηζκέλα πνζνηηθά ζηνηρεία ησλ επηρεηξήζεσλ κε ζθνπφ ηελ απφδεημε ησλ ζεσξεηηθψλ ππνζέζεσλ. Δπίζεο, ηαπηφρξνλα κε ηελ πνηνηηθή έξεπλα πνπ δηεμήρζε έγηλε θαη πνζνηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ησλ επηρεηξήζεσλ κε ηε ρξήζε δεηθηψλ. Οη δείθηεο εθθξάδνπλ πνζνηηθά ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ ζηνηρείσλ ηεο επηρείξεζεο θαη ην γεγνλφησλ πνπ ζπλζέηνπλ ηε δξαζηεξηφηεηα ηεο. Οη δείθηεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ απνηεινχλ εξγαιεία παξαηήξεζεο ησλ απνθάζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ γηα επελδχζεηο ζε θαηλνηνκία, ηελ πνξεία ησλ εμαγσγψλ ηνπο, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ ηνπο, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ παγίσλ πνπ ρξεζηκνπνηεί θαζψο θαη ηε ζρέζε πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζηελ θαηλνηνκία θαη ηε δηεζλνπνίεζε ησλ επηρεηξήζεσλ. ηαλ ππάξρεη ζρέζε κεηαμχ δχν κεγεζψλ, κεηξνχλ ηελ αλαινγία κεηαμχ ηνπο, ηηο ζπλζήθεο εκπινθήο ηνπο, επηηξέπνληαο δηαγλψζεηο ηάζεσλ θαη θαηαζηάζεσλ. Ζ ζπλδπαζκέλε κειέηε ησλ δεηθηψλ καο επηηξέπεη λα δνχκε ηελ θαηάζηαζε αιιά θαη ην αλ βειηηψλεηαη ή φρη, ηη εμαξηάηαη, απφ ηη θαη ζε ηη βαζκφ. Οη δείθηεο κπνξνχλ λα καο δείμνπλ θαηά πφζν νη απνθάζεηο κηαο επηρείξεζεο είλαη επηηπρείο θαη απνηειεζκαηηθέο 71

72 θαη ε πνξεία ησλ δεηθηψλ ζα πξέπεη λα παξαθνινπζείηαη ζην ρξφλν πξνθεηκέλνπ λα ειέγρεηαη ε ζχγθιηζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηεη ε δηνίθεζε θαη ζε πεξίπησζε απνθιίζεσλ λα δηεξεπλψληαη ιχζεηο γηα ηε βειηίσζε ηνπ. 6.2 ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε πξαγκαηνπνηήζεθε ε εθαξκνγή κειεηψλ πεξίπησζεο σο εξεπλεηηθή κεζνδνινγία. πγθεθξηκέλα, παξνπζηάδνληαη θαη αλαιχνληαη εηο βάζνο 6 δηαθνξεηηθέο κειέηεο πεξίπησζεο κηθξνκεζαίσλ θαηλνηφκσλ επηρεηξήζεσλ ηνπ Ννκνχ Αραΐαο. ηελ θαξδηά θάζε κειέηεο πεξίπησζεο βξίζθεηαη κηα κέζνδνο παξαηήξεζεο. Οη κειέηεο πεξίπησζεο αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ησλ πνηνηηθψλ εξεπλψλ πνπ αλαθέξνληαη ζε νηθνλνκηθά θαηλφκελα θαη κεγέζε επηρεηξήζεσλ. Αξρηθά πξαγκαηνπνηήζεθε πξνζπάζεηα θαζνξηζκνχ ησλ εμαγσγηθψλ επηρεηξήζεσλ ηνπ Ννκνχ Αραΐαο. Χο δεηγκαηνιεπηηθφ πιαίζην νξίζηεθε ν θαηάινγνο ησλ εμαγσγηθψλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε νιφθιεξν ην λνκφ απφ ην θαη δεηήζεθε απφ ηελ εξεπλήηξηα απ ην Δκπνξηθφ Δπηκειεηήξην Αραΐαο. Σα θξηηήξηα επηινγήο ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη δπν: 1) επηρεηξήζεηο έπξεπε λα είλαη θαηλνηφκεο ζηνλ θιάδν ηνπο 2) λα είλαη δηεζλνπνηεκέλεο (ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε φιν ην δείγκα παξνπζηάδεη εμαγσγηθή δξάζε θαη νξηζκέλεο απφ ηηο επηρεηξήζεηο έρνπλ δηεηζδχζεη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζηηο μέλεο αγνξέο είηε κε έκκεζεο εμαγσγέο είηε κε ζπγαηξηθέο είηε κε ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο). Απ ηνλ ζπγθεθξηκέλν θαηάινγν πξνζδηνξίζηεθαλ νη θαηλνηφκεο επηρεηξήζεηο κε βάζε ηα δηεζλή θξηηήξηα πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηηο επηρεηξήζεηο σο θαηλνηφκεο. Χο «θαηλνηφκεο» ραξαθηεξίδνληαη νη επηρεηξήζεηο πνπ πιεξνχλ έλα απφ ηα παξαθάησ θξηηήξηα 47 : 47 «Internationalizations of innovative and high growth smes» Business Economic Paper No5 ζει.2, Department for Business Innovation & Skills 72

73 1) Γεζκεχνπλ πεξηζζφηεξνπο απφ έλαλ ππαιιήινπο κεξηθψο ή νινθιεξσηηθά ζε δξαζηεξηφηεηα Έξεπλαο θαη Αλάπηπμεο γηα ηελ δεκηνπξγία λένπ πξντφληνο, δηαδηθαζίαο ή ζηελ αλάπηπμε ππεξεζίαο 2) Δίηε απαζρνινχλ θάπνηνλ εμσηεξηθφ ζπλεξγάηε ζηελ επηρείξεζε πνπ απνζθνπεί ζην ζρεδηαζκφ ελφο λένπ πξντφληνο ή ζε δξαζηεξηφηεηα αλάπηπμεο ππεξεζίαο ηνλ ηειεπηαίν ρξφλν 1) Δίηε πξνθχπηεη ζ απηέο θαηλνηνκία πνπ απνδεηθλχεηαη απφ ηηο εηήζηεο πσιήζεηο ηα ηξία ηειεπηαία ρξφληα (εθηφο απ ηηο επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ ηδξπζεί ηα 2 ηειεπηαία ρξφληα) Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη επηρεηξήζεηο πνπ παξνπζηάδνπλ πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα ηδηνθηεζίαο (Intellectual Property,IP) είλαη εθείλεο πνπ έρνπλ λα επηδείμνπλ παηέληεο θαηνρπξσκέλα εκπνξηθά ζήκαηα.σα ζπγθεθξηκέλα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα πξνζδίδνπλ έλα νηθνλνκηθφ θίλεηξν γηα ηελ δεκηνπξγία θαη επέλδπζε ζε πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ παηεληψλ απαηηνχληαη θαη θφζηε πνπ ζπλδένληαη κε ηελ Έξεπλα θαη ηελ Αλάπηπμε. πλνιηθά εληνπίζηεθαλ απφ ηνλ θαηάινγν απηφ 19 κηθξνκεζαίεο θαηλνηφκεο επηρεηξήζεηο πνπ παξνπζηάδνπλ ηνπιάρηζηνλ έλα είδνο θαηλνηνκίαο εμαηηίαο ηεο νπνίαο αλαπηχζζνπλ εμαγσγηθή δξάζε ζην λνκφ. Χζηφζν, ε κε αληαπφθξηζε ζηηο αιιεπάιιειεο πξνζπάζεηεο απνζηνιήο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ζπλνδεπφκελν απφ επίζεκε επηζηνιή ηνπ επηβιέπνληνο θαζεγεηνχ θαζψο θαη νη ηειεθσληθέο επηθνηλσλίεο δελ ζπλέβαιιαλ ζηελ ζπγθέληξσζε επαξθνχο δείγκαηνο γηα δηελέξγεηα πνζνηηθήο αλάιπζεο θαη είραλ ζαλ απνηέιεζκα ηελ εθαξκνγή κειέηεο πεξίπησζεο σο επηινγή κεζνδνινγίαο ηεο εξγαζίαο. πλνιηθά 6 επηρεηξήζεηο πνπ αληαπνθξίζεθαλ ζηελ έξεπλα κειεηήζεθαλ εηο βάζνο. Ο δείθηεο αληηπξνζσπεπηηθφηεηαο ηνπ δείγκαηνο είλαη 31,5% ιακβάλνληαο επίζεο σο δεδνκέλν φηη νη ελ ιφγσ επηρεηξήζεηο πνπ εμεηάδνληαη είλαη εγέηηδεο ζε θαηλνηνκία ζηνλ λνκφ Αραΐαο θαη παξνπζηάδνπλ άθξσο ζεκαληηθή εμαγσγηθή δξάζε. Ζ έξεπλα απηή δηήξθεζε ηέζζεξηο κήλεο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη πξαγκαηνπνηήζεθαλ θαηά κέζν φξν 2 επηζθέςεηο επηπιένλ ηεο πξνθαζνξηζκέλεο ζπλέληεπμεο γηα ηελ ζπγθέληξσζε ζπκπιεξσκαηηθψλ ζηνηρείσλ ψζηε λα επηηεπρζεί ζε βάζνο κειέηε γηα ηελ θάζε επηρείξεζε. 73

74 Με ηε κειέηε πεξίπησζεο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνλ εξεπλεηή λα δηεξεπλήζεη έλα θαηλφκελν ζε βάζνο. Ο ζθνπφο ηεο κειέηεο πεξίπησζεο είλαη ε πεξηγξαθή, ε αλαθάιπςε θαη ν έιεγρνο δηαθφξσλ θαηλνκέλσλ (Ν. Αληδνπιάηνο Ρσκαλφο). Με ηελ παξνπζίαζε κηαο κειέηεο πεξίπησζεο αλαδεηθλχεηαη ν ηξφπνο δξάζεο ηεο επηρείξεζεο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νδεγήζεθε ζε επηηπρεκέλεο ζηξαηεγηθέο θηλήζεηο. Οη κειέηεο πεξίπησζεο αλαπηχζζνληαη θαη εθαξκφδνληαη θπξίσο κε ηελ εθαξκνγή ησλ γλψζεσλ πνπ έρνπλ παξνπζηαζηεί ζηε ζεσξία, κε ζηφρν ηε ζχλδεζε ηνπ ζεσξεηηθνχ ππφβαζξνπ κε ηελ πξάμε. Ο Adelman et al. έδσζαλ κηα ζεηξά απφ πιενλεθηήκαηα ηεο κειέηεο πεξίπησζεο πνπ ηελ θαζηζηνχλ πην ειθπζηηθή σο κέζνδν κειέηεο : 1) ηα δεδνκέλα ηεο κειέηεο πεξίπησζεο είλαη «ηζρπξέο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα» αιιά είλαη δχζθνιν λα νξγαλσζνχλ 2) νη κειέηεο πεξίπησζεο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ έλα αξρείν πεξηγξαθηθνχ πιηθνχ πνπ είλαη αξθεηά πινχζην ψζηε λα επηδέρεηαη ζεκαληηθή κεηαγελέζηεξε επαλεξκελεία 3) νη κειέηεο πεξίπησζεο αλαγλσξίδνπλ ηελ πνιππινθφηεηα θαη ην πιαίζην ησλ θνηλσληθψλ αιεζεηψλ. Ζ ηδηαίηεξε δχλακε ηνπο έγθεηηαη ζηελ πξνζνρή πνπ δίλνπλ ζηελ ιεπηνκέξεηα θαη ζηελ πνιππινθφηεηα ηεο ίδηαο ηεο κειέηεο πεξίπησζεο 4) νη θαιχηεξεο κειέηεο πεξίπησζεο θαηαθέξλνπλ λα ζηεξίμνπλ ελαιιαθηηθέο εξκελείεο. Δθηφο απφ ηελ παξαηήξεζε σο εξεπλεηηθή ηερληθή ρξεζηκνπνηήζακε θαη ηελ ζπλέληεπμε κε ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε. Ζ εξεπλεηηθή ζπλέληεπμε έρεη νξηζηεί θαη σο ζπδήηεζε δπν αηφκσλ πνπ αξρίδεη απφ ηνλ ζπλεληεπθηή κε εηδηθφ ηξφπν ηελ απφθηεζε ζρεηηθψλ κε ηελ έξεπλα πιεξνθνξηψλ θαη επηθεληξψλεηαη ζε πεξηερφκελν θαζνξηζκέλν απφ ηνπο ζηφρνπο ηεο έξεπλαο. (Canell and Kann νπ. Αλαθ. ζην Cohen & Manion, 2000 ζει 374). Με ηελ κειέηε πεξίπησζε επηβεβαηψλεηαη θαη εκπινπηίδεηαη κε πεξηζζφηεξα ξεαιηζηηθά πξφζθαηα ζηνηρεία θαη αξθεηά ζεκαληηθέο ιεπηνκέξεηεο ε ζεσξεηηθή ζέζε πνπ παξνπζηάζηεθε παξαπάλσ γηα ηελ ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ αλάπηπμεο θαη επέλδπζεο ζε θαηλνηνκία θαη ηελ αλάπηπμε ηεο δηεζλνπνίεζεο. Ζ 74

75 κειέηε 48 κηαο ζπγθεθξηκέλεο πεξίπησζεο κπνξεί λα ζρεδηαζηεί έηζη ψζηε πεξηζζφηεξεο κνλάδεο αλάιπζεο λα ζπγρσλεπηνχλ κέζα ζηε κειέηε πεξίπησζεο. Ζ πεξίπησζε απφ κφλε ηεο παξέρεη ην ρψξν αιιά κέζα ζε απηφλ κπνξνχλ λα παξεπξίζθνληαη αξθεηέο πεξηπηψζεηο ηνπ ίδηνπ θαηλνκέλνπ. Αληηθαηηθέο παξαηεξήζεηο απφ δηάθνξεο κνλάδεο κέζα ζε κηα πεξίπησζε, κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ζεσξεηηθέο ζπλζέζεηο. Ζ έξεπλα πνιιαπιψλ κειεηψλ πεξίπησζεο ρξεζηκνπνηείηαη σο βάζε γηα είηε εκπεηξηθφ έιεγρν ππνζέζεσλ πξνεγνχκελσλ ζεσξηψλ είηε γηα ηελ αλάπηπμε λέσλ ζεσξεηηθψλ αηηηνινγήζεσλ ησλ εξεπλεηηθψλ θαηλνκέλσλ (Maxwell 2005, Eisenhardt, 1989, Yin, 1994) 49. ηελ ζπγθεθξηκέλε κειέηε εμππεξεηείηαη ν ζθνπφο απηφο απφ ηελ ζηηγκή πνπ ειέγρεηαη ε ηζρχο νξηζκέλσλ ζεσξεηηθψλ ππνζέζεσλ πνπ αθνξνχλ ηελ ζρέζε κεηαμχ ηεο επέλδπζεο ζε θαηλνηφκεο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζηελ δηεχξπλζε ηεο δηεζλνχο δξάζεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Με επίθεληξν επνκέλσο ηελ επηρείξεζε ζαλ κνλάδα αλάιπζεο ε εκπεηξηθή κειέηε βαζίδεηαη ζε κηα ζπζηεκηθή εθαξκνγή πνιιαπιψλ κειεηψλ πεξίπησζεο κε ζηφρν ηε εμαγσγηθή θαη ελ γέλεη δηεζλή ζηξαηεγηθή ηνπο. Σν ζπγθεθξηκέλν δείγκα επηρεηξήζεσλ πνπ κειεηάηαη είλαη έλα αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα θαηλνηνκίαο Γηα ηελ εθπφλεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο πξαγκαηνπνηήζεθε επηζθφπεζε ηεο εγρψξηαο θαη δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο θαη αλάιπζε έμη (6) πεξηπηψζεσλ (case studies) θαη εμνρή κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (πνπ παξακέλνπλ κηθξνκεζαίεο κε πξννπηηθέο εμέιημεο, πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη επηηπρψο ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ θαη νη επηινγέο. Οη ζπγθεθξηκέλεο επηρεηξήζεηο πνπ εμεηάδνληαη ζπγθξίλνληαη κε αληίζηνηρεο κειέηεο πεξίπησζεο απφ ηνλ «Οδεγφο / Πξφηππν δηεζλνπνίεζεο Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ» ηνπ ΔΟΜΜΔΥ. Απφ ηηο κειέηεο πεξηπηψζεσλ αληιήζεθε κηα ζεηξάο ζεκαληηθψλ ζπκπεξαζκάησλ, ζπκπιεξσκαηηθψλ κε ηε βηβιηνγξαθία, ζρεηηθά κε ηηο ζηξαηεγηθέο, ηα νξγαλσηηθά πιαίζηα θαη ηελ πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηε δηεζλνπνίεζε ησλ επηρεηξήζεσλ, φπσο 48 Eisenhardt, Innovation and internationalization a focus on exporting firms Diana A. Filipescu, Autonomous University of Barcelona, Business Economics Department,ζει.10 75

76 θαη ηηο παξεκβάζεηο πνπ απαηηνχληαη ζε κάθξν-επίπεδν γηα ηε δηεπθφιπλζε ηεο δηεζλνχο δξάζεο ησλ επηρεηξήζεσλ. 6.3 ΟΡΗΜΟ ΣΟΤ ΤΠΟ ΔΞΔΣΑΖ ΘΔΜΑΣΟ Αληηθείκελν εμέηαζεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο είλαη ην αλ ππάξρεη ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ επέλδπζεο ζε θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη βαζκνχ δηείζδπζεο ζηηο μέλεο αγνξέο Γηα ην ιφγν απηφ αθνινπζεί κηα αλάιπζε ησλ πνξηζκάησλ ζρεηηθά κε ην πψο βνεζάεη ε εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ηελ επηρείξεζε ζηε δηεζλνπνίεζε ηεο θαη ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο ηεο ην αλ ε δηεζλήο δξαζηεξηφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ δεκηνπξγεί αλάγθεο γηα επελδχζεηο ζε θαηλνηνκία, πξνθεηκέλνπ νη επηρεηξήζεηο λα παξακέλνπλ αληαγσληζηηθέο ζηηο δηεζλείο αγνξέο 6.4 ΔΠΗΛΟΓΖ ΥΔΓΗΟΤ ΈΡΔΤΝΑ ην επίθεληξν ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο βξίζθεηαη ε ζρέζε κεηαμχ ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο δηεζλνπνίεζεο, ην θαηά πφζν δειαδή ε χπαξμε επελδχζεσλ ζε θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο επεξεάδεη ηελ αλάπηπμε δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο θάζε κηα επηρείξεζεο μερσξηζηά θαζψο θαη θαηά πφζν κηα επηρείξεζε πνπ δηεζλνπνηείηαη έρεη αλάγθε γηα επελδχζεηο ζε θαηλνηνκία, ηφζν ζε θαηλνηνκία πξντφληνο φζν θαη ζηελ παξαγσγηθήο ηεο δηαδηθαζία, πξνθεηκέλνπ λα παξακέλεη αληαγσληζηηθή ζηε δηεζλή αγνξά. Γηα ην ιφγν απηφ ην είδνο ηεο έξεπλαο είλαη αηηηνινγηθή. Ζ αηηηνινγηθή έξεπλα (casual) επηδηψθεη λα θαζνξίζεη ην είδνο ηεο ζρέζεο πνπ ππάξρεη κεηαμχ δχν κεηαβιεηψλ. Σν αλ ππάξρεη ζρέζε κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ Υ θαη Τ ζρέζε αηηίαο θαη αηηηαηνχ, δειαδή κεηαμχ ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο δηεζλνπνίεζεο. 6.5 ΔΠΗΛΟΓΖ ΜΔΘΟΓΟΤ ΤΛΛΟΓΖ ΣΟΗΥΔΗΧΝ ΚΑΗ ΔΗΓΖ ΣΟΗΥΔΗΧΝ Σα ζηνηρεία ηα νπνία ζπιιέρζεθαλ απφ ηελ έξεπλα είλαη πξσηνγελή θαη πξνέξρνληαη χζηεξα απφ πξνζσπηθέο ζε βάζνπο εκη-δνκεκέλεο ζπλεληεχμεηο κε ηα δηεπζπληηθά ζηειέρε ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη ζπλεληεχμεηο δηήξθεζαλ θαηά κέζν φξν 60 ιεπηά κε ηελ ζπγθαηάζεζε ησλ εξσηψκελσλ θαη θαηφπηλ δεκηνπξγήζεθαλ εηο βάζνπο αλαιχζεηο γηα ηελ θάζε κηα κειέηε πεξίπησζεο μερσξηζηά πνπ ζηεξίρηεθαλ ζηα ζπγθεθξηκέλα κνλαδηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο θάζε κηαο επηρείξεζεο. 76

77 Βαζηθφ εξγαιείν γηα ηελ ζπιινγή ζηνηρείσλ απνηέιεζε έλα ζχλζεην εξσηεκαηνιφγην πνπ πεξηειάκβαλε εξσηήζεηο αλνηθηνχ θαη θιεηζηνχ ηχπνπ. Πξνθεηκέλνπ λα κεησζεί ην πνζνζηφ άξλεζεο απφθξηζεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ε εηζεγεηηθή επηζηνιή θαη ε ζπλνδεπηηθή επηζηνιή καδί κε ην εξσηεκαηνιφγην (covering letter) (ηαζαθφπνπινο 2003). πλνιηθά, νη ελφηεηεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ είλαη 6. Οη αλνηρηέο εξσηήζεηο αθνξνχζαλ ζηελ αλάιπζε ηνπ είδνο ηεο θαηλνηνκίαο πνπ παξνπζηάδνπλ νη επηρεηξήζεηο, ηνπο ηξφπνπο δηείζδπζεο ζηηο μέλεο αγνξέο, ηε ζηξαηεγηθή ηεο επηρείξεζεο, ηνλ ξπζκφ εμαγσγηθφηεηαο. Οη θιεηζηέο εξσηήζεηο αθνξνχζαλ ηα εκπφδηα, ηα θίλεηξα ηνλ φγθν ησλ πσιήζεσλ εμσηεξηθνχ θαη αμηνινγήζεθαλ κε ηε θιίκαθα Likert 50. πκπιεξσκαηηθά, ζηελ πξνζπάζεηα επαιήζεπζεο ησλ αξρηθψλ ππνζέζεσλ θαη πξνζδηνξηζκνχ θαη εκπεηξηθά ηεο ζρέζε κεηαμχ θαηλνηνκίαο θαη δηεζλνπνίεζεο δεηήζεθαλ αξθεηά νηθνλνκηθά ζηνηρεία απφ ηελ θάζε κηα επηρείξεζε μερσξηζηά φπσο πσιήζεηο εμσηεξηθνχ, πνζνζηά, ηδίξνη, επελδχζεηο ζε θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Πξνο επίξξσζε ησλ πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ θαη γηα λα ππάξμεη εγθπξφηεηα ηνπ δείγκαηνο (Rialp et al. 2005) ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη δεπηεξνγελή ζηνηρεία πνπ αλαθέξνληαη ζηνλ βαζκφ ησλ επελδχζεσλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη γηα θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Δπξψπε ζπλνιηθά γηα ιφγνπο ζπγθξηηηθνχο θαζψο θαη κηα ζεηξά άιισλ ζηνηρείσλ πνπ αλαθέξνληαη παξαθάησ. Πξσηνγελή ζηνηρεία : πλέληεπμε Οηθνλνκηθά ηνηρεία (πσιήζεηο εμσηεξηθνχ, πνζνζηά, ηδίξνη, επελδχζεηο ζε θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο: θαηάξηηζε πξνζσπηθνχ, εζσηεξηθή E&A, ζε εμσηεξηθή Δ&Α θαη απφθηεζε δηθαησκάησλ εμειηγκέλν ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ) Γεπηεξνγελή ηνηρεία Πιεξνθνξίεο απφ ηηο ειεθηξνληθέο ζειίδεο ησλ επηρεηξήζεσλ Δζσηεξηθήο ρξήζεο έγγξαθα πνπ δφζεθαλ απφ ηα δηεπζπληηθά ζηειέρε Αλαιπηηθέο κπξνζνχξεο γηα ηα θαηλνηφκα πξντφληα ην πξνθίι θαη ηε δξάζε ησλ επηρεηξήζεσλ 50 Allen, Elaine and Seaman, Christopher (2007). Likert scales and data analyses. Quality progress 2007, pages

78 6.6 ΔΠΔΞΔΡΓΑΗΑ ΣΧΝ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ Οη πεγέο δεδνκέλσλ πξνήιζαλ απφ ηηο ζπλεληεχμεηο θαη ηελ παξαηήξεζε. Έλαο θαιφο ηξφπνο λα επεμεξγαζηνχκε λα δεδνκέλα είλαη λα ηα νξγαλψζνπκε θαηά θαηεγνξίεο λα ηα νξγαλψζνπκε ρξεζηκνπνηψληαο πξνθίι παξαηήξεζεο δειαδή ζρέδηα κε πξνθαζνξηζκέλεο θαηεγνξίεο αλάινγα κε ην ζρέδην πνπ εξεπλάκε. Κάζε ζπκβάλ ηελ ψξα ηεο παξαηήξεζεο εληάζζεηαη ζε κηα θαηεγνξία πνπ έρεη έλα ζχκβνιν. ρεηηθά κε ηελ αλάπηπμε θαηεγνξηψλ ππάξρνπλ δπν αλαγλσξηζκέλεο κέζνδνη θσδηθνπνίεζεο ησλ δεδνκέλσλ, παξαγσγηθή θαη ε επαγσγηθή (Αltrihter 2001 ζει.183). ηελ ζπγθεθξηκέλε έξεπλα επηιέρηεθε ε παξαγσγηθή κέζνδνο βάζε ηεο νπνίαο πηνζεηνχκε κηα αμησκαηηθή ζεσξία θαη ζηελ ζπλέρεηα ζπιιέγνπκε ζηνηρεία γηα λα ηελ απνδείμνπκε ή λα ηελ δηαςεχζνπκε. Καζψο ε αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ γηλφηαλ ηαπηφρξνλα κε ηελ ζπιινγή ηνπο θαη ε λνεηηθή επεμεξγαζία ηνπο έθεξλε θαηλνχξγηα δεηήκαηα κέζσ κηαο δηαδηθαζίαο γλσζηήο ζηελ πνηνηηθή έξεπλα σο «θιηκαθνχκελε αληίιεςε» (Lacey EAΠ 1999 Δγρεηξίδην κειέηεο ζει.190) ε δεκηνπξγία θαηεγνξηψλ θη ε νξγάλσζε δεδνκέλσλ ζε απηά δηήλεζαλ κεγάιε πνξεία έσο ηελ ηειηθή ηνπο δηακφξθσζε. Πεγέο παξαηήξεζεο ήηαλ ηα θχιια παξαηήξεζεο (ΦΠ), ηα πξνθίι παξαηήξεζεο (ΠΠ) θαη νη πεξηιήςεηο παξαηήξεζεο (Π). Πεγέο δεδνκέλσλ απφ ηηο ζπλεληεχμεηο ήηαλ ηα θχιια ηεο ζπλέληεπμεο (ΦΠ) θαη νη ζπλεληεχμεηο (). Σν θχιιν ηεο ζπλέληεπμεο πεξηέρεη ζεκεηψζεηο ηνπ εξεπλεηή θαηά ηελ ψξα ηεο ζπλέληεπμεο ελψ ε ζπλέληεπμε είλαη ην εξγαιείν εθείλν πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ πξνζεθηηθή κειέηε ησλ θχιισλ ηεο ζπλέληεπμεο θαη επηδέρεηαη εξκελεηψλ. Γη απηφ ην ιφγν ρξεζηκνπνηήζεθε ε θιίκαθα ζπκπεξαζκνχ πνπ έρεη ηελ εμήο ιεηηνπξγία : επηηξέπεη ηελ πξνζεθηηθή εμέηαζε ησλ εξκελεηψλ θαη καο δηεπθνιχλεη λα ζηνραζηνχκε πάλσ ζηελ δξάζε επηηξέπνληαο καο λα ζπλδέζνπκε ηηο εξκελείεο ησλ δξάζεσλ κε ηα ζπκβάληα ζηα νπνία αλαθέξνληαη (Altrihter 2001 ζει. 115). Δθηφο απφ ηελ αλάιπζε ησλ πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ ηεο ζπλέληεπμεο ζηελ θάζε κηα κειέηε πεξίπησζεο μερσξηζηά ζρεηηθά κε ηνπο ηξφπνπο, ην ξπζκφ δηεζλνπνίεζεο ηεο ζηξαηεγηθέο ησλ επηρεηξήζεσλ πξαγκαηνπνηείηαη ππνινγηζκφο ησλ νηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ ηεο θάζε κηαο επηρείξεζεο φπσο ππνινγηζκφο δεηθηψλ θαηλνηνκηθφηεηαο, εμαγσγηθφηεηαο θαζψο επίζεο θαη δεηθηψλ απνδνηηθφηεηαο (ROE, ROA θιπ.) πνπ ππνινγίδνληαη απφ ηνπο ηζνινγηζκνχο ησλ ηειεπηαίσλ πέληε εηψλ γηα ηελ θάζε κηα επηρείξεζε μερσξηζηά θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε πνπ δηελεξγήζεθε γηα ηελ θάζε κηα 78

79 επηρείξεζε μερσξηζηά. Δπηπξνζζέησο, αλαιπηηθά δηαγξάκκαηα πνπ παξνπζηάδνπλ ηε ζρέζε κεηαμχ επελδχζεσλ ζε θαηλνηφκεο δξαζηεξηφηεηεο θαη εμαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα αιιά θαη πιεζψξα άιισλ ζηνηρείσλ πνπ ζπλδπάδνληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα απνδείμνπλ ηε ζρέζε αηηηφηεηαο κεηαμχ θαηλνηνκίαο θαη δηεζλνπνίεζεο. 6.7 ΔΠΗΠΡΟΘΔΣΟΗ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟΗ ΣΟΥΟΗ ΜΔΛΔΣΖ Καηά ηε ζχληαμε ηεο αλάιπζεο ησλ κειεηψλ πεξίπησζεο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ εμεηάδνληαη ηέζεθαλ νη παξαθάησ ζηξαηεγηθνί ζηφρνη: Έξεπλα θαη αλάιπζε ηνπ ηζηνξηθνχ θαη ηεο αλάπηπμεο ηεο εηαηξίαο. Σν πξψην ζηάδην είλαη δηεξεπλεηηθφ, πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε ηεο εηαηξίαο απφ ηελ ίδξπζε ηεο θαη ηε κειέηε ησλ πην θξίζηκσλ παξαγφλησλ πνπ νδήγεζαλ ζηελ αλάπηπμε. Αλάιπζε ησλ πινπνηήζεσλ ηεο εηαηξίαο. ην ζηάδην απηφ ηεο αλάιπζεο ηεο κειέηεο πεξίπησζεο απαηηείηαη ν πξνζδηνξηζκφο θαη ε αλάιπζε ηεο δνκήο θαη ησλ ζπζηεκάησλ ειέγρνπ πνπ ρξεζηκνπνηεί ε εηαηξία γηα λα πινπνηήζεη ηηο ζηξαηεγηθέο ηεο δξαζηεξηφηεηεο. Πξνζδηνξηζκφο ηνπ εηαηξηθνχ επηπέδνπ ζηξαηεγηθήο. Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ εηαηξηθνχ επηπέδνπ ζηξαηεγηθήο ρξεηάδεηαη εληνπηζκφο θαη αμηνιφγεζε ηεο απνζηνιήο ηεο εηαηξίαο θαη ησλ ζηφρσλ ηεο. Πξνζδηνξηζκφο ησλ δαπαλψλ πνπ πξαγκαηνπνηεί γηα εηζαγσγή θαηλνηφκσλ δηαδηθαζηψλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ηεο, ηεο θαηλνηνκίαο πνπ εθαξκφδεη γηα ηελ αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ ή ηε βειηίσζε ησλ ππαξρφλησλ. Σέινο, ηεο νξγαλσηηθή θαηλνηνκίαο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ ηξφπνπ νξγάλσζεο. πιινγή πιεξνθνξηψλ γηα ην εμσηεξηθφ ηεο πεξηβάιινλ θαη εηδηθά γηα ην δηεζλέο πεξηβάιινλ θαη ζπγθεθξηκέλα ησλ αγνξψλ ζην νπνίν δξαζηεξηνπνηείηαη. Αθνξά ηνλ εληνπηζκφ ησλ θηλήηξσλ, εκπνδίσλ θαη επθαηξηψλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο θαη ηέινο ηελ αμηνιφγεζε ηεο επίδξαζεο ησλ δηάθνξσλ παξαγφλησλ πάλσ ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο. 79

80 6.8 ΠΔΡΗΟΡΗΜΟΗ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ Δίλαη θνηλά απνδεθηφ φηη ζην πιαίζην κηαο εξεπλεηηθήο πξνζπάζεηαο πεξηέρνληαη πεξηνξηζκνί ζηα επξήκαηα ηεο. Δπνκέλσο ε παξνχζα έξεπλα πεξηέρεη νξηζκέλνπο πεξηνξηζκνχο θαη θάπνηα ζθάικαηα. Ο πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο θαηλνηφκσλ θαη ηαπηφρξνλα δηεζλνπνηεκέλσλ ΜΜΔ ζηελ λνκφ Αραΐαο νδήγεζε ζε ζπξξίθλσζε ηνπ δείγκαηνο θαη αιιαγή ηεο εξεπλεηηθήο κεζνδνινγίαο Ζ έιιεηςε ρξφλνπ ησλ αξκνδίσλ γηα ζπκπιήξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ θαη πξαγκαηνπνίεζε ζπλέληεπμεο πεξηφξηζε ην αξηζκφ ησλ επηρεηξήζεσλ γηα εμέηαζε Ζ χπαξμε επηρεηξήζεσλ πνπ παξνπζηάδνπλ θαηλνηνκία αιιά δελ έρνπλ αθνινπζήζεη εμαγσγηθή ζηξαηεγηθή ή αθφκα ε χπαξμε επηρεηξήζεσλ πνπ είραλ εμαγσγηθή ζηξαηεγηθή αιιά δελ παξνπζηάδνπλ θάπνην είδνο θαηλνηνκίαο πεξηφξηζαλ ην δείγκα. Ο θφβνο ησλ ζηειερψλ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ ζηνηρείσλ θαη ηελ δηάρπζε θάπνηαο πιεξνθνξίαο απφ ηνλ εξεπλεηή παξφιε ηελ δηαβεβαίσζε γηα δηαζθάιηζε ηνπ ιφγνπ ρξήζεο ησλ ζηνηρείσλ Ζ αδπλακία εληνπηζκνχ γεληθφηεξσλ νηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ γηα ην λνκφ(ζηνηρεία εμαγσγψλ, ζηνηρεία ηνπ θιάδνπ ησλ κεηαπνηεηηθψλ επηρεηξήζεσλ θιπ) απ ηνπο αξκφδηνπο θνξείο θαη νξγαληζκνχο εμαηηίαο ηεο γξαθεηνθξαηίαο θαη ηεο κε χπαξμεο κηαο εληαίαο βάζεο πιεξνθνξηψλ Σν πςειφ θφζηνο γηα ηελ αλαδήηεζε πεξηζζφηεξσλ επηρεηξήζεσλ Ζ γεληθή πνιηηηθή ησλ εηαηξηψλ θαη ε άξλεζε γηα ζπκκεηνρή ζε έξεπλεο 7 ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ TC Ο.Δ. Ζ ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε πνπ εμεηάδνπκε ηδξχζεθε ην 1939 θαη πξφθεηηαη γηα κηα κηθξνκεζαία νηθνγελεηαθή επηρείξεζε πνπ έρεη θαηνξζψζεη λα δηαθξηζεί ζηελ εγρψξηα αγνξά θαη έρεη μεθηλήζεη λα δξαζηεξηνπνηείηε κε επηηπρία ζηε δηεζλή αγνξά αμηνπνηψληαο θαη αλαπηχζζνληαο ηα αληαγσληζηηθά ηεο πιενλεθηήκαηα. Σν ζπγθξηηηθφ 80

81 αληαγσληζηηθφ ηεο πιενλέθηεκα είλαη ε πνηφηεηα ησλ πνηψλ πνπ είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηνπο παξαδνζηαθνχο θαη ηαπηφρξνλα ζχγρξνλνπο ηξφπνπο παξαγσγήο Οη ξίδεο ηεο μεθηλνχλ ηνλ 19ν αηψλα απφ ηε Υίν. Ο ηδξπηήο ηεο ήηαλ γλψζηεο φισλ ησλ κπζηηθψλ ηεο απφζηαμεο. Οη γλψζεηο ηνπ γχξσ απφ ηελ ηέρλε ηεο παξαζθεπήο ηνπ νχδνπ θαη ησλ άιισλ πνηψλ πέξαζαλ θαη ζηηο επφκελεο γεληέο ηεο νηθνγέλεηαο θαη νη παξαδνζηαθέο ζπληαγέο ηεξνχληαη πηζηά κέρξη ζήκεξα. Ζ επηρείξεζε κεηαθέξζεθε ζηελ Πάηξα ην 1939 θαη απφ ην 1993 ιεηηνπξγεί ζηελ πεξηνρή Ρσκαλφο πνπ θεκίδεηαη γηα ηελ άξηζηε πνηφηεηα ηνπ λεξνχ. Πξντφληα ηνπ είλαη ε παξαδνζηαθή Σεληνχξα (παηξηλφ παξαδνζηαθφ εδχπνην), ην νχδν, εδχπνην καζηίραο, κπξάληπ θαη δεθάδεο είδε ιηθέξ. Σν 95% ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ αλήθεη ζηνλ ηδηνθηήηε Β.Υ. θαη ην 5% ζηελ Δ.Υ. 7.1 ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ Ζ γξακκή παξαγσγήο ηεο εηαηξίαο δηαθέξεη απφ ηηο ππφινηπεο ησλ αληαγσληζηψλ ηνπ θιάδνπ. Ζ επηρείξεζε έρεη έλα κνλαδηθφ ηξφπν παξαγσγήο θαη απφζηαμεο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ηεο πνπ βαζίδεηαη ζηηο κπζηηθέο ζπληαγέο ηεο αιιά θαη ζην θαηάιιειν ρξφλν νξίκαλζεο πνπ ε ίδηα επηιέγεη λα δψζεη ζηελ θάζε κηα θάζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. Ζ εηαηξία είλαη πηζηνπνηεκέλε κε πξφηππν ISO θαη HACCP πνπ βεβαηψλεη ηνλ νξζφ εζσηεξηθφ έιεγρν ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο. Απφ ην 2000 πξαγκαηνπνηνχληαη εληαηηθά θαηλνηνκηθέο εθαξκνγέο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, ηαπηφρξνλα ν ππεξζχγρξνλνο εμνπιηζκφο ηεο δηαξθψο ηξνπνπνηείηαη κε απνηέιεζκα ηελ παξαγσγή δηαθνξνπνηεκέλσλ θαη θπξίσο πξσηνπνξηαθψλ πξντφλησλ κε λέεο γεχζεηο θαη ηδηφηεηεο. πσο θέλεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα, ε πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ απφ ηελ εηαηξία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο. Σν απνηέιεζκα απφ ηε κείσζε ηνπ θαηά κνλάδα θφζηνπο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο είλαη ε κείσζε ηνπ κεηαβιεηνχ θφζηνπο ηεο εηαηξίαο. 81

82 7.1.2 ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ Ζ επηρείξεζε θαηέρνληαο εδψ θαη δεθαεηίεο ηα παξαδνζηαθά κπζηηθά ηεο παξαγσγήο ηεο ηεληνχξαο θαη ινπθνπκηψλ απφ ηεληνχξα ηελ θαζηζηνχλ κνλαδηθή θαη ηελ δηαθνξνπνηνχλ ζηελ εγρψξηα θαζψο θαη ζηε δηεζλή αγνξά, θαηνξζψλνληαο λα εμαζθαιίζεη ηελ θαηνρχξσζε ηεο επσλπκίαο ηνπ θαηλνηφκσλ απηψλ πξντφλησλ (brandname). Ζ δηεθδίθεζε απηή απνηέιεζε κηα δχζθνιε ππφζεζε θαζφηη ν αληαγσληζκφο ζηελ εγρψξηα θαη δηεζλή αγνξά είλαη ζεκαληηθφο, σζηφζν ην ζπγθξηηηθφ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ηνπ πξντφληνο πνπ είλαη ε πνηφηεηα ηνπ ην έθαλε λα δηαθξηζεί. Ζ εμεηδίθεπζε ζηνλ κνλαδηθφ ηξφπν παξαγσγήο ηεο Σεληνχξαο επέθεξε ηε δεκηνπξγία λέσλ βειηησκέλσλ - δηαθνξνπνηεκέλσλ πξντφλησλ κε βάζε ην ζπγθεθξηκέλν πνηφ. Ο ζηφρνο ηεο εηαηξίαο είλαη ε δηαξθή πξνβνιή θαη πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ ηεο ζηηο δηεζλήο αγνξέο. Σν ζπγθεθξηκέλν ηξφπν πξνζπαζεί λα ηνλ επηηχρεη κε ηεο ζπκκεηνρήο ηεο ζε δηεζλήο εθζέζεηο, κέζσ ηνπ εκπνξηθνχ επηκειεηεξίνπ Αραταο θαη ησλ ΜΜΔ (Ζ εηαηξία ζπκκεηείρε κε επηηπρία, ελδπθηηθά, ζηελ Anuga ηεο Γεξκαλίαο θαη ζην Sial ηεο Γαιιίαο. Ζ Σεληνχξα έρεη δηαθξηζεί θαη βξαβεπηεί εληφο θαη εθηφο Διιάδαο. Παξαθάησ παξαηίζεληαη αλαιπηηθά ε γθάκα ησλ ελ ιφγσ πξντφλησλ. Δίδε Σεληνύξαο Κιαζζηθή (παξαδνζηαθή κπζηηθή ζπληαγή πνπ παξαζθεπάδεηαη κε κνλαδηθή παξαγσγηθή δηαδηθαζία) 82

83 Ζκίγιπθε (κε δηαθνξεηηθή νμχηεηα ζηελ γεχζε ψζηε λα ηθαλνπνηεί εμεηδηθεπκέλεο γεπζηηθέο πξνηηκήζεηο) Σεληνχξα κε ρεηξνπνίεην ιηθέξ Βχζζηλν (Πξνηφλ πνιπηειείαο ηεο επηρείξεζεο. Σν ζπγθεθξηκέλν ιηθέξ είλαη ζπιιεθηηθφ θαζφηη ζπζθεπάδεηαη ζε εηδηθά αξηζκεκέλεο θηάιεο θαη θπθινθνξεί ζηηο αγνξέο απνθιεηζηηθά απφ ηελ επηρείξεζε). Σεληνχξα κε καζηίρα Υίνπ (Σν ζπγθεθξηκέλν πξνηφλ παξάγεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα γηα ηα θαηαζηήκαηα masticha shop πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηηο δηεζλείο αγνξέο θαη εμάγεηαη ζηε Γαιιία. Πξνηόληα κε βάζε ηελ ηεληνύξα Λνπθνχκηα Σεληνχξαο ηξφπη Σεληνχξαο Μεγάιε πνηθηιία απφ δηαθνξεηηθά ιηθέξ κε λέεο γεχζεηο πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ αγνξά γηα πξψηε θνξά Άιια πξντόληα κε ηδηαηηεξόηεηα: Οχδν νιηθήο απφζηαμεο (ην ζπγθεθξηκέλν πξντφλ αλαδεηθλχεηαη γηα ηελ κνλαδηθφηεηα ηνπ ζηελ ηνπηθή αγνξά ιφγσ ηνπ παξαδνζηαθνχ θαη ηδηαίηεξνπ ηξφπνπ παξαζθεπήο ηνπ. Απνηειεί 100% πξντφλ απφζηαμεο πνπ δελ δηαζέηνπλ νη άιιεο ηνπηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ θαη απνζηαθηήξηα ελψ ζε παλειιαδηθφ επίπεδν ζπγθαηαιέγεηαη ζηηο ειάρηζηεο. 7.2 ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Σν πξψην θαη απνθαζηζηηθφ βήκα γηα ηε δηεζλνπνίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο εηαηξίαο ήηαλ ε θαηαλφεζε ησλ ιφγσλ πνπ ηελ σζνχλ λα ζηξαθεί ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Ζ θαηαλφεζε ησλ ιφγσλ απηψλ έρνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζην ζρεδηαζφ θαη ην πεξηερφελν ησλ απνθάζεσλ πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ ηφζν ζε επίπεδν ζηξαηεγηθήο αλάπηπμεο, φζν θαη ζε επίπεδν νξγαλσηηθψλ θαη ιεηηνπξγηθψλ παξεβάζεσλ θαη δηαρείξηζεο αλζξψπηλνπ δπλαηθνχ. Με βάζε ηελ αλάιπζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, ηα θίλεηξα γηα δηεζλνπνίεζε ηεο επηρείξεζεο ήηαλ ηα εμήο: 83

84 Ζ επηδίσμε πςειφηεξσλ πσιήζεσλ θαη θεξδψλ θαζψο θαη ε αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο καθξνπξφζεζα Ζ αλάπηπμε ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεάησλ. Πξσηαξρηθφ θίλεηξν ηεο επηρείξεζεο είλαη λα θαηαζηνχλ ε Σεληνχξα θαη η άιια πξντφληα αλαγλσξίζηκα ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ, ελψ ηαπηφρξνλα ε εθκεηάιιεπζε ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο επηρείξεζεο κε ηα κνλαδηθήο πνηφηεηαο πξντφληα πνπ πξνζθέξεη είλαη πςίζηεο ζεκαζίαο γηα εμαγσγέο. Ζ βησζηφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Ζ βησζηκφηεηα ηεο επηρείξεζεο παξακέλεη πςίζηεο ζεκαζίαο θαη είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηελ πξφζβαζε ζε κηα κεγαιχηεξε ή δηαθνξνπνηεκέλε αγνξά. Σα επφδηα απφ ην πθηζηάελν λνκνζεηηθφ / θαλνληζηηθφ πιαίζην θαη ε γξαθεηνθξαηία ζηελ εγρψξηα νηθνλνία. Σν δήηεκα ελφο θαιχηεξνπ λνκνζεηηθνχ /θαλνληζηηθνχ θαη θνξνινγηθνχ πιαηζίνπ ζηηο μέλεο αγνξέο επλνεί ηηο εμαγσγέο θαζφηη δελ ππάξρνπλ θφξνη ζηηο εμαγσγέο θαη ελδνθνηλνηηθέο παξαδφζεηο. Όθεζε ζηελ ερψξηα νηθνλνκία. Έλα αθφκα θίλεηξν γηα ηελ αλάπηπμε δηεζλψλ εμαγσγψλ ήηαλ ε χθεζε δήηεζεο ζηελ ειιεληθή αγνξά θαζφηη ε αχμεζε ησλ θφξσλ ζην αιθνφι επέθεξε θαη ρακειή θαηαλάισζε. Γηα ην ιφγν απηφ παξαηεξείηαη δήηεζε γηα κηθξέο πνζφηεηεο. πκκεηνρέο ζε εθζέζεηο πξντφλησλ. Αθνξκή θαη εξγαιείν εμαγσγψλ απνηειεί ν ΟΠΔ 51 πνπ ζπκβάιιεη ζηηο εκπνξηθέο απνζηνιέο ηεο επηρείξεζεο ζηηο δηεζλείο εθζέζεηο πνπ απνηεινχλ επθαηξίεο γηα ηζρπξή δηαθήκηζε ηεο επηρείξεζεο. Οη πξνζδνθίεο ηεο απφ ηελ αλάπηπμε δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ είλαη νη εμήο: Πξφζβαζε ζε κηα κεγαιχηεξε ή δηαθνξνπνηεκέλε αγνξά. ηφρνο απνηειεί ε αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο θαη ε θαζηέξσζε ηεο επηρείξεζεο ζηε ζπλείδεζε ησλ θαηαλαισηψλ 51 Διιεληθφο Οξγαληζκφο Δμσηεξηθνχ Δκπνξίνπ 84

85 Παξαγσγή εμεηδηθεπέλσλ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ. Ζ νινέλα θαη κεγαιχηεξε αληαγσληζηηθή αγνξά σζεί ηελ επηρείξεζε ζηελ εηζαγσγή θαηλνηφκσλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη δεκηνπξγίαο θαηλνηφκσλ πξντφλησλ πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεζεί ζηηο δηεζλήο αγνξέο. Δπίηεπμεο νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. Ζ πηνζέηεζε θαηλνηφκσλ κεζφδσλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο κε απνηέιεζκα ηελ επίηεπμε πςειφηεξσλ θεξδψλ. 7.3 ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Έρνληαο ζαθή θαη ηεθεξησέλε εηθφλα ησλ ιφγσλ πνπ σζνχλ ζηε δηεζλνπνίεζε, ην επφκελν ζηάδην είλαη ε θαηαλφεζε ηνπ κνληέινπ δηεζλνπνίεζεο. Με άιια ιφγηα, ε επηρείξεζε, έρνληαο απαληήζεη ζην «γηαηί απνθαζίδεη λα δηεζλνπνηεζεί», ζε απηφ ην ζηάδην θαιείηε λα απαληήζεη ζην «πνπ θαη πσο». Ζ επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο ζα πξέπεη λα αληηθαηνπηξίδεη ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηθαλφηεηεο ηεο επηρείξεζεο αιιά θαη λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο επηδηψμεηο θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο. Άκεζεο Δμαγσγέο Ζ εηαηξία δξαζηεξηνπνηείηαη ζηηο δηεζλήο αγνξέο κε άκεζεο εμαγσγέο. Άκεζε εμαγσγή παξαηεξείηαη ζηελ Απζηξαιία, ηνλ Καλαδά θαη ηελ Βνπιγαξία 52. ε πεξηνξηζκέλε θιίκαθα πξαγκαηνπνηνχληαη άκεζεο εμαγσγέο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηηο ζπλαιιαγέο ηεο επηρείξεζεο. Γίθηπν αληηπξνζώπσλ Γεληθφηεξα, ε θπξίαξρε κέζνδνο δηεζλνπνίεζεο ηεο εηαηξίαο είλαη εμαγσγέο κέζσ δηθηχνπ αληηπξνζψπσλ. Ζ κέζνδνο ηεο αληηπξνζψπεπζεο απαηηεί ηελ επηινγή θαηάιιεισλ αηφκσλ ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ε νξζή εμαγσγηθή δξάζε θαη πξνεγείηαη ρξνληθά φισλ ησλ ππνινίπσλ εμαγσγηθψλ κεζφδσλ 53. Ζ κέζνδνο απηή αθνινπζείηαη σο πάγηα πνιηηηθή απφ ηελ εηαηξεία ζ φιεο ηηο ρψξεο φπνπ εμάγεη αθνχ εδξαηψζεθε ζηελ 52 ηελ ζπγθεθξηκέλε αγνξά εμάγεηαη κφλν νχδν ην ηειεπηαίν δηάζηεκα θαη φρη Σεληνχξα κηαο θαη ε αγνξά δελ είλαη νηθνλνκηθά αλζεξή κε απνηέιεζκα λα ππάξρεη δήηεζε γηα νηθνλνκηθά πξντφληα 53 «Γηεζλείο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο» ζει 129, Υαηδεδεκεηξίνπ,εθδφζεηο Αλίθνπια,

86 αγνξά ηνπ Καλαδά ζηελ Δπξψπε. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ αληηπξνζψπσλ είλαη φηη ε πιεηνλφηεηα ηνπο είλαη Έιιελεο νκνγελείο. Ζ επηρείξεζε είλαη ζε δηαξθή αλαδήηεζε αληηπξνζψπσλ ζην εμσηεξηθφ κέζσ δηεζλψλ εθζέζεσλ. Αμηνζεκείσην είλαη φηη ν αξηζκφο ησλ αληηπξνζψπσλ πνπ εμεηδηθεχνληαη ζηνλ θιάδν ηεο εκπνξίαο πνηψλ είλαη ιίγνη ζε αξηζκφ, θαζφηη ην ζπγθεθξηκέλν αληηθείκελν εκπεξηέρεη φγθν γξαθεηνθξαηίαο θαη κεγάιν ξίζθν. Δπηπιένλ ε επηρείξεζε ζπκκεηείρε ζε πξνγξάκκαηα ηνπ ΔΠΑ ην 2009 θαη ζπγθεθξηκέλα ζην πξφγξακκα «ηήξημεο κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ» θαζψο επίζεο θαη ζην πξφγξακκα «Δμσζηξέθεηα» ην πκπεξαζκαηηθά,νη εμαγσγέο σο κέζνδνο βνεζνχλ ηελ επηρείξεζε λα θαηαλνήζεη θαιχηεξα ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ μέλσλ αγνξψλ, ζην λα δηεξεπλήζνπλ θαιχηεξα ηελ απνδνρή θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ πξντφλησλ ηεο επηρείξεζεο ελψ ηαπηφρξνλα νη επηρεηξεκαηηθνί θίλδπλνη είλαη αξθεηά ρακεινί δεδνκέλνπ φηη ε επηρείξεζε ρξεζηκνπνηεί ηηο ππάξρνπζεο εγθαηαζηάζεηο ηεο ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Οη καθξνρξφληνη ζηξαηεγηθνί ζηφρνη ηεο εηαηξίαο είλαη ε δηαηήξεζε ησλ θαηλνηφκσλ δξαζηεξηνηήησλ κε ζηφρν ηελ εμαζθάιηζε ηεο πςειήο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Οη θξίζηκνη παξάγνληεο επηηπρίαο ζηνλ θιάδν καθξνπξφζεζκα είλαη ε δηαηήξεζε ησλ ρακειψλ ηηκψλ ζηελ αγνξά θαη ε ηαπηφρξνλε κεγάιεο έληαζεο πξνψζεζε θαη πξνβνιήο ησλ πξντφλησλ (marketing). Χο πξνο ηνλ θιάδν ε εηαηξία έρεη θαηνρπξψζεη πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα γηα ηελ επσλπκία ησλ πξντφλησλ ηεο αληαγσλίδεηαη δπν ζεκαληηθέο επηρεηξήζεηο ηνπηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη εμίζνπ ζηηο μέλεο αγνξέο θαη κηα επηρείξεζε πξνζθάησο αλεξρφκελε ζηηο δηεζλείο αγνξέο ζην θιάδν ηεο ινπθνπκνπνηίαο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε ηηκνινγηαθή πνιηηηθή επεξεάδεηαη ζε αξθεηά ζεκαληηθφ βαζκφ απ ηνλ αληαγσληζκφ ζε ηνπηθφ θαη δηεζλέο επίπεδν. 54 «Tν πξφγξακκα «Δμσζηξέθεηα ΟΑΔΠ» εμαζθαιίδεη ηε δπλαηφηεηα ρξεκαηνδφηεζεο ησλ εμαγσγηθψλ επηρεηξήζεσλ, κέρξη ηνπ πνζνχ ησλ θαη γηα δηάζηεκα έσο 4 κελψλ, κε ηδηαίηεξα επλντθφ επηηφθην θαη ρσξίο λα απαηηνχληαη απφ ηηο Σξάπεδεο εκπξάγκαηεο εμαζθαιίζεηο, αιιά κφλν ε αζθάιηζε ηνπο ζηνλ ΟΑΔΠ.» Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο, Αληαγσληζηηθφηεηαο & Ναπηηιίαο,11/11/11 55 «Γηεζλείο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο», ζει ,Η.Υαηδεδεκεηξίνπ, Δθδφζεηο Αλίθνπια,

87 7.4 ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Δζσηεξηθά εκπόδηα έιιεηςε θεθαιαίνπ γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε εμαγσγψλ ζε κέηξην βαζκφ. Χο κηθξή επηρείξεζε αληηκεησπίδεη ζεκαληηθά δεηήκαηα ρξεκαηνδφηεζεο δπζθνιία αλεχξεζεο θεθαιαίνπ γηα επελδχζεηο ζε πάγηα ζηνηρεία ζε αξθεηά ζεκαληηθφ βαζκφ. Ζ επηρείξεζε ζπκκεηέρεη ζε αλαπηπμηαθνχο λφκνπο κε ζθνπφ ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ εμνπιηζκνχ ηεο. έιιεηςε ζηειερψλ κε ηηο θαηάιιειεο γλψζεηο ηθαλφηεηεο θαη εκπεηξία ζηηο εμαγσγηθέο ιεηηνπξγίεο δπζθνιία πνπ αληηκεησπίδεη ζε κέηξην βαζκφ. επηπιένλ θφζηνο πνπ επσκίδεηαη πξνθαηαβνιηθά ε επηρείξεζε γηα πξνζαξκνγή πξντφλησλ ζηηο πξνηηκήζεηο ησλ αιινδαπψλ πειαηψλ αιιά θαη ζηηο λνκνζεηηθέο απαηηήζεηο ζηηο ρψξεο εμαγσγήο.ηελ πεξίπησζε γηα π.ρ. ηεο Ακεξηθήο ε επηρείξεζε ππνρξενχηαη λα πξνβεί ζε νξηζκέλεο ηξνπνπνηήζεηο ζηηο εηηθέηεο ησλ πξντφλησλ επηβαιιφκελεο απφ ηελ ηζρχνπζα λνκνζεζία ησλ μέλσλ θξαηψλ γεγνλφο πνπ ηελ επηβαξχλεη νηθνλνκηθά ζηηο εμαγσγέο ηεο. Δμσηεξηθά εκπόδηα δηαθνξεηηθφ λνκηθφ θαη ξπζκηζηηθφ πιαίζην. Απηνχ ην είδνπο ην εκπφδην ζπλαληάηαη ζηηο αγνξέο ηνπ Καλαδά, Ακεξηθήο, νπεδίαο φπνπ ηα ζπγθεθξηκέλα θξάηε έρνπλ ηα κνλνπψιηα ζην ζπγθεθξηκέλν θιάδν ζπλεπψο ε επηρείξεζε δπζθνιεχεηαη ζην λα εληνπίζεη δίθηπν εκπφξσλ. δηαθνξεηηθφ πνιηηηθφ, πνιηηηζκηθφ θαη θνηλσληθν/νηθνλνκηθφ πιαίζην. Ζ επηρείξεζε έξρεηαη αληηκέησπε κε ηελ δηαθνξεηηθφηεηα ησλ αγνξψλ-ζηφρσλ γεγνλφο πνπ πξνζπαζεί λα ην εμηζνξξνπήζεη κε ηε πξνζαξκνγή ησλ πξντφλησλ ηεο ζε λέεο απαηηήζεηο. πεξηνξηζκφο ζε κέηξην βαζκφ ζε εμεηδηθεπκέλεο πιεξνθνξίεο γηα ην πεξηβάιινλ ηεο μέλεο αγνξάο δπζθνιίεο κε ηηο γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο ζηελ Διιάδα 87

88 δπζθνιίεο κε ηηο γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο ζηηο μέλεο αγνξέο ζε πάξα πνιχ κεγάιν βαζκφ. Σα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ Έιιεηςε ηθαλνπνηεηηθήο βνήζεηαο θαη ηερληθήο ππνζηήξημεο απ ηνπο αξκφδηνπο δεκφζηνπο νξγαληζκνχο ηεο Διιάδαο είλαη έλα αξθεηά ζεκαληηθφ εκπφδην. Ζ δηνίθεζε ζεσξεί φηη ε απνπζία ππνδνκήο θαη ζηήξημεο απφ ηνπο ειιεληθνχο θνξείο ζηηο δηεζλείο εθζέζεηο δπζρεξαίλεη ηελ πξνζπάζεηα ηεο επηρείξεζεο γηα πξνβνιή ζην εμσηεξηθφ. Δκπόδηα πνπ αθνξνύλ ζην πξντόλ θαη ηελ ηηκή Γπζθνιία ζε κέηξην βαζκφ σο πξνο ηελ εχξεζε πειαηψλ ζηηο αιινδαπέο ρψξεο. Σν εκπφδην απηφ δηθαηνινγείηαη εμαηηίαο ηνπ κηθξνχ κεγέζνπο ηεο εηαηξίαο. Δκπόδηα πνπ αθνξνύλ ζηελ δηαλνκή θαη πξνώζεζε ησλ πξντόλησλ Τπεξβνιηθά θφζηε κεηαθνξάο. Σν ζπγθεθξηκέλν εκπφδην είλαη πάξα πνιχ ζεκαληηθφ γηα ηελ επηρείξεζε θαζφηη επεξεάδεη ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ ην πφζν καθξηά είλαη ε αγνξά ζηελ νπνία εμάγεη ε επηρείξεζε. Γπζθνιίεο ζηελ έξεπλα αγνξάο, δηαθήκηζε, πξνψζεζε, δηαλνκή ζηηο αιινδαπέο ρψξεο. Χο κηθξή επηρείξεζε ζε κέγεζνο ε TC έξρεηαη αληηκέησπε κε ηελ αδπλακία ρξεκαηνδφηεζεο αιιά θαη δπλακηθήο πξνψζεζεο ηεο ζην εμσηεξηθφ. Γπζθνιία ζηελ εχξεζε θαιψλ θαη αμηφπηζησλ αληηπξνζψπσλ ζηηο μέλεο αγνξέο θαζψο θαη ε ππνθίλεζε ηνπο λα πξνσζνχλ ελεξγά ηα πξντφληα ηεο επηρείξεζεο. Σν ζπγθεθξηκέλν απνηειεί αξθεηά ζεκαληηθφ εκπφδην θαζφηη ην δίθηπν ησλ θαιψλ θαη αμηφπηζησλ αληηπξνζψπσλ είλαη πεξηνξηζκέλν. 88

89 7.5 ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Ζ δηεζλήο δξαζηεξηφηεηα ηεο επηρείξεζεο μεθίλεζε κε άκεζεο εμαγσγέο ζε ηεληνχξα θαη ιηθέξ ην 2003 ζην Καλαδά. Με ηηο απεπζείαο πσιήζεηο παξαηεξήζεθε ζηε ζπλέρεηα έληνλε δήηεζε γηα ηα πξντφληα ηεο επηρείξεζεο ζηηο μέλεο αγνξέο. Ζ επηρείξεζε μεθίλεζε λα πξνσζεί ελεξγά ην θχξην πξντφλ ηεο θαη λα εκπινπηίδεη ηελ πνηθηιία ησλ ιηθέξ κε λέα είδε απηφ είρε σο απνηέιεζκα ην 2003 λα εηζέιζεη δπλακηθά ζηελ αγνξά ηεο Γεξκαλίαο θαη ην 2005 ζηελ αγνξά ηεο Διβεηίαο. Οη ζπγθεθξηκέλεο αγνξέο απνδέρηεθαλ ηα ζπγθεθξηκέλα πξντφληα θαζφηη ην βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηνπ εδχπνηνπ (θαλέια) απνηειεί θπξίαξρν ζηνηρείν ηεο θνπιηνχξαο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ αγνξψλ κε απνηέιεζκα λα ζεκεησζεί αχμεζε ησλ πσιήζεσλ αξθεηά γξήγνξα. Σν 2006 έρνληαο απνθηήζεη κηα βαζηθή εμαγσγηθή εκπεηξία ε επηρείξεζε πξαγκαηνπνίεζε άλνηγκα ζηελ αγνξά ηεο Κχπξνπ κε ζεηηθή αληαπφθξηζε. Άιισζηε ε επηινγή ηεο ζπγθεθξηκέλεο αγνξάο επλνήζεθε απφ ηελ πνιηηηζκηθή εγγχηεηα κε ηελ Διιάδα. Σν 2007 ε επηρείξεζε έρνληαο επελδχζεη ζε εθζπγρξνληζκέλν ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ θαη εμαπισζεί ζε ζεκαληηθέο αγνξέο πξνρψξεζε πξψηε ζηελ εθαξκνγή κηαο θαηλνηφκαο ηδέαο πνπ θαλέλαο αληαγσληζηήο ηνπ θιάδνπ δελ είρε ζπιιάβεη σο ηφηε. Ζ δεκηνπξγία ινπθνπκηνχ ηεληνχξαο απνηέιεζε ην βαζηθφ γεγνλφο πνπ πξνζέδσζε ην απφιπην ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζηελ επηρείξεζε ψζηε λα εμαπισζεί ζε κεγαιχηεξν θάζκα αγνξψλ. Σν ινπθνχκη ζαλ πξντφλ ζπγθεληξψλεη ηα παξαδνζηαθά γεπζηηθά 89

90 ραξαθηεξηζηηθά ζε ζπλδπαζκφ φκσο κε ηελ κνλαδηθφηεηα θαη ηδηαηηεξφηεηα ηνπ γλσζηνχ εδχπνηνπ.(ειθπζηηθά αξψκαηα θαλέιαο, γαξχθαιινπ κνζρνθάξπδνπ, εζπεξηδνεηδψλ θαη καζηίραο Υίνπ) δηαθνξνπνίεζε ηελ επηρείξεζε ζηελ ειιεληθή αιιά θαη μέλε αγνξά. Μεηά ηελ ζπγθεθξηκέλε επηηπρία ην 2008 ε επηρείξεζε πξαγκαηνπνίεζε εμαγσγέο ζηελ αγνξά ηεο Ηζπαλίαο. Σν 2009 έρνληαο θαηαζηεί αλαγλσξίζηκε ζηηο δηεζλείο αγνξέο θαη κε ηηο πσιήζεηο Σεληνχξαο θαη ινπθνπκηψλ ηεληνχξαο λ απμάλνληαη ε επηρείξεζε πξνρσξά ζ έλα αθφκα λέν πξντφλ ζηελ δεκηνπξγία ζηξνπηνχ Σεληνχξαο. Σν ζπγθεθξηκέλν πξνηφλ δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ κεγάιε αλάγθε γηα ηελ χπαξμε ηεο ζπγθεθξηκέλεο γεχζεο ζηε καγεηξηθή θαη ηε δαραξνπιαζηηθή αιιά γηα ηε ρξήζε ηνπ σο ζπζηαηηθφ ζηα θνθηέηι εηδηθά ζηηο αγνξέο ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Οιιαλδίαο. Σν 2010 ε επηρείξεζε εηζέξρεηαη ζηελ αγνξά ηεο Οιιαλδίαο θαη ηεο Απζηξαιίαο εμάγνληαο πιένλ κηα επξεία γθάκα δηαθνξεηηθψλ λέσλ αιιά θαη βειηησκέλσλ πξντφλησλ. Σν 2011 ε επηρείξεζε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζε άλνηγκα ζηελ αγνξά ησλ Ζ.Π.Α. Γεληθφηεξα παξαηεξείηαη φηη ν ξπζκφο ησλ εμαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ είλαη ζηαζεξφο. χκθσλα κε ηε δηνίθεζε ε εμαγσγηθή δξάζε βειηηψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο ζηελ Διιάδα θαη ην εμσηεξηθφ ελψ ηα κεγαιχηεξα επίπεδα πσιήζεσλ παξνπζηάδνληαη ζηελ Δπξψπε θαζψο κεγάιεο νκάδεο θαηαλαισηηθνχ θνηλνχ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ αγνξψλ εληάζζεη ζην κελνχ ηνπ πξντφληα πνιπηειείαο. Απφ ηελ εμαγσγηθή δξάζε ηεο επηρείξεζεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο νη πειαηεηαθέο πξνηηκήζεηο έδσζαλ λέεο ηδέεο γηα δηαθνξνπνηεκέλα θαη βειηησκέλα πξντφληα ηθαλνπνηψληαο ηηο πξνηηκήζεηο ησλ μέλσλ πειαηψλ. πκπεξαζκαηηθά, παξαηεξνχκε φηη ηα πξντφληα ηεο εηαηξίαο ηα νπνία ελζσκαηψλνπλ θαηλνηνκίεο ζεκεηψλνπλ ζεκαληηθέο πσιήζεηο ζηηο δηεζλήο αγνξέο. 7.6 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ηελ πεξίπησζε ηεο TC ε επίδξαζε ησλ θαηλνηνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαηά ηα έηε επέθεξε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ αγαζψλ θαη αχμεζε ηεο γθάκαο ηνπο ζε πςειφ βαζκφ. Καηά ηελ ηειεπηαία πεληαεηία ε επηρείξεζε εηζήγαγε λέεο θαη ζεκαληηθά βειηησκέλεο κεζφδνπο παξαγσγήο αγαζψλ θαζψο θαη λέεο θαη ζεκαληηθά βειηησκέλεο δξαζηεξηφηεηεο γηα δηαδηθαζίεο ηεο (ζπζηήκαηα ζπληήξεζεο θιπ.)χο πξνο ηελ είζνδν ζε λέεο αγνξέο παξαηεξείηαη ζηαζεξφο βαζκφο εμάπισζεο ζε λέεο αγνξέο 90

91 δεδνκέλεο θαη ηεο πξφζθαηεο θαηλνηνκηθήο αλάπηπμεο ησλ πξντφλησλ εληφο ηεο επηρείξεζεο. Σα ελ ιφγσ απνηειέζκαηα θαίλνληαη παξαθάησ: Χο πξνο ηα απνηειέζκαηα ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ην αλα κνλάδα παξαγψκελνπ πξντφληνο θφζηνο παξαγσγήο κεηψλεηαη, ελψ ηαπηφρξνλα παξαηεξείηαη αχμεζε ηεο παξαγσγήο θαη βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ζε πςειφ βαζκφ ράξηο ζηηο επελδχζεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζε ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ. 91

92 7.6.1 ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Αγνξέο παγίσλ 0,00 0,00 0, ,00 Γαπάλεο γηα θαηάξηηζε πξνζσπηθνχ 700,00 0, ,00 0,00 Γαπάλεο γηα έξεπλα αγνξάο θαη δηαθήκηζε , , , ,00 πλνιηθέο δαπάλεο γηα θαηλνηνκία , , , ,00 Ο ηνκέαο ηεο Δ&Α είλαη ν πην λεπξαιγηθφο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θαηλνηνκίαο γηα ηνλ ιφγν απηφ παξαθάησ παξαηίζεηαη κηα ζχληνκε αλάιπζε γηα ην επίπεδν έξεπλαο θαη αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο. Έξεπλα θαη αλάπηπμε Ζ επηρείξεζε ιφγσ κηθξνχ κεγέζνπο δελ δηαζέηεη ηκήκα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο παξφια απηά δξαζηεξηνπνηείηαη ζπζηεκαηηθά κε ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ ηδεψλ. Σα ζηειέρε ηεο επηρείξεζεο ζπκκεηέρνπλ ζε εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα κε ηλζηηηνχηα θαη παλεπηζηήκηα ζε ζέκαηα R&D. Παξφηη δελ ππάξρεη ζπζηαζέλ ηκήκα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο ππάξρεη κηα ζπγθεθξηκέλε νκάδα 3 αηφκσλ αλψηεξεο εθπαίδεπζεο πνπ αζρνινχληαη κε δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ βειηίσζε θαη ζηνπο πεηξακαηηζκνχο ζηελ κίμε λέσλ γεχζεσλ. Οη ηδέεο γηα λέα πξντφληα είλαη ζπλερείο θαη πξνέξρνληαη απφ ηελ δηνίθεζε θαη ζπγθεθξηκέλα απφ ηνλ ηδηνθηήηε θαη πινπνηνχληαη απφ ηνπο εξγαδφκελνπο ζην ηκήκα παξαγσγήο. ηηο αξρέο ηνπ 2011 ζην πιαίζην ηεο έξεπλαο ε TC ζε ζπλεξγαζία κε ην Παλεπηζηήκην Θξάθεο μεθίλεζε κειέηε γηα ηελ αληηνμεηδσηηθή δξάζε, ηηο αληηκηθξνβηαθέο θαη ηηο αληηθαξθηληθέο ηδηφηεηεο ηεο θαλέιαο σο βαζηθνχ ζπζηαηηθνχ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πνηνχ.ζ ελ ιφγσ κειέηε ζα δηαξθέζεη δπν ρξφληα. Χο πξνο ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε ε TC ζπκκεηείρε ζε επξσπατθά πξνγξάκκαηα παξαθνινχζεζεο ηεο γηα αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ ΜΜΔ γηα ην δηάζηεκα Γηα ην δηάζηεκα Ζ TC ζπκκεηείρε κέζσ ΔΠΑ ζε εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα χςνπο επξψ. 92

93 Δθπαίδεπζε θαη Καηάξηηζε Πξνζσπηθνύ ηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα αλαπηχρζεθε ελδειερψο ην θάζκα ηεο θαηάξηηζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Χο πξνο ην επίπεδν εθπαίδεπζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ παξαηεξνχκε φηη είλαη βαζηθήο θαη αλψηεξεο εθπαίδεπζεο. Ηδηαίηεξα ηα άηνκα πνπ αζρνινχληαη κε ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε είλαη απφθνηηνη παλεπηζηεκίσλ κε εηδίθεπζε ζηε ρεκεία αιιά θαη ζην κάξθεηηλγθ κε ζηφρν ηελ εμαζθάιηζε θαιήο πνηφηεηαο πξντφλησλ αιιά θαη ηελ επηηπρεκέλε δηαθήκηζε ηνπο. Χο πξνο ηελ θαηάξηηζε ηνπ πξνζσπηθνχ ε εηαηξία ζπκκεηέρεη ζε επξσπατθά πξνγξάκκαηα ρξεκαηνδφηεζεο αιιά ηαπηφρξνλα θαη ε ίδηα επηιέγεη λα επελδχεη ζε εθπαίδεπζε πξνζσπηθνχ. Αλαιπηηθά ην 2006 επέλδπζε ζε θαηάξηηζε πνπ αθνξά ζε ζπλζήθεο πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο εξγαζίαο θαζψο θαη πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο ηξνθίκσλ ζε δχν ζεκηλάξηα χςνπο 1750 επξψ. Σν 2007 επέλδπζε ζε ζεκηλάξην θαηάξηηζεο γηα ηερληθέο επαγγεικαηηθψλ πσιήζεσλ γηα εηαηξίεο πνηψλ χςνπο 700 επξψ. Σν 2009 ε επηρείξεζε πξνρψξεζε ζε θαηάξηηζε πξνζσπηθνχ σο πνπ αθνξνχζε ηελ νξγάλσζε ησλ επηρεηξήζεσλ κε ε/π χςνπο επξψ. Σελ ίδηα ρξνληά ζπκκεηείρε ζε επξσπατθά πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο ζε ε/π ελψ ην 2010 ην πξνζσπηθφ επηκνξθψζεθε ζε ζπζηήκαηα EMCS πνπ αθνξνχλ ην ειεθηξνληθφ ηεισλείν. Βαζκίδα Δθπαίδεπζεο Δξγαδνκέλσλ Αξηζκόο Δξγαδνκέλσλ Έξεπλα θαη Αλάπηπμε ΑΔΗ 4 3 άηνκα Λχθεην 11 - Πίλαθαο βαζκίδαο εθπαίδεπζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Δμαγσγέο/Κχθινο εξγαζηψλ 8,52% 33,80% 27,60% 28,91% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/κχθινο εξγαζηψλ 9,29% 3,56% 2,80% 12,70% Κέξδε/Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία (ROI) 121,82% 654,57% 1904,46% 416,35% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/δλεξγεηηθφ 7,13% 2,33% 2,14% 7,90% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/δμαγσγέο 108,98% 10,53% 10,15% 43,92% Κέξδε/Δμαγσγέο 132,76% 68,95% 193,36% 182,87% Κέξδε/Ίδηα θεθάιαηα (ROE) 73,34% 90,79% 272,05% 224,31% Κέξδε/χλνιν παγίσλ (ROA) 20,63% 39,98% 119,79% 97,91% Κέξδε / χλνιν πσιήζεσλ (ROS) 11,31% 23,30% 53,37% 52,87% 93

94 Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Δμαγσγέο Ζ εηαηξία θαηά ην έηνο ηνπ 2007 είρε δαπαλήζεη ην πνζφ ησλ γηα έξεπλα αγνξάο θαη δηαθήκηζε. Δλψ ην πνζφ απηφ κεηψζεθε θαηά ηηο ηξείο επφκελεο ρξνληέο ζηα , ελψ ην 2010 πξαγκαηνπνίεζε δαπάλεο γηα αγνξά κεραλεκάησλ κε ζθνπφ ησλ εθζπγρξνληζκφ ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο επξψ. Απηφ πνπ παξαηεξνχκε απφ ηελ εμέιημε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δείθηεο είλαη φηη νη εμαγσγέο ζε ζρέζε κε ην ζπλνιηθφ θχθιν εξγαζηψλ θαηαιακβάλνπλ έλα κηθξφ πνζνζηφ θαη ε αχμεζε ησλ δαπαλψλ γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο επεξεάδεη ην ζπγθεθξηκέλν δείθηε. Γεληθά, παξαηεξνχκε φηη νη επηπιένλ δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο επεξεάδνπλ ζεηηθά ην δείθηε απηφ θαζψο νη εμαγσγέο ηεο επηρείξεζεο δε κεηαβάιινληαη ζεκαληηθά Με βάζε θαη κε ην παξαθάησ δηάγξακκα βιέπνπκε φηη νη ζπλνιηθέο πσιήζεηο ηεο εηαηξίαο απμάλνληαη άιια φρη φκσο θαη νη εμαγσγέο νη νπνίεο κεηψλνληαη νξηαθά. Οη ζπλνιηθέο εμαγσγέο ηεο εηαηξίαο θπκαίλνληαη απφ 17% έσο 19% σο πξνο ηηο ζπλνιηθέο πσιήζεηο. Οη δαπάλεο πνπ πξαγκαηνπνηεί ε εηαηξία γηα έξεπλα αγνξάο θαη δηαθήκηζε ζηε δηεζλή αγνξά θαίλεηαη λα κελ απνδίδνπλ κέρξη ζηηγκήο θαζψο δελ έρεη θαηαθέξεη λα απμήζεη ην κεξίδην ηεο αγνξάο ηεο. Αληηζέησο παξαηεξνχκε φηη νη πσιήζεηο ηελ εγρψξηα αγνξά απμάλνληαη γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη απμάλεηαη ην κεξίδην ηεο εγρψξηαο αγνξάο. 94

95 ην παξαθάησ δηάγξακκα παξαηεξνχκε ηελ εμέιημε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ζε ζρέζε κε ην θφζηνο πσιήζεσλ. Δλψ νη ζπλνιηθέο πσιήζεηο απμάλνληαη, ην θφζηνο πσιεζέλησλ κεηψλεηαη γεγνλφο πνπ αληαλαθιά ηε ζεηηθή επίδξαζε ηεο εηζαγσγήο θαηλνηνκηθψλ κεζφδσλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Κχθινο εξγαζηψλ Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο καο δείρλεη ην ζπλνιηθφ πνζφ ησλ δαπαλψλ γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ζηελ επηρείξεζε σο πξνο ηνλ ζπλνιηθφ θχθιν εξγαζηψλ. Καηά ηα έηε 2008 θαη 2009 ν δείθηεο απηφο είρε κεησζεί ζεκαληηθά δηφηη νη επηρείξεζε ηηο ζπγθεθξηκέλεο ρξνληέο δελ πξαγκαηνπνίεζε δαπάλεο γηα αγνξά παγίσλ παξά κφλν γηα έξεπλα αγνξάο θαη δηαθήκηζε. Καηά ηελ ηειεπηαία ρξνληά ηνπ 2010 ν δείθηεο απμήζεθε ζεκαληηθά δηφηη απμήζεθαλ νη δαπάλεο γηα αγνξά κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ πνπ ζα ζηφρν είρε ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. 95

96 Γεληθά φζν απμάλνληαη νη δαπάλεο γηα θαηλνηνκία ηφζν ν ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο βειηηψλεηαη. Κέξδε / Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία Ζ δηαηήξεζε ηνπ δείθηε απηνχ πάλσ απφ ηα επίπεδα ηνπ 100% καο δείρλεη φηη ε επηρείξεζε δελ δαπαλά ζεκαληηθά πνζά ζε ζρέζε κε ηα θέξδε ηεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ. ζν πξαγκαηνπνηεί δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ηφζν ν δείθηεο απηφ ζα κεηψλεηαη. Σα θέξδε ηεο εηαηξίαο απμάλνληαη απφ ρξφλν ζε ρξφλν θαη εηδηθά απφ ην έηνο 2009 ε εηαηξία αχμεζε ηα θέξδε ηεο ζε ζρέζε κε ην 2008 θαηά 200%. Ζ αχμεζε ησλ θεξδψλ απηψλ πξνήιζε απφ ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο ε νπνία ήηαλ ην απνηέιεζκα ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε θαηά ην έηνο πκπεξαζκαηηθά δηαθξίλνπκε φηη ε εηζαγσγή θαηλνηφκσλ δηαδηθαζηψλ ζηελ παξαγσγή δελ έρεη άκεζα απνηειέζκαηα ζηελ επηρείξεζε θαζψο ρξεηάδεηαη έλα ρξνληθφ δηάζηεκα απφ ηελ εγθαηάζηαζε θαη ιεηηνπξγία ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, έσο ηελ έλαξμε ηεο παξαγσγήο. Απηή ε ρξνληθή πζηέξεζε πνπ ππάξρεη κεηαμχ ηεο αγνξάο θαη εγθαηάζηαζεο ηνπ κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ θαη ηεο έλαξμεο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη πξέπεη λα εγθαηαζηαζνχλ νη κεραλέο, λα δνθηκαζηνχλ θαη λα εθπαηδεπηεί ην πξνζσπηθφ γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ κεραλψλ. 96

97 Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Δλεξγεηηθφ Ο δείθηεο απηφο δείρλεη ην πνζνζηφ ησλ δαπαλψλ γηα πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ηνπ ελεξγεηηθνχ. Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο παξακέλεη ζε ηδηαίηεξα ρακειά επίπεδα θαζψο ην ζχλνιν ηνπ ελεξγεηηθνχ είλαη ηδηαίηεξα πςειφ θαζψο επίζεο θαη νη ζπλνιηθέο δαπάλεο γηα θαηλνηνκία πνπ πξαγκαηνπνηεί ε επηρείξεζε είλαη ηδηαίηεξα ρακειέο σο πξνο ηα νηθνλνκηθά ζηνηρεία ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Δμαγσγέο / Κχθινο εξγαζηψλ Ο παξαθάησ δείθηεο απεηθνλίδεη ην πνζνζηφ ησλ εμαγσγψλ πνπ πξαγκαηνπνηεί ε επηρείξεζε ζηελ δηεζλή αγνξά ζε ζρέζε κε ην ζπλνιηθφ θχθιν εξγαζηψλ. Σν έηνο ηνπ 2008 νη εμαγσγέο ηεο επηρείξεζεο απμήζεθαλ θαηά 273% ζε ζρέζε κε ην Απφ ην 2008 θαη έπεηηα νη εμαγσγέο ηεο επηρείξεζεο κεηψλνληαη θαηά κία πνζνζηηαία κνλάδα 97

98 κε απνηέιεζκα ν δείθηεο Δμαγσγέο / Κχθινο εξγαζηψλ λα κεηψλεηαη, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη ζηε κείσζε ησλ εμαγσγψλ. Οη ζπλνιηθέο εμαγσγέο ηεο επηρείξεζεο κεηψλνληαη θάζε ρξφλν ρσξίο λα κεηψλνληαη ηαπηφρξνλν νη ζπλνιηθέο πσιήζεηο, απηφ ζεκαίλεη φηη ράλεη έλα πνζνζηφ απφ ην κεξίδην ηεο δηεζλνχο αγνξάο. Κέξδε / Δμαγσγέο Σα ζπλνιηθά θέξδε ηεο επηρείξεζεο απμάλνληαη απφ έηνο ζε έηνο, ελψ νη εμαγσγέο ηεο κεηψλνληαη. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δείθηε ζε επίπεδα πάλσ απφ ην 120%. Ζ κεγάιε αχμεζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δείθηε είλαη απνηέιεζκα ηεο ζεκαληηθήο κείσζεο ησλ εμαγσγψλ ηεο επηρείξεζεο. Ζ κείσζε ησλ εμαγσγψλ ηεο επηρείξεζεο ζε πεξηφδνπο φπνπ νη ζπλνιηθέο πσιήζεηο θαη ηα θέξδε ηεο απμάλνληαη ζα πξέπεη λα πξνβιεκαηίζεη ηα ζηειέρε ηεο εηαηξίαο θαη λα αθνινπζήζνπλ πνιηηηθέο επέθηαζεο ηεο επηρείξεζεο ζε δηεζλήο αγνξέο πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζεη έλα κεγαιχηεξν κεξίδην ηεο αγνξάο θαη θαη επέθηαζε ηεο αχμεζε ησλ εμαγσγψλ. 98

99 Κέξδε / Ίδηα θεθάιαηα Ο δείθηεο πνπ πξνθχπηεη απφ ην ιφγν ησλ θαζαξψλ θεξδψλ πξνο ην µέζν φξν ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ απνηειεί έλα ηξφπν κέηξεζεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δηαπηζηψζνπλ εάλ κηα εηαηξεία ρξεζηκνπνηεί ηα ίδηα θεθάιαηα ηεο απνδνηηθά. Δπί ηεο νπζίαο ν δείθηεο RoE δείρλεη ην πνζνζηφ ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ πνπ κεηέηξεςε ζε θέξδε κηα επηρείξεζε. Ζ απφδνζε ηδίσλ θεθαιαίσλ κεηψλεηαη φηαλ κεησζνχλ ηα θέξδε ή φηαλ απμεζνχλ ηα ίδηα θεθάιαηα. Αληίζεηα, ηα ίδηα θεθάιαηα απμάλνπλ κε ηελ άλνδν ηεο θεξδνθνξίαο ηεο εηαηξείαο, κε ηελ αχμεζε κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ αιιά θαη "ηερληθά", κε αλαπξνζαξκνγή ηεο αμίαο ησλ παγίσλ. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ηα θέξδε δελ απμάλνληαη κε αλάινγν ξπζκφ, ε απφδνζε ηδίσλ θεθαιαίσλ πεξηνξίδεηαη αηζζεηά. πσο παξαηεξνχκε ζην παξαθάησ δηάγξακκα ε απνδνηηθφηεηα ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ είλαη ηδηαίηεξα πςειή, θαζψο ηα επελδπκέλα θεθάιαηα ηεο επηρείξεζεο είλαη ζε ρακειά επίπεδα ελψ ηα θέξδε ηεο εηαηξίαο ηδηαίηεξα απμεκέλα. Σα ίδηα θεθάιαηα ηεο εηαηξίαο έρνπλ ηελ κέγηζηε απνδνηηθφηεηα ζε επίπεδα πάλσ 220% ηα ηειεπηαία δχν ρξφληα. 99

100 Κέξδε / Ίδηα θεθάιαηα (ROA) Ο δείθηεο Κέξδε / Ίδηα θεθάιαηα καο δείρλεη ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ παγίσλ ζηνηρείσλ πνπ ρξεζηκνπνηεί ε επηρείξεζε γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηεο. Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο απμάλεηαη απφ έηνο ζε έηνο γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη ε επηρείξεζε ρξεζηκνπνηεί απνδνηηθά ηνλ πάγην εμνπιηζκφ. Δηδηθά ηα ηειεπηαία δχν ρξφληα φπνπ ε εηαηξία αχμεζε ζεκαληηθά ηα θέξδε ηεο, ρσξίο λα απμήζεη ζεκαληηθά ην ζχλνιν ησλ παγίσλ ζηνηρείσλ, βειηίσζε ζεκαληηθά ην ζπγθεθξηκέλν δείθηε αγγίδνληαο ε απνδνηηθφηεηα ησλ παγίσλ ζηνηρείσλ ην 120% ην έηνο 2009 θαη ην 98% ην έηνο ηνπ

101 7.7 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Με βάζε ηελ αλάιπζε καο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε κπνξνχκε λα εμάγνπκε ηα παξαθάησ ζπκπεξάζκαηα φζνλ αθνξά ηελ θαηλνηνκία θαζψο θαη ηελ επίδξαζε ηεο θαηλνηνκίαο ζηε δηεζλνπνίζεο ηεο επηρείξεζεο. Σα απνηειέζκαηα απφ ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ηφζν ζηελ παξαγσγηθήο δηαδηθαζία φζν θαη ζηα πξντφληαο ηεο είλαη ηα εμήο: Καηλνηνκία παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο Βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηαθαζίαο. Οη λέεο θαηλνηφκεο δηαδηαθαζίεο πνπ εηζήγαγε ε εηαηξία ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, θαζψο ε γξακκή παξαγσγήο εθζπγρξνλίζηεθε κε απνηέιεζκα νη δηαδηαθαζίεο γηα ηελ παξαγσγή ησλ πξντφλησλ λα βειηηψλνληαη. Αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο. Ο εθζπγρξνληζκφο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη ε αλαβαζκηζε ηεο γξακκήο παξαγσγήο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο ηεο εηαηξίαο. ε ιηγφηεξν ρξφλν κπνξνχλ λα παξαρζνχλ πεξηζζφηεξα πξντφληα, ηθαλνπνηψληαο ηε δήηεζε γηα ηα πξντφληαο ηεο. Μείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλά κνλάδα πξντφληνο. Ζ βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, ν εθζπγρξνληζκφο ηεο γξακκήο παξαγσγήο θαζψο θαη ε αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ κεηαβιεηνχ θφζηνπο ηεο επηρείξεζεο, δειαδή ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλα κνλάδα πξντφληνο. Καηλνηνκία πξντόληνο Αχμεζε ηνπ θάζκαηνο ησλ αγαζψλ. Οη θαηλνηνκίεο πνπ εηζάγεη ε εηαηξία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ εηζαγσγή λέσλ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ ζηελ εγρψξηα θαη ζηε δηεζλή αγνξά. Ζ λέα βειηησκέλε γξακκή παξαγσγήο θαζψο θαη ε κείσζε ηνπ αλα κνλάδα θφζηνπο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο, δίλεη ηελ επθαηξία ζηελ εηαηξία λα εηζάγεη λέα πξντφληα ζηελ αγνξά θαζψο θαη ηα ππάξρνληα πξντφληα ηεο, ζαθψο πην βειηησκέλα. Βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Ζ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζηα 101

102 πξντφληα θαζψο θαη ε πηζηνπνίεζε ησλ πξντφλησλ ηεο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Ζ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ βνεζάεη ηελ επηρείξεζε ζην λα απνθηήζεη θήκε ζηηο δηεζλήο αγνξέο. Δπηπηώζεηο ζηε δηεζλνπνίεζε Αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Ζ πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ ηφζν ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, φζν θαη ζην πξντφλ βειηηψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Σν αλα κνλάδα θφζηνο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο κεηψλεηαη, παξάιιεια κε ηελ αχμεζε ηεο γθάκαο ησλ πξντφλησλ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα γίλεηαη ε εηαηξία νινέλα θαη πην αληαγσληζηηθή έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο, θαζηζηψληαο ηεο πιένλ αληαγσηζηηθή εηαηξία ζηελ αγνξά ε νπνία κάιηζηα έρεη απνθηήζεη θαη ζηγθξηηηθά αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα έλαηη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο. Αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο. Ζ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο ζηελ αγνξά έρεη ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο πνπ θαηέρεη. Αχμεζε θχθινπ εξγαζηψλ ζην εμσηεξηθφ (εμαγσγέο). Απφ ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο έρεη θαηνξζψζεη λα απμήζεη ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηεο θαη παξάιιεια κε ηε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο, λα απμήζεη ηα θέξδε ηεο. Καζηέξσζε ηεο επηρείξεζεο ζηε δηεζλή αγνξά. Ο ζπλδηαζκφο ησλ θαηλνηνκηθψλ πξντφλησ, ε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο, ε αληαγσληζηηθφηεηα θαη ε ζηαδηαθή αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο έρνπλ ζα ζηφρν ηελ θαζηέξσζε ηεο ζηε δηεζλή αγνξά. 8 ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ SC. A.E. Ζ SC ηδξχζεθε ην 2006 ζηελ ΒΗΠΔ Παηξψλ θαη απνηειεί ηελ πξψηε θαζεηνπνηεκέλε κνλάδα παξαγσγήο θσηνβνιηατθψλ ζπζηεκάησλ ζηελ Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε. Ζ SC είλαη κηα κεζαία επηρείξεζε φπνπ ην φξακα ηεο είλαη ζπλπθαζκέλν κε ην ζηφρν ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο γηα ζηαδηαθή αληηθαηάζηαζε ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ κε αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, δηαζθαιίδνληαο ηελ πξνκήζεηα 102

103 ελέξγεηαο θαη ζπκβάιινληαο ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. O πξσηαγσληζηηθφο ξφινο ηεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο γίλεηαη κέζσ ηξηψλ βαζηθψλ δξαζηεξηνηήησλ: Παξαγσγή Φ/Β: Απφ ππξίηην (Si) ζε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο Πξνκήζεηα πζηεκάησλ ΑΠΔ: ρεδηαζκφο, Δγθαηάζηαζε, Λεηηνπξγία θαη πληήξεζε Παξνρή ιύζεσλ εμνηθνλόκεζεο ελέξγεηαο: Κηηξηαθφο ηνκέαο & Βηνκεραλία 8.1 ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Γηα ηε SC αλαπφζπαζην ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο απνηειεί ε θαηλνηνκία. Ζ θαηλνηνκία ηεο εκθαλίδεηαη ζηα πξντφληα πνπ παξάγεη, ζηε κέζνδν παξαγσγήο θαζψο θαη ζηελ πηνζέηεζε πξσηνπνξηαθψλ κεζφδσλ ζηε δηνίθεζε θαη ζηελ δηθηχσζε ηεο. Ζ θαηλνηνκία απνηειεί έλα ηζρπξφ κέζν αλάπηπμεο πνπ ζπκβάιεη ζηε δηείζδπζε ηεο επηρείξεζεο ζε λέεο αγνξέο, ηελ εδξαίσζε ηεο ζηηο αγνξέο απηέο θαζψο θαη ηε δηαηήξεζε αληαγσληζηηθνχ ηεο πιενλεθηήκαηνο. Οη κνξθέο θαηλνηνκίαο πνπ αθνινπζεί ε SC ζηελ αλάπηπμε ησλ θσηνβνιηατθψλ πάλει κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε θαηλνηνκία πξντφληνο νη νπνίεο αθνξνχλ λέα πξντφληα θαη δηαδηθαζίεο. Πην αλαιπηηθά ε SC αθνινπζεί νξηαθή θαηλνηνκία ε νπνία αθνξά ζηε βειηίσζε ησλ ηερληθψλ θαη ιεηηνπξγηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ππαξρφλησλ πξντφλησλ ή δηαδηθαζηψλ παξαγσγήο θαζψο θαη ξηδηθή θαηλνηνκία ε νπνία αθνξά λέα ηερληθά θαη ιεηηνπξγηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ ή ζε λέεο δηαδηθαζίεο ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ Ζ θαηλνηνκία πνπ αθνινπζεί ε SC φζνλ αθνξά ηε βηνκεραληθή παξαγσγή ησλ θσηνβνιηατθψλ πάλει έρεη σο ζηφρν ηεο κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο, ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο, ζηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο θαζψο θαη ηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο ζε ηπρφλ δηαθπκάλζεηο ζηελ αγνξά. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη παξαπάλσ ζηφρνη έρεη αλαπηχμεη κηα απηνκαηνπνηεκέλε γξακκή παξαγσγήο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη απφ ηελ επηρείξεζε αθνινπζείηαη απζηεξή ηήξεζε ησλ πξνδηαγξαθψλ ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ, πξαγκαηνπνηνχληαη ζπλεξγαζίεο κε δηεζλείο νίθνπο φπσο ε ΑΜΑΣ, DUPON θ.α., ζχλαςε καθξνρξνλίσλ ζπκβνιαίσλ κε πξνκεζεπηέο πξψησλ πιψλ φπσο Wacker Schott πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη ηελ αδηάιεηπηε παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Σέινο, ε SC πξαγκαηνπνηεί ζπλεξγαζίεο κε 103

104 εξεπλεηηθνχο θνξείο κε ζθνπφ ηελ έξεπλα θαη αλάπηπμε δηαδηθαζηψλ παξαγσγήο θαζψο θαη λέσλ πξντφλησλ. Δλδεηθηηθά, ζπλεξγάδεηαη κε ην Κέληξν Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (ΚΑΠΔΟ), ην Δζληθφ Μεηζφβην Πνιπηερλείν (ΔΜΠ), ην Γεκφθξηην, Παλεπηζηήκην Παηξψλ θαη Ησαλλίλσλ θαζψο θαη άιινπο θνξείο ηνπ εζσηεξηθνχ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ. Ζ πιήξσο απηνκαηνπνηεκέλε δηαδηθαζία παξαγσγήο ζηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο εηαηξίαο ζηε Βηνκεραληθή Πεξηνρή ησλ Παηξψλ ζπλνιηθήο δπλακηθφηεηαο 80MW εηεζίσο, δηαζθαιίδνπλ φηη νη ΦΒ γελλήηξηεο αληαπνθξίλνληαη ζηηο πςειφηεξεο πξνδηαγξαθέο πνηφηεηαο, ζεκεηψλνληαο ηα παξαθάησ ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα: Απνθιεηζηηθά θαηλνηνκηθφ ζχζηεκα ην νπνίν επαλαρξεζηκνπνηεί ην απνξξηπηέν πιηθφ (θχξα) ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, κε απνηέιεζκα λα κεηψλεη ηα θφζηε παξαγσγήο. Υξήζε εηδηθψλ ηερλνινγηψλ γηα ηελ κεηαηξνπή ηνπ wafers ζε cells κε εηδηθφ ζχζηεκα δηάβξσζεο ψζηε ην πάλει λα κπνξεί λα απνξξνθήζεη ειηαθή αθηηλνβνιία ζε κεγαιχηεξε γσλία πξφζπησζεο απφ 60ν ζε 135ν. Τςειή δηάξθεηα δσήο κε κέγηζηε απφδνζε ΦΒ ζηνηρείσλ έσο 16.2% Πηζηνπνηεκέλα ζχκθσλα κε ηα δηεζλή πξφηππα IEN EN 61215:2005, ed.2 θαη 61730:2007 part I&II Δγγχεζε πξντφληνο έσο θαη 10 ρξφληα (ζε ηζρχ απφ 1ε Ννεκβξίνπ 2011) Δγγχεζε απφδνζεο 10 εηψλ ζην 90% ηεο νλνκαζηηθήο ηζρχνο θαη 25 εηψλ ζην 80% Πηζηνπνηεκέλε κεραληθή αληνρή γηα θνξηία ησλ 2400 Pa έσο θαη 5400 Pa εμαζθαιίδνληαο πςειή αληνρή ηνπο ζε αθξαίεο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο φπσο ε έληνλε ρηνλφπησζε, νη ηζρπξνί άλεκνη θαζψο θαη πςειφ πνζνζηφ πγξαζίαο Μνλαδηθή θαηαζθεπή κε ηελ ρξήζε επηκέξνπο πιηθψλ πςειήο πνηφηεηαο Πηζηνπνίεζε παξαγσγηθψλ δηεξγαζηψλ κε ISO 9001, ISO θαη ΟHSAS

105 Πηζηνπνίεζε made in Europe Τπνζηήξημε θαη κεηά ηελ πψιεζε Απφ ην παξαπάλσ δηάγξακκα παξαηεξνχκε φηη ε πνζνζηηαία αχμεζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο είλαη κηθξφηεξε απφ ηελ πνζνζηηαία αχμεζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην αλα κνλάδα θφζηνο παξαγσγήο ησλ πξντφλησλ κεηψλεηαη κε απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ κεηαβιεηνχ θφζηνπο ηεο επηρείξεζεο. πκπεξαίλνπκε ινηπφλ φηη ε πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ηεο επηρείξεζεο έρεη ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο ηεο εηαηξίαο, κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ησλ θεξδψλ ηεο ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ Ζ ηερλνινγία πνπ εθαξκφδεηαη είλαη πνιπθξπζηαιιηθνχ ππξηηίνπ, πνπ απνηειεί κηα απφ ηηο παιηφηεξεο θαη πην δνθηκαζκέλεο ηερλνινγίεο γηα εθαξκνγέο θσηνβνιηατθψλ. Σα κνλνθξπζηαιιηθά θαη πνιπθξπζηαιιηθά θσηνβνιηατθά έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ζε πιεζψξα εθαξκνγψλ θαη θαηαιακβάλνπλ πάλσ απφ ην 80% ηεο παγθφζκηαο αγνξάο. Με πεξηζζφηεξα απφ 12000MWp θσηνβνιηατθψλ θξπζηαιιηθνχ ππξηηίνπ εγθαηεζηεκέλα αλά ηνλ θφζκν, ην θξπζηαιιηθφ ππξίηην πεηπραίλεη ηηο πςειφηεξεο απνδφζεηο ζηα εκπνξηθά δηαζέζηκα θσηνβνιηατθά, εμνηθνλνκψληαο ζεκαληηθά ζε ρψξν θαη θφζηνο εγθαηάζηαζεο. Ζ ζπλερήο εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο θαη νη νηθνλνκίεο θιίκαθαο έρνπλ πεηχρεη ζηαζεξή κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ηελ ηειεπηαία 20εηία θαη ε 105

106 αληαγσληζηηθφηεηα κε ηηο ελαιιαθηηθέο ηερλνινγίεο είλαη εγγπεκέλε θαη γηα ην κέιινλ, δηαζθαιίδνληαο ηε ζπλερηδφκελε επηβνιή ζηελ παγθφζκηα αγνξά θσηνβνιηατθψλ. Έρνληαο σο βαζηθφ κέιεκα ηελ βηνκεραληθή θαηλνηνκία θαη ηνλ απζηεξφ έιεγρν πνηφηεηαο ε SC έρεη αλαπηχμεη κηα επξεία γθάκα πξντφλησλ παξαγσγήο ηνπ χςηζηεο πνηφηεηαο θαη απφδνζεο: Γηζθία ππξηηίνπ θαη ΦΒ ζηνηρείσλ πνιπθξπζηαιιηθνχ ππξηηίνπ κε πάρνο απφ 200κm έσο θαη 180κm ΦΒ ζηνηρεία κε 2 θαη 3 bus-bars κε δπλαηφηεηα εθηχπσζεο ΦΒ πιαίζηα κε πιαίζην θαη ρσξίο πιαίζην αινπκηλίνπ πςειήο απφδνζεο ΟΡΓΑΝΧΣΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ χκθσλα κε ηε βηβιηνγξαθία, νξγαλσηηθή θαηλνηνκία είλαη ε εθαξκνγή λέσλ κεζφδσλ ή κεηαβνιψλ ησλ κεζφδσλ, φζνλ αθνξά ηε δνκή ή ηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο, πνπ απνζθνπνχλ ζηε βειηίσζε ηεο ρξήζεο ησλ γλψζεσλ ζηελ επηρείξεζε, ηεο πνηφηεηαο ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ ή ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ξνψλ εξγαζίαο. Ζ νξγαλσηηθή δνκή ηεο εηαηξίαο είλαη δηαξζξσκέλε θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο ησλ θχξησλ επηρεηξεζηαθψλ ηνκέσλ, ζηνπο νπνίνπο δξαζηεξηνπνηείηαη θαη παξάιιεια λα επζπγξακκίδεηαη κε ηηο εθάζηνηε αξρέο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηε ιεηηνπξγία ηεο. Ζ δηαζθάιηζε απνηειεζκαηηθήο νξγαλσηηθήο δνκήο θαη ν ζαθήο θαζνξηζκφο ησλ αξκνδηνηήησλ θαη νξίσλ επζχλεο απνηεινχλ ηε βάζε, ζηελ νπνία ζηεξίδνληαη νη δξαζηεξηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο. Σν νξγαλφγξακκα ηεο επηρείξεζεο επηηξέπεη ηελ αλάπηπμε θαη δηάρπζε εληαίαο επηρεηξεκαηηθήο αληίιεςεο θαη εμαζθαιίδεη : ην δηαρσξηζκφ κεηαμχ ησλ αξκνδηνηήησλ δηαπξαγκάηεπζεο, δηαθαλνληζκνχ θαη ινγηζηηθνπνίεζεο ησλ ζπλαιιαγψλ θαη κεηαμχ απηψλ θαη ηνπ ειέγρνπ θαη ηεο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ, 106

107 ην δηαρσξηζκφ ησλ αξκνδηνηήησλ πνπ αθνξνχλ ηελ θχιαμε ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο επηρείξεζεο ή ησλ πειαηψλ ηεο απφ ηηο ακέζσο πξνεγνχκελεο αξκνδηφηεηεο θαη ηε δηαζθάιηζε ηεο αλεμαξηεζίαο ησλ νξγάλσλ ειέγρνπ απφ ηηο ειεγρφκελεο δξαζηεξηφηεηεο. 8.2 ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Σα θξηηήξηα κε ηα νπνία επηιέγεη λα εμάγεη ε SC θαη ηα νπνία θαζφξηζαλ θαη επλφεζαλ ηηο εμαγσγέο αξρηθά είλαη αλακθηζβήηεηα ε δήηεζε γηα wafers, cells θαη panels ζηηο πξνεγκέλεο ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ φπνπ έρεη αλαπηπρζεί ε θηινζνθία ηεο αμηνπνίεζεο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη εηδηθά ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο. ελψ ηαπηφρξνλα ππάξρεη αλάγθε γηα πςειήο θαηαλάισζεο ζε θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα. Γεχηεξν θξηηήξην αλάπηπμεο ησλ εμαγσγψλ είλαη εθείλν ηεο γεηηλίαζεο ησλ ρσξψλ εμαηηίαο ηεο «ςπρηθήο απφζηαζεο» κεηαμχ ησλ ρσξψλ φπσο γηα π.ρ. ζηελ πεξίπησζε ηεο Ηηαιίαο φπνπ ζεσξείηαη ρψξα-πειάηεο ηεο SC. Σξίην θξηηήξην πνπ ελίζρπζε ηελ εμαγσγηθή δξάζε είλαη φηη ζηελ Κίλα, σο ρψξα πςειήο ηερλνγλσζίαο, παξαηεξείηαη κεγάιν ελδηαθέξνλ γηα εθκεηάιιεπζε πξντφλησλ θαη εκη-πξντφλησλ ηεο SC. Δπηπιένλ ε επηρείξεζε κε ηηο εμαγσγέο ηεο επηηπγράλεη πςειφηεξεο ηηκέο ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ ζπγθξηηηθά κε ηελ Διιάδα. Σέινο, ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ ε εηαηξία εμάγεη πιηθά θαη εκη-πξντφληα πνπ δελ γίλεηαη λα αμηνπνηεζνχλ ζε φια ηα ζηάδηα ζηελ Διιάδα. ηηο δηεζλείο αγνξέο ππάξρνπλ εηδηθά ζπζηήκαηα επεμεξγαζίαο θαη επαλάθηεζεο ηέηνηνπ είδνπο πιηθψλ εμαηηίαο ηεο πςειήο ηερλνγλσζίαο. ηφρνη ηεο SC είλαη ε χπαξμε κεγαιχηεξνπ πεξηζσξίνπ θέξδνπο κέζσ ηεο εθκεηάιιεπζεο ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ελψ ε δηαθνξνπνίεζε επηρεηξεκαηηθψλ θηλδχλσλ θαζψο θαη ε δεκηνπξγία νηθνλνκηψλ θιίκαθαο απνηειεί θαη έλαλ επηπιένλ ιφγν δηεζλνπνίεζεο. Οη πξνζδνθίεο ηεο απφ ηελ αλάπηπμε δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ είλαη νη εμήο: 107

108 Πξφζβαζε ζε κηα κεγαιχηεξε ή δηαθνξνπνηεκέλε αγνξά. ηφρνο απνηειεί ε αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο θαη ε θαζηέξσζε ηεο επηρείξεζεο ζηε ζπλείδεζε ησλ θαηαλαισηψλ Παξαγσγή εμεηδηθεπέλσλ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ. Ζ νινέλα θαη κεγαιχηεξε αληαγσληζηηθή αγνξά σζεί ηελ επηρείξεζε ζηελ εηζαγσγή θαηλνηφκσλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη δεκηνπξγίαο θαηλνηφκσλ πξντφλησλ πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεζεί ζηηο δηεζλήο αγνξέο. Δπίηεπμεο νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. Ζ πηνζέηεζε θαηλνηφκσλ κεζφδσλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο κε απνηέιεζκα ηελ επίηεπμε πςειφηεξσλ θεξδψλ. 8.3 ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Άκεζεο εμαγσγέο Ζ SC εμαηηίαο ηεο πςειήο ηερλνινγίαο πνπ έρεη εηζαγάγεη ζηελ παξαγσγηθή ηεο δηαδηθαζία, πνπ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ δεκηνπξγία εμίζνπ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ, γλψξηζε επξείαο απνδνρήο απφ ηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ άκα ηε ηδξχζεη ηεο. Ζ κέζνδνο ησλ άκεζσλ επελδχζεσλ είλαη ε πην ζπκθέξνπζα γηα ηελ επηρείξεζε θαζψο ην ηζρπξφ φλνκα ηεο θαη ην γεγνλφο φηη απνηειεί ηελ κφλε νινθιεξσηηθά θαζεηνπνηεκέλε επξσπατθή εηαηξία ζηα θσηνβνιηατθά ηελ έρεη εδξαηψζεη ψζηε νη ζπλαιιαγέο ηεο λα γίλνληαη άκεζα. Ζ SC έρεη αμηνινγεζεί απφ ηελ ICAP κε πςειή βαζκνινγία θαη έρεη εληαρζεί «ζηηο ηζρπξφηεξεο εηαηξείεο ζηελ Διιάδα». Ζ δηάθξηζε απηή δηεπθνιχλεη ζεκαληηθά ηηο ζπλαιιαγέο ηεο εηαηξείαο εληφο θαη εθηφο Διιάδαο δεδνκέλνπ φηη κε απηή ηε δηάθξηζε θαηαηάζζεηαη ζηηο εηαηξίεο κε πνιχ ρακειφ πηζησηηθφ θίλδπλν56. Ζ επηρείξεζε μεθίλεζε λα δξαζηεξηνπνηείηαη ζηα ηέιε ηνπ 2008 κεηά ηελ νινθιήξσζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο κε ην 50% ηεο παξαγσγήο ηεο λα πξννξίδεηαη ζε 56 Οη strongest companies in Grecce είλαη νη επηρεηξήζεηο πνπ θαηαηάζζνληαη ζηηο ηζρπξφηεξεο δψλεο πηζηνιεπηηθήο δηαβάζκηζεο (rating scores) ηεο ICAP GROUP.Γπλαηφηεηα έληαμεο ηελ θνηλφηεηα strongest companies in Greece έρεη κφλν κηα ζηηο δέθα επηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα Ζ θνηλφηεηα είλαη επνκέλσο πνιχ πεξηνξηζκέλε θαη ηα κέιε ηεο είλαη πξάγκαηη νη πην δπλαηέο απφ πηζηνιεπηηθήο άπνςεο ζηελ Διιάδα. 108

109 άκεζεο εμαγσγέο. Σν 2009 μεθίλεζε νπζηαζηηθά ε δπλακηθή ησλ εμαγσγψλ ηεο κε ην 64% λα εμάγεηαη ζηελ Διβεηία θαη ηελ ίδηα λα εμειίζζεηαη εμαγσγηθά. Οη άκεζεο εμαγσγέο ηεο δηεπξχλνληαη κε ξαγδαίν ξπζκφ θαη ζε αθφκα πεξηζζφηεξεο αγνξέο ην 2010 φπνπ θαηαιακβάλεη ην 95% ηεο ηηαιηθήο αγνξάο θαη ην ππφινηπν 5% ηεο παξαγσγήο ηεο θαηεπζχλεηαη ζηελ Γεξκαλία, Διβεηία, Κίλα. Σν 2011 εμάγεη ην 5% ζηελ Κίλα, ην 15% ζηελ αγνξά ηεο Ηηαιίαο θαη ην 4% ζηελ λέα αγνξά ηεο Ηλδίαο ελψ ην ππφινηπν θαηεπζχλεηαη ζηελ εγρψξηα αγνξά. Οη ρψξεο ζηηο νπνίεο πξαγκαηνπνηεί άκεζεο εμαγσγέο είλαη Γεξκαλία, Ηηαιία, Διβεηία, Βνπιγαξία, Κίλα, Ηλδία θαη Σατβάλ. ηελ πεξίπησζε ηεο Ηηαιίαο ππάξρεη κηα ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε φπνπ αγνξάδεη panels ηεο SC θαη ηα πσινχλ ζηελ αγνξά ηεο ρψξαο. ηελ πεξίπησζε ηεο Κίλαο ππάξρεη κηα ζπλεξγαδφκελε εηαηξία φπνπ αγνξάδεη πξντφληα απφ ηελ SC θαη παξάγεη ε ίδηα cells φπνπ ζηελ ζπλέρεηα ηα πνπινχλ ζηελ αγνξά. πλνιηθά ε πνξεία ηεο δηεζλνπνίεζεο ηεο SC απεηθνλίδεηαη παξαθάησ απφ ηελ ίδξπζε ηεο κέρξη ζήκεξα. Έηε «Πσιήζεηο εμσηεξηθνύ» % πσιήζεηο εμσηεξηθνχ θαη 50% πσιήζεηο εζσηεξηθνχ % Διβεηία 2010 πλνιηθά εμάγεηαη ην 95% ηεο παξαγσγήο κε ην 90% λα πεγαίλεη ζηελ Ηηαιία θαη ην ππφινηπν 5% ζηε Γεξκαλία, Διβεηία θαη Κίλα % Κίλα, 4% Ηλδία, 15% Ηηαιία θαη ην ππφινηπν 86% ζηελ εγρψξηα αγνξά. Δπηρεηξεκαηηθά Γίθηπα Σα επηρεηξεκαηηθά δίθηπα αλαδεηθλχνπλ ηα νθέιε ησλ δη-επηρεηξεκαηηθψλ ζπλεξγαζηψλ θαη λα παξνηξχλνπλ ηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο λα ζπκκεηέρνπλ ή/θαη λα αλαπηχμνπλ ζπλεξγαζίεο, ζπζηεκαηνπνηψληαο απηέο ηηο ζπλεξγαζίεο, αλαιχνληαο ηηο κεζφδνπο θαη ηνλ ηξφπν νξγάλσζήο ηνπο θαη αλαδεηθλχνληαο ην ξφιν ησλ Μηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζ απηέο. Οη επηρεηξεκαηηθέο ζπλεξγαζίεο πνπ αλαιχνληαη μεθεχγνπλ απφ ην ζηελφ ππξήλα ησλ ζπλεξγαζηψλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, πξνζπαζψληαο λα αλαδείμνπλ ηηο ζπλεξγαζίεο ησλ επηρεηξήζεσλ, θαη ηδηαίηεξα ησλ κηθξψλ θαη πνιχ κηθξψλ, ζε φιν ην θάζκα ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Δηδηθφηεξα, νη επηρεηξεκαηηθέο ζπλεξγαζίεο 109

110 Γηαθξίλνληαη ζε δπν ηχπνπο: ηηο «ζπζηάδεο» ή «ζπζπεηξψζεηο» ή «δηθηπαθά ζπγθξνηήκαηα» επηρεηξήζεσλ ή «εηαηξηθψλ ζπκπξάμεσλ» (clusters) θαη ηα «επηρεηξεκαηηθά δίθηπα» (networks) 57. Ζ πξψηε ζπκκεηνρή ζε επηρεηξεκαηηθά δίθηπα ηεο SC πξαγκαηνπνηήζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Eurobank ζε πξφγξακκα πνπ αθνξνχζε ζε λέεο θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο φπνπ μεθίλεζε ην 2008 θαη ε παξνπζίαζε ηνπ έγηλε ζηηο αξρέο ηνπ 2011.Σν πξφγξακκα είρε ηίηιν «Πξνηάζεηο Καηλνηνκίαο». Ζ δεχηεξε ζπκκεηνρή ηεο SC ζε επηρεηξεκαηηθφ δίθηπν έγηλε ζε ζπλεξγαζία κε ην Δπηζηεκνληθφ Πάξθν Παηξψλ θαη κε ηελ εηαηξία IN ACESS φπνπ ιακβάλεη κέξνο απφ ηηο αξρέο ηνπ 2011 ζην επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα «Αληαγσληζηηθφηεηα θαη Δπηρεηξεκαηηθφηεηα» ΔΠΑ «Δπηρεηξεκαηηθoί πλεξγαηηθνί ρεκαηηζκνί-clusters». Αθφκα ε επηρείξεζε ζπκκεηέρεη ζε δηάθνξα επηρεηξεκαηηθά δίθηπα φπσο ηνλ Δπξσπατθφ χλδεζκν Βηνκεραλίαο Φσηνβνιηατθψλ (ΔΡΗΑ),πνπ αληηπξνζσπεχεη ην 95% ηεο επξσπατθήο βηνκεραλίαο θσηνβνιηατθψλ θαη ην 80% ηεο παγθφζκηαο 58 κε ζθνπφ ηε δηάρπζε ηεο γλψζεο θαη ηελ απφθηεζε ηερλνγλσζίαο ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Οη καθξνρξφληνη ζηξαηεγηθνί ζηφρνη ηεο εηαηξίαο είλαη ε δηαηήξεζε ησλ θαηλνηφκσλ δξαζηεξηνηήησλ κε ζηφρν ηελ εμαζθάιηζε ηεο πςειήο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Οη θξίζηκνη παξάγνληεο επηηπρίαο ζηνλ θιάδν καθξνπξφζεζκα είλαη ε δηαηήξεζε ησλ ρακειψλ ηηκψλ ζηελ αγνξά θαη ε ηαπηφρξνλε κεγάιεο έληαζεο πξνψζεζε θαη πξνβνιήο ησλ πξντφλησλ(marketing). 57 Οξηζκφο απφ ην Δζληθφ Παξαηεξεηήξην γηα ηηο ΜΜΔ 58 Με πεξηζζφηεξα απφ 200 κέιε απ φινπο ηνπο ηνκείο ησλ θσηνβνιηατθψλ, ηα κέιε ηνπ ΔΡΗΑ αληηπξνζσπεχνπλ νιφθιεξν ηνλ θιάδν: Απφ ην ππξίηην, παξαγσγή θσηνβνιηατθψλ ζηνηρείσλ θαη πιαηζίσλ κέρξη ηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ. 110

111 Χο πξνο ηνλ θιάδν ε εηαηξία έρεη θαηνρπξψζεη πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα γηα ηελ επσλπκία ησλ πξντφλησλ ηεο αληαγσλίδεηαη δπν ζεκαληηθέο επηρεηξήζεηο ηνπηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη εμίζνπ ζηηο μέλεο αγνξέο θαη κηα επηρείξεζε πξνζθάησο αλεξρφκελε ζηηο δηεζλείο αγνξέο ζην θιάδν ηεο ινπθνπκνπνηίαο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε ηηκνινγηαθή πνιηηηθή επεξεάδεηαη ζε αξθεηά ζεκαληηθφ βαζκφ απ ηνλ αληαγσληζκφ ζε ηνπηθφ θαη δηεζλέο επίπεδν. 8.4 ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Δζσηεξηθά εκπόδηα Χο πξνο ηα εζσηεξηθά πξνβιήκαηα ε έιιεηςε ζηειερψλ κε ηηο θαηάιιειεο γλψζεηο, ηθαλφηεηεο θαη εκπεηξίεο γηα ηηο εμαγσγηθέο ιεηηνπξγίεο θαζψο θαη έιιεηςε ησλ ζηειερψλ πνπ λα δηακέλνπλ ζην εμσηεξηθφ επί καθξφλ. Έλα επηπιένλ πξφβιεκα εζσηεξηθήο θχζεο ζε κέηξην βαζκφ είλαη ε αδπλακία εχξεζεο θεθαιαίνπ γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε εμαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ φπσο γηα επελδχζεηο ζε πάγηα ζηνηρεία. Σέινο, σο πξνο ηελ δηαλνκή ησλ πξντφλησλ ε SC έρεη λα αληηκεησπίζεη ηα πςειά θφζηε κεηαθνξψλ. Παξαθάησ απεηθνλίδνληαη ζπλνιηθά ηα εκπφδηα ηεο δηεζλνπνίεζεο ηεο SC. πλνιηθά παξαηεξείηαη φηη ε πιεηνλφηεηα ησλ εκπνδίσλ πξνέξρεηαη φπσο απνδεηθλχεηαη απφ ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο ζε κηθξφ βαζκφ. Δμσηεξηθά εκπόδηα Ζ SC θαηά ηε δηεζλνπνίεζε ηεο αληηκεησπίδεη κηα ζεηξά δπζθνιηψλ θαη εκπνδίσλ. Χο πξνο ηα εκπφδηα πνπ αθνξνχλ ην εμσηεξηθφ ηεο πεξηβάιινλ αληηκεησπίδεη κεγάιν αληαγσληζκφ ζηηο ηηκέο θαη ηαπηφρξνλα είλαη πεξηνξηζκέλε ζε εμεηδηθεπκέλεο πιεξνθνξίεο γηα ηα πεξηβάιινληα ησλ μέλσλ αγνξψλ γεγνλφο πνπ νθείιεηαη ζηελ κηθξή ειηθία ηεο επηρείξεζεο θαη ζηελ κηθξή εμαγσγηθή ηεο πείξα. Έλα άιιν ζεκαληηθφ εκπφδην πνπ αληηκεησπίδεη ε SC είλαη ε έιιεηςε ηθαλνπνηεηηθήο βνήζεηαο θαη ηερληθήο ππνζηήξημεο απφ ηνπο αξκφδηνπο δεκφζηνπο νξγαληζκνχο ηεο κεηξηθήο ρψξαο θαη νη πνιιαπιέο γξαθεηνθξαηηθέο αγθπιψζεηο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο. ηα εμσηεξηθά εκπφδηα εληάζζνληαη θαη νη γεσπνιηηηθνί θίλδπλνη ζε κέηξην βαζκφ θαη ζε ειάρηζην βαζκφ πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ δαζκνινγηθνχο θαη κε δαζκνινγηθνχο θξαγκνχο. Δκπόδηα πνπ αθνξνύλ ζην πξντόλ θαη ηελ ηηκή 111

112 Γπζθνιία ζε κέηξην βαζκφ σο πξνο ηελ εχξεζε πειαηψλ ζηηο αιινδαπέο ρψξεο. Σν εκπφδην απηφ δηθαηνινγείηαη εμαηηίαο ηνπ κηθξνχ κεγέζνπο ηεο εηαηξίαο. Δκπόδηα πνπ αθνξνύλ ζηελ δηαλνκή θαη πξνώζεζε ησλ πξντόλησλ Τπεξβνιηθά θφζηε κεηαθνξάο. Σν ζπγθεθξηκέλν εκπφδην είλαη πάξα πνιχ ζεκαληηθφ γηα ηελ επηρείξεζε θαζφηη επεξεάδεη ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ ην πφζν καθξηά είλαη ε αγνξά ζηελ νπνία εμάγεη ε επηρείξεζε. Γπζθνιία ζηελ εχξεζε θαιψλ θαη αμηφπηζησλ αληηπξνζψπσλ ζηηο μέλεο αγνξέο θαζψο θαη ε ππνθίλεζε ηνπο λα πξνσζνχλ ελεξγά ηα πξντφληα ηεο επηρείξεζεο. Σν ζπγθεθξηκέλν απνηειεί αξθεηά ζεκαληηθφ εκπφδην θαζφηη ην δίθηπν ησλ θαιψλ θαη αμηφπηζησλ αληηπξνζψπσλ είλαη πεξηνξηζκέλν. 8.5 ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Οη εμαγσγέο ηεο εηαηξίαο γηα ηε ρξήζε ηνπ 2008 άγγημαλ ηα ,75 επξψ, αληαλαθιψληαο ην 50% ησλ ζπλνιηθψλ πσιήζεσλ. Σε ρξήζε ηνπ 2009 νη εμαγσγέο απμήζεθαλ ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε ρξήζε θαηά 241,32% θζάλνληαο ηα ,26 επξψ, νη εμαγσγέο δειαδή ηεο εηαηξίαο απνηεινχλ ην 64% ησλ πσιήζεσλ. Σέινο, ηε ρξήζε ηνπ 2010 νη εμαγσγέο απμήζεθαλ ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε ρξήζε 112

113 θαηά 323,44% αγγίδνληαο ηα ,10 επξψ, δειαδή ην 95% ησλ πσιήζεσλ. Παξαηεξνχκε κηα ζπλερή αλνδηθή πνξεία ησλ εμαγσγψλ απφ ρξήζε ζε ρξήζε. 8.6 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Σα απνηειέζκαηα ηεο θαηλνηνκίαο σο πξνο ηα πξντφληα γηα ηα έηε ήηαλ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ αγαζψλ θαη είζνδν ζε λέεο αγνξέο θαη αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο. Χο πξνο ηελ είζνδν ζε λέεο αγνξέο ε επηρείξεζε ζηαδηαθά παξαηεξείηαη φηη απμάλεη ηηο εμαγσγέο ηεο απφ ηελ Δπξψπε ζηελ Αζία εμαηηίαο ηεο εμειηγκέλεο ηερλνινγίαο ηεο. 113

114 Σα απνηειέζκαηα ηεο θαηλνηνκίαο σο πξνο ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία είλαη ε αχμεζε ηνπ φγθνπ παξαγσγήο θαη ε αηζζεηή βειηίσζε ηεο επειημίαο παξαγσγήο ζε πςειφ βαζκφ ελψ ηαπηφρξνλα παξαηεξήζεθε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλά παξαγφκελε κνλάδα ζε κεζαίν βαζκφ. 114

115 8.6.1 ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Αγνξέο παγίσλ ,70 0,00 0, ,00 Γαπάλεο γηα θαηάξηηζε πξνζσπηθνχ 0,00 0, , ,00 Έξεπλα αγνξάο 0, , , ,33 Γαπάλεο γηα εμσηεξηθή έξεπλα θαη αλάπηπμε , ,00 πλνιηθέο δαπάλεο γηα θαηλνηνκία , , , ,33 Αγνξέο Παγίσλ: Ζ εηαηξία μεθίλεζε ηε δξαζηεξηφηεηα ηεο ην έηνο Καηά ηε ρξήζε ηνπ 2007, ε εηαηξία επέλδπζε ην πνζφ ησλ 47 εθ. επξψ ζηε δεκηνπξγία εγθαηαζηάζεσλ θαζψο θαη ηελ αγνξά πςειήο ηερλνινγίαο κεραλεκάησλ πξνθεηκέλνπ λα είλαη ζε ζέζε λα μεθηλήζεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο. Καηά ηηο ρξήζεηο 2008 θαη 2009 ε εηαηξία δελ πξαγκαηνπνίεζε θεθαιαηνπρηθέο δαπάλεο, ελψ θαηά ηε ρξήζε 2010 επέλδπζε ην πνζφ ησλ 1,2 εθ. επξψ γηα ηελ επέθηαζε θαη βειηίσζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζηελ απμεκέλε δήηεζε γηα ηα πξντφληα ηεο. Σν 2011 ζπγθεθξηκέλα ε SC επέλδπζε ζε αληαιιαθηηθά πνπ ήηαλ αλαγθαία γηα ηελ αλάπηπμε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. Γαπάλεο γηα θαηάξηηζε πξνζσπηθνύ: Ζ εηαηξία έρεη σο πνιηηηθή ηεο λα επελδχεη ζε εθ βάζνπο εμεηδίθεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο ζε δηάθνξνπο ηνκείο εμαηηίαο ηεο νξγαλσηηθήο θαηλνηνκίαο πνπ εθαξκφδεη. Απφ ηε ρξήζε ηνπ 2009 μεθίλεζε λα δαπαλάεη ζρεηηθά κε ηε θαηάξηηζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο ζρεηηθά κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη ηελ θαηλνηνκία πξνθεηκέλνπ λα εμεηδηθεπηεί ζηηο λέεο κεζφδνπο παξαγσγήο, κεηψλνληαο ην νξηαθφ θφζηνπο ηνπ πξντφληνο ζπκβάιινληαο δηαρξνληθά ζηε κείσζε ηνπ θφζηνπο πσιεζέλησλ. Οη δαπάλεο γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηε ρξήζε ηνπ 2009 αλήιζαλ ζηηο επξψ, ελψ ηε ρξήζε ηνπ 2010 ζηηο επξψ ζεκεηψλνληαο αχμεζε 228,57%.Σν 2010 ζπγθεθξηκέλα επέλδπζε ζε ζεκηλάξηα θαηάξηηζεο ζε ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ θαη εθπαηδεπηηθέο επηζθέςεηο ζε άιια εξγνζηάζηα ηνπ εμσηεξηθνχ. Ζ δηνίθεζε γηα ηελ επίηεπμε θαιχηεξεο επειημίαο έρεη εθαξκφζεη ζην πιαίζην γηα ηελ απνδνηηθφηεξε θαη πην εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο νξγαλσηηθέο θαηλνηνκίεο κηα απ απηέο είλαη θαη ε θηινζνθία ηνπ job rotation ζηνπο εξγαδφκελνπο. Σα 115

116 απνηειέζκαηα ηεο θπθιηθήο ελαιιαγήο ζέζεσλ εξγαζίαο έδεημαλ φηη απμήζεθε ε απφδνζε θαη ε θεξδνθνξία ηεο επηρείξεζεο θαη νη εξγαδφκελνη αλέπηπμαλ πεξηζζφηεξεο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο ζε δηαθνξεηηθά αληηθείκελα εξγαζίαο. Ζ θνπιηνχξα ηεο επηρείξεζεο εληζρχεη ηε ζπκκεηνρή ζηειερψλ ζε εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα,ηλζηηηνχηα θαη παλεπηζηήκηα ζε ζέκαηα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο ελψ παξαηεξείηαη έληνλν πλεχκα ζπλερνχο αλαδήηεζεο θαηλνηνκηψλ πνπ δηαρέεηαη ζην ζχλνιν ησλ εξγαδνκέλσλ.χζηφζν, δελ ππάξρνπλ θίλεηξα ακνηβψλ πξνζσπηθνχ πνπ λα ζπλδένληαη κε ηελ αλάπηπμε θαηλνηνκηθψλ πξντφλησλ θη ηδεψλ. Ζ επηκφξθσζε ηνπ πξνζσπηθνχ απνηειεί θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ Οκίινπ κέζσ ησλ νπνίσλ επηηπγράλεηαη ε αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο, ε ελδπλάκσζε ηεο επηρεηξεζηαθήο θνπιηνχξαο, ε ελίζρπζε ηεο εξγαζηαθήο αθνζίσζεο θαζψο θαη o πξνζαλαηνιηζκφο ζηελ επίηεπμε ζηφρσλ. Έξεπλα Αγνξάο: Πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηεί γλψζε ζρεηηθά κε ηνλ θιάδν θαη ηνπο αληαγσληζηέο ηεο, ε εηαηξία δαπαλά γηα έξεπλα αγνξάο. Οη δαπάλεο ζρεηηθά κε ηελ έξεπλα είλαη πνιχ ζεκαληηθέο δηφηη βνεζνχλ ηελ εηαηξία λα θαηαλνήζεη ηηο ζπλζήθεο ηνπ θιάδνπ θαζψο θαη ηελ πνξεία θαη ζπκπεξηθνξά ησλ αληαγσληζηψλ ηεο πξνθεηκέλνπ λα είλαη ζε ζέζε λα δηακνξθψλεη ην ζηξαηεγηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν ζα θηλεζεί πξνθεηκέλνπ λα θαηαιάβεη έλα κεγάιν κεξίδην ηεο αγνξάο κε ζηφρν ηε κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ ηεο θαη ηελ εθηφπηζε ησλ αληαγσληζηψλ ηεο. Καηά ηε ρξήζε ηνπ 2008 ε εηαηξία δαπάλεζε ,61 επξψ, ελψ ηε ρξήζε ηνπ ,91 επξψ παξαηεξψληαο κηα κηθξή κείσζε ηεο ηάμεο ηνπ 11,11%. Σε ρξήζε ηνπ 2010 νη δαπάλεο γηα έξεπλα αγνξάο ,33 επξψ, παξνπζηάδνληαο αχμεζε 185,26%. Γαπάλεο γηα εμσηεξηθή έξεπλα θαη αλάπηπμε: Ζ SC θαηά ηελ ίδξπζε ηεο πξνρψξεζε κε ηελ GTS ακεξηθάληθε εηαηξία πςειήο ηερλνινγίαο, πνπ εμεηδηθεχεηαη ζηε ρχηεπζε ππξηηίνπ, ζε ζηξαηεγηθή ζπκκαρία θαηά ηα έηε Ζ GTS είλαη ζπγαηξηθή ηεο GTA ε νπνία αθνινπζεί ηελ πνιηηηθή λα παξαδίδεη εξγνζηάζηα «κε ην θιεηδί ζην ρέξη». Ζ ζηξαηεγηθή ζπκκαρία αθνξνχζε παξνρή ηερλνγλσζίαο. Ζ SC νπζηαζηηθά αγφξαζε θνκκάηη ηερλνγλσζίαο απφ ηελ GTS γεγνλφο πνπ ζπλέβαιιε ζην λα εμαζθαιίζεη θαηλνηνκία θαη ζην εμαζθαιηζηεί ε γξήγνξε εμάπισζε ηεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο γηα ην ιφγν απηφ παξαηεξνχκε. Γηαζέηεη ηκήκα R&D θαη επελδχεη δηαξθψο ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάξηηζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο. Σν ηκήκα πνπ απαξηίδεηαη απφ 8 εξγαδφκελνπο αξθνχλησο εμεηδηθεπκέλνπο πνπ δηαζέηνπλ δηδαθηνξηθνχο θαη 116

117 κεηαπηπρηαθνχο ηίηινπο ζπνπδψλ. Μέζσ ηεο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο (R&D) θαη ηεο ζπλερνχο βειηίσζεο ηνπ πξνζσπηθνχ, απψηεξνο ζηφρνο είλαη ε θαηλνηνκία γηα βειηησκέλα πξντφληα θαη εθαξκνγέο. Απφ ην 2009 ζην 2010 ζην ηκήκα R&D παξαηεξήζεθε αχμεζε πξνζσπηθνχ γεγνλφο πνπ ππνδειψλεη ηελ δηαξθή επέλδπζε γηα αλζξψπηλν δπλακηθφ. Παξαθάησ παξαηίζεηαη ζπγθεληξσηηθφο πίλαθαο εθπαίδεπζεο εξγαδνκέλσλ ζην ζχλνιν ηεο επηρείξεζεο θαη ν αξηζκφο ησλ απαζρνινχκελσλ ζην ηκήκα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο. Βαζκίδα Δθπαίδεπζεο Δξγαδνκέλσλ Αξηζκόο Δξγαδνκέλσλ Σκήκα R&D ΠΑΣΡΑ: 87 AΘΖΝΑ: 19 Γηδαθηνξηθό (Phd) : 3 Μεηαπηπρηαθό(Μaster) : 5 ΑΔΗ/ΣΔΗ 26 8 Λύθεην 38 ύλνιν:116 πγθεληξσηηθφο πίλαθαο εθπαηδεπηηθήο βαζκίδαο εξγαδνκέλσλ ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Δμαγσγέο/Σδίξνο 50,00% 64,00% 95,00% Καηλνηνκία/Σδίξνο 3,00% 1,66% 4,33% Κέξδε/Καηλνηνκία (ROI) 11,65% 8,45% 62,51% Καηλνηνκία/Δλεξγεηηθφ 0,24% 0,28% 2,44% Γαπάλεο γηα Καηλνηνκία /Δμαγσγέο 6,00% 2,59% 4,56% Κέξδε/Δμαγσγέο 0,70% 0,22% 2,85% Κέξδε/Ίδηα θεθάιαηα (ROE) 0,09% 0,06% 3,14% Κέξδε / χλνιν πσιήζεσλ (ROS) 0,35% 0,14% 2,71% Κέξδε/χλνιν παγίσλ (ROA) 0,04% 0,04% 2,19% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Κχθινο εξγαζηψλ Ο δείθηεο απηφο καο δείρλεη ην πνζνζηφ ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ πνπ δαπαλάηε γηα αλάπηπμε θαηλνηνκίαο ζηελ επηρείξεζε. Καηά ηε ρξήζε ηνπ 2007, έηνο θαηαζθεπαζηηθήο πεξηφδνπ, ε εηαηξία πξαγκαηνπνίεζε δαπάλεο ζε πάγηα ζηνηρεία 117

118 πξνθεηκέλνπ λα μεθηλήζεη ηελ παξαγσγηθή ηεο ιεηηνπξγία. ηηο δαπάλεο απηέο πεξηιακβάλνληαη δαπάλεο γηα ηελ εγθαηάζηαζε ηεο γξακκήο παξαγσγήο ησλ θσηνβνιηατθψλ πάλει. Ζ γξακκή παξαγσγήο ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειήο ηερλνινγίαο κεραλήκαηα, ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη θαηλνηνκηθά θαζψο παξνπζηάδνπλ πςειήο ηερλνινγίαο ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία ζπκβάινπλ ζηε καδηθή παξαγσγή ηνπ πξντφληνο θαζψο θαη ζηελ κείσζε ηνπ νξηαθνχ θφζηνπο ησλ πξντφλησλ κε απνηέιεζκα ηελ κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο. Σε ζπγθεθξηκέλε ρξνληά δελ πθίζηαηαη ν ππνινγηζκφο ηνπ δείθηε θαζψο ήηαλ ην θαηαζθεπαζηηθφ έηνο κε απνηέιεζκα λα κελ έρεη μεθηλήζεη ε παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Σα επφκελα ρξφληα παξαηεξνχκε φηη νη δαπάλεο γηα θαηλνηνκία ζηελ επηρείξεζε απμάλνληαη θαζψο απμάλεηαη θαη ν θχθινο εξγαζηψλ γεγνλφο πνπ αληαλαθιά ηελ αλάγθε ηεο επηρείξεζεο γηα ζπλερή αλάπηπμε πξνθεηκέλνπ λα είλαη ζε ζέζε λα ηθαλνπνηήζεη ηε δήηεζε γηα ηα πξντφληα. ηηο δαπάλεο γηα θαηλνηνκία δηαθξίλνπκε δαπάλεο γηα έξεπλα θαη αλάπηπμε ηφζν ζην εζσηεξηθφ απφ κεγάινπο εξεπλεηηθνχο θνξείο φπσο ην Δ.Μ.Π φζν θαη ζην εμσηεξηθφ. θνπφο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δαπαλψλ είλαη ε βειηίσζε ηνπ πξντφληνο πξνθεηκέλνπ λα είλαη απνδνηηθφηεξν θαη αλζεθηηθφηεξν. Οη δαπάλεο απηέο αθνξνχλ δαπάλεο γηα νξηαθή θαηλνηνκία. Άιιε θαηεγνξία δαπαλψλ γηα θαηλνηνκία είλαη νη δαπάλεο γηα θαηάξηηζε πξνζσπηθνχ ηφζν ζηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο φζν θαη ζηνλ ηνκέα ηεο δηνίθεζεο. πγθεθξηκέλα, ζηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο απαηηνχληαη άηνκα πιήξσο εμεηδηθεπκέλα ηα νπνία κπνξνχλ λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, γηα ην ιφγν απηφ ε εηαηξία επελδχεη ζην αλζξψπηλν 118

119 δπλακηθφ ηεο πξνθεηκέλνπ λα εμειίζζεηαη θαη λα γίλεηαη πην απνηειεζκαηηθφ θαηά ηεο εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ. Δπίζεο ε εηαηξία εθπαίδεπζε ην πξνζσπηθφ ηεο ζε ζέκαηα εζσηεξηθνχ ειέγρνπ πξνθεηκέλνπ λα κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ ηε λέα νξγαλσηηθή δνκή πνπ αλέπηπμε ε εηαηξία κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε δηνίθεζε ησλ δηαδηθαζηψλ ηεο επηρείξεζεο πνπ αθνινπζνχληαη γηα ηελ επίηεπμε ηνπ θαιχηεξνπ δπλαηνχ απνηειέζκαηνο. Σηο δαπάλεο απηέο ζεσξνχληαη δαπάλεο γηα ξηδηθή θαηλνηνκία, θαζψο εηζάγεηαη κηα λέα ππεξεζία ζην εζσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο. Καη ηέινο θαηά ηε ρξήζε ηνπ 2010 ε εηαηξία έθαλε επηπξφζζεηα δαπάλεο γηα αγνξέο λένπ εμνπιηζκνχ πξνθεηκέλνπ λα απμήζεη ηε γξακκή παξαγσγήο πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί λα ηθαλνπνηήζεη ηε ζπλερψο απμαλφκελε δήηεζε. Κέξδε / Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία (Return on Innovation) Ο δείθηεο απηφο καο δείρλεη ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ δαπαλψλ γηα θαηλνηνκία ζηα θέξδε ηεο επηρείξεζεο. Καζψο ε επηρείξεζε απμάλεη ηηο δαπάλεο γηα θαηλνηνκία ηα θέξδε ηεο απμάλνληαη κε κεγαιχηεξν ξπζκφ γεγνλφο πνπ αληαλαθιά ηελ θαζηέξσζε ηεο επηρείξεζεο ζηελ αγνξά θαζψο θαη ηελ νινέλα απμαλφκελε θαηάθηεζε κεγαιχηεξνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο. Ζ ζπλερήο επέλδπζε ηεο επηρείξεζεο ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε θαζψο θαη ζηελ εμέιημε ηεο βηνκεραληθήο γξακκήο παξαγσγήο πξνθεηκέλνπ λα απμήζεη ηελ παξαγσγηθή ηεο δπλακηθφηεηα θαζψο θαη λα βειηηψζεη ηελ πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ ηεο έρεη δεκηνπξγήζεη ηελ αλάγθε γηα ηελ αχμεζε ησλ δαπαλψλ απηψλ. 119

120 Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / χλνιν ελεξγεηηθνχ Ο δείθηεο απηφο κα δείρλεη ην πνζνζηφ ησλ δαπαλψλ γηα θαηλνηνκία ζε ζρέζε κε ην ελεξγεηηθφ ηεο επηρείξεζεο. Παξαηεξνχκε φηη δηαρξνληθά ν δείθηεο απηφο απμάλεηαη γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη ε επηρείξεζε θάζε ρξφλν δαπαλά νινέλα θαη απμαλφκελα θνλδχιηα γηα θαηλνηνκία. Μαο δείρλεη δειαδή ηελ αλάγθε ηεο επηρείξεζεο γηα θαηλνηνκία ζε φινπο ηνπ ηνκείο πξνθεηκέλνπ λα γίλεη αληαγσληζηηθή θαη λα εδξαησζεί ζηελ αγνξά. Δμαγσγέο / Κχθινο εξγαζηψλ Απφ ηελ αλάιπζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δείθηε κπνξνχκε λα βγάινπκε ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ην βαζκφ πνπ δηεζλνπνηείηαη ε επηρείξεζε ζηηο δηεζλήο αγνξέο. Παξαηεξνχκε φηη ε δηαρξνληθά απμάλεηαη ην πνζνζηφ ησλ εμαγσγψλ ζε ζρέζε κε ηηο ζπλνιηθέο πσιήζεηο. πγθεθξηκέλα θαηά ην έηνο ηνπ 2008, έηνο πξψηεο ρξνληάο παξαγσγήο, ην πνζνζηφ ησλ εμαγσγψλ πξνο ηηο ζπλνιηθέο πσιήζεηο άγγημε ην 50%. Δίλαη ζεκαληηθφ λα επηζεκάλνπκε φηη ελψ ήηαλ ην πξψην έηνο ηεο παξαγσγηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο, απηή πξαγκαηνπνίεζε πσιήζεηο ζην εμσηεξηθφ 50% ησλ ζπλνιηθψλ πσιήζεσλ γεγνλφο πνπ αληαλαθιά ηα σθέιεη πνπ εηζπξάηηεη ε επηρείξεζε απφ ηε ζπκκεηνρή ηεο ζε δηεζλήο εθζέζεηο ζρεηηθά κε θσηνβνιηατθά θαζψο θαη απφ ηε ζπκκεηνρή ηεο ζε δηεζλή δίθηπα νκνεηδψλ επηρεηξήζεσλ. 120

121 Κέξδε / Δμαγσγέο Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο καο δείρλεη ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ εμαγσγψλ ζρεηηθά κε ηα θέξδε πνπ επηηπγράλεη ε επηρείξεζε. Παξαηεξνχκε απφ ην ζρεηηθφ δηάγξακκα φηη δηαρξνληθά ν δείρηεο απηφο απμάλεηαη γεγνλφο πνπ αληαλαθιά ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηηο θαηλνηνκίαο πνπ εηζάγεη ε επηρείξεζε ηφζν ζρεηηθά κε ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, φπνπ επηηπγράλεη ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο, φζν θαη κε ηελ θαηλνηνκία ησλ πξντφλησλ, θαζψο ηα πξντφληα ηεο επηρείξεζεο γίλνληαη νινέλα θαη πην αληαγσληζηηθά. Κέξδε / Ίδηα θεθάιαηα (ROE) Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο καο δείρλεη ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ πνπ έρνπλ επελδπζεί ζηελ επηρείξεζε. Ο δείθηεο απηφο απμάλεηαη αιιά βξίζθεηαη ζε 121

122 ρακειά επίπεδα θαζψο ε επηρείξεζε βξίζθεηαη ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο παξαγσγηθήο ηεο δηαδηθαζίαο. Τπάξρεη κηα ηάζε γηα αχμεζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δείθηε θαζψο ε επηρείξεζε βξίζθεηαη ζε αλνδηθή ηξνρηά Κέξδε / χλνιν Παγίσλ (ROΑ) Ο δείθηεο απηφο καο δείρλεη ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ παγίσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηελ επηρείξεζε γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ ηεο. Ο δείθηεο βξίζθεηαη ζε ρακειά επίπεδα θαζψο ε επηρείξεζε βξίζθεηαη ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο. Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Δμαγσγέο 122

123 Ο δείθηεο απηφο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ζπλδέεη ηελ θαηλνηνκία ηεο επηρείξεζεο κε ηεο εμαγσγέο πνπ θάλεη θαζψο δξαζηεξηνπνηείηαη ζε δηεζλέο πεξηβάιινλ. Σα απνηειέζκαηα πνπ παίξλνπκε είλαη ζηαηηθά θαζψο νη επηπηψζεηο ηεο θαηλνηνκίαο ζηε δηεζλνπνίεζε ηεο επηρείξεζεο παξνπζηάδνπλ κηα ρξνληθή πζηέξεζε. Παξ φια απηά ν δείθηεο απηφο καο δείρλεη ηε ζπνπδαηφηεηα ηνπ ξφινπ ηεο θαηλνηνκίαο ζηε δηεζλνπνίεζε ηεο επηρείξεζεο θαζψο ε επηρείξεζε δξαζηεξηνπνηείηαη ζε έλα πνιχ αλαπηπζζφκελν θιάδν, απηφ ηλ θσηνβνιηατθψλ. Ζ παγθφζκηα δήηεζε γηα θσηνβνιηατθά πάλει έρεη θάλεη επηηαθηηθή ηελ αλάγθε γηα επηρεηξήζεηο πξνκεζεπηέο πάλει πνπ ζα ζπκβάινπλ ζηελ ηθαλνπνίεζε ηεο δήηεζεο δηφηη είλαη έλαο θαηλνχξγηνο θιάδνο φπνπ ππάξρεη κεγάιε δήηεζε γηα επελδχζεηο ζε θσηνβνιηατθά. Οη θαηλνηφκεο δξαζηεξηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο κέζσ ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο έρνπλ δψζεη κηα ψζεζε ζηελ επηρείξεζε δεκηνπξγψληαο ηαπηφρξνλα θαη έλα αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο ζρεηηθά κε ηνλ φγθν παξαγσγήο. Ζ καδηθή παξαγσγή ησλ θσηνβνιηατθψλ πάλει θαζψο θαη ην ζχζηεκα δηαρείξηζεο ηνπ άρξεζηνπ πιηθνχ φπνπ επαλαρξεζηκνπνηείηαη έρνπλ ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο κε απνηέιεζκα λα είλαη ζε ζέζεη λα αληαπνθξίλεηαη ζηελ απμεκέλε δήηεζε εγθαίξσο ζε ζρέζε κε ηνπο αληαγσληζηέο ηεο. Σέινο, ε θαηλνηνκία ηνπ πξντφληνο ηεο ζρεηηθά κε ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ θσηνβνιηατθψλ πάλει έρνπλ θαηαζηήζεη ηα πξντφληα ηεο επηρείξεζεο αλαγλσξίζηκα ζηηο δηεζλήο αγνξέο. πκπεξαζκαηηθά, ε θαηλνηνκηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο είλαη εθείλνο ν παξάγνληαο πνπ έρεη θάλεη ηελ επηρείξεζε λα ζηέθεηαη ζηελ δηεζλή αγνξά θαη λα θαηαθηά νινέλα θαη κεγαιχηεξν κεξίδην ηεο αγνξάο θαη ζα ζπλέπεηα ηελ αχμεζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ηεο. 123

124 Ζ επηρείξεζε ιεηηνπξγεί ζχκθσλα κε ηα πςειφηεξα δηεζλή βηνκεραληθά πξφηππα γηα ηελ παξαγσγή δηζθίσλ ππξηηίνπ, θσηνβνιηατθψλ ζηνηρείσλ θαη πιαηζίσλ ε ηερλνινγία πνπ εθαξκφδεηαη είλαη πνιπθξπζηαιιηθνχ ππξηηίνπ, πνπ απνηειεί κηα απφ ηηο παιηφηεξεο θαη πην δνθηκαζκέλεο ηερλνινγίεο γηα εθαξκνγέο θσηνβνιηατθψλ59. Ζ ζπλερήο εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο θαη νη νηθνλνκίεο θιίκαθαο έρνπλ πεηχρεη ζηαζεξή κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία ζηνλ θιάδν θαη ε αληαγσληζηηθφηεηα κε ηηο ελαιιαθηηθέο ηερλνινγίεο είλαη εγγπεκέλε θαη γηα ην κέιινλ, δηαζθαιίδνληαο ηε ζπλερηδφκελε επηβνιή ζηελ παγθφζκηα αγνξά θσηνβνιηατθψλ. 8.7 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Με βάζε ηελ αλάιπζε καο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε κπνξνχκε λα εμάγνπκε ηα παξαθάησ ζπκπεξάζκαηα φζνλ αθνξά ηελ θαηλνηνκία θαζψο θαη ηελ επίδξαζε ηεο θαηλνηνκίαο ζηε δηεζλνπνίζεο ηεο επηρείξεζεο. Σα απνηειέζκαηα απφ ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ηφζν ζηελ παξαγσγηθήο δηαδηθαζία φζν θαη ζηα πξντφληαο ηεο είλαη ηα εμήο: Καηλνηνκία παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο Βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηαθαζίαο. Οη λέεο θαηλνηφκεο δηαδηαθαζίεο πνπ εηζήγαγε ε εηαηξία ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, θαζψο ε γξακκή παξαγσγήο εθζπγρξνλίζηεθε κε απνηέιεζκα νη δηαδηαθαζίεο γηα ηελ παξαγσγή ησλ 124

125 πξντφλησλ λα βειηηψλνληαη. Αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο. Ο εθζπγρξνληζκφο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη ε αλαβαζκηζε ηεο γξακκήο παξαγσγήο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο ηεο εηαηξίαο. ε ιηγφηεξν ρξφλν κπνξνχλ λα παξαρζνχλ πεξηζζφηεξα πξντφληα, ηθαλνπνηψληαο ηε δήηεζε γηα ηα πξντφληαο ηεο. Μείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλά κνλάδα πξντφληνο. Ζ βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, ν εθζπγρξνληζκφο ηεο γξακκήο παξαγσγήο θαζψο θαη ε αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ κεηαβιεηνχ θφζηνπο ηεο επηρείξεζεο, δειαδή ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλα κνλάδα πξντφληνο. Καηλνηνκία πξντόληνο Αχμεζε ηνπ θάζκαηνο ησλ αγαζψλ. Οη θαηλνηνκίεο πνπ εηζάγεη ε εηαηξία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ εηζαγσγή λέσλ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ ζηελ εγρψξηα θαη ζηε δηεζλή αγνξά. Ζ λέα βειηησκέλε γξακκή παξαγσγήο θαζψο θαη ε κείσζε ηνπ αλα κνλάδα θφζηνπο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο, δίλεη ηελ επθαηξία ζηελ εηαηξία λα εηζάγεη λέα πξντφληα ζηελ αγνξά θαζψο θαη ηα ππάξρνληα πξντφληα ηεο, ζαθψο πην βειηησκέλα. Βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Ζ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζηα πξντφληα θαζψο θαη ε πηζηνπνίεζε ησλ πξντφλησλ ηεο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Ζ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ βνεζάεη ηελ επηρείξεζε ζην λα απνθηήζεη θήκε ζηηο δηεζλήο αγνξέο. Δπηπηώζεηο ζηε δηεζλνπνίεζε Αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Ζ πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ ηφζν ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, φζν θαη ζην πξντφλ βειηηψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Σν αλα κνλάδα θφζηνο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο κεηψλεηαη, παξάιιεια κε ηελ αχμεζε ηεο γθάκαο ησλ πξντφλησλ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα γίλεηαη ε εηαηξία νινέλα θαη πην αληαγσληζηηθή έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο, θαζηζηψληαο ηεο πιένλ αληαγσηζηηθή εηαηξία 125

126 ζηελ αγνξά ε νπνία κάιηζηα έρεη απνθηήζεη θαη ζηγθξηηηθά αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα έλαηη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο. Αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο. Ζ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο ζηελ αγνξά έρεη ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο πνπ θαηέρεη. Αχμεζε θχθινπ εξγαζηψλ ζην εμσηεξηθφ (εμαγσγέο). Απφ ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο έρεη θαηνξζψζεη λα απμήζεη ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηεο θαη παξάιιεια κε ηε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο, λα απμήζεη ηα θέξδε ηεο. Καζηέξσζε ηεο επηρείξεζεο ζηε δηεζλή αγνξά. Ο ζπλδηαζκφο ησλ θαηλνηνκηθψλ πξντφλησ, ε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο, ε αληαγσληζηηθφηεηα θαη ε ζηαδηαθή αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο έρνπλ ζα ζηφρν ηελ θαζηέξσζε ηεο ζηε δηεζλή αγνξά. 9 ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ K. A.E. Ζ Κ είλαη κηα κηθξή κεηαπνηεηηθή επηρείξεζε πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζηνλ θιάδν ησλ αλαςπθηηθψλ, ηνπ εκθηαισκέλνπ λεξνχ θαη ηεο πνηνπνηίαο. Ηδξχζεθε ην 1943 παξάγνληαο δηπιήο απφζηαμεο νχδν, κπξάληπ θαη ιηθέξ. Ο ηδξπηήο ηεο εηαηξίαο Η.Α. γελλήζεθε ζηηο παξπθέο ηνπ Υεικνχ ζηελ Πεινπφλλεζν μέξνληαο απφ ηα κπζηηθά ηνπ θαινχ νχδνπ θαη έρνληαο δήζεη ζ έλα πεξηβάιινλ κε γλψζεηο γχξσ απφ ηηο απνζηάμεηο. Ζ δεκηνπξγία απηήο ηεο επηρείξεζεο πξνήιζε απ ην ζπλδπαζκφ ησλ μερσξηζηψλ γλψζεσλ θαη ην αλήζπρν επηρεηξεκαηηθφ πλεχκα ηνπ ηδξπηή. Απφ ηελ αξρή ε επηρείξεζε μεθίλεζε κηα αθφκα γξακκή παξαγσγήο κε αλαςπθηηθά απφ απηφλ ηνλ θιάδν πξντφλησλ ε επηρείξεζε εθκεηαιιεχηεθε ην πεδίν πνπ έρεη αλαπηχμεη ζήκεξα θαη γηα ην νπνίν είλαη γλσζηή γηα ηελ παξαγσγή πνξηνθαιάδαο θαη ιεκνλάδαο. 9.1 ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ Ζ Κ απφ ηελ ίδξπζε βξίζθεηαη ζε κηα ζπλερή δηαδηθαζία αιιαγήο θαη βειηηψζεσλ ησλ παξαγσγηθψλ ηεο δηαδηθαζηψλ θαη εθαξκνγή λέσλ κεζφδσλ παξαγσγήο. Ζ εηαηξία είλαη πηζηνπνηεκέλε κε πξφηππν ISO 9001 θαη HACCP γεγνλφο πνπ ππνδειψλεη ηνλ νξζφ εζσηεξηθφ έιεγρν πνπ πξαγκαηνπνηείηαη. Οη γξακκέο παξαγσγήο ηεο είλαη άξηηα ζρεδηαζκέλεο θαη επηδέρνληαη δηαξθψο ηξνπνπνηήζεσλ γηα ηελ αλάπηπμε λέσλ 126

127 πξντφλησλ αληαγσληζηηθψλ ζην πεξηβάιινλ ηεο αγνξάο θαη ηελ θηιηθή ρξήζε ηνπο ζην πεξηβάιινλ. Μηα επηπιένλ θαηλνηνκία παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο απνηειεί επίζεο ην γεγνλφο φηη ζε φια ηα αλαςπθηηθά πξαγκαηνπνηνχληαη κηθξέο θαη ζπρλέο παξαγσγέο κε λέεο θάζε θνξά αλαινγίεο ζηα ζπζηαηηθά ησλ πξντφλησλ θαη έκθαζε ζην βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηνπ ρπκνχ. Βαζηθφο ζηφρνο απηψλ ησλ αιιαγψλ είλαη ε παξαγσγή εμ νινθιήξνπ λέσλ πξντφλησλ ζηελ αγνξά, ε κείσζε ηνπ θφζηνπο θαη ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο. Πέληε γξακκέο παξαγσγήο έρνπλ αλαπηπρζεί: νινθιεξσκέλεο παξαγσγήο λεξνχ, αλαςπθηηθψλ, ιηθέξ θαη κπξάληπ, ζπζθεπαζίαο θαη κηα γξακκή γηα κηθξφηεξεο ζπζθεπαζίεο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη παξνπζηάδεηαη θαζεηνπνίεζε ηεο παξαγσγήο ζην εκθηαισκέλν λεξφ θαη ηελ ηειεπηαία 3εηία γίλεηαη πξνζπάζεηα γηα θαζεηνπνίεζε ζηα αλαςπθηηθά. Απφ ην παξαπάλσ δηάγξακκα παξαηεξνχκε φηη ε πνζνζηηαία αχμεζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο είλαη κηθξφηεξε απφ ηελ πνζνζηηαία αχμεζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην αλα κνλάδα θφζηνο παξαγσγήο ησλ πξντφλησλ κεηψλεηαη κε απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ κεηαβιεηνχ θφζηνπο ηεο επηρείξεζεο. πκπεξαίλνπκε ινηπφλ φηη ε πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ηεο επηρείξεζεο έρεη ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο ηεο εηαηξίαο, κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ησλ θεξδψλ ηεο. 127

128 9.1.2 ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ Πξφζθαηα ε επηρείξεζε πξαγκαηνπνίεζε ζπλεξγαζία κε κηα γαιιηθή εηαηξία γηα ηελ παξαγσγή κεηαιιηθνχ λεξνχ. Ζ Κ αλέιαβε ηελ παξαγσγή θαη ηνλ απαηηνχκελν εμνπιηζκφ απφ ηελ γαιιηθή επηρείξεζε φπνπ κνλαδηθφο πειάηεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο είλαη ε επηρείξεζε κε ηνλ νπνία ζχλεςε ηε ζπκθσλία. Ζ Κ κέζα ζηε δεθαεηία ηνπ 2000 ζχλαςε ζπλεξγαζία κε κεγάιε δηεζλή εηαηξία αιθννινχρνπ πνηνχ γηα ηελ παξαγσγή ελφο θαηλνηφκνπ πξντφληνο. Υξεηάζηεθε 15 κήλεο έξεπλαο θαη 3000 δηαθνξεηηθέο ζπληαγέο γηα λα παξάγεη ηελ ηειηθή ζπληαγή ηνπ πξντφληνο πνπ βαζίδεηαη ζε δπν δηαθνξεηηθά είδε αιθννινχρσλ πνηψλ. Ζ επηρείξεζε πιένλ παξάγεη επηηπρψο ην ζπγθεθξηκέλν πξντφλ θαη έρεη αλαιάβεη ηελ πξνψζεζε ηνπ. Σν 2012 ε επηρείξεζε ζθνπεχεη λα εηζάγεη ζε απνθιεηζηηθφηεηα λέα πξντφληα κε πξσηφηππεο γεχζεηο φπνπ φκνηα ηνπο δελ ππάξρνπλ ζηελ αγνξά. Ζ επηρείξεζε έρεη βξαβεπηεί γηα ηελ πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ ηεο απνζπψληαο ρξπζφ θαη αζεκέλην βξαβείν ζην Λνλδίλν ηε δεθαεηία ηνπ 80 θαη πξφζθαηα ε επηρείξεζε απέζπαζε δηεζλέο βξαβείν γηα ηελ πνηφηεηα θαη ηελ παξνπζία ηεο ζηνλ θιάδν ΟΡΓΑΝΧΣΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Λφγσ ηνπ κηθξνχ κεγέζνπο ε δηνίθεζε έρεη αλαπηχμεη ηξφπνπο δηαρείξηζεο ησλ εξγαζηψλ κε δεκηνπξγία νξγαλνγξακκάησλ, πεξηγξαθήο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο, εζσηεξηθνχ ειέγρνπ πνπ ηεο εμαζθαιίδνπλ απνδνηηθφηεηα ζηηο εξγαζίεο ηεο 60. Ζ νξγαλσηηθή δνκή ηεο εηαηξίαο είλαη δηαξζξσκέλε θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο ησλ θχξησλ επηρεηξεζηαθψλ ηνκέσλ, ζηνπο νπνίνπο δξαζηεξηνπνηείηαη θαη παξάιιεια λα επζπγξακκίδεηαη κε ηηο εθάζηνηε αξρέο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηε ιεηηνπξγία ηεο. Ζ δηαζθάιηζε απνηειεζκαηηθήο νξγαλσηηθήο δνκήο θαη ν ζαθήο θαζνξηζκφο ησλ αξκνδηνηήησλ θαη νξίσλ επζχλεο απνηεινχλ ηε βάζε, ζηελ νπνία ζηεξίδνληαη νη 60 Οξγαλσηηθή θαηλνηνκία είλαη ε εθαξκνγή λέσλ κεζφδσλ ή κεηαβνιψλ ησλ κεζφδσλ, φζνλ αθνξά ηε δνκή ή ηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο, πνπ απνζθνπνχλ ζηε βειηίσζε ηεο ρξήζεο ησλ γλψζεσλ ζηελ επηρείξεζε, ηεο πνηφηεηαο ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ ή ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ξνψλ εξγαζίαο. 128

129 δξαζηεξηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο. Σν νξγαλφγξακκα ηεο επηρείξεζεο επηηξέπεη ηελ αλάπηπμε θαη δηάρπζε εληαίαο επηρεηξεκαηηθήο αληίιεςεο θαη εμαζθαιίδεη: Σν δηαρσξηζκφ κεηαμχ ησλ αξκνδηνηήησλ δηαπξαγκάηεπζεο, δηαθαλνληζκνχ θαη ινγηζηηθνπνίεζεο ησλ ζπλαιιαγψλ θαη κεηαμχ απηψλ θαη ηνπ ειέγρνπ θαη ηεο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ, Σν δηαρσξηζκφ ησλ αξκνδηνηήησλ πνπ αθνξνχλ ηελ θχιαμε ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο επηρείξεζεο ή ησλ πειαηψλ ηεο απφ ηηο ακέζσο πξνεγνχκελεο αξκνδηφηεηεο θαη Σε δηαζθάιηζε ηεο αλεμαξηεζίαο ησλ νξγάλσλ ειέγρνπ απφ ηηο ειεγρφκελεο δξαζηεξηφηεηεο. 9.2 ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Ζ επηρείξεζε απφ ηελ ίδξπζε ηεο παξνπζηάδεη έληνλε εμσζηξέθεηα πνπ έρεη πξνέιζεη απφ ηα ήδε πξνυπάξρνληα ηζρπξά δίθηπα δηαλνκήο ηεο θαζψο θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηεο πνπ έρεη απνθηήζεη εδψ θαη ρξφληα. Κχξηνο ιφγνο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ εμαγσγψλ είλαη ε θαηνρή πςειήο ηερλνινγηθήο ηερλνγλσζίαο ζηελ παξαγσγή θαη βειηίσζε θαηλνηφκσλ πξντφλησλ. Σν ζπγθξηηηθφ απηφ πιενλέθηεκα απνηειεί έλα θχξην ιφγν φπνπ ε επηρείξεζε δηαηεξεί έλα δπλαηφ εμαγσγηθφ πξνθίι παξαδνζηαθά. Ζ ηδηαηηεξφηεηα ησλ πξντφλησλ θαη νη απνθιεηζηηθφηεηα ησλ γεχζεσλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί κηα ζεκαληηθή αηηία πνπ απνηειεί ψζεζε γηα ηελ εμαγσγηθή δξάζε ηεο επηρείξεζεο είλαη ε αθεξεγγπφηεηα ηεο ειιεληθήο αγνξάο, ην θνξνινγηθφ θαη θαλνληζηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο δελ επλνεί ηελ θεξδνθνξία ηνπο εληφο ζπλφξσλ κε απνηέιεζκα ζ έλα ηέηνην πεξηβάιινλ ε επηρείξεζε λα δψζεη έκθαζε ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ. Έλαο αθφκε ιφγνο πνπ επλνεί ηελ ζηξνθή ζηηο εμαγσγέο είλαη ν αζέκηηνο αληαγσληζκφο πνπ επηθξαηεί ζην εγρψξην πεξηβάιινλ πνπ δεκηνπξγνχλ ηδηαίηεξα νη κεγάιεο επηρεηξήζεηο(π.ρ. coca-cola,pepsi).ζ δεκηνπξγία ελφο θαξηέι κεγάισλ αληαγσληζηψλ ηνπ θιάδνπ έρεη σο απνηέιεζκα ε Κ. σο κηθξνκεζαία επηρείξεζε λα κελ 129

130 κπνξεί λα ζηαζεί ιφγσ νηθνλνκηθνχ κεγέζνπο θαη ζπλζεθψλ πεξηβάιινληνο ζε επζεία ζέζε απέλαληη ηνπο θαη έηζη λα πξνηηκά λα εληζρχζεη ην πξνθίι ηεο ζην εμσηεξηθφ. εκαληηθή παξάκεηξνο δηεζλνπνίεζεο είλαη ν θνξεζκφο θη ε χθεζε δήηεζεο ζηελ ειιεληθή αγνξά. Σέινο, νη γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο ζηελ Διιάδα πνπ αληηκεησπίδεη θαζεκεξηλά ε επηρείξεζε ιεηηνπξγνχλ σο ηξνρνπέδε θαη απνηεινχλ έλα θίλεηξν γηα λα θαιιηεξγήζεη ε επηρείξεζε ζηνρεπκέλε ζηξαηεγηθή δηεζλνπνίεζεο. Ζ Κ έρεη σο ζηφρν ηελ επίηεπμε κεγαιχηεξνπ πεξηζσξίνπ θέξδνπο κε πξφζβαζε ζε κεγαιχηεξε ή δηαθνξνπνηεκέλε αγνξά θαζψο θαη επίηεπμε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. Χο πξνο ηηο μέλεο αγνξέο ε Κ. παξαηήξεζε φηη ζηνλ θιάδν ηνπ εκθηαισκέλνπ λεξνχ παξαηεξείηαη πνιχ κεγάιε δήηεζε ζηηο μέλεο αγνξέο εμαηηίαο ηεο ζηξνθήο ζε έλαλ πην πγηεηλφ ηξφπν δσήο πνπ θπξηαξρεί ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ζηηο αγνξέο ελψ ηαπηφρξνλα ζηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ζην γεγνλφο φηη ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ δελ ππάξρεη δηαζέζηκν πφζηκν λεξφ εμαηηίαο ησλ ζπλζεθψλ δσήο. 9.3 ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Γεληθφηεξα, ε Κ. επηιέγεη λα δηεζλνπνηεζεί κε άκεζεο εμαγσγέο θαη εμαγσγέο κέζσ κέζσ αληηπξνζψπσλ ζε φιεο ηηο ρψξεο πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη. Μέρξη ζήκεξα έρεη επηηχρεη λα δξαζηεξηνπνηείηαη ηαπηφρξνλα θαη κε ηνπο δπν ηξφπνπο ζε φιεο ηηο ρψξεο ζε κηα πξνζπάζεηα λα δηεπξχλεη ην πειαηνιφγην ηεο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη κέζνδνο αληηπξνζψπεπζεο επλνεί ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο θαζφηη νη αληηπξφζσπνη γλσξίδνπλ θαιχηεξα ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο αγνξάο, ηε γιψζζα ηεο αιινδαπήο ρψξαο δηαζέηνπλ ην θαηάιιειν θαη νξγαλσκέλν δίθηπν δηαλνκήο. Ο ηνπηθφο αληηπξφζσπνο δηαζέηεη ηηο θαηάιιειεο γλσξηκίεο ηεο ζε φια ηα επίπεδα ηεο ηνπηθήο θαη δεκφζηαο δηνίθεζεο ψζηε λα μεπεξλψληαη ηα γξαθεηνθξαηηθά εκπφδηα 61.Σν πιενλέθηεκα ηεο εμαγσγήο κέζσ αληηπξνζψπσλ είλαη φηη ζ έλα ήδε νξγαλσκέλν δίθηπν δηαλνκήο ζα ρξεζηκνπνηεζεί ακέζσο γηα ηε δηαλνκή ηνπ πξντφληνο ζηε ρψξα φπνπ απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λ απμάλεηαη ε ηαρχηεηα ηεο επέθηαζεο ζηελ εμαγσγηθή αγνξά κε φιεο ηηο άκεζεο θαη ζεηηθέο επηπηψζεηο. 61 «Γηεζλήο Δπηρεηξεκαηηθή Γξαζηεξηφηεηα» ζει 134 Η.Υαηδεδεκεηξίνπ, εθδφζεηο Αλίθνπια,

131 9.3.1 ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Ο θιάδνο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ Διιάδα ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειφ βαζκφ ζπγθέληξσζεο θαη έληνλν αληαγσληζκφ. Μηθξέο επηρεηξήζεηο πνπ αλήθνπλ ζε πνιπεζληθέο δηαθεκίδνπλ ηα πεηπρεκέλα επψλπκα πξντφληα ηνπο. Μηα άιιε νκάδα αληαγσληζηψλ είλαη κηθξέο επηρεηξήζεηο πνπ παξάγνπλ νχδν. Οη κεγάιεο επηρεηξήζεηο δηαζέηνπλ κεγάια δίθηπα δηαλνκήο ελψ νη κηθξέο επηρεηξήζεηο πεξηνξίδνληαη ζηελ εγρψξηα αγνξά. ην λνκφ Αραΐαο ππάξρνπλ 4 αληαγσληζηηθέο επηρεηξήζεηο ζηνλ θιάδν ηνπ νχδνπ κε εμαγσγηθή δξάζε. ηνλ θιάδν ησλ ρπκψλ θαη ησλ αλαςπθηηθψλ παξαηεξείηαη κεγάινο αληαγσληζκφο θαζφηη κεγάιεο πνιπεζληθέο αιιά θαη ηνπηθέο εμίζνπ ηζρπξέο επηρεηξήζεηο έρνπλ πςειή ζέζε ζηελ εγρψξηα αγνξά κε πςειά θαλάιηα δηαλνκήο. ηνλ θιάδν ηνπ εκθηαισκέλνπ λεξνχ παξνπζηάδεηαη εμίζνπ κεγάινο αληαγσληζκφο θαζφηη 5 επηρεηξήζεηο παλειιαδηθά έρνπλ απνθηήζεη εμαγσγηθή δξάζε κε απνηέιεζκα λα γίλεηαη κεγάιε πξνζπάζεηα σο πξνο ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ πξντφλησλ θπξίσο γίλεηαη πξνζπάζεηα γηα θαηλνηνκηθέο ζπζθεπαζίεο κε ζθνπφ ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ησλ αγνξψλ. Σν αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ηεο Κ είλαη ε επειημία ηεο ζηελ νξγάλσζε ηεο πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ην κέγεζνο ηεο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ιεηηνπξγεί πην απνδνηηθά. Αθφκα δπλαηφ ζεκείν ηεο επηρείξεζεο είλαη ε έκθαζε πνπ δίλεηαη ζηελ ηερλνινγηθή θαη ηελ ζπλερή βειηίσζε ησλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ. Δπφκελνο ζηφρνο ηεο επηρείξεζεο είλαη ε παξαγσγή λέσλ γεχζεσλ ζε αλαςπθηηθά κε ηελ πξψηε χιε ζε ρπκφ λα θπξηαξρεί. Οη καθξνρξφληνη ζηξαηεγηθνί ζηφρνη γηα ηελ επηρείξεζε είλαη ε βειηηζηνπνίεζε ησλ κεζφδσλ παξαγσγήο θαη δηαλνκήο, ε εμαζθάιηζε δηαξθνχο θαηάξηηζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Οη θξίζηκνη παξάγνληεο επηηπρίαο ζηνλ θιάδν ηεο είλαη λα δηαηεξήζεη ηνλ κηθξνκεζαίν νηθνγελεηαθφ ηεο ραξαθηήξα ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ε επειημία ηεο, λα επηρεηξεζεί άλνηγκα ζε λέεο αγνξέο, λα απμεζνχλ ηα κεξίδηα αγνξψλ ηεο θαη λα δηαηεξεζεί ακείσηε ε ηάζε γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ πξντφλησλ. 9.4 ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Χο πξνο ηα εκπφδηα πνπ αληηκεησπίδεη ε επηρείξεζε πνπ πξνέξρνληαη απφ ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ είλαη ην δηαθνξεηηθφ λνκηθφ θαη ξπζκηζηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηηο μέλεο αγνξέο θαζφηη ππάξρεη δηαθνξεηηθφ θνξνινγηθφ θαη δαζκνινγηθφ θαζεζηψο 131

132 θαη πεξηνξηζκνχο γηα θαηαλάισζε αιθννινχρσλ πνηψλ θαζψο θαη ηέιε αλαθχθισζεο γηα ηα αλαθπθιψζηκα πιηθά ησλ ζπζθεπαζηψλ. Ζ έιιεηςε ηθαλνπνηεηηθήο βνήζεηαο θαη ηερληθήο ππνζηήξημεο απ ηνπο αξκφδηνπο νξγαληζκνχο ηεο Διιάδα είλαη έλα αθφκα εκπφδην πνπ αληηκεησπίδεη ε επηρείξεζε θαζφηη δελ ππάξρεη ην θαηάιιειν πιαίζην πνπ λα πξνζηαηεχεη ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο απφ παξάλνκνπο παξαγσγνχο αιθννινχρσλ πνηψλ πνπ δηνρεηεχνληαη ζηελ αγνξά, φπσο επίζεο θαη ην θαζεζηψο πςειήο θνξνιφγεζεο νη γξαθεηνθξαηηθέο δπζηνθίεο πνπ δελ επηηξέπνπλ αμηφινγν ζεκαληηθφ πεξηζψξην θέξδνπο γηα ηελ επηρείξεζε. Ο αληαγσληζκφο ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ είλαη έλα δήηεκα αξθεηά ζεκαληηθφ πνπ αληηκεησπίδεη ε επηρείξεζε ζε αγνξέο πνπ ππάξρεη θφβνο ηνπ πιεζσξηζκνχ φπνπ νη αγνξέο αλαδεηνχλ ζπκθέξνληεο πξνκεζεπηέο. Σα πςειά παξαγσγηθά θφζηε ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αδπλακία εχξεζεο θεθαιαίνπ γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε εμαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ είλαη απνηεινχλ πνιχ ζεκαληηθφ αλαζηαιηηθφ παξάγνληα γηα ηελ εμσζηξέθεηα ηεο επηρείξεζεο. Δπηπιένλ εκπφδην πνπ αληηκεησπίδεη ε επηρείξεζε είλαη ε πεξηνξηζκέλε γλψζε ηεο ζε ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο γηα ην πεξηβάιινλ ηεο μέλεο αγνξάο αλ θαη ην ζπγθεθξηκέλν εκπφδην ζεσξείηαη εζσηεξηθφ γηα ηελ επηρείξεζε ε δηνίθεζε ζεσξεί φηη δελ ππάξρεη πιαίζην ελεκέξσζεο θαη πιεξνθφξεζεο γηα ηηο μέλεο αγνξέο νχηε απφ πξεζβείεο, βάζεηο δεδνκέλσλ, θνξείο θαη νξγαληζκνχο ζηήξημεο ησλ ΜΜΔ κε απνηέιεζκα ε επηρείξεζε λα δαπαλά ππέξνγθα πνζά γηα έξεπλα αγνξάο. Δπηπιένλ εκπφδην πνπ αθνξά ηε δηαλνκή θαη πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ είλαη ηα πςειά θφζηε κεηαθνξάο είλαη κηα αθφκε παξάκεηξνο πνπ πξέπεη ε επηρείξεζε λα ιάβεη ππφςε ηεο γηα ηελ δηελέξγεηα ησλ εμαγσγψλ ηεο. Δζσηεξηθά, ε έιιεηςε θεθαιαίνπ γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε εμαγσγψλ θαηέρεη ζεκαληηθή ζέζε γηα ηε αηδέληα ηεο δηνίθεζεο. Δζσηεξηθήο θχζεο εκπφδην απνηειεί θαη ην επηπιένλ θφζηνο πνπ επσκίδεηαη ε επηρείξεζε γηα ηελ πξνζαξκνγή ησλ πξντφλησλ ζηηο πξνηηκήζεηο ησλ μέλσλ αγνξψλ. Έλα άιιν εκπφδην πνπ απαζρνιεί ηελ δηνίθεζε είλαη ε αδπλακία εληνπηζκνχ θαιψλ αληηπξνζψπσλ θαη δηαλνκέσλ ζηηο μέλεο αγνξέο ή αθφκα θη ε αδπλακία εχξεζεο πξνζσπηθνχ πνπ λα δηακέλεη ζην εμσηεξηθφ ν εληνπηζκφο θαηάιιεισλ ζπλεξγαηψλ θαη ζηειερψλ απνηειεί κηα δαπαλεξή εξγαζία ρσξίο επαξθή έιεγρν γηα ηε δηνίθεζε. Έλα αθφκε δήηεκα είλαη θαη ε δπζθνιία εχξεζεο πειαηψλ ζην εμσηεξηθφ θαζφηη δελ γίλεηαη έληνλε πξνζπάζεηα απφ ηνπο αληίζηνηρνπο αληηπξνζψπνπο γηα ζπζηεκαηηθή πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ ζηηο μέλεο αγνξέο. 132

133 πγθεληξσηηθά,φπσο παξνπζηάδεηαη απφ ην παξαπάλσ δηάγξακκα ζηελ πεξίπησζε ηεο Κ. νη κεγαιχηεξεο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδεη ζε βαζκφ αξθεηά ζεκαληηθφ αθνξνχλ θπξίσο εκπφδηα απφ ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο αιιά θαη δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηε δηαλνκή θαη ηελ πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ. Μεγάιεο ζεκαζίαο είλαη θαη ηα εζσηεξηθά εκπφδηα ηεο επηρείξεζεο πνπ απνηεινχλ θη απηά ηξνρνπέδε ζηελ εμαγσγηθή ηεο ζηξαηεγηθή. 9.5 ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Σν 1971 ηελ δηεχζπλζε ηεο επηρείξεζεο αλαιακβάλεη ε επφκελε γεληά ηεο νηθνγέλεηαο. Ζ επηρείξεζε γίλεηαη Ο.Δ. εθζπγρξνλίδεηαη αλνίγνληαο λένπο νξίδνληεο θαζψο θξάηεζε ηηο παξαδνζηαθέο ζπληαγέο αθνινπζψληαο ηηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο ηνπ θιάδνπ. Ζ επηρείξεζε μεθηλά κηα ραξηνγξάθεζε ησλ αγνξψλ θαη αληηιακβάλεηαη φηη ζηελ Γεξκαλία ππάξρεη κεγάινο αξηζκφο Διιήλσλ κεηαλαζηψλ κε απνηέιεζκα λα μεθηλήζνπλ νη πξψηεο εμαγσγέο ζε νχδν θαη αιθννινχρα πνηά φπνπ μεθηλά εμαγσγή κεγάινπ χςνπο. Σελ ίδηα ρξνληά άξρηζε θαη ε πξνεηνηκαζία γηα κηα λέα παξαγσγηθή γξακκή εκθηαισκέλνπ λεξνχ πνπ μεθίλεζε λα ιεηηνπξγεί ην Σν 1973 άξρηζε λα εμάγεηαη κε άκεζν ηξφπν εκθηαισκέλν λεξφ ζηε ανπδηθή Αξαβία, ην Ηζξαήι,ηνλ Λίβαλν, ηελ Απζηξαιία θαη ηελ Νφηηα Αθξηθή φπνπ ππήξρε κεγάιε αλάγθε απφ ηηο αγνξέο γηα εκθηαισκέλν λεξφ. ηα ηέιε ηνπ 70 αθφκα κηα επηηπρία έιαβε ρψξα κε ηελ επηρείξεζε λα εμάγεη ζηελ Γεξκαλία θαη ηελ Γαιιία νχδν, 133

134 κπξάληπ θαη ιηθέξ.ζ Κ. ήηαλ ε πξψηε ειιεληθή επηρείξεζε πνπ εμήγαγε εκθηαισκέλν λεξφ ζηελ αγνξά ηεο Γεξκαλίαο. Δλψ κέζα ζηελ ίδηα δεθαεηία εηζέξρεηαη θαη ζηηο αγνξέο ηεο Οπγγαξίαο θαη ηεο Ηζπαλίαο. Ο κεγαιχηεξνο εηζαγσγέαο εκθηαισκέλνπ λεξνχ ζήκεξα είλαη ε Γεξκαλία κε ην 15 % ηεο αγνξάο ηεο λα θαηέρεηαη απφ ειιεληθέο Σε δεθαεηία ηνπ 70 δελ ππήξρε θιάδνο εκθηαισκέλνπ λεξνχ ζηελ Διιάδα θαζψο ε ειιεληθή αγνξά ήηαλ εληειψο αλψξηκε λα δερηεί έλα ηέηνην πξντφλ. Ζ θαηλνηνκηθή ηδέα ηεο επηρείξεζεο ζηελ εκθηάισζε ελφο απαξαίηεηνπ πξντφληνο κε βξίζθνληαο απνδνρή ζε έλα αλέηνηκν αγνξαζηηθφ θνηλφ έζηξεςε ηελ επηρείξεζε ζηηο δηεζλείο αγνξέο ζπλεπψο ν βαζκφο θαηλνηνκηθφηεηαο ηεο Κ έπαημε θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηελ πεξαηηέξσ δηεζλνπνίεζε ηεο. Οη εμαγσγέο εκθηαισκέλνπ λεξνχ απμάλνληαη ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ελψ νη πξνβιέςεηο δείρλνπλ φηη νη ζπλερείο απμήζεηο ζηηο εμαγσγέο εκθηαισκέλνπ λεξνχ ζα είλαη ηεξάζηηεο. Σν 1977 ε επηρείξεζε ήηαλ ε πξψηε πνπ δηαθήκηζε κπνπθάιη εκθηαισκέλνπ λεξνχ κε θαπάθη αζθαιείαο θαηαζθεπαζκέλν απφ αινπκίλην θαη αξγφηεξν πιαζηηθφ. ήκεξα ην πιηθφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη αθφκα πιαζηηθφ κε ηε δηαθνξά φηη ν ηχπνο πιηθνχ πνπ νλνκάδεηαη PET ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά απφ ηελ επηρείξεζε. Σν 1995 ε επηρείξεζε εηζέξρεηαη ζηελ αγνξά ηεο Ρσζίαο κε έλα κνλαδηθήο πνηφηεηαο κπξάληπ φπνπ γλσξίδεη κεγάιε επηηπρία κε ηεξάζηην φγθν πσιήζεσλ. Ζ επηρείξεζε ζ απηφ ην ζεκείν γίλεηαη ν κεγαιχηεξνο πξνκεζεπηήο αιθννινχρσλ πνηψλ ηεο Ρσζίαο θαη ραξάδεη λέν δξφκν γηα ηηο αληαγσληζηηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ ζ απηήλ ηελ αγνξά. Σν λνκνζεηηθφ πιαίζην φκσο θαη νη θαλνληζκνί ην 1998 θιείλνπλ ηε ξσζηθή αγνξά κε απνηέιεζκα ε Κ λ αλαδεηήζεη λέεο κεγάιεο αγνξέο γηα λα δηνρεηεχζεη ηα πξντφληα ηεο. Σν 2006 ε Κ. απνθάζηζε λα επεθηαζεί ζηξαηεγηθά ζηηο Αξαβηθέο ρψξεο εμάγνληαο νχδν δηπιήο απφζηαμεο 42% βαζκψλ. Ζ απφθαζε γηα είζνδν ζ απηήλ ηελ αγνξά πξνήιζε απφ ηελ θαιή γλψζε ησλ αγνξψλ θαη ηελ θαιή εκπνξηθή θαη πνιηηηζκηθή ζρέζε κεηαμχ ησλ αγνξψλ. Μέρξη ην 2007 ε επηρείξεζε θαηέρεη ην 33% ηεο γεξκαληθήο αγνξάο θαη ζπλερψο απμάλεη ηα κεξίδηα ηεο ζηελ αγνξά ηεο πξίαο φπνπ εμάγεη φιε ηελ γθάκα ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ. ήκεξα ε επηρείξεζε εμάγεη ζπλνιηθά ζε 22 ρψξεο. Σν 2009 έλα κνλαδηθήο πνηφηεηαο πεπαιαησκέλν κπξάληπ ζε ζπιιεθηηθέο αξηζκεκέλεο θηάιεο θπθινθφξεζε απφ ηελ επηρείξεζε φπνπ άξρηζε λα εμάγεηαη ζε 134

135 κηθξνπνζφηεηεο σο πξντφλ πνιπηειείαο ζε επηιεγκέλα κέξε ζηελ Γεξκαλία θαη ηελ Οιιαλδία θεξδίδνληαο ακέζσο ηελ απνδνρή ησλ αγνξψλ. Απφ ην 2012 ε Κ. ζθνπεχεη λα επεθηείλεη ηελ εμαγσγηθή ηεο ζηξαηεγηθή ζε λέεο αγνξέο κε λέα πξντφληα. Ήδε έρεη ζρεδηαζηεί έλα λέν πξντφλ ε ζχλζεζε ηνπ νπνίνπ είλαη πξσηφηππε γηα ηελ αγνξά θαη ηαπηφρξνλα εηνηκάδεηαη λα εμάγεη δπν επηπιένλ δηαθνξεηηθά πξντφληα ην έλα είλαη εκθηαισκέλν λεξφ κε εηδηθή ζχζηαζε ζε κέηαιια θαη ρακειή πεξηεθηηθφηεηα ζε άιαηα θαηάιιειν γηα δίαηηα κε εηδηθή εηηθέηα θαη πξσηφηππε ζπζθεπαζία ελψ ην άιιν πξντφλ ζα εμάγεηαη κε λέα ζπζθεπαζία σο πξντφλ πνιπηειείαο. Ζ εμαγσγηθή δξάζε ηεο επηρείξεζεο βειηηψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο ζηελ Διιάδα. πκπεξαζκαηηθά, θαηαιπηηθήο ζεκαζίαο είλαη νη θαηλνηνκίεο πνπ παξνπζηάδνληαη ζηελ Κ γηα ηελ εμέιημε ησλ ζηξαηεγηθψλ ηεο θηλήζεσλ. 9.6 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Χο πξνο ηα απνηειέζκαηα ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ εμαγσγηθή ζηξαηεγηθή ηεο ε Κ. παξνπζηάδεη βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη αχμεζε ηεο πνηθηιίαο ησλ αγαζψλ ζε πςειφ βαζκφ. Χο πξνο ηελ είζνδν ζε λέεο αγνξέο παξαηεξνχκε φηη είλαη κεζαία θαη απηφ ελ κέξεη νθείιεηαη θαη ζηα δηάθνξα εκπφδηα ηα νπνία αληηκεησπίδεη ε επηρείξεζε θαηά ηελ εμαγσγηθή ηεο δξάζε γη απηφ θαη ε πνξεία δηεζλνπνίεζεο ηεο είλαη ζηαζεξή. Χο πξνο ηα απνηειέζκαηα ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία παξαηεξείηαη φηη ε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλά παξαγφκελε κνλάδα θαη ε 135

136 αχμεζε ηνπ φγθνπ παξαγσγήο ζε πςειφ βαζκφ ελψ ε βειηίσζε ηεο επειημίαο παξαγσγήο παξαηεξείηαη ζε κεζαίν βαζκφ. πγθεθξηκέλα, νη θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο απφ ηελ αξρή ηεο εμαγσγηθήο δξάζεο κείσζαλ ην παξαγσγηθφ θφζηνο ζε πνζνζηφ 20% θαη ηαπηφρξνλα ην θφζηνο δηάζεζεο πεξίπνπ ζην 20% ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία Αγνξέο παγίσλ-ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ : Γαπάλεο γηα θαηάξηηζε πξνζσπηθνχ Γαπάλεο γηα ηελ εθαξκνγή λέσλ ή ζεκαληηθά βειηησκέλσλ πξντφλησλ Γαπάλεο γηα έξεπλα αγνξάο θαη δηαθήκηζε Απφ ην 2001 σο ην 2008 ε Κ επέλδπζε ζπλνιηθά επξψ ζε εμειηγκέλα κεραλήκαηα γηα ηελ παξαγσγή κπνπθαιηψλ. Γηα ην δηάζηεκα επέλδπζε ζε απνζεθεπηηθέο δηνηθεηηθέο θαη ιεηηνπξγηθέο εγθαηαζηάζεηο θαη επξψ ζηελ θαζεηνπνίεζε ηεο παξαγσγήο ηεο γξακκήο αλαςπθηηθψλ. Οη εληαηηθέο επελδχζεηο ζε πξνεγκέλν ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ παξαηεξήζεθε φηη απφ ην 98 κέρξη 136

137 ζήκεξα έρνπλ ζπκβάιιεη δξαζηηθά ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο επηρείξεζεο θαη ζην άλνηγκα ηεο ζε λέεο αγνξέο. Οη ζπλερείο επελδχζεηο ζε πάγηα πςειήο ηερλνινγίαο εμνπιηζκφ, θαζεηνπνίεζεο ηεο ζηελ γξακκή παξαγσγήο ηνπ εκθηαισκέλνπ λεξνχ αιιά θαη ε πξνζπάζεηα κε ηελ επέθηαζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο θαη ε θαζεηνπνίεζε ηεο παξαγσγηθήο γξακκήο ησλ αλαςπθηηθψλ βειηηψλεη ηελ παξαγσγηθή δπλακηθή ηεο, κεηψλεη ηα θφζηε θαη αλαβαζκίδνπλ ηελ πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ. Έξεπλα θαη Αλάπηπμε Απφ ην 1998 κέρξη ζήκεξα ε επηρείξεζε δηαηεξεί ηκήκα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο πνπ απαξηίδεηαη απφ 4 άηνκα θαη επελδχεη δηαξθψο ζηελ ζηειέρσζε ηνπ. Σν ηκήκα απηφ έρεη δεκηνπξγήζεη ηκήκα ρεκείνπ εληφο ηεο επηρείξεζεο κε ζθνπφ λα πξαγκαηνπνηνχληαη κηθξνβηνινγηθέο αλαιχζεηο θαη έιεγρνη ζηα πξντφληα, ελψ κέζσ ηεο έξεπλαο γίλνληαη δνθηκέο γηα δεκηνπξγία λέσλ πξντφλησλ θαζψο θαη ελέξγεηεο γηα εμέιημε θαη βειηίσζε ησλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ. Σα άηνκα ηνπ ηκήκαηνο αζρνινχληαη ζπζηεκαηηθά κε ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε ελψ ζηελή ζπλεξγαζία έρεη αλαπηπρζεί κε ηλζηηηνχηα έλα απ απηά είλαη θαη ην ΗΓΜΔ 62 κε ζθνπφ κεηαιιεπηηθέο έξεπλεο γηα ηνλ έιεγρν δεηγκάησλ ηεο επηρείξεζεο. Γαπάλεο θαηάξηηζεο πξνζσπηθνύ Χο πξνο ηηο δαπάλεο γηα θαηάξηηζε πξνζσπηθνχ παξαηεξνχκε φηη είλαη ζηαζεξέο ηελ ηειεπηαία πεληαεηία ελψ νη δαπάλεο γηα δηαθήκηζε θαη έξεπλα αγνξάο παξνπζηάδεη κηα ζηαζεξή αχμεζε ηα ηειεπηαία ρξφληα θαζφηη δίλεηαη έκθαζε ζηελ θαηάιιειε πξνβνιή ησλ πξντφλησλ ζηηο μέλεο αγνξέο. Παξάιιεια, ε θνπιηνχξα ηεο επηρείξεζεο βαζίδεηαη ζηελ ζπλερή επέλδπζε ζε πεηξακαηηθέο δηαδηθαζίεο γηα ην ιφγν απηφ πξαγκαηνπνηεί ζεκαληηθέο δαπάλεο γηα ηελ εθαξκνγή λέσλ ή ζεκαληηθά βειηησκέλσλ πξντφλησλ νη νπνίεο παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθή εηήζηα αχμεζε. Ζ επηρείξεζε απαξηίδεηαη ζπλνιηθά απφ 25 άηνκα θαη 5 ππάιιεινπο πνπ είλαη επνρηθνί εξγαδφκελνη. Απφ ην παξαθάησ ζρεδηάγξακκα παξαηεξνχκε φηη ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ εξγαδνκέλσλ είλαη αξθεηά πςειφ. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ έρνπλ 62 Ηλζηηηνχην Γεσινγηθψλ θαη κεηαιιεπηηθψλ Δξεπλψλ 137

138 παλεπηζηεκηαθφ πηπρίν θαη ιίγνη ζηνλ αξηζκφ κεηαπηπρηαθφ ηίηιν ζπνπδψλ ελψ νη ππφινηπνη έρνπλ βαζηθή εθπαίδεπζε. Βαζκίδα Δθπαίδεπζεο Δξγαδνκέλσλ Αξηζκόο Δξγαδνκέλσλ Σκήκα Έξεπλαο θαη Αλάπηπμεο Μεηαπηπρηαθφ(Μaster) 3 3 ΑΔΗ/ΣΔΗ 15 1 Λχθεην 7 χλνιν απαζρνινχκελσλ ζηελ ύλνιν:25 έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε: 4/25 Πίλαθαο αλάιπζεο εθπαηδεπηηθήο βαζκίδαο εξγαδνκέλσλ Ζ επηρείξεζε επελδχεη εηεζίσο ζηαζεξά επξψ ζηελ θαηάξηηζε θαη ηελ εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ παξαθνινπζεί πξνγξάκκαηα γηα ηελ εθκάζεζε λέσλ γισζζψλ, ρεηξηζκνχ ησλ ππνινγηζηψλ θαη ζπκπεξηθνξάο πνηφηεηαο σο πξνο ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία (ζπζηήκαηα ISO) κε ζθνπφ ηελ βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη ηελ αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ ηνπο ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Δμαγσγέο/Κχθινο εξγαζηψλ 67,95% 71,20% 73,40% 74,30% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/κχθινο εξγαζηψλ 7,02% 9,76% 31,31% 42,03% Κέξδε/Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία (ROI) 2,58% 2,52% 0,79% 40,03% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/δλεξγεηηθφ 7,53% 7,22% 23,46% 23,14% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/δμαγσγέο 10,33% 13,71% 42,65% 56,57% Κέξδε/Κχθινο εξγαζηψλ 0,27% 0,35% 0,34% 22,65% Κέξδε/Ίδηα θεθάιαηα (ROE) 0,24% 0,25% 0,26% 14,56% Κέξδε/χλνιν παγίσλ (ROA) 0,25% 0,25% 0,25% 12,74% Κέξδε / χλνιν πσιήζεσλ (ROS) 0,18% 0,25% 0,25% 16,83% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Κχθινο εξγαζηψλ H εηαηξία «Κ» παξάγεη θαη ηππνπνηεί ηα πξντφληα ηεο, κε ηνπο απζηεξφηεξνπο θαλφλεο ειέγρνπ πνηφηεηαο, θαη ην παξαδίδεη ζηνπο θαηαλαισηέο κε ακέξηζηε αγάπε θαη θξνληίδα γηα ηελ πγεία θαη ηελ πνηφηεηα δσήο ηνπο. Ζ εηαηξεία αλαλεψλεη ζπλερψο ηνπο ζηφρνπο ηεο γηα ην κέιινλ. Πξνρσξάεη ζε θαηλνηνκίεο κε κφλν θαη άκεζν ζηφρν ηελ πιεξέζηεξε ελεκέξσζε ησλ θαηαλαισηψλ ζρεηηθά κε ηα πξντφληα ηεο. Ζ ππεξνρή ησλ πξντφλησλ ηεο είλαη ήδε γλσζηή αξθεηέο ρψξεο φπνπ εμάγνληαη. Ζ εηαηξία έρεη σο ζηφρν ηελ απφθηεζε κεγαιχηεξνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο, γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ ζηφρνπ απηνχ επελδχεη ζηελ εηζαγσγή λέσλ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ θαζψο θαη ηελ εμέιημε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαζψο θαη ηεο 138

139 εκθηάισζεο. ην παξαθάησ δηάγξακκα βιέπνπκε ηηο δαπάλεο γηα εηζαγσγήο θαηλνηνκίαο ζαλ πνζνζηφ ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ. Οη δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο νινέλα θαη απμάλεηαη πξνθεηκέλνπ λα εθζπγρξνλίζεη ηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο θαη ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία κε ζηφρν ηε καδηθφηεξε παξαγσγή ησλ πξντφλησλ ηεο θαζψο θαη ηεο κείσζεο ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο θαζψο ην νξηαθφ θφζηνο ησλ πξντφλησλ κεηψλεηαη. Καηά ηα έηε 2009 θαη 2010 ην πνζνζηφ επέλδπζεο ζε θαηλνηνκία έρεη εθηνμεπηεί ζε ζρέζε κε ηηο πξνεγνχκελεο ρξνληέο θαζψο ε εηαηξία έρεη εληαρζεί ζε αλαπηπμηαθά πξνγξάκκαηα ηα νπνία ζα δψζνπλ λέα πξννπηηθή ζηελ εηαηξία γηα πεξεηαίξσ αλάπηπμε. Κέξδε / Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία ην παξαθάησ δηάγξακκα παξαηεξνχκε ηελ εμέιημε ησλ δαπαλψλ γηα θαηλνηνκία ζε ζρέζε κε ηα πξαγκαηνπνηεζέληα θέξδε. Σν πνζνζηφ απηφ κεηψλεηαη θαζψο νη δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο απμάλνληαη, ελψ ζηα θέξδε ππάξρεη κηα δηαθχκαλζε. ηα θέξδε ηεο επηρεηξήζεσλ ππάξρεη κηα δηαθχκαλζε αιιά απφ ηελ άιιε πιεπξά ην κηθξφ πεξηζψξην θέξδνπο απμάλεηαη γεγνλφο πνπ αληαλαθιά ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο πνπ νθείιεηαη ζηελ εηζαγσγή θαηλνηφκσλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ θαζψο θαη εκθηάισζεο. 139

140 Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Δλεξγεηηθφ Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο έρεη απμεηηθή πνξεία κηαο θαη νη δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ζπλερψο απμάλνληαη ζηελ εηαηξία. Σα ζπλνιηθφ ελεξγεηηθφ ηεο εηαηξίαο απμάλεηαη κε κηθξφηεξν ξπζκφ ζε ζρέζε κε ηνλ ξπζκφ αχμεζεο ησλ δαπαλψλ πνπ πξαγκαηνπνηεί ε εηαηξίαο γηα θαηλνηνκία. Οη δαπάλεο γηα θαηλνηνκία είλαη ζεκαληηθά κεγάιεο ζε ζρέζε κε ην ζπλνιηθφ ελεξγεηηθφ θαζψο θαη κε ην πάγην ελεξγεηηθφ, γεγνλφο πνπ αληαλαθιά ηελ αλάγθε ηεο εηαηξίαο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ, ηφζν σο πξνο ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ θηηξηαθψλ ηεο εγθαηαζηάζεσλ θαζψο θαη γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη εκθηάισζεο. Ζ κηθξφηεξε αχμεζε ηνπ ζπλφινπ ηνπ ελεξγεηηθνχ ζε ζρέζε κε ηηο δαπάλεο γηα θαηλνηνκία κπνξεί λα νθείιεηαη ζηελ κε θεθαιαηνπνίεζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δαπαλψλ, κε απνηέιεζκα λα βαξχλνπλ ηηο ρξήζεηο, κε απνηέιεζκα ηελ εκθάληζε κεησκέλσλ θεξδψλ. 140

141 Δμαγσγέο / Κχθινο εξγαζηψλ ην παξαθάησ δηάγξακκα απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ησλ εμαγσγψλ ζε ζρέζε κε ηηο πξαγκαηνπνηνχκελεο πσιήζεηο. Οη εμαγσγέο απμάλνληαη ζηαζεξά απφ ην 2007 έσο ην Σε ρξήζε ηνπ 2010 νη ζπλνιηθέο εμαγσγέο κεηψζεθαλ ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε ρξήζε θαηά επξψ ή 1,23%. Ζ κείσζε απηή ησλ εμαγσγψλ δελ επεξέαζε ην ζπγθεθξηκέλν δείθηε θαζψο ε πνζνζηηαία κείσζε ησλ εμαγσγψλ είλαη κηθξφηεξε απφ ηελ πνζνζηηαία κείσζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε εηαηξία έρεη κηα δπλακηθή παξνπζία ηε δηεζλή αγνξά απμάλνληαο ζηαζεξά ην κεξίδην ηεο αγνξάο πνπ θαηέρεη. 141

142 Δλψ νη εμαγσγέο ηεο επηρείξεζεο κεηψλνληαη, ηαπηφρξνλα νη εμαγσγέο απνηεινχλ ην δπλακηθφ ζηνηρείν ηεο εηαηξίαο, θαζηζηψληαο ηελ σο κηα θαζαξά εμαγσγηθή εηαηξίαο, ε νπνία έρεη ηε δπλακηθή λα θαηαθηήζεη αθφκε κεγαιχηεξν κεξίδην ηεο αγνξάο. Κέξδε / Κχθινο εξγαζηψλ Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο καο δείρλεη ηελ ην πνζνζηφ ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ πνπ ζπκκεηέρεη ζηα θέξδε ηεο εηαηξίαο. Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο απμάλεηαη δηαρξνληθά. Απφ ην ζπκπέξαζκα απηφ ηα απνηειέζκαηα πνπ εμάγνληαη είλαη φηη ελψ νη ζπλνιηθέο πσιήζεηο ηεο εηαηξίαο κεηψλνληαη ηα θέξδε σο πνζνζηφ ησλ πσιήζεσλ απμάλνληαη πνπ ζεκαίλεη φηη ην θφζηνο παξαγσγήο κεηψλεηαη. 142

143 Ζ κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ηεο επηπιένλ κνλάδαο πξντφληνο πνπλ παξάγεηαη νθείιεηαη ζηελ πηνζέηεζε θαηλνηφκσλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ. Ζ εηαηξία ζα πξέπεη λα αμηνπνηήζεη απηφλ ηνλ παξάγνληα θαζψο κε ηε ζπγθεθξηκέλε παξαγσγηθή δηαδηθαζία, έρεη ηε δπλαηφηεηα λα κεηψζεη ην κεηαβιεηφ ηεο θφζηνο παξάγνληαο απμεκέλεο πνζφηεηεο ησλ πξντφλησλ ηεο, απμάλνληαο ην κεξίδην ηεο αγνξάο. Θα πξέπεη φκσο λα γίλεη νη απαξαίηεηεο ελέξγεηεο πξνθεηκέλνπ ε εηαηξία λα είλαη ζε ζέζε λα δηαζέζεη ηα πξντφληαο ηεο ζηελ αγνξά κε κεησκέλν θφζηνο. Θα πξέπεη ινηπφλ λα αλεβξεζνχλ λέεο θαηλνηφκεο κέζνδνη πξνψζεζε ησλ πξντφληνο ηεο. Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Δμαγσγέο Με βάζε ην ζπγθεθξηκέλν δείθηε κπνξνχκε λα εμεηάζνπκε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε επηρείξεζε αλαπηχζζεηαη θαη θαηαιακβάλεη έλα κεγάιν κέξνο ηεο δηεζλήο αγνξάο. Ζ εηζαγσγή θαηλνηνκηθψλ κεζφδσλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο θαη εκθηάισζεο ησλ πξντφλησλ. Ζ κείσζε απηή ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο θαη εκθηάισζεο θαζψο ε πηζηνπνίεζε ησλ πξντφλησλ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηα πξντφληα ηεο εηαηξίαο λα γίλνληαη νινέλα θαη πην αληαγσληζηηθά ζε ζρέζε κε ηα άιια αληαγσληζηηθά πξντφληα κε απνηέιεζκα λα απμάλεηαη ην κεξίδην ηεο αγνξάο ζηε δηεζλή αγνξά θαη θα επέθηαζε ηα θέξδε ηεο εηαηξίαο. Ζ εηαηξία δαπαλά νινέλα θαη κεγαιχηεξν πνζφ ζε εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ πξνθεηκέλνπ λα εμειίζζεη ζπλερψο ηελ παξαγσγηθή ηεο δηαδηθαζία θαζψο θαη ηα πξντφληαο ηεο, θαζψο απνηεινχλ ην αληαγσληζηηθφ ηεο πιενλέθηεκα. Κέξδε / Ίδηα θεθάιαηα 143

144 Ο δείθηεο απηφο δείρλεη ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ Ηδίσλ θεθαιαίσλ πνπ έρνπλ επελδπζεί ζηελ εηαηξία. Σα ίδηα θεθάιαηα ηεο επηρείξεζεο είλαη ζηαζεξά θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εηψλ ζηα 7 εθ. επξψ, ελψ ηα θέξδε ηεο επηρείξεζεο κεηαβάιινληα. Καηά ηηο δχν πξνεγνχκελεο ρξνληέο ν δείθηεο είρε κεησζεί ιφγν ηεο κείσζεο ησλ θεξδψλ, ελψ ηε ρξήζε ηνπ 2010 απμήζεθε νξηαθά ιφγν ηεο αχμεζεο ησλ θεξδψλ. Γεληθά ν ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο επεξεάδεηαη απφ ηα θέξδε ηεο επηρείξεζεο θαζψο ηα ίδηα θεθάιαηα ηεο επηρείξεζεο παξακέλσλ ακεηάβιεηα, δηφηη δελ έρεη γίλεη θακία αχμεζε κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ. πκπεξαζκαηηθά ν δείθηεο βξίζθεηαη ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα, κε πξννπηηθέο βειηίσζεο. Κέξδε / χλνιν παγίσλ ην παξαθάησ δηάγξακκα εμεηάδνπκε ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ παγίσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ ηεο εηαηξίαο. Ζ πνξεία ηνπ δείθηε απηνχ είλαη θαζνδηθή θαζψο ε πνζνζηηαία κείσζε ησλ θεξδψλ είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ πνζνζηηαία κείσζε ηνπ ζπλφινπ ησλ παγίσλ. Ο δείθηεο ζα βειηηψλεηαη κε ηελ πξαγκαηνπνίεζε νινέλα θαη κεγαιχηεξσλ θεξδψλ. Ζ κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο ε νπνία έρεη επηηεπρζεί κε ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαζψο θαη κε ηελ πηνζέηεζε κηαο λέαο ζηξαηεγηθή ε νπνία ζα έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ησλ πσιήζεσλ, ζα δψζνπλ λέα ψζεζε ζηελ εηαηξία θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε κεγαιχηεξσλ θεξδψλ. 144

145 9.7 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Με βάζε ηελ αλάιπζε καο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε κπνξνχκε λα εμάγνπκε ηα παξαθάησ ζπκπεξάζκαηα φζνλ αθνξά ηελ θαηλνηνκία θαζψο θαη ηελ επίδξαζε ηεο θαηλνηνκίαο ζηε δηεζλνπνίζεο ηεο επηρείξεζεο. Σα απνηειέζκαηα απφ ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ηφζν ζηελ παξαγσγηθήο δηαδηθαζία φζν θαη ζηα πξντφληαο ηεο είλαη ηα εμήο: Καηλνηνκία παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο Βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηαθαζίαο. Οη λέεο θαηλνηφκεο δηαδηαθαζίεο πνπ εηζήγαγε ε εηαηξία ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, θαζψο ε γξακκή παξαγσγήο εθζπγρξνλίζηεθε κε απνηέιεζκα νη δηαδηαθαζίεο γηα ηελ παξαγσγή ησλ πξντφλησλ λα βειηηψλνληαη. Αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο. Ο εθζπγρξνληζκφο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη ε αλαβαζκηζε ηεο γξακκήο παξαγσγήο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο ηεο εηαηξίαο. ε ιηγφηεξν ρξφλν κπνξνχλ λα παξαρζνχλ πεξηζζφηεξα πξντφληα, ηθαλνπνηψληαο ηε δήηεζε γηα ηα πξντφληαο ηεο. Μείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλά κνλάδα πξντφληνο. Ζ βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, ν εθζπγρξνληζκφο ηεο γξακκήο παξαγσγήο θαζψο θαη ε αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε 145

146 κείσζε ηνπ κεηαβιεηνχ θφζηνπο ηεο επηρείξεζεο, δειαδή ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλα κνλάδα πξντφληνο. Καηλνηνκία πξντόληνο Αχμεζε ηνπ θάζκαηνο ησλ αγαζψλ. Οη θαηλνηνκίεο πνπ εηζάγεη ε εηαηξία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ εηζαγσγή λέσλ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ ζηελ εγρψξηα θαη ζηε δηεζλή αγνξά. Ζ λέα βειηησκέλε γξακκή παξαγσγήο θαζψο θαη ε κείσζε ηνπ αλα κνλάδα θφζηνπο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο, δίλεη ηελ επθαηξία ζηελ εηαηξία λα εηζάγεη λέα πξντφληα ζηελ αγνξά θαζψο θαη ηα ππάξρνληα πξντφληα ηεο, ζαθψο πην βειηησκέλα. Βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Ζ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζηα πξντφληα θαζψο θαη ε πηζηνπνίεζε ησλ πξντφλησλ ηεο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Ζ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ βνεζάεη ηελ επηρείξεζε ζην λα απνθηήζεη θήκε ζηηο δηεζλήο αγνξέο. Δπηπηώζεηο ζηε δηεζλνπνίεζε Αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Ζ πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ ηφζν ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, φζν θαη ζην πξντφλ βειηηψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Σν αλα κνλάδα θφζηνο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο κεηψλεηαη, παξάιιεια κε ηελ αχμεζε ηεο γθάκαο ησλ πξντφλησλ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα γίλεηαη ε εηαηξία νινέλα θαη πην αληαγσληζηηθή έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο, θαζηζηψληαο ηεο πιένλ αληαγσηζηηθή εηαηξία ζηελ αγνξά ε νπνία κάιηζηα έρεη απνθηήζεη θαη ζηγθξηηηθά αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα έλαηη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο. Αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο. Ζ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο ζηελ αγνξά έρεη ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο πνπ θαηέρεη. Αχμεζε θχθινπ εξγαζηψλ ζην εμσηεξηθφ (εμαγσγέο). Απφ ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο έρεη θαηνξζψζεη λα απμήζεη ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηεο θαη παξάιιεια κε ηε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο, λα απμήζεη ηα θέξδε ηεο. Καζηέξσζε ηεο επηρείξεζεο ζηε δηεζλή αγνξά. Ο ζπλδηαζκφο ησλ 146

147 θαηλνηνκηθψλ πξντφλησ, ε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο, ε αληαγσληζηηθφηεηα θαη ε ζηαδηαθή αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο έρνπλ ζα ζηφρν ηελ θαζηέξσζε ηεο ζηε δηεζλή αγνξά. 10 ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ C A.E. Ζ εηαηξία C απνηειεί κηα κηθξνκεζαία θαηλνηφκα επηρείξεζε πνπ ηδξχζεθε ην 1990 θαη εδξάδεηαη ζην λνκφ Αραΐαο, κε ζηφρν λα παξέρεη θαηλνηφκεο ιχζεηο ζηελ ζχλζεζε πεπηηδίσλ. Ζ εηαηξία είλαη παξαγσγφο θαη πξσηνπφξνο ζηελ παξαγσγή θαηλνηφκσλ πξσηετλψλ γηα πεπηηδηαθή ζχλζεζε. Ο θιάδνο δξαζηεξηφηεηαο ηεο εληνπίδεηαη ζηελ παξαγσγή πεπηηδίσλ θαη ηελ έξεπλα γηα αληίζηνηρα παξάγσγα. ήκεξα, ε εηαηξία απνηειεί κηα απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο πξνκεζεπηέο πεπηηδίσλ ζε κεγάιεο θαξκαθεπηηθέο εηαηξίεο πξνζθέξνληαο πιηθά γηα πεπηηδηαθή ζχλζεζε θαη ελδηάκεζα πιηθά θαη πεπηίδηα GMP θαη κε-gmp πεπηίδηα. Ζ αλάπηπμε ησλ θαηλνηφκσλ δξάζεσλ, ηεο επαλαζηαηηθήο θαηλνηνκηθήο δηαδηθαζίαο παξαγσγήο θαη ησλ επξεζηηερληψλ ηεο ηελ έρεη θαηαζηήζεη ηζρπξή ζηηο δηεζλείο αγνξέο κε απνηέιεζκα λα επεθηείλεη ηηο ζηξαηεγηθέο δηεζλνπνίεζεο ηεο. Σν πξσηαξρηθφ επίηεπγκα ηεο επηρείξεζεο ήηαλ λα αλαθαιχςεη θαη λα εμειίμεη πιηθά πνπ παξήγαγαλ πεπηίδηα. Ο ζηφρνο πνπ γέλλεζε ηελ θαηλνηνκία ήηαλ ην λα γίλεη δπλαηή θαη απνηειεζκαηηθή θαη κε φζν ην δπλαηφλ νηθνλνκηθφηεξν ηξφπν ε ζπλαξκνιφγεζε ησλ πεπηηδίσλ. Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη γηα ηελ παξαγσγή ησλ πεπηηδίσλ ππάξρνπλ δχν κέζνδνη: Ο βηνηερλνινγηθφο ηξφπνο: χκθσλα κε ηελ κέζνδν ηεο ησλ αλαζπλδπαζκέλσλ DNA (θψδηθαο πνπ δίλεη ην πεπηίδην) δίδεηαη ε εληνιή απφ ην DNA θαη παξάγεη ηελ πξσηεΐλε κε γξήγνξεο δηαδηθαζίεο θαη κε κηα κηθξή επέλδπζε. Ο ρεκηθφο ηξφπνο είλαη ν απηφο πνπ ρξεζηκνπνηεί ε επηρείξεζε. Ζ ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο επηδηψθεη θαη θαηνξζψλεη ηελ νηθνλνκηθφηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε παξαγσγή κηαο κηθξήο πξσηεΐλεο απ φηη ε βηνηερλνινγία. 147

148 10.1 ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ Απφ ηελ ίδξπζε ηεο ε εηαηξία έρεη αλαπηχμεη ηζρπξέο δπλαηφηεηεο ζηελ ηερλνινγία ησλ πεπηηδίσλ ηζρπξνπνηψληαο ην ξφιν ηεο ηερλνινγίαο. Ζ παξαγσγηθή δηαδηθαζία πςειήο ηερλνινγίαο πνπ εθαξκφδεηαη θαη ν ηερλνινγηθά εμειηγκέλνο εμνπιηζκφο ηεο έρoπλ ζρεδηαζηεί εμ νινθιήξνπ γηα ηελ πεπηηδηαθή ζχλζεζε, ζέηνληαο λέα δεδνκέλα γηα ηελ ζχλζεζε GMP πεπηηδίσλ κηθξήο θαη κεγάιεο θιίκαθαο. Ζ κέζνδνο ηεο C επηηπγράλεη ηελ παξαγσγή κηαο κηθξήο πξσηεΐλεο νηθνλνκηθφηεξα θαη απνηειεζκαηηθφηεξα απ φηη ε βηνηερλνινγία. Σα πεηξάκαηα ηεο αλαγλσξίδνληαη θαζφηη θέξλεη θαηλνηφκεο ιχζεηο γηα ηελ ζχλζεζε κεξηθψλ απφ ηηο πην ζχλζεηεο πξσηεΐλεο θαη πεπηίδηα θαη ηηο ξειαμίλεο. Ζ αλάπηπμε πςειήο απηνκαηνπνίεζεο θαη νη απνδνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο επηηξέπνπλ ζηελ επηρείξεζε λα ιεηηνπξγεί ηφζν γηα πξντφληα ζηεξεήο κνξθήο φζν θαη πεπηηδηαθήο ζχλζεζεο. Σα ρεκηθά πιηθά πνπ παξάγνληαη ρξεζηκνπνηνχληαη απφ δηεζλείο επηρεηξήζεηο γηα ηελ απηνκαηνπνηεκέλε εμεχξεζε θαη παξαγσγή λέσλ θαξκάθσλ θαη εκβνιίσλ. Ζ ηερλνγλσζία θαη ηα πξντφληα παξάγνληαη κέζσ κηαο θαηλνηφκαο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο εθαξκφδνληαο πηζηά ηα πξφηππα ηεο δηαζθάιηζεο πνηφηεηαο (QA) θαη ηνπο θαλφλεο νξζήο βηνκεραληθήο παξαγσγήο - Good Manufacturing Process(GMP). Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ε εμέιημε ηεο θαηλνηνκηθφηεηαο θαη ν βαζκφο θαζεηνπνίεζεο ηεο C είλαη αξθεηά πςειή ψζηε είλαη ε κφλε εηαηξία ζηελ Διιάδα πνπ πήξε άδεηα δξαζηηθψλ απφ εηαξεία πνπ παξέρεη κε άδεηεο δξαζηηθψλ. Σν δξαζηηθφ είλαη ε νπζία πνπ πξαγκαηνπνηεί ε ηελ βηνινγηθή δξάζε ηνπ θαξκάθνπ. Σν αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ηεο εηαηξίαο είλαη φηη έρεη θαηαθέξεη ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ησλ GMP πεπηηδίσλ, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη : ηελ θαζεηνπνίεζεο ηεο, δηφηη απνηειεί έλαλ απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο πξνκεζεπηέο πιηθψλ γηα ηελ ζχλζεζε πεπηηδίσλ ηελ απνδνηηθφηεηαο ηεο, δηφηη έρεη εγθαηαζηήζεη έλα ζχζηεκα πςειήο απφδνζεο αλάθηεζεο δηαιπηψλ θαζψο νη δηαιχηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη ηα πιηθά κε ην πςειφηεξν θφζηνο 148

149 ηνλ απηνκαηηζκφ ηεο, θαζψο ε επηρείξεζε έρεη επελδχζεη πςειά πνζά ζε ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ κε πςειφ βαζκφ απηνκαηνπνίεζεο γεγνλφο πνπ ζπκβάιεη ζηελ καδηθή παξαγσγή ησλ πξντφλησλ ινη νη παξαπάλσ παξάγνληεο έρνπλ ζαλ ζπλέπεηα ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αιιά πνιχ πεξηζζφηεξν δηαζθαιίδνπλ ηελ πνηφηεηα θαη ηελ ζηαζεξφηεηα ζηελ παξαγσγή πξντφλησλ. αλ απνηέιεζκα φισλ ησλ παξαπάλσ ην 2007 ε επηρείξεζε πξνέθηεηλε ηηο θηηξηαθέο ηηο εγθαηαζηάζεηο κε ζθνπφ ηελ δεκηνπξγία παξαγσγηθήο κνλάδαο γηα λέα πξντφληα θαη ηελ δπλαηφηεηα γηα κειινληηθή παξαγσγή θαξκάθσλ. Ζ εηαηξία έρεη βξαβεπηεί γηα ηελ θαηλνηνκία ηεο απφ δηεζλείο νξγαληζκνχο θαζψο θαη θαξκαθεπηηθέο εηαηξίεο θαη έρεη πηζηνπνηεζεί κε ην πξφηππν EU-GMP (Good Manufacture Practice),πηζηνπνίεζε ε νπνία δίδεηαη ζε εηαηξίεο ηξνθίκσλ θαη θαξκαθεπηηθψλ πξντφλησλ πνπ πξαγκαηνπνηνχλ εμαγσγέο ζην εμσηεξηθφ. Γηα ηελ θαηνρχξσζε ηεο θαηλνηνκία ηεο ζην ηξφπν παξαγσγήο ησλ ζθεπαζκάησλ ηεο ππνγξάθνληαη ζχκθσλα κπζηηθφηεηαο κε ηνπο πειάηεο-επηρεηξήζεηο φηη ζα ηεξήζνπλ ηελ απφιπηε κπζηηθφηεηα σο πξνο ηνλ ηξφπν παξαγσγήο ησλ ζθεπαζκάησλ ηεο ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ Ζ θαηλνηνκία ηεο μεθίλεζε απφ ηνλ ηδξπηή ηεο ην 1990 κε ηελ ίδξπζε ηεο κε ηελ αλαθάιπςε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο trityl-ξεηίλεο πνπ πεξηειάκβαλε ηα ρισξν-trityl ρισξίδηα πνπ είλαη επξέσο δηαδεδνκέλα γηα ηελ ζχλζεζε πεπηηδίσλ. ηελ ρξεζηκφηεηα ηεο ρισξν-trityl ξεηίλεο θαη ηεο πβξηδηθήο δηαδηθαζίαο ζηελ ρεκηθή ζχλζεζε ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πεπηίδην ακηλνμένο κε απνηέιεζκα ε επηρείξεζε λα γίλεη επξέσο γλσζηή. Σν ζπγθεθξηκέλν πιηθφ είλαη έλα εηδηθφ πνιπκεξέο πνπ επηηπγράλεη ηελ ζπγθφιιεζε ησλ πεπηηδίσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα ηα θνκκάηηα ησλ πεπηηδίσλ θαη ησλ πξσηετλψλ ζπλαξκνινγνχληαη πξνο ην ηειηθφ πξντφλ κε ζηφρν λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κεηέπεηηα γηα ηελ παξαζθεπή θαξκάθσλ. Σν ζπγθεθξηκέλν πιηθφ νλνκάζηεθε BARLOS-resin θαη απνηέιεζε ηελ ζεκαληηθφηεξε εμέιημε ηεο δεθαεηίαο. Ζ εηαηξία εμεηδηθεχεηαη ζε θαηλνηφκα πιηθά πνπ απινπζηεχνπλ ηελ πεπηηδηαθή ζχλζεζε. Σα πξντφληα ηεο είλαη παξάγσγα ακηλνμέσλ, ξεηίλεο ζε ζηεξεή κνξθή γηα πεπηίδηα θαη νξγαληθή ζχλζεζε, πεπηίδηα θαη πξσηεΐλεο(ζαλ απνηέιεζκα εθηεηακέλεο εκπεηξίαο ζε κεγάιε θιίκαθα ζηεξεήο κνξθήο πεπηηδηαθή ζχλζεζε) θαζψο θαη άιια παξάγσγα. Σν ραξηνθπιάθην ησλ πξντφλησλ ηεο απνηειείηαη απφ 400 πξντφληα ζε 149

150 ζηεξεά νξγαληθή κνξθή θαη πεπηηδηαθή ζχλζεζε θαη είλαη δηαζέζηκα ζε πςειή πνηφηεηα. Σα παξαγφκελα πξντφληα πεξηιακβάλνληαη ζε 700 παηεληαξηζκέλα πξντφληα θαξκαθεπηηθψλ εηαηξηψλ δηεζλψο ελψ ήδε άιια 1328 πξντφληα έρνπλ ππνβάιεη αίηεζε γηα θαηνρχξσζε παηέληαο (θαηάζεζε επξεζηηερλίαο). πγθεληξσηηθά νη θαηλνηνκίεο ησλ πξντφλησλ ηεο C αλαιχνληαη παξαθάησ: Αλάπηπμε ησλ νξίσλ ησλ ρεκηθψλ ζπλζέζεσλ ησλ πνιχπινθσλ πεπηηδίσλ. Ζ ζχλζεηε ηερλνινγία πνπ έρεη αλαπηχμεη ε εηαηξία έρεη δηεπξχλεη ηηο επθαηξίεο ζηελ αλάπηπμε πεπηηδίσλ ηα νπνία κέρξη ζήκεξα δελ ήηαλ δηαζέζηκα ζε ζχλζεηε κνξθή ζε κεγάιε θιίκαθα. Σα πεηξάκαηα ηεο εηαηξίαο είλαη αλαγλσξηζκέλα γηα ηηο θαηλνηφκεο ιχζεηο δηεζλψο. Καηνρχξσζε δηεζλψλ παηέλησλ γηα ηηο ζηξαηεγηθέο παξαζθεπήο πεπηηδίσλ φπσο νη ξηιαμίλεο, ηα ηλζνπιηλνεηδή πεπηίδηα(πνπ ξπζκίδνπλ ην δάραξν),ηα GLP-1 θαη άιια πεπηίδηα ακηλνμέσλ. Οη ξειαμίλεο (Relaxines) είλαη πξσηεΐλεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε κνξθή ελέζηκε ζηελ πεξίνδν ηεο εγθπκνζχλεο θαζψο θαη ζην θνιιαγφλν γηα ηηο παζήζεηο ηεο θαξδηάο. Ζ εθαξκνγή λέσλ ζεκαληηθψλ θαηλνηνκηψλ ζηελ ζχλζεζε ησλ ξηιαμηλψλ έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο θαζψο ε έξεπλα ζηνλ ηνκέα ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πεπηηδίσλ εκπνδίδεηαη απφ ηα πςειά θφζηε θαη ηελ πεξηνξηζκέλε δηαζεζηκφηεηα αλαζρεδηαζκέλνπ πιηθνχ. πλνιηθά έρνπλ θαηνρπξσζεί 11 παηέληεο γηα πξντφληα θαη πην ζπγθεθξηκέλα 3 παηέληεο γηα θάζε δηαθνξεηηθφ πξντφλ θαη ζπγθεθξηκέλα γηα ηλζνπιηλνεηδή πεπηίδηα. Δμεηδίθεπζε ζηελ εμέιημε πξντφλησλ πνπ απινπζηεχνπλ ζεκαληηθά ηελ παξαγσγή πεπηηδίσλ θαη πξσηετλψλ θαη ηλζνπιίλεο. Σα πιηθά πνπ παξάγεη ε C έρνπλ εμειηρζεί έπεηηα απφ πνιπεηή έξεπλα ζηα εξγαζηήξηα ηεο επηρείξεζεο θαη ηνπ Παλεπηζηεκίνπ. Δπηηπρήο αμηνπνίεζε ησλ πξσηνπνξηαθψλ πιηθψλ ηεο γηα ηελ παξαγσγή ηνπ θαξκάθνπ Fuzeon απφ ηηο επηρεηξήζεηο Roche θαη Trimeris. To ελ ιφγσ θάξκαθν είλαη ην πξψην κηαο λέαο θαηεγνξίαο θαξκάθσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ηνγελψλ παζήζεσλ θαη ζεσξείηαη σο ην δξαζηηθφηεξν θαηά ηνπ AIDS θαη ην κνλαδηθφ πνπ απνηξέπεη ηνλ ζάλαην ζε αζζελείο ζηνπο νπνίνπο έρνπλ απνηχρεη φιεο νη άιιεο ζεξαπείεο. Σν Fuzeon θπθινθφξεζε ην 2002, θξίλεηαη σο ην 150

151 πνιππινθφηεξν θάξκαθν πνπ έρεη παξαρζεί πνηέ θαη αληηκεησπίδεηαη σο έλα απφ ηα κεγαιχηεξα επηηεχγκαηα ηεο βηνηερλνινγίαο ζε εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα κε θνξπθαία εξεπλεηηθά θέληξα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Δξεπλεηέο κεγάισλ δηεζλψλ επηρεηξήζεσλ, φπσο ηεο Schering θαη ηεο Merck Biosciences, έρνπλ εμάξεη ηα πιηθά απηά σο κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο επηζηεκνληθέο εμειίμεηο ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ ζηνλ ηνκέα ηεο παξαζθεπήο πξσηετλψλ πεπηηδίσλ ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Ζ ηερλνινγηθή θαηλνηνκία θαη ζπγθεθξηκέλα νη θαηλνηφκεο κέζνδνη παξαγσγήο πξσηετλψλ, ακηλνμέσλ θαη ησλ ινηπψλ πξντφλησλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλαγλψξηζε αξθεηψλ επθαηξηψλ πνπ παξνπζηάζηεθαλ ζηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν θαζψο θαη ηελ αλάπηπμε ησλ αληαγσληζηηθψλ ηεο πιενλεθηεκάησλ θαηέζηεζαλ ηε C πξσηνπφξα κε απνηέιεζκα λα αλαπηχμεη εμ νινθιήξνπ εμαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα κε ην 99,6% ηεο παξαγσγήο ηεο λα εμάγεηαη ζε 4 επείξνπο θαη ην 0,3% θαηεπζχλεηαη ζην Ηλζηηηνχηα εληφο Διιάδαο, φπσο ν Γεκφθξηηνο θαη άιια παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα. Σν πνζνζηφ ησλ εμαγσγψλ ζην ζπλνιηθφ ηδίξν ηεο επηρείξεζεο ζπλεπψο είλαη ζρεδφλ ζην 100 %. Ζ επαλαζηαηηθή ηερλνινγία ηεο C ηελ έρεη θαηαζηήζεη παγθνζκίσο γλσζηή κε απνηέιεζκα λα πξνζεγγίδεηαη απφ ηηο κεγάιεο πνιπεζληθέο θαξκάθσλ ηνπ εμσηεξηθνχ. Οη ρψξεο-ζηφρνη ζηηο νπνίεο απεπζχλεηαη ε C δηαζέηνπλ πξνεγκέλε ηερλνινγία θαη ηερλνγλσζία ζηελ παξαζθεπή θαη εμέιημε θαξκάθσλ.οη πνιπεζληθέο ησλ ρσξψλ απηψλ απνηεινχλ ηνπο θνινζζνχο ηεο παγθφζκηαο θαξκαθνβηνκεραλίαο θαζφηη αλαδεηνχλ δηαξθψο λέα ζθεπάζκαηα πνπ λα θαηαπνιεκνχλ αλίαηεο κέρξη ζήκεξα αζζέλεηεο. Ζ δηαθνξνπνίεζε επηρεηξεκαηηθψλ θηλδχλσλ Ζ χπαξμε δήηεζεο ζηε δηεζλή αγνξά. Ζ παξαγσγή ηεο C εμάγεηαη ζε πνζνζηφ 99,6%. Ζ θαηλνηνκηθή παξαγσγηθή ηεο δηαδηθαζία θαη ηα πξσηνπνξηαθά πξντφληα ηεο απεπζχλνληαη ζηηο αγνξέο κε πςειή ηερλνινγία θαη ηερλνγλσζία ζηελ παξαζθεπή εμειηγκέλσλ θαξκάθσλ γηα αλίαηεο κέρξη ζήκεξα αζζέλεηεο. 151

152 Ζ εθκεηάιιεπζε ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ. Ζ C απνηειεί κηα πξσηνπφξα επηρείξεζε παγθνζκίσο γεγνλφο πνπ ηηο πξνζδίδεη ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Ζ βησζηκφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Οη εμαγσγέο ηεο ξπζκίδνπλ ηελ επηβίσζε ηεο εμαηηίαο ηεο θαηλνηνκία ηεο. Σν λνκνζεηηθφ/θαλνληζηηθφ/θνξνινγηθφ πιαίζην ησλ δηεζλψλ αγνξψλ Πξφζβαζε ζε κεγαιχηεξε ε δηαθνξνπνηεκέλε αγνξά. Ζ αχμεζε ησλ κεξηδίσλ αγνξάο θαη είζνδν ζε λέεο αγνξέο απνηειεί ην θίλεηξν ηεο C. Παξαγσγή εμεηδηθεπκέλσλ πξντφλησλ πξνζαξκνζκέλε ζηηο απαηηήζεηο ηεο δηεζλνχο αγνξάο.h επηρείξεζε αληαπνθξίλεηαη ζηηο πςειέο απαηηήζεηο ησλ κεγάισλ θαξκαθνβηνκεραληψλ γηα εμειηγκέλα θάξκαθα αιιά θαη ζηα ζπλερφκελα πεηξάκαηα ησλ θαξκαθνβηνκεραληψλ. Δπίηεπμε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο.ηφρνο είλαη ε παξαγσγή ζπλερνχο παξαγσγήο γηα ηελ επηρείξεζε θαη ε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Άκεζεο Δμαγσγέο Ζ δηεζλήο δξαζηεξηφηεηα ηεο επηρείξεζεο εμαπιψλεηαη ζηελ Δ.Δ., Μέζε Αλαηνιή, Αζία, Ακεξηθή. Ζ ζηξαηεγηθή ησλ εμαγσγψλ ηεο C μεθίλεζαλ ακέζσο κε ηελ ίδξπζε ηεο ιφγσ ηεο πςειήο ηερλνινγηθήο ηεο θαηλνηνκίαο ηεο θαη επεθηάζεθαλ κε ξαγδαίν ξπζκφ ζε πνιιέο ρψξεο ηαπηφρξνλα κέζα ζηα πξψηα 3 ρξφληα ζε πνιιέο θαη δηαθνξεηηθεο αγνξέο ηαπηφρξνλα. Οη άκεζεο εμαγσγέο μεθίλεζαλ απφ ηελ Διβεηία ην 1990 θαη αθνινχζεζαλ ε Γαλία θαη νπεδία. θαη ελ κέξεη θαη ζηελ Γεξκαλία 63 θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ζηελ Ηλδία σο ρψξεο κε αλεπηπγκέλε ηερλνγλσζία ζηελ παξαζθεπή θαξκάθσλ. 63 Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηελ Γεξκαλία πξαγκαηνπνηνχληαη άκεζεο εμαγσγέο ζε 2-3 ζπγθεθξηκέλεο επηρεηξήζεηο πνπ είλαη παξαδνζηαθνί πειάηεο ιφγσ ησλ πνιχ θαιψλ ζρέζεσλ πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί. 152

153 Ζ επηρείξεζε παξάγεη θαηά παξαγγειία 64 εμάγνληαο ζε πνιιέο θαη κηθξέο πνζφηεηεο δηαζέηνληαο έλαλ κεγάιν θαηάινγν φπνπ νη εηαηξείεο ηνπ εμσηεξηθνχ δεηνχλ άκεζα πνζφηεηεο πξντφλησλ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δηαιέγνπλ θαη λα παξαγγέιλνπλ αλάκεζα ζε έλαλ θαηάινγν 400 πξντφλησλ. Ο ζπγθεθξηκέλνο ηξφπνο δηείζδπζεο ζηηο μέλεο αγνξέο ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο πην γξήγνξνπο θαη εχθνινπο γηα ηελ C ζχκθσλα κε απηή ηε κέζνδν ε επηρείξεζε δηαρεηξίδεηαη θη ειέγρεη φια ηα ζηάδηα ηεο εμαγσγηθήο ηεο δηαδηθαζίαο θαη ε επηρείξεζε αλαιακβάλεη λα θέξεη εηο πέξαο ηνλ εληνπηζκφ ησλ πειαηψλ, ην κάξθεηηλγθ ησλ πξντφλησλ ζηηο μέλεο αγνξέο,ηελ κεηαθνξά θαη αζθάιηζε ησλ πξντφλησλ,ηελ εμαζθάιηζε ησλ εμαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο θαζψο θαη ηελ εθηίκεζε ησλ μέλσλ επηρεηξήζεσλ πειαηψλ 65. Δμαγσγέο κέζσ αληηπξνζώπνπ Μηα δηαθνξεηηθή κνξθή άκεζσλ εμαγσγψλ είλαη θαη νη εμαγσγέο κέζσ αληηπξνζψπνπ πνπ μεθίλεζαλ λα πξαγκαηνπνηνχληαη ζηελ Γεξκαλία ην Αληηπξφζσπνο γηα ηα πξντφληα είλαη κηα εηαηξία φπνπ αγνξάδεη ηα πξντφληα ηεο C θαη ηα πνπιά θαηφπηλ ζηελ αγνξά ζε πξνζπκθσλεκέλεο αλαιακβάλνληαο ηελ ζπζθεπαζία, ηελ πξνψζεζε θαη ηελ δηαθήκηζε ησλ πξντφλησλ ζηελ αγνξά ηεο Γεξκαλίαο. Ζ ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο δηείζδπζεο ζηελ μέλε αγνξά ζπκβάιιεη ζηε απνηειεζκαηηθφηεξε πξνψζεζε ηεο επηρείξεζεο ζην εμσηεξηθφ θαζφηη ρξεζηκνπνηνχληαη ήδε γλσζηά θαλάιηα δηαλνκήο, κεηψλνληαη ηα θφζηε ζπζθεπαζίαο. Δμαγσγέο κέζσ ηνπηθνύ εκπόξνπ Ζ κέζνδνο απηή εθαξκφδεηαη ζηελ αγνξά ηεο Ηαπσλίαο απφ ην 1992 φπνπ ππάξρεη κηα εηαηξία-ηνπηθφο έκπνξνο φπνπ αγνξάδεη θαη κεηαπνπιά ηα πξντφληα ηεο C ζε θαξκαθνβηνκεραλίεο ηεο εθεί αγνξάο,ελψ ηαπηφρξνλα ε ίδηα αγνξάδεη θαη πξντφληα ηεο επηρείξεζεο θαζψο παξαζθεπάδεη ελδηάκεζα πξντφληα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα κεηέπεηηα παξαγσγή θαξκάθσλ απφ άιιεο επηρεηξήζεηο. Ίδξπζε ζπγαηξηθήο 64 Ζ επηρείξεζε ζπκθσλεί κε ηελ επηρείξεζε-πειάηε γηα ηελ ηηκή, ηελ πνηφηεηα θαη ηελ παξάδνζε ησλ πξντφλησλ. Ζ δηεπζέηεζε ηνπ φγθνπ θαη ηνπ είδνπο ησλ πξντφλησλ πξαγκαηνπνηείηαη απφ 2 κε 3 άηνκα ζην ηκήκα logistics ηεο επηρείξεζεο. 65 «Γηεζλείο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο» Η.Υαηδεδεκεηξίνπ ζει 124 εθδφζεηο Αλίθνπια

154 Σν 2007 ε εηαηξία πξνρσξά ζε ίδξπζε ζπγαηξηθήο εηαηξίαο ζηελ Β. Ακεξηθή ε νπνία αγνξάδεη ηα πξντφληα απφ ηε κεηξηθή ηα ζπζθεπάδεη θαη αλαιακβάλεη ηελ πψιεζε ηνπο ψζηε λα δηεπθνιχλεη ηελ δηαδηθαζία ησλ εμαγσγψλ 66. Μέζσ ηεο ίδξπζεο ζπγαηξηθήο ε επηρείξεζε ζηαδηαθά θαηνξζψλεη λα απνθηά ζεκαληηθφ έιεγρν ηεο αγνξάο θαη λα αλαπηχζζεη ζηαδηαθά κηα παγθφζκηα ζηξαηεγηθή. Χζηφζν, ην δηνηθεηηθφ θφζηνο είλαη κεγάιν θαη νη ε πξνζπάζεηα γηα εχξεζε πειαηψλ φιν θαη κεγαιχηεξε θαζφηη απαηηείηαη ρξφλνο γηα πξνζαξκνγή ηεο ζηελ αγνξά ηεο Ακεξηθήο. Ζ απφθαζε γηα ίδξπζε ζπγαηξηθήο πξνήιζε σο απφξξνηα ηεισληαθψλ θαη λνκνζεηηθψλ εκπνδίσλ θαη πςεινχ θφζηνπο πνπ αληηκεηψπηζε ε επηρείξεζε εληφο Διιάδαο 67. Ζ εηαηξεία μεθίλεζε λα εμάγεη κηθξέο πνζφηεηεο πξντφλησλ ηεο δεηγκαηνιεπηηθά φπσο ηεο δεηνχληαλ απφ ηηο επηρεηξήζεηο-πειάηεο ηνπ εμσηεξηθνχ. Ζ ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο δηεζλνπνίεζεο είλαη ε άθξσο επηηπρεκέλε θαη απνηειεζκαηηθή θαζψο ηα κεγαιχηεξα επίπεδα πσιήζεσλ ηεο C παξαηεξνχληαη ζηελ Ακεξηθή σο ηελ πην πξνεγκέλε ρψξα ζηελ ηερλνινγία ησλ θαξκάθσλ 68. ηξαηεγηθή πκκαρία Σν 2008 έλα ρξφλν κεηά ηελ ίδξπζε ζπγαηξηθήο, ε επηρείξεζε πξνρψξεζε ζε ζχλαςε ζηξαηεγηθήο ζπκκαρίαο κε κεγάιε πνιπεζληθή θαξκαθνβηνκεραλία ησλ Ζ.Π.Α. ε νπνία εμαθνινπζεί λα δηαηεξείηαη θαη ζήκεξα κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε λέσλ κεζφδσλ παξαγσγήο πξσηετλψλ ακηλνμέσλ θαη ησλ ινηπψλ παξάγσγσλ πξντφλησλ. Ο ηξφπνο απηφο δηείζδπζεο ζηελ Ακεξηθή επηκεξίδεη ην θφζηνο θηλδχλνπ ηεο επηρείξεζεο, δεζκεχεη ηελ επηρείξεζε θαη αθεηέξνπ ηζρπξνπνηεί ηελ ζέζε ηεο C ζηε δηεζλή αγνξά αλνίγνληαο νξίδνληεο γηα ηελ αλάπηπμε πνιιαπιψλ θαηλνηφκσλ εθαξκνγψλ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Οη ζεκαληηθφηεξνη αληαγσληζηέο ηνπ θιάδνπ είλαη ε εηαηξία θνιινζφο Rosse πνπ παξαζθεπάδεη παηεληαξηζκέλα πξντφληα φπνπ ζηαδηαθά απφ πειάηεο ηεο C 66 Ζ ζπγαηξηθή δηεπζχλεηαη απφ έλαλ δηεπζπληή-επηζηεκνληθφ κέινο θαη άιια δπν άηνκα απνηεινχλ ην επηζηεκνληθφ ζπκβνχιην θαζψο θαη ηξία επηπιένλ ζηειέρε αληηπξφζσπνη. 67 Οη ηεισλεηαθνί θαη λνκνζεηηθνί θαλνληζκνί πνπ νξίδνπλ φηη νη εμαγσγέο ζα πξέπεη λα είλαη χςνπο επξψ (δηαζάθεζε εμαγσγήο) θαη άλσ αλαγλψξηζαλ ηελ εμαγσγή κηθξψλ δεηγκάησλ σο ηκήκα εμαγσγήο κε απνηέιεζκα λα επηβιεζεί πξφζηηκν ζηελ εηαηξεία. 154

155 απνηειεί ην κεγάιν αληαγσληζηή ηεο θαζφηη ε C έρεη κπεη ζε ηξνρηά θαζεηνπνίεζεο ησλ πξντφλησλ ηεο. χκθσλα κε ηε δηνίθεζε ε ηηκνινγηαθή πνιηηηθή ηεο επεξεάδεηαη απφ κέηξην βαζκφ απφ ηνλ αληαγσληζκφ ελψ νη εμαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο επεξεάδεηαη πιήξσο απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. Σν αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ηεο C είλαη ε κέζνδνο πνπ επεμεξγάδεηαη ηα πιηθά θαη ηα παξάγσγα πξντφληα. Χο βαζηθφο καθξνρξφληνο ζηξαηεγηθφο ζηφρνο γηα ηελ C ηίζεηαη ε θαζεηνπνίεζε ηεο ζε κηα θαξκαθεπηηθή εηαηξία πνπ ζα παξαζθεπάδεη ηλζνπιηλνεηδή θάξκαθα. Ζ εηαηξία ζηνρεχεη ζην λα αλαπηχζζεη αθφκα πεξηζζφηεξα δξαζηηθά γηα πεπηίδηα θαη πνιχπινθεο ηερληθέο γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ησλ πην ζχλζεησλ πεπηηδίσλ. Οη θξίζηκνη παξάγνληεο επηηπρίαο ηεο ζχκθσλα κε ηε δηνίθεζε είλαη λα δηαηεξήζεη ην πξνβάδηζκα θαη λ αλαπηχμεη ηερλνινγηθά πιενλεθηήκαηα πνπ ζ απμήζνπλ ηηο ηερλνινγηθέο κεζφδνπο έλαληη ησλ άιισλ θαη ζα δίλνπλ ην πξνβάδηζκα ζηελ ηηκή θαη ηελ θαιχηεξε πνηφηεηα ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δηεζλνπνίεζεο ηεο εηαηξίαο παξνπζηάζηεθαλ θάπηα εκπφδηα ηα νπνία αλαιχνληαη σο εμήο: Δμσηεξηθά εκπφδηα δηεζλνπνίεζεο : 1. Γπζθνιίεο κε ηηο γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο.πγθεθξηκέλα ζηελ Κίλα παξαηεξνχληαη νξηζκέλεο αγθπιψζεηο γξαθεηνθξαηηθέο πνπ αθνξνχλ ηηο εμαγσγέο. ε κηθξφ βαζκφ παξαηεξείηαη θαη ζηελ Ηλδία αιιά ζηελ ζπγθεθξηκέλε ρψξα ππάξρεη ειεχζεξε αγνξά. 2. Πξνβιήκαηα πνπ πξνθαινχληαη απφ ηνπο δαζκνινγηθνχο θαη κε δαζκνινγηθνχο πεξηνξηζκνχο ηεο θάζε ρψξαο Δζσηεξηθά εκπφδηα δηεζλνπνίεζεο είλαη: 1. ε πιήξε βαζκφ παξαηεξείηαη ε δπζθνιία αλεχξεζεο θεθαιαίσλ γηα επελδχζεηο ζε πάγηα ζηνηρεία 2. ε αξθεηά ζεκαληηθφ βαζκφ παξνπζηάδεηαη ε έιιεηςε ζηειερψλ κε ηηο θαηάιιειεο γλψζεηο, ηθαλφηεηεο θαη εκπεηξία ζηηο εμαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο. 3. Γπζθνιία αλεχξεζεο θεθαιαίνπ θίλεζεο γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε εμαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ 155

156 Δκπφδηα πνπ αθνξνχλ ζηελ πξνψζεζε ηνπ πξντφληνο: 1. Γπζθνιία παξαηεξείηαη ζε κέηξην βαζκφ ζηελ εχξεζε θαιψλ θαη αμηφπηζησλ αληηπξνζψπσλ ή θαη δηαλνκέσλ ζηηο μέλεο αγνξέο θαζψο θαη ε ππνθίλεζε ηνπο γηα λα πξνσζνχλ ελεξγά ηα πξντφληα ηε επηρείξεζεο. Σν δήηεκα ηεο εχξεζεο αμηφπηζησλ αληηπξνζψπσλ απαζρνιεί ζεκαληηθά ηε δηνίθεζε. Άιια εκπφδηα: 1. Απμεκέλν Λεηηνπξγηθφ Κφζηνο. Ζ επηρείξεζε ππνρξενχηαη λα απαζρνιεί κεγάιν αξηζκφ εξγαδνκέλσλ ζην ινγηζηήξην 1 ειεγθηή, 3 ινγηζηέο, 2 κφληκνπο ινγηζηέο, 1 νξθσηφ θαη 1 έλα ινγηζηή πνπ ζπγθεληξψλεη ηα νηθνλνκηθά ζηνηρεία εθηφο Διιάδαο. Παξαηεξείηαη απ ηα δεδνκέλα απηά ζπλνιηθά κηθξφηεξν θφζηνο παξαγσγήο απ ην θφζηνο ηεο γξαθεηνθξαηηθήο δηαδηθαζίαο. 2. Πξνβιήκαηα θαηά ηελ εμαγσγή. Σα θπξηφηεξα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηζε ε επηρείξεζε είλαη εληφο ζπλφξσλ φπνπ νη ηεισλεηαθνί θαη λνκνζεηηθνί θαλνληζκνί πνπ νξίδνπλ φηη νη εμαγσγέο ζα πξέπεη λα είλαη χςνπο επξψ (δηαζάθεζε εμαγσγήο) θαη άλσ αλαγλψξηζαλ ηελ εμαγσγή κηθξψλ δεηγκάησλ σο ηκήκα εμαγσγήο κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγεζνχλ πάξα πνιιά πξνβιήκαηα. Ζ παξαγσγή ελφο θαξκάθνπ απαηηεί ηξεηο θάζεηο. Ζ θάζε θάζε κπνξεί λα δηαξθέζεη 5 ρξφληα απφ ηελ αλαθάιπςε ηνπ θαξκάθνπ. Σα θάξκαθα πεξλνχλ απφ πνιιέο πεηξακαηηθέο δηαδηθαζίεο θαη κηα επηρείξεζε κπνξεί λα πξνκεζεπηεί απφ ηελ εηαηξία πεπηίδηα θαη άιια ζπλαθή πξντφληα γηα ηελ παξαζθεπή ηνπ θαξκάθνπ ηεο ψζηε λα πεηχρεη ηελ ζσζηή ζχλζεζε θαξκάθνπ γηα ηα λνζήκαηα πνπ επηδηψθεη λα επηθέξεη ηελ ίαζε 1. Χζηφζν, ε επηρείξεζεπειάηεο ελδέρεηαη λα κελ ρξεζηκνπνηήζεη ηειηθά ηα πξντφληα ηεο C ζηελ ηειηθή ζχλζεζε ηνπ πξντφληνο αιιά ζηελ δηαδηθαζία ηεο πεηξακαηηθήο παξαζθεπήο ηνπ ζην πιαίζην ησλ εξεπλψλ πνπ γίλνληαη γηα λα επηηεπρζεί έλα θάξκαθν κε νπζίεο πνπ έρεη ζπγθεθξηκέλεο ηδηφηεηεο. Ζ δηαδηθαζία απηή επνκέλσο γηα ηελ νπνία απαηηείηαη εμαγσγή πεξηνξηζκέλνπ αξηζκνχ δεηγκάησλ πξντφληνο ζηηο ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ 156

157 παξαθσιχεη ηελ ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο θαη θαηαξγεί ηελ νξζή εμαγσγηθή ηεο δξάζε. 3. Οη γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο γηα ηελ έγθξηζε ηεο λέαο παξαγσγηθήο κνλάδαο, ε βαξηά θνξνιφγεζε απφ ην ειιεληθφ θξάηνο, ην κεγάιν παξαγσγηθφ θφζηνο(εηζθνξέο) πγθεληξσηηθά ζχκθσλα κε ηνλ παξαθάησ πίλαθα ηα πην ζεκαληηθά εκπφδηα πνπ δεκηνπξγνχληαη γηα ηελ C πξνέξρνληαη απφ ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο θαη αθνξνχλ θπξίσο γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ παξνπζηάδνληαη εληφο Διιάδαο. Σα γξαθεηνθξαηηθά εκπφδηα αθνξνχλ ην λνκνζεηηθφ πιαίζην ησλ εμαγσγψλ ζηελ Διιάδα αιιά θαη ηηο θξαηηθέο αγθπιψζεηο σο πξνο ηελ επέθηαζε ηεο παξαγσγηθήο κνλάδαο ηεο C (ρξνλνβφξεο δηαδηθαζίεο γηα ηελ έγθξηζε αδεηψλ). Εεηήκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ην εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο είλαη ε έιιεηςε ζηειερψλ γηα κε ηηο θαηάιιειεο γλψζεηο θαη ηθαλφηεηεο θαη εκπεηξία ζηηο εμαγσγηθέο ιεηηνπξγίεο πνπ αληηκεησπίδεηαη ζε αξθεηά ζεκαληηθφ βαζκφ θαζψο θαη ε αδπλακία αλεχξεζεο θεθαιαίσλ γηα επελδχζεηο ζε πάγηα ζηνηρεία ζε πιήξε βαζκφ. Παξάιιεια ην απμεκέλν ιεηηνπξγηθφ θφζηνο ζπληζηά ηξνρνπέδε γηα ηελ C πνπ πξνθχπηεη απφ ην ηζρχνλ γξαθεηνθξαηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηε ρψξα καο. Χο κηθξή επηρείξεζε ε C κε ξηδηθέο θαηλνηνκίεο παξαηεξείηαη φηη δελ παξνπζηάδεη πξνβιήκαηα ζε ζρέζε ηα πξντφληα ηεο ή ην πεξηβάιινλ ησλ μέλσλ αγνξψλ 157

158 10.5 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθαξκνγήο ηεο θαηλνηνκίαο ηνπ πξντφληνο θαη ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ζηε δηεζλνπνίεζε θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο επηρείξεζεο απνηππψλεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ ε ζρέζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ δηεζλνπνίεζε είλαη ηθαλνπνηεηηθή. Γηα ην δηάζηεκα παξαηεξήζεθε αχμεζε ηεο γθάκαο ησλ πξντφλησλ, δπλαηφηεηα ζε γηα είζνδν ζε λέεο αγνξέο πνπ κάιηζηα εληζρχεηαη απφ ηελ δηαθήκηζε θαη πξνψζεζε πξντφλησλ θαζψο θαη βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ αγαζψλ ζε κέηξην βαζκφ. Χο πξνο ηηο δηαδηθαζίεο δελ παξνπζηάδεηαη βειηίσζε ηεο επειημίαο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, σζηφζν παξνπζηάδεηαη κέηξηνο βαζκφο ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ φγθνπ παξαγσγήο θαη ηεο κείσζεο ηνπ θφζηνπο αλά παξαγφκελε κνλάδα θάηη πνπ βειηηψλεη θαη ηελ νηθνλνκηθή ζέζε ηεο επηρείξεζεο. 158

159 Χο πξνο ηηο δηαδηθαζίεο δελ παξνπζηάδεηαη βειηίσζε ηεο επειημίαο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαζφηη ε επηρείξεζε βξίζθεηαη ζε ζηαζεξή ηξνρηά παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο,σζηφζν παξνπζηάδεηαη κέηξηνο βαζκφο ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ φγθνπ παξαγσγήο θαη ηεο κείσζεο ηνπ θφζηνπο αλά παξαγφκελε κνλάδα θάηη πνπ βειηηψλεη θαη ηελ νηθνλνκηθή ζέζε ηεο επηρείξεζεο ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Γαπάλεο γηα θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηόηεηεο Γαπάλεο γηα αγνξά κεραλεκάησλ & εμνπιηζκνχ Γαπάλεο γηα έξεπλα αγνξάο & δηαθήκηζε Γαπάλεο γηα εζσηεξηθή έξεπλα θαη αλάπηπμε (απφζεκα γλψζεο) Γαπάλεο θαηάξηηζεο πξνζσπηθνχ Παξαγσγηθή δηαδηθαζία 159

160 Οη θαηλνηνκίεο πνπ εθαξκφδνληαη θαηά ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαζψο θαη ηα θαηλνηφκα πιηθά πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ παξαζθεπή ησλ πξντφλησλ ηα νπνία εμάγνληαη ζηηο αγνξέο ζηφρνπο ξίρλνπλ ζε έλα κηθξφ πνζνζηφ ην θφζηνο δηάζεζεο θαη ην παξαγσγηθφ θφζηνο φπσο έρεη παξαηεξεζεί ζχκθσλα κε ηε δηνίθεζε. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε C έρεη πξαγκαηνπνηήζεη ζεκαληηθέο επελδχζεηο ζε ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ πςειήο ηερλνινγίαο θαη ζε ζπζηήκαηα ειέγρνπ ηεο πνηφηεηαο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο χςνπο επξψ γεγνλφο πνπ ηεο έδσζε πξαγκαηηθή ψζεζε γηα ηελ εδξαίσζε ηεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Σν πνζφ πνπ έρεη δαπαλεζεί γηα εμνπιηζκφ θαη κεραλήκαηα απφ ηελ ίδξπζε ηεο επηρείξεζεο ην 1990 είλαη εθαηνκκχξηα επξψ ελψ θαηά ηελ ηειεπηαία εμαεηία αλέξρεηαη ζε γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ηελ ηδηαίηεξε έκθαζε γηα επέλδπζε ζηελ Καηάξηηζε Πξνζσπηθνύ Χο πξνο ηηο δαπάλεο γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηα ηειεπηαία 3 ρξφληα ( ) ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη θαιχπηνπλ ην ¼ ηνπ κηζζνινγηθνχ θφζηνπο. Ζ ηφζν κεγάιε επέλδπζε ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάξηηζε ηνπ πξνζσπηθνχ νθείιεηαη ζην φηη θαη νη εξγαδφκελνη-εξεπλεηέο ηεο επηρείξεζεο παξφηη κπνξεί λα είλαη θάηνρνη δηδαθηνξηθνχ ή κεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ ζπνπδψλ δελ είλαη σζηφζν θαηαξηηζκέλνη θαη εμεηδηθεπκέλνη ζην λα εληαρζνχλ άκεζα ζηελ ζπγθεθξηκέλε παξαγσγηθή δηαδηθαζία ζχκθσλα κε ηε δηνίθεζε ζπλεπψο ε επηρείξεζε έρνληαο σο ζηφρν ηελ επίηεπμε ζπλερψλ ξηδηθψλ θαη νξηαθψλ θαηλνηνκηψλ δίλεη εμέρνπζα ζέζε ζηελ θαηάξηηζε. Γηα ηελ δηεηία ε επέλδπζε ζε δαπάλεο παξαηεξνχκε φηη είλαη ζηαζεξή. Σα ηξία πξψηα ρξφληα ηεο απαζρφιεζεο νη εξγαδφκελνη εληάζζνληαη ζε πξφγξακκα ζπλερνχο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο απφ ηελ επηρείξεζε γεγνλφο πνπ δηθαηνινγεί ην χςνο ηεο δαπάλεο. Χο πξνο ηελ αχμεζε ηνπ απνζέκαηνο γλψζεο ε δηνίθεζε ηελ ηειεπηαία πεληαεηία έρεη δαπαλήζεη ην πνζφ ησλ ζε εζσηεξηθή έξεπλα θαη αλάπηπμε. Έξεπλα αγνξάο θαη δηαθήκηζε ζνλ αθνξά ηελ έξεπλα αγνξάο θαη ηελ δηαθήκηζε ε δηνίθεζε επελδχεη εηεζίσο γηα ηελ ζπκκεηνρή ηεο ζε δηεζλείο εθζέζεηο αιιά πιεξνθφξεζε ζε ζρέζε κε ηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ. ιεο νη δαπάλεο πνπ πξαγκαηνπνηεί ε επηρείξεζε γηα έξεπλα εζηηάδνπλ ζην λα αλαθαιχπηνπλ λέεο κεζφδνπο γηα ηελ παξαζθεπή ησλ πξντφλησλ θαη 160

161 λέα ελδηάκεζα πιηθά πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ ζχλζεζε θαη εμέιημε ησλ πξντφλησλ. Πξνο ελίζρπζε ηνπ εξεπλεηηθνχ ηεο έξγνπ ην 2007 ε επηρείξεζε έιαβε επηρνξεγήζεηο επξψ απφ ην θξάηνο. Έξεπλα θαη Αλάπηπμε Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 90 ν ηδηνθηήηεο κε ηηο αλαθαιχςεηο ηνπ δηέδσζε ηελ ρξεζηκφηεηα ηεο ρισξν-trityl ξεηίλεο θαη ηεο πβξηδηθήο δηαδηθαζίαο ζηελ ρεκηθή ζχλζεζε ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πεπηίδην ακηλνμένο. Ζ εηαηξία ζπλερίδεη ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε, κέζσ ζπλζεηηθψλ ηερληθψλ, ησλ πην ζχλζεησλ πεπηηδίσλ. Σν 2001 θαη ην 2002 βξαβεχηεθε απφ ηελ Roche σο ν κεγαιχηεξνο πξνκεζεπηήο πεπηηδίσλ. Ζ έξεπλα θαη ε αλάπηπμε παξνπζηάδεηαη εληαηηθή. Ζ αλαδήηεζε γηα λέα ζθεπάζκαηα είλαη επηηαθηηθή θαζφηη ε δήηεζε γηα αληηθαξθηληθά θάξκαθα είλαη ζην δελίζ ελψ ηαπηφρξνλα απαξαίηεηεο είλαη θαη νη εθαξκνγέο γηα αλαζηνιή ησλ αξλεηηθψλ παξελεξγεηψλ. Ζ επηρείξεζε έρεη ζαλ φξακα ηεο λα δηακνξθψλεη ε ίδηα ηεο αλάγθεο ηεο αγνξάο δειαδή λα θηλεί ην ελδηαθέξνλ ησλ κεγάισλ πειαηψλ ηεο κε θαηλνηφκα πξντφληα. Σα πεηξάκαηα ηεο αλαγλσξίδνληαη θαζφηη θέξλεη θαηλνηφκεο ιχζεηο γηα ηελ ζχλζεζε κεξηθψλ απφ ηηο πην ζχλζεηεο πξσηεΐλεο θαη πεπηίδηα. Ζ επηρείξεζε θάλεη ζπλεξγαζίεο κε πιεζψξα θαξθνβηνκεραληψλ, εηαηξίεο πνπ παξάγνπλ πεπηίδηα, επηρεηξήζεηο start-up, εηαηξίεο βηνηερλνινγίαο θαη παλεπηζηήκηα. Πάλσ απφ ην 30% ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηεο εηαηξίαο ζπκκεηέρεη ζε πνηνηηθνχο ειέγρνπο θαη ιεηηνπξγεί ζε εηδηθέο νκάδεο θαηαγξαθήο ησλ δηαδηθαζηψλ ηεο παξαγσγήο. Με βάζε απηά ηα δεδνκέλα ε επηρείξεζε επηηπγράλεη ηε ζπκκφξθσζε ζηνπο θαλφλεο θαη ηηο εμεηδηθεπκέλεο αλάγθεο ησλ πειαηψλ ηεο. Σν επίπεδν θαηάξηηζεο ηνπ επηζηεκνληθνχ δπλακηθνχ ηεο εηαηξίαο είλαη ηδηαίηεξα πςειφ, ελψ ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη δεκηνπξγεζεί κηα αμηφινγε ππνδνκή πςειήο ζηάζκεο απνηεινχκελε απφ θνξπθαίνπο επηζηήκνλεο. Σν ζχλνιν ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ απαζρνινχληαη ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία αζρνινχληαη ηαπηφρξνλα εμ νινθιήξνπ κε ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο θαη κάιηζηα ζπζηεκαηηθά. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην ηκήκα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο απαζρνινχληαη ζηαζεξά 15 άηνκα. Σν ζχλνιν ησλ εξγαδνκέλσλ είλαη 30. Σν ½ επνκέλσο ηνπ πξνζσπηθνχ απαζρνιείηαη δηαξθψο κε ηελ θαηλνηνκηθή παξαγσγηθή 161

162 δηαδηθαζία. Απφ ηα 15 άηνκα πνπ απαζρνινχληαη ζην ηκήκα έξεπλαο θη αλάπηπμεο ηα 10 αλήθνπλ ζε αλψηαηεο βαζκίδεο εθπαίδεπζεο κε δηδαθηνξηθφ θαη κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο γεγνλφο πνπ ππνγξακκίδεη ηελ έκθαζε πνπ δίλεηαη ζηελ ζηειέρσζε ηνπ ηκήκαηνο R&D κε πξνζσπηθφ ζε εμεηδηθεπκέλε γλψζε φπσο παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθά ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. Βαζκίδα Δθπαίδεπζεο Αξηζκόο Δξγαδνκέλσλ Σκήκα R&D Γηδαθηνξηθφ (Phd) : 15 Μεηαπηπρηαθφ(Μaster) : 15 ΑΔΗ 5 χλνιν απαζρνινχκελσλ ζηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε: 15/30 ΣΔΗ 5 Λχθεην 10 χλνιν:30 Πίλαθαο αλάιπζεο εθπαίδεπζεο εξγαδνκέλσλ θαη απαζρφιεζεο ζην ηκήκα E&A Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε επηρείξεζε μεθίλεζε απφ ηε δηαξθή αλαδήηεζε γηα λέεο κεζφδνπο ζηελ παξαζθεπή ησλ πξσηετλψλ ηνπ ίδηνπ ηνπ ηδηνθηήηε πνπ έρεη δηαηειέζεη θαζεγεηήο ζην Παλεπηζηήκην Παηξψλ. Καηά ην δηάζηεκα ραξαθηεξηζηηθά ε C παξνπζηάδεη εληαηηθφ ξπζκφ ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε. Χζηφζν παξαηεξείηαη φηη ην πλεχκα ζπλερνχο αλαδήηεζεο γηα θαηλνηνκία ζπγθεληξψλεηαη ζηελ επηηειηθή νκάδα θαη ζπγθεθξηκέλα ζην πξφζσπν ηνπ ηδηνθηήηε. Ο θχξηνο ιφγνο είλαη φηη ε παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ είλαη ρακειή θαη δελ εμειίζζεηαη κε απνηέιεζκα ζην πιαίζην ηεο ζπγθεθξηκέλεο επηρείξεζεο λα κελ αλαπηχζζεηαη κε ηνπο απαηηνχκελνπο ξπζκνχο 69.Παξ φια απηά ππάξρνπλ θίλεηξα ακνηβψλ πξνζσπηθνχ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ αλάπηπμε θαηλνηνκηψλ ζηα πξντφληα θαη είλαη bonus ζην κηζζφ. 69 ε αληίζεζε κε ρψξεο φπσο ε Γεξκαλία φπνπ αληίζηνηρεο επηρεηξήζεηο θαξκάθσλ θπξηαξρεί ε δηάρπζε γλψζεο θαη δηαξθνχο αλαδήηεζεο γηα θαηλνηνκίεο απφ ην πξνζσπηθφ. Γεξκαληθέο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ έρνπλ 20% αλζξψπηλν δπλακηθφ πνπ πξνέξρεηαη απφ ζεκηλάξηα θαη ιακβάλνπλ νηθνλνκηθή ππνζηήξημε απφ ηε κεηξηθή ηνπο ρψξα. 162

163 ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Δμαγσγέο/Κχθινο εξγαζηψλ 99,60% 86,87% 99,60% 99,60% 99,60% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/κχθινο εξγαζηψλ 81,39% 95,82% 110,84% 48,73% 46,83% Κέξδε/Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία (ROI) -31,18% 4,02% -2,90% 1,16% -53,48% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/δλεξγεηηθφ 10,96% 18,25% 19,70% 9,14% 4,93% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/δμαγσγέο 81,72% 110,31% 111,28% 48,93% 47,02% Κέξδε/Δμαγσγέο -25,48% 4,43% -3,23% 0,57% -25,15% Κέξδε/Ίδηα θεθάιαηα (ROE) -3,50% 0,77% -0,59% 0,11% -2,69% Κέξδε/χλνιν παγίσλ (ROA) -8,77% 1,58% -0,93% 0,17% -4,42% Κέξδε / χλνιν πσιήζεσλ (ROS) -25,38% 3,85% -3,22% 0,57% -25,05% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Κχθινο εξγαζηψλ Οη θαηλνηνκίεο πνπ εθαξκφδνληαη θαηά ηελ παξαγσγή ησλ πξντφλησλ θαζψο θαη ηα θαηλνηφκα πιηθά πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ παξαζθεπή ησλ πξντφλησλ έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα λα κεηψλεηαη ην θφζηνο δηάζεζεο θαζψο θαη ην θφζηνο παξαγσγήο. Σν πνζφ πνπ έρεη δαπαλεζεί γηα εμνπιηζκφ θαη κεραλήκαηα απφ ηελ ίδξπζε ηεο επηρείξεζεο είλαη πεξίπνπ επξψ ελψ θαηά ηελ ηειεπηαία εμαεηία αλέξρεηαη ζε, πεξίπνπ επξψ γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ηελ ηδηαίηεξε έκθαζε γηα επέλδπζε ζηελ πςειή ηερλνινγία. Χο πξνο ηηο δαπάλεο γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηα ηειεπηαία 3 ρξφληα ( ) ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη θαιχπηνπλ ην ¼ ηνπ κηζζνινγηθνχ θφζηνπο. Ζ ηφζν κεγάιε επέλδπζε ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάξηηζε ηνπ πξνζσπηθνχ νθείιεηαη ζην φηη θαη νη εξγαδφκελνη-εξεπλεηέο ηεο επηρείξεζεο παξφηη κπνξεί λα είλαη θάηνρνη δηδαθηνξηθνχ ή κεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ ζπνπδψλ δελ είλαη σζηφζν θαηαξηηζκέλνη θαη εμεηδηθεπκέλνη ζην λα εληαρζνχλ άκεζα ζηελ ζπγθεθξηκέλε παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Σα ηξία πξψηα ρξφληα ηεο απαζρφιεζεο νη εξγαδφκελνη εληάζζνληαη ζε πξφγξακκα ζπλερνχο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο απφ ηελ επηρείξεζε γεγνλφο πνπ δηθαηνινγεί ην χςνο δαπάλεο. ιεο νη δαπάλεο πνπ πξαγκαηνπνηεί ε επηρείξεζε γηα έξεπλα εζηηάδνπλ ζην λα αλαθαιχπηνπλ λέεο κεζφδνπο γηα ηελ παξαζθεπή ησλ πξντφλησλ θαη λέα ελδηάκεζα πιηθά πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ ζχλζεζε θαη εμέιημε ησλ πξντφλησλ. Πξνο ελίζρπζε ηνπ εξεπλεηηθνχ ηεο έξγνπ ην 2007 ε επηρείξεζε έιαβε επηρνξεγήζεηο επξψ απφ ην θξάηνο. 163

164 Δαπάνεσ για καινοτομία/κύκλοσ εργαςιών 120,00% 100,00% 80,00% 81,39% 95,82% 110,84% 60,00% 40,00% 48,73% 46,83% 20,00% 0,00% Κέξδε / Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία Ο θχθινο εξγαζηψλ ηεο εηαηξίαο ηα ηειεπηαία ρξφληα είλαη βαίλεη κεηνχκελνο γεγνλφο πνπ αληαλαθιά ηε γεληθφηεξε νηθνλνκηθή ζπγθπξία ηεο παγθφζκηαο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο. Παξ φια απηά παξαηεξνχκε φηη θαη ην θφζηνο ησλ πσιεζέλησλ κεηψλεηαη, ηφζν απφ ηε κείσζε ηνπ κεηαβιεηνχ θφζηνο φζν θαη απφ ηε κείσζε ηνπ θφζηνο παξαγσγήο πνπ έρεη επηηεπρζεί απφ ηελ πηνζέηεζε κηαο θαηλνηφκνπ βηνκεραληθήο παξαγσγήο πςειήο ηερλνινγίαο. Καηά ηελ ηειεπηαία ρξήζε νη πσιήζεηο ηεο εηαηξίαο κεηψζεθαλ αηζζεηά ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε ρξνληά γεγνλφο πνπ πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί απφ ηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο. Ζ κείσζε απηή ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο δε ζεκαίλεη θαη θέξδε γηα ηελ επηρείξεζε θαζψο νη κεγάιεο δαπάλεο γηα ην ηκήκα έξεπλα θαη αλάπηπμεο έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα ηελ εκθάληζε δεκηψλ ζηελ επηρείξεζε. Με απνηέιεζκα ν ζπγθεθξηκέλνο 164

165 δείθηεο λα είλαη κεησκέλνο θαη λα αληαλαθιά ηελ δπζηνθία ησλ επελδχζεσλ ζε θαηλνηνκία ζε ζρέζε κε ηελ επίηεπμε θέξδνπο. Ο δείθηεο απηφο κειινληηθά ελδέρεηαη λα βειηησζεί κηαο θαη νη δαπάλεο γηα θαηλνηνκία δελ έρνπλ άκεζν αληίθηππν ζηελ επίηεπμε ηνπ θέξδνπο. Θα πξέπεη λα γίλεη κηα κειέηε απφ ηελ επηρείξεζε πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλήζεη ην ρξνληθφ νξίδνληα ηεο απφδνζεο ησλ θαηλνηνκηθψλ δαπαλψλ πνπ πξαγκαηνπνηεί θαζψο θαη λα εμεηάζεη ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο παξαγσγήο έξεπλα θαη αλάπηπμεο, π.ρ. εληαηηθνπνίεζε ηεο ζπλεξγαζίαο κε εξεπλεηηθνχο θνξείο θαη ηδξχκαηα 10,00% Κζρδη/Δαπάνεσ για καινοτομία (ROI) 0,00% -10,00% ,00% -30,00% -40,00% -50,00% -60,00% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Δλεξγεηηθφ Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο εκθαλίδεηαη κεηνχκελνο θαζψο απφ ηε κηα νη δαπάλεο γηα θαηλνηνκία κεηψλνληαη ζε κηθξφ βαζκφ θαη απφ ηελ άιιε ην ζχλνιν ηνπ ελεξγεηηθνχ απμάλεηαη κέζσ ηεο αχμεζε ησλ απαηηήζεσλ. 165

166 Δμαγσγέο / Κχθινο εξγαζηψλ Απφ ην παξαθάησ δηάγξακκα παξαηεξνχκε ηελ εμέιημε ησλ εμαγσγψλ ζρεηηθά κε ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηεο επηρείξεζεο. Παξαηεξνχκε φηη ε επηρείξεζε είλαη πιήξσο εμαγσγηθή ζε πνζνζηφ 99,6% γεγνλφο πνπ ηελ θαζηζηά ζε κηα πιήξσο δηεζλνπνηεκέλε εηαηξία. Κέξδε / Δμαγσγέο Ζ ππάξμεη δεκηψλ ζηελ εηαηξία παξαζχξεη ην ζπγθεθξηκέλν δείθηε κεησκέλν. Ζ βειηίσζε απηνχ ηνπ δείθηε ζπλεπάγεηαη θαη χπαξμε θεξδψλ. Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Δμαγσγέο 166

167 Γηαρξνληθά παξαηεξνχκε φηη ν δείθηεο απηφο κεηψλεηαη θαζψο κεηψλνληαη νη δαπάλεο γηα θαηλνηνκία, ελψ νη εμαγσγέο παξακέλνπλ ζε ζηαζεξά επίπεδα. Απηφ ζεκαίλεη φηη ππάξρεη κηα ρξνληθή πζηέξεζε κεηαμχ ηεο εηζαγσγήο θαηλνηνκηψλ θαη ηεο αχμεζεο ησλ πσιήζεσλ, γεγνλφο πνπ καο δείρλεη ην δπλακηθφ ραξαθηήξα ησλ θαηλνηνκηψλ ηεο επηρείξεζεο. Σν γεγνλφο φηη νη εμαγσγέο ηεο επηρείξεζεο βξίζθνληαη ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα δείρλεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο θαηλνηνκίαο ηεο επηρείξεζεο. Απηφ φκσο δελ επαλαπαπεί ηε δηνίθεζε θαζψο ζέιεη λα θαηαζηήζεη ηελ εηαηξία ζε έλαλ ζεκαληηθφ παίθηε ζηε δηεζλή αγνξά θαη απηφ πεξλάεη κέζα απφ ηελ θαηλνηνκηθφηεηα, ραξαθηεξηζηηθφ ην νπνίν δεκηνπξγεί αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ 10.6 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 11 ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ Υ. A.E. Ζ επηρείξεζε «Υ Α.Δ.» είλαη κηα κηθξή ζε πξνζσπηθφ αιιά κηα απ ηηο ηξεηο ηζρπξφηεξεο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ θαηλνηφκα επηρείξεζε ε νπνία ηδξχζεθε ην 1936 κε ζηφρν λα θαιχςεη ηηο αλάγθεο ηνπ θαηαλαισηηθνχ θνηλνχ αιιά θαη ησλ πνιπάξηζκσλ θιάδσλ ηεο βηνκεραλίαο γηα πςειήο πνηφηεηαο αιάηη. Γηαηεξψληαο κηα παξάδνζε απφ ην 1936 ζηελ πξνζθνξά θπζηθνχ ζαιαζζηλνχ αιαηηνχ ε Υ. έρεη αλαπηχμεη φζνλ αθνξά ην θπζηθφ θαζαξηζκφ, κηα ηερλνινγία πξσηνπνξηαθή ζε παγθφζκην επίπεδν. To αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ηεο Υ. είλαη ε πςειή πνηφηεηα ησλ 167

168 πξντφλησλ πνπ επηηπγράλεη κέζσ ηεο θαηλνηνκηθήο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαζψο θαη ε ζπλέπεηα ηεο θαη εμαζθάιηζε ζηηο αλάγθεο ησλ θαηαλαισηψλ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Ζ θαηλνηνκία ζηε εηαηξία εκθαλίδεηαη απφ ηα πξψηα ρξφληα ηεο ιεηηνπξγία ηεο ζ έλαλ θιάδν πνπ απαηηεί θαηλνηνκίεο κε λέεο εθαξκνγέο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ην αληαγσληζηηθφ ηεο πιενλέθηεκα ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ Ζ θηινζνθία ηεο επηρείξεζεο βαζίδεηαη ζην λα αλαδεηά δηαξθψο λέεο κεζφδνπο γηα λέα θαη βειηησκέλα πξντφληα ζηελ αγνξά απ ηελ ίδξπζε ηεο. Γηα ην ιφγν απηφ ππάξρεη δηαξθήο επηθνηλσλία κε νκνεηδείο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ αιιά θαη θαηαζθεπαζηηθέο εηαηξείεο κεραλψλ δηαθφξσλ θιάδσλ ψζηε λα εληνπίδνληαη νη δηαθνξέο ησλ κεραλψλ θαη λα εθαξκφδνληαη λέεο παξαγσγηθέο ηερληθέο. Σα κεραλήκαηα βξίζθνληαη ζπλερψο ζε κηα δηαδηθαζία ηξνπνπνίεζεο θαη λέεο εθαξκνγέο πηνζεηνχληαη θαηά ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία νχησο ψζηε λα επηηπγράλνληαη ξηδηθέο θαη νξηαθέο θαηλνηνκίεο κε ζηφρν ηελ επίηεπμε θαη βειηηζηνπνίεζε ηεο παξαγσγηθήο απφδνζεο αιιά ηαπηφρξνλα θαη ηελ εμαζθάιηζε πςειφηεξεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Ζ Υ. είλαη πηζηνπνηεκέλε ζχκθσλα κε ηα πξφηππα ISO , ISO θαη κε HACCP φπνπ πηζηνπνηνχλ ηνλ νξζφ εζσηεξηθφ έιεγρν πνπ ππάξρεη εληφο ηεο παξαγσγηθήο κνλάδαο. Δμέρνπζα θαηλνηνκία παξαγσγήο απνηειεί ε θπζηθή κέζνδνο θαηεξγαζίαο άιαηνο, κέζνδν ηελ νπνία έρεη αλαπηχμεη κε ηελ πάξνδν ησλ εηψλ θαη βαζίδεηαη ζηελ εκπεηξία ηεο, ζε εθαξκνγέο πςειήο ηερλνινγίαο θαη ζε αξθεηέο επξεζηηερλίεο. Ζ ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ αλάγθε ηεο εηαηξίαο λα δηαθνξνπνηεζεί απφ ηνλ αληαγσληζκφ θαη λα παξέρεη ζηνπο πειάηεο θαηαλαισηέο πξντφληα άιαηνο πςειήο θαζαξφηεηαο πνπ έρνπλ παξαρζεί ρσξίο ηελ κέζνδν ηεο απνθξπζηάιισζεο. Ο ηξφπνο επεμεξγαζίαο ηνπ πξντφληνο γίλεηαη κε ζπγθεθξηκέλεο θαη μερσξηζηέο κεζφδνπο θαη θάησ απφ πςειέο θαη ζπγθεθξηκέλεο πξνδηαγξαθέο ψζηε ην ηειηθφ 168

169 πξντφλ πνπ θηάλεη ζηα ρέξηα ηνπ θαηαλαισηή λα εκπεξηέρεη θαη λα δηαηεξεί φια ηα κέηαιια θαη ηα ηρλνζηνηρεία ηνπ θπζηθνχ θη αθαηέξγαζηνπ πξντφληνο. Δθηφο απφ ηελ δηαθνξνπνηεκέλε παξαγσγηθή δηαδηθαζία ε Υ. παξνπζηάδεη θαηλνηνκία ζηνλ ηξφπν κείμεο ησλ πξψησλ πιψλ ζε αλαινγίεο ψζηε λα επηηεπρζνχλ νη θαηάιιειεο πξνδηαγξαθέο γηα ην ηειηθφ πξντφλ. Κάζε αιπθή δηαζέηεη αιάηη κε δηαθνξεηηθά ζπζηαηηθά γηα ην ιφγν απηφ ε Υ. επηιέγεη απφ θάζε αιπθή πνζφηεηεο ψζηε λα ειαρηζηνπνηεζνχλ νη αξλεηηθέο ηδηφηεηεο ησλ δηαθνξεηηθψλ πνζνηήησλ.70ζ επηρείξεζε αλαδεηά δηαξθψο λένπο ηξφπνπο θαη αλαινγίεο γηα λα πεηχρεη ην ζσζηφ απνηέιεζκα θαη ηελ θαηάιιειε δηαθνξνπνίεζε ζηα ζπζηαηηθά.. Δθηφο απφ ηελ δηαθνξνπνηεκέλε παξαγσγηθή δηαδηθαζία ε Υ. παξνπζηάδεη θαηλνηνκία ζηνλ ηξφπν κείμεο ησλ πξψησλ πιψλ ζε αλαινγίεο ψζηε λα επηηεπρζνχλ νη θαηάιιειεο πξνδηαγξαθέο γηα ην ηειηθφ πξντφλ. Κάζε αιπθή δηαζέηεη αιάηη κε δηαθνξεηηθά ζπζηαηηθά γηα ην ιφγν απηφ ε επηρείξεζε επηιέγεη απφ θάζε αιπθή πνζφηεηεο ψζηε λα ειαρηζηνπνηεζνχλ νη αξλεηηθέο ηδηφηεηεο ησλ δηαθνξεηηθψλ πνζνηήησλ. Ζ επηρείξεζε αλαδεηά δηαξθψο λένπο ηξφπνπο θαη αλαινγίεο γηα λα πεηχρεη ην ζσζηφ απνηέιεζκα θαη ηελ θαηάιιειε δηαθνξνπνίεζε ζηα ζπζηαηηθά. Απνηέιεζκα ηεο ηδηαίηεξεο κεζφδνπ επεμεξγαζίαο είλαη πξντφληα πνπ δηαηεξνχλ φια ηα θπζηθά θαη ρεκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο θη φια ηα απαξαίηεηα γηα ηνλ νξγαληζκφ ηρλνζηνηρεία φπσο θάιην, αζβέζηην, καγλήζην θ.α. θαη απηφ νθείιεηαη ζηνλ ηξφπν πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ε θξπζηάιισζή ηνπ ζηηο αιπθέο 71. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζηελ Δπξψπε εδψ θαη ρξφληα ππάξρεη ζαθήο δηαρσξηζκφο ησλ πξντφλησλ πνπ παξάγνληαη κε ηε θπζηθή κέζνδν απφ ηα πξντφληα απνθξπζηάιισζεο ηα νπνία ζπλήζσο εθεί πξνέξρνληαη απφ νξπθηά θνηηάζκαηα. 70 Γηα π.ρ. κηα αιπθή δηαζέηεη αιάηη φπνπ νη θφθθνη αιαηηνχ δηαζέηνπλ εγθιεηζκνχο πγξαζίαο ελψ ζε κηα άιιε νη θφθθνη δε δηαζέηνπλ απηφ ην ραξαθηεξηζηηθφ. 71 Ζ Διιάδα σο ρψξα κεζνγεηαθή, κε ηηο ειηφινπζηεο αθηέο ηεο επλνεί ηελ παξαγσγή θξπζηάιισλ άιαηνο. Σν πιενλέθηεκα ηνπ θπζηθνχ ζαιαζζηλνχ αιαηηνχ είλαη ε θξπζηαιιηθή δνκή ηνπ ζε αληίζεζε κε ην νξπθηφ. 169

170 Παξαθάησ παξαηίζεηαη κηα αλαιπηηθή πεξηγξαθή ησλ θαηλνηφκσλ εθαξκνγψλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Ζ παξαγσγηθή δηαδηθαζία πνπ ιακβάλεη ρψξα ζηελ επηρείξεζε καο, απνηειείηαη απφ ηα θαησηέξσ ζηάδηα : Απνζήθεπζε Ά Όιεο Θαιαζζηλνχ Αιαηηνχ: Σν αιάηη απνζεθεχεηαη ζε εμσηεξηθφ ηζηκεληέλην ζηιφ. ην θάησ κέξνο ηνπ ζηιφ ππάξρεη ζχζηεκα πνπ ελεξγνπνηείηε θαη αδεηάδεη πνζφηεηεο αιαηηνχ ζε κία κεηαθνξηθή ηαηλία θαη έηζη κεηαθέξεηαη ε Ά Όιε ζην επφκελν ζηάδην επεμεξγαζίαο. Πιχζηκν ηνπ αιαηηνχ. Σν πιχζηκν ηνπ αιαηηνχ ιακβάλεη ρψξα ζε ηξία ζηάδηα. Σν αιάηη πιέλεηαη κε άικε έηζη ψζηε λα αθαηξεζνχλ ε ιάζπε θαη άιια μέλα ζψκαηα απφ ην εμσηεξηθφ κέξνο ησλ θξπζηάιισλ. Ζ επεμεξγαζία ηεο άικεο γίλεηαη κε αλαθχθισζε θαη θαζίδεζε ζε αλνηθηέο δεμακελέο ψζηε λα επαλαρξεζηκνπνηεζεί θαζαξή. Οη δεμακελέο θαζαξίδνληαη κία θνξά ηελ εβδνκάδα. Σν αιάηη πεξλά απφ ηξία εηδηθά πιπληήξηα θαη ζηε ζπλέρεηα πεξλά ζην επφκελν ζηάδην επεμεξγαζίαο. ηέγλσκα ηνπ αιαηηνχ. Δδψ έρνπκε δχν βαζκίδεο ζηεγλψκαηνο. Ζ πξψηε βαζκίδα είλαη θπγνθεληξηθή θαη έρεη ζθνπφ ηελ αθαίξεζε ηεο κεγαιχηεξεο πνζφηεηαο ηνπ λεξνχ. Πξαγκαηνπνηείηε ζε εηδηθή ζνπξψζηξα. Σν λεξφ απνκαθξχλεηαη θαη απηφ ζηηο δεμακελέο θαζίδεζεο. Ζ δεχηεξε βαζκίδα ζηεγλψκαηνο γίλεηαη κε εκθχζεζε δεζηνχ αέξα ζε έλα μεξαληήξην. Ζ ζέξκαλζε ηνπ αέξα γίλεηαη κε ελαιιαγή ιαδηνχ αέξα. Απφξξηςε Ξέλσλ σκάησλ. Γηα λα επηηεπρζεί απηφ ρξεζηκνπνηείηαη εηδηθφ πξνεγκέλν ζχζηεκα ρξσκαηνδηαινγήο απφ φπνπ πεξλά ην αιάηη. Μεηά ην ζηάδην απηφ ην αιάηη πξνσζείηε ζην επφκελν ζηάδην. Κνζθίληζκα. Σα θαζαξηζκέλν πιένλ αιάηη πεξλάεη απφ εηδηθά θφζθηλα θαη ρσξίδεηαη ζηηο βαζηθέο θαηεγνξίεο. Δπίζεο κέξνο ηνπ αιαηηνχ ηξίβεηαη ζε κχιν γηα ηελ επίηεπμε ηνπ επηζπκεηνχ κεγέζνπο. Ζ απνζήθεπζε ηνπο γίλεηαη ζε αλνμείδσηα ζηιφ. Τπάξρνπλ ηξία ζηιφ γηα ην ηπξνθνκηθφ αιάηη, ηξία γηα ην καγεηξηθφ θαη επηηξαπέδην, έλα γηα ην βηνκεραληθφ αιάηη θαη δχν γηα ηελ άρλε (πνχδξα) ηνπ αιαηηνχ, πνπ πξνθχπηεη απφ ην ηξίςηκν ηνπ αιαηηνχ. Σν αιάηη πιένλ είλαη έηνηκν γηα ζπζθεπαζία. 170

171 πζθεπαζία. Απφ ηα ζηιφ ην αιάηη πεξλά ζηηο ζπζθεπαζηηθέο κεραλέο γηα ζπζθεπαζία. ην ζηάδην απηφ γίλεηαη θαη ε πξφζζεζε ησλ βειηησηηθψλ θαζψο θαη ε ησδίσζε ηνπ αιαηηνχ φπνπ πξαγκαηνπνηείηαη κε εηδηθνχο κεραληζκνχο δνζνκέηξεζεο. Τπάξρνπλ ηξείο κεραλέο γηα ζπζθεπαζία ζε ζαθνπιάθηα, κία γηα θηάιεο, κία γηα ηα ηπξνθνκηθά αιάηηα, θαη δχν κεραλέο γηα εηδηθέο ζπζθεπαζίεο πξνζθνξψλ. ηε ζπλέρεηα ην αιάηη ηνπνζεηείηαη ζε παιέηεο θαη θαηεπζχλεηαη ζηνπο ρψξνπο απνζήθεπζεο, έηνηκν γηα θφξησζε. Οη εμαγσγέο ηεο εηαηξίαο απμάλνληαη ζηαζεξά απφ ην έηνο 2009 έσο ζήκεξα. Σν 2010 ζε ζρέζε κε ην 2009 απμήζεθαλ θαηά 1,54%, ελψ ε ζπκκεηνρή ησλ εμαγσγψλ ζηηο πσιήζεηο γηα ην 2009 ήηαλ 7,5% ελψ γηα ην έηνο 2010 αλήιζαλ ζην 8,7%. Ο δείθηεο ησλ εμαγσγψλ καο δείρλεη φηη ε δηεζλνπνίεζε ηεο εηαηξίαο ζε ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ έρεη ζεηηθά απνηειέζκαηα, απμάλνληαο ηεο εμαγσγέο ηεο, παξ φια απηά φκσο ζαλ πνζνζηφ επί ησλ ζπλνιηθψλ πσιήζεσλ παξακέλεη ζε ρακειά επίπεδα. ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα επαλαπξνζδηνξηζηνχλ νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο δξαζηεξηνπνηείηαη ε εηαηξία ζηηο αγνξέο ηεο αιινδαπήο πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη πςειφηεξα απνηειέζκαηα θαη λα απμήζεη ηηο πσιήζεηο ηεο. Απφ ην παξαθάησ δηάγξακκα παξαηεξνχκε ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ ζπλνιηθψλ δαπαλψλ γηα θαηλνηνκία θαη ησλ εμαγσγψλ ηεο εηαηξίαο. Παξαηεξνχκε φηη νη δαπάλεο γηα θαηλνηνκία δελ επεξεάδνπλ ηηο εμαγσγέο. Δλψ νη εμαγσγέο ζε ζρέζε κε ηηο ζπλνιηθέο πσιήζεηο ηεο εηαηξίαο είλαη ζηαζεξέο θαη ζπγθεθξηκέλα ηε ρξήζε ηνπ 2006 νη εμαγσγέο ήηαλ 8,17% ησλ ζπλνιηθψλ πσιήζεσλ, ηε ρξήζε ηνπ ,36%, ηε ρξήζε ,30%, ηε ρξήζε ηνπ ,55% θαη ηέινο ηε ρξήζε ηνπ ,72%. Τπάξρεη κηα ζηαζεξή ζρέζε αλάκεζα ζηηο ζπλνιηθέο πσιήζεηο θαη ηηο εμαγσγέο. 171

172 Κόζηνο Πσιήζεσλ: Χο πξνο ην θφζηνο πσιήζεσλ παξαηεξνχκε φηη κεηψλεηαη απφ ρξήζε ζε ρξήζε ζηαζεξά, ην 2010 ζε ζρέζε κε ην 2009 κεηψζεθε θαηά 0,12%. Σν 2009 ζε ζρέζε κε ην 2008 κεηψζεθε θαηά 4,39% απφ απηφ ζπκπεξαίλνπκε φηη νη επελδχζεηο ζε πάγην εμνπιηζκνχ πνπ πξαγκαηνπνίεζε ε εηαηξία θαηά ην έηνο 2009 ζπλέβαιε ζηε κείσζε ηνπ θφζηνπο πσιήζεσλ θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αχμεζε ησλ πσιήζεσλ απμάλεηαη ην Μηθηφ απνηέιεζκα ηεο εηαηξίαο. Μηθηό απνηέιεζκα: α ζπλέπεηα ηεο αχμεζεο ησλ πσιήζεσλ θαη ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο πσιεζέλησλ είλαη ε αχμεζε ηνπ κηθηνχ απνηειέζκαηνο ηεο επηρείξεζεο θαη θαηά ζπλέπεηα ηνπ κηθηνχ πεξηζσξίνπ θέξδνπο. Ζ αχμεζε ηνπ κεηθηνχ πεξηζσξίνπ θέξδνπο αληαλαθιά ησλ αχμεζε ησλ πσιήζεσλ θαη εηδηθφηεξα ηελ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ. Απφ ηελ άιιε κεξηά νη επελδχζεηο πνπ πξαγκαηνπνίεζε, εηζάγνληαο ηελ θαηλνηνκία ζηελ παξαγσγηθήο ηεο δηαδηθαζία, ζπλέβαιαλ ζηελ 172

173 κείσζε ηνπ θφζηνπο ησλ πσιεζέλησλ. Απηφ ην κίγκα νδήγεζε ζηελ αχμεζε ηνπ κηθηνχ πεξηζσξίνπ θέξδνπο δίλνληαο πξννπηηθέο γηα κεγαιχηεξε αλάπηπμε ζην κέιινλ, θαζψο ζα κεηψλεηαη ην θφζηνο πσιεζέλησλ αλά κνλάδα πξντφληνο θαη απμάλνληαη νη πσιήζεηο κέζσ ησλ εμαγσγψλ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ Χο πξνο ηελ θαηλνηνκία πξντφλησλ ε Υ. αθνινπζεί ηηο δπν κεγαιχηεξεο εγέηηδεο ηνπ θιάδνπ, κηκνχκελε ηηο δξάζεηο ηνπο αιιά ηαπηφρξνλα πξαγκαηνπνηψληαο ζπλερείο νξηαθέο θαηλνηνκίεο σο πξνο ηα πξντφληα ηεο. Ζ κελ πξψηε εηαηξία είλαη 70% εμαγσγηθή δξαζηεξηνπνηνχκελε ζε πάλσ απφ 17 ρψξεο, ε δεχηεξε έρεη εμίζνπ ζεκαληηθή δπλακηθή εμάγνληαο ζε 14 ρψξεο θαη νη δπν αλήθνπλ ζε νκίινπο ελψ ηξίηε ζε θαηάηαμε αθνινπζεί ε Υ. Γεληθφηεξα, ε πνιηηηθή ηεο X. βαζίδεηαη ζηελ δηαηήξεζε ηεο θπζηθφηεηαο ησλ πξντφλησλ ηεο γη απηφ θαη ε επεμεξγαζία ηεο ησλ πξντφλησλ ηεο γίλεηαη κε θπζηθνχο ηξφπνπο θαη ζπγθεθξηκέλεο πξνδηαγξαθέο. Χζηφζν, νη νξηαθέο θαηλνηνκίεο θαη βειηηψζεηο ησλ πξντφλησλ ηεο Υ. πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 2000 πην ελεξγά ζπλδπαζκέλεο ηαπηφρξνλα κε ηελ εμαγσγηθή ηεο δξάζε. πγθεληξσηηθά ηα πξντφληα πνπ παξνπζηάδνπλ θαηλνηνκίεο θαη βειηηψζεηο είλαη ηα παξαθάησ: «Άλζνο ηεο ζάιαζζαο»: Άλζνο αιαηηνχ. Αλάκεζα ζηα πξφζθαηα θαηλνηφκα πξντφληα ε Υ. ην 2010 εηζήγαγε ζηελ αγνξά πξηλ απφ ηνπο αληαγσληζηέο γηα πξψηε θνξά απνθιεηζηηθά ην λέν πξντφλ «FDS» (δηεζλήο νλνκαζία)ή αιιηψο «Αλζφο ηεο ζάιαζζαο» ζηελ ειιεληθή θαη δηεζλή αγνξά σο απνηέιεζκα επηζηακέλεο εζσηεξηθήο έξεπλαο πνπ είρε μεθηλήζεη απφ ην Ζ θαηλνηνκία ηνπ βαζίδεηαη ζηελ ζπγθεθξηκέλε ζχζηαζε ηνπ. πνπ πξνέξρεηαη απφ ηηο ληθάδεο πνπ ζρεκαηίδνληαη ζηηο αιπθέο, πξηλ απφ ηε ζπγθέληξσζε ηνπ γλσζηνχ αιαηηνχ ζην ππζκέλα ηνπο. Πην αλαιπηηθά, θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο θξπζηάιισζεο ηνπ αιαηηνχ ζηηο Αιπθέο, πξψηα ζρεκαηίδνληαη ληθάδεο αιαηηνχ ζηελ επηθάλεηα ηνπ λεξνχ θαη ζηε ζπλέρεηα φζν απμάλεηαη ην πάρνο ηνπ επηθαλεηαθνχ ζηξψκαηνο, νη θξχζηαιινη βαξαίλνπλ θαη απνηίζεληαη ζηνλ ππζκέλα φπνπ θαη δεκηνπξγνχλ ην ηειηθφ ζηξψκα. Μία πνζφηεηα ληθάδσλ ζπιιέγεηαη κε ην ρέξη (κε απφρεο), πξηλ ηελ ελαπφζεζε ηνπ ζηνλ ππζκέλα θαη ζπζθεπάδεηαη φπσο είλαη ρσξίο θακία απνιχησο επεμεξγαζία. 173

174 Σν ζπγθεθξηκέλν πξντφλ δηαηεξεί φπσο είλαη πξνθαλέο φιε ηε θπζηθή ζχζηαζε θαη ηελ πξσηνγελή γεχζε απφ ηε θχζε, γη απηφ θαη ζεσξείηαη πξντφλ πνιπηειείαο. Θεσξείηαη ην θαιχηεξν αιάηη θαη είλαη αξθεηά αθξηβφ. Γελ έρεη ππνζηεί θακία θαηεξγαζία, νπφηε πεξηέρεη ηρλνζηνηρεία φπσο θζφξην, καγλήζην, θάιην, αζβέζηην ζπιιέγεηαη κε ην ρέξη. Μαδεκέλν θαη θαζαξηζκέλν κε ην ρέξη, ζθξαγίδεηαη θαηφπηλ κ έλα πψκα απφ θειιφ, ζε έλα θαιιηηερληθά ζρεδηαζκέλν θνπηί ησλ 125γξ, πνπ ην θα πγθεληξψλεηαη ζηελ επηθάλεηα ηνπ λεξνχ ζηηο αιπθέο. Παξάιιεια ε κνλαδηθή ζπζθεπαζία ηνπ είλαη πξσηφηππε κε εηδηθφ θέιιηλν θαπάθη θαη ην θαζηζηά ακέζσο σο έλα πξντφλ πνιπηειείαο. Αιάηη ειεχζεξεο ξνήο-ησδηνχρν: πξφθεηηαη γηα αιάηη εμαηξεηηθήο πνηφηεηαο πνπ κέζσ εηδηθήο επεμεξγαζίαο εκπινπηίδεηαη κε ηψδην. Σν ζπγθεθξηκέλν πξντφλ είλαη εηδηθά παξαζθεπαζκέλν θαη επεμεξγαζκέλν ψζηε λα θαηαπνιεκά παζήζεηο φπσο ηελ ησδηνπελία θαζψο θαη ελδεκηθή βξνγρνθήιε φπνπ ε επηρείξεζε ην εμάγεη εδψ θαη αξθεηά ρξφληα.. Σπξνθνκηθά αιάηηα: Δδψ θαη ρξφληα ηα ηπξνθνκηθά αιάηηα είλαη ζπλπθαζκέλα κε ηελ ειιεληθή ηπξνθνκία. Ζ Υ. έρεη εμαζθαιίζεη πξψηε ζέζε ζηηο δηεζλείο αγνξέο κηαο εμαηξεηηθή ηνπο πνηφηεηα πνπ ηα θαζηζηά ηδαληθά φρη κφλν γηα ηα ειιεληθά ιεπθά ηπξηά αιά θαη γηα κεγάιε πνηθηιία ιεπθψλ ηπξηψλ ησλ μέλσλ αγνξψλ. Ζ κνλαδηθή πνηφηεηα αλαγλσξίδεηαη πιένλ θαη απφ ηηο ηπξνθνκηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ εμσηεξηθνχ θαη εμαζθαιίδεη ηελ πξψηε ζέζε γηα ηε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία απηνχ ηνπ πξντφληνο. Ζ Υ. είλαη ε κφλε επηρείξεζε ηνπ θιάδνπ επεμεξγαζίαο άιαηνο πνπ έρεη θαηλνηνκήζεη παξάγνληαο εηδηθήο επεμεξγαζίαο, κνξθνινγίαο θαη ζχζηαζεο αιάηη γηα απηνχο ηνπ δπν ζπγθεθξηκέλνπο θιάδνπο. Αιάηη εηδηθά επεμεξγαζκέλν γηα ηαηξηθέο ρξήζεηο: κηα αθφκα θαηλνηνκία πξντφληνο απνηειεί θαη κηα εηδηθή κνξθή άιαηνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζε λνζνθνκεηαθνχο νξνχο,ε X.έρεη πξνρσξήζεη ζ απηήλ ηελ πξσηνπνξία αθνινπζψληαο ηηο αλάγθεο ηεο εγρψξηαο αιιά θαη δηεζλνχο αγνξάο. Υαξηνθπιάθην πξντόλησλ Πξντόληα γηα καγεηξηθή ρξήζε 174

175 απηήλ ηελ θαηεγνξία αλήθνπλ ηα θξπζηαιιηθά θαη ηα θνηλά Φπζηθά ζαιαζζηλά αιάηηα ζε ζαθνπιάθηα, ζε ςηινχο θαη ρνλδξνχο θφθθνπο. Αξίζηεο πνηφηεηνο ηδαληθά γηα ην καγείξεκα. Ησδηνχρν ζαιαζζηλφ αιάηη ρνληξφ εληειψο θπζηθφ θαη απφιπηα θαζαξφ πξντφλ πςειψλ πξνδηαγξαθψλ πεξηέρεη ησδηνχρν καγλήζην, ηρλνζηνηρεία απαξαίηεηα γηα ηελ αλζξψπηλν νξγαληζκφ Ησδηνχρν ζαιαζζηλφ αιάηη ςηιφ εληειψο θπζηθφ κε φια ηα ζπζηαηηθά ηεο ειιεληθήο ζάιαζζαο ππξσηφ ηδαληθφ γηα ηνπξζηά, παζηά θαη ειηέο Πξντόληα επηηξαπέδηα Αιάηηα εμαηξεηηθήο πνηφηεηαο, ειεχζεξεο ξνήο, ηδαληθά γηα ην καγείξεκα θαη ην ηξαπέδη. Δκπινπηηζκέλα κε ηψδην γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ησδηνπελίαο θαη ηεο ελδεκηθήο βξνγρνθήιεο. Πξντόληα γηα βηνκεραληθή ρξήζε: Ζ εηαηξία παξέρεη εμαηξεηηθά πξντφληα γηα πνηθίιεο ρξήζεηο φπσο είλαη ε βπξζνδεςεία, ηα βαθεία, ε αξηνπνηεία, ε απνζθιήξπλζε λεξνχ θ.α. Σπξνθνκηθά αιάηη: Δηδηθήο πνηφηεηαο θαη επεμεξγαζίαο ηπξνθνκηθά αιάηηα πνπ έρνπλ δηαθξηζεί ζηηο μέλεο αγνξέο γηα ηελ πνηφηεηα ηνπο. Γηαηίζεληαη ζε 3 κεγέζε θφθθσλ, ζε ζάθνπο ησλ 5, 10 θαη 25 Κηιψλ. Αιάηη Απνζθιήξπλζεο: Aιάηη θξπζηαιιηθφ ρνληξφ θαηάιιειν γηα απνζθιεξσηέο λεξνχ θαη πηζίλεο. Πξσηνγελέο άιαο: Αθαηέξγαζην, θξπζηαιιηθφ, ζαιαζζηλφ, ρνλδξφθνθθν αιάηη θαηάιιειν γηα απνρηνληζκνχο Αιάηη θξπζηαιιηθφ εηδηθήο θνθθνκεηξίαο: θαηάιιειν γηα γηα εμεηδηθεπκέλεο βηνκεραληθέο ρξήζεηο θφλε θαξλνζέι: θφλε αλαθξπζηαιισκέλνπ αιαηηνχ θαηάιιειν γηα βηνκεραληθή ρξήζε Πξντόληα γηα εζηίαζε: 175

176 Ζ Υ. παξέρεη ζηελ γθάκα ηεο θαη ηα θαζηεξσκέλα πξντφληα catering, θαηάιιεια θαη εχρξεζηα γηα εζηηαηφξηα, μελνδνρεία θαη ρνξνχο καδηθήο εζηίαζεο ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Ζ επηρείξεζε έρνληαο εδξαηψζεη κηα ζηαζεξή ζέζε ζηελ ειιεληθή αγνξά ζεψξεζε σο βαζηθφ ηεο ζηφρν λα εηζέιζεη ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ ψζηε λα απμήζεη ην κεξίδην ηεο ζε κηα κεγαιχηεξε ή δηαθνξνπνηεκέλε αγνξά. Ζ θεξδνθνξία ηεο επηρείξεζεο ζα εμαζθαιίζεη ηε βησζηκφηεηα ηεο ιφγσ ηνπ απμεκέλνπ αληαγσληζκνχ ζηελ ειιεληθή αγνξά απφ ηνπο δπν κεγάινπο αληαγσληζηέο ηνπ θιάδνπ. Ζ ηηκνινγηαθή πνιηηηθή επεξεάδεηαη απ ηνλ αληαγσληζκφ ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ ζηελ Διιάδα ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ κε απνηέιεζκα ε επηρείξεζε λα ζηξαθεί ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη επηθξαηεί ζθιεξφο αληαγσληζκφο ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ. Βαζηθφ θίλεηξν εμαγσγψλ είλαη ε εθκεηάιιεπζε ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο φπσο είλαη ε κνλαδηθή πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ ηεο πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ θαηλνηνκηθφ ηξφπν επεμεξγαζίαο ηεο πξψηεο χιεο, ε επξεία γθάκα πξντφλησλ κε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά πνπ δηαθνξνπνηνχληαη ζηελ αγνξά. Έλα αθφκα θίλεηξν εμσζηξέθεηαο είλαη ε δηαξθψο απμαλφκελε δήηεζε ζε κεγάιεο πνζφηεηεο ζηηο μέλεο αγνξέο γηα θπζηθφ ζαιαζζηλφ αιάηη θαζφηη ζην ραξηνθπιάθην ησλ πειαηψλ ηεο πέξα απφ ηνπο απινχο θαηαλαισηέο ζπγθαηαιέγνληαη θαη πνιιέο επηρεηξήζεηο απφ ηνπο θιάδνπο ηεο θισζηνυθαληνπξγίαο, βπξζνδεςίαο, ρεκηθήο βηνκεραλίαο (απνξξππαληηθά), θαιιπληηθψλ, βηνκεραλία χδαηνο (γηα απνζθιήξπλζε ηνπ λεξνχ) θαζψο θαη κεγάιεο μελνδνρεηαθέο εγθαηαζηάζεηο. Σν θαηαλαισηηθφ κνληέιν γηα πςειφ βηνηηθφ επίπεδν ησλ αγνξψλ-ζηφρσλ πνπ εηζάγνπλ ζαιαζζηλφ αιάηη ζηξέθεηαη ζηελ αγνξά κε επεμεξγαζκέλσλ θπζηθψλ πξντφλησλ πνπ δηαηεξνχλ ηα θπζηθά ζπζηαηηθά θαη ηηο ηδηφηεηεο ηνπο φπνπ ην θαηαηάζζνπλ ζε είδνο πνιπηειείαο γηαηί πξνέξρεηαη απφ ηηο ειιεληθέο ζάιαζζεο. ηφρνο κέζα απφ ηελ εμαγσγηθή δξάζε ηεο επηρείξεζεο είλαη ε παξαγσγή εμεηδηθεπκέλσλ πξντφλησλ πξνζαξκνζκέλε ζηηο απαηηήζεηο ηεο δηεζλνχο αγνξάο θαζψο θαη ε επίηεπμε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. Δλψ κηα αθφκα πξνζδνθία είλαη ε δηαξθήο ελεκέξσζε επί ησλ θαηαλαισηηθψλ ηάζεσλ θαη ε πξφζβαζε ζε ηερλνγλσζία. 176

177 11.3 ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Άκεζεο εμαγσγέο Ζ Υ. δξαζηεξηνπνηείηαη εμαγσγηθά ζε 9 ρψξεο δηεζλψο. Άκεζεο εμαγσγέο πξαγκαηνπνηνχληαη ζε 7 απφ ηηο 9 ρψξεο. πλνιηθά ε Υ. δηαλέκεη ην 10% ηεο εηήζηαο παξαγσγήο ηεο. χκθσλα κε ηε δηνίθεζε ε κέζνδνο δηεζλνπνίεζεο είλαη ε θαιχηεξε θαζφηη ε Υ. εμαζθαιίδεη ακεζφηεηα κε ηνπο πειάηεο ηεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο. ηελ πεξίπησζε ησλ άκεζσλ εμαγσγψλ ε Υ. αλαιακβάλεη εμ νινθιήξνπ ηνλ εληνπηζκφ ησλ αιινδαπψλ πειαηψλ, ην κάξθεηηλγθ, ηε δηεθπεξαίσζε φισλ ησλ γξαθεηνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ, ηελ κεηαθνξά πξντφλησλ θαη ηελ εμαζθάιηζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο εμαγσγηθήο ζηξαηεγηθήο θαζψο θαη ηελ εθηίκεζε ηνπ βαζκνχ θεξεγγπφηεηαο ηνπ ησλ μέλσλ επηρεηξήζεσλ πνπ ελδηαθέξνληαη λα αγνξάζνπλ πξντφληα ηεο. Ο ξπζκφο ηεο εμαγσγηθήο ζηξαηεγηθήο ηεο Υ. παξνπζηάδεηαη ζηαζεξφο κε ηελ Υ. θάζε 2 ρξφληα λα εηζέξρεηαη ζε κηα λέα αγνξά ελψ ηα κεξίδηα ηεο ζηαδηαθά λα απμάλνληαη ζηηο εθάζηνηε αγνξέο. Δμαγσγέο κέζσ εκπόξσλ Άκεζεο Δμαγσγέο κέζσ ηνπηθψλ εκπφξσλ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηνλ Καλαδά θαη ηε Ρνπκαλία. Ζ επηρείξεζε πξαγκαηνπνηεί παξαγσγή θαη ζπζθεπαζία ηνπ πξντφληνο θαη ζηελ ζπλέρεηα ηα πξντφληα πσινχληαη ζην εμσηεξηθφ σο Private Label απφ ηηο εηαηξίεο εκπφξσλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο δηεζλνπνίεζεο ηεο Υ. είλαη ζρεηηθά ρακεινχ θφζηνπο θαη νη νηθνλνκηθνί θίλδπλνη είλαη πνιινί ρακεινί θαζψο δελ ρξεηάδεηαη απφ ηελ επηρείξεζε λα εληνπίζεη δίθηπα δηαλνκήο, νχηε λα πξνρσξήζεη ζε ζηξαηεγηθή πξνψζεζεο, δηαλνκήο θαη πξνβνιήο θαζφηη νη δξαζηεξηφηεηεο απηέο είλαη ζηελ αξκνδηφηεηα ησλ ηνπηθψλ εκπφξσλ φπνπ δηακνξθψλνπλ θαη ηελ αληίζηνηρε ηηκνινγηαθή πνιηηηθή ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Ο θιάδνο ηνπ αιαηηνχ ζηελ Διιάδα ρσξίδεηαη ζε δχν ζθέιε: Σν έλα ζθέινο είλαη ε παξαγσγή ηνπ πξσηνγελνχο αιαηηνχ πνπ γίλεηαη ζηηο αιπθέο απφ ηελ εηαηξία «Διιεληθέο Αιπθέο Α.Δ.» πνπ αλήθεη θαη ειέγρεηαη απφ ην ειιεληθφ δεκφζην θαη ην άιιν ζθέινο είλαη ε βηνκεραλνπνίεζε ή αιιηψο επεμεξγαζία ηεο πξψηεο χιεο απφ ηηο ππάξρνπζεο βηνκεραλίεο θαη βηνηερλίεο θαη ε δηάζεζε ζηελ αγνξά δηαθφξσλ πνηθηιηψλ 177

178 άιαηνο πξνο θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηεο. ην δεχηεξν ζθέινο θπξηαξρνχλ δπν εηαηξείεο αλάκεζα ηνπο θαη ε Υ. ζπλνιηθά κε πνζνζηφ 90% ηεο αγνξάο ηνπ νηθηαθνχ αιαηηνχ, ην δε ππφινηπν θαηαλέκεηαη ζε δπν εηαηξείεο ζηε Β. Διιάδα θαζψο θαη 3-4 κηθξέο βηνηερλίεο νηθνγελεηαθνχ ραξαθηήξα. Ζ δηαηήξεζε ηεο πξψηεο ζέζεο ζηελ αγνξά είλαη ν καθξνρξφληνο ζηξαηεγηθφο ζηφρνο πνπ απαηηεί λα θαηλνηνκεί ε Υ. δηαξθψο. Οη θξίζηκνη παξάγνληεο επηηπρίαο ζηνλ θιάδν καθξνπξφζεζκα γηα ηελ Υ. ζα είλαη ε ζπλερήο βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ θαζψο θαη ε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο. Χο πξνο ηελ ζηξαηεγηθή ησλ εμαγσγψλ ηεο ε επηρείξεζε ζθνπεχεη λα επεθηαζεί κέζα ζηα επφκελα δπν ρξφληα ζηελ αγνξά ηεο Απζηξαιία αιιά θαη ζε πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο ρψξεο, S.W.O.T. ΑΝΑΛΤΖ Γπλαηόηεηεο Τςειή ηερλνγλσζία Γηαξθήο αλαδήηεζε γηα θαηλνηνκίεο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία αιιά θαη γηα γέλεζε θαηλνηφκσλ πξντφλησλ Τςειή πνηφηεηα πξντφλησλ Οξγαλσκέλν εμαγσγηθφ δίθηπν πνπ δηαξθψο απμάλεηαη πλέπεηα θαη επειημία ζηηο αλάγθεο ησλ πειαηψλ Αδπλακίεο Πεξηνξηζκέλε αλαγλσξηζηκφηεηα ηνπ brand-name ζηελ αγνξά Τςειή έληαζε ηνπ αληαγσληζκνχ απφ ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ πγθέληξσζε ηνπ πςεινχ κεξηδίνπ αγνξάο ζην εμσηεξηθφ απφ κνλνπψιηα ηνπ θιάδνπ Τςειφ παξαγσγηθφ θφζηνο πνπ επηβαξχλεη ηελ νηθνλνκηθή ζέζε ηεο επηρείξεζεο Δπθαηξίεο 178

179 Γπλαηφηεηα πεξαηηέξσ αλάπηπμεο εμαγσγψλ ζηελ αγνξά ηνπ Καλαδά θαη ησλ Ζ.Π.Α.(αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο) Απεηιέο Πηζαλή είζνδνο άιισλ πξντφλησλ απφ ηηο αληαγσληζηηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ πνπ θαηέρνπλ πςειή ζέζε ζηελ αγνξά ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Χο πξνο ηηο εμαγσγέο ηεο ε επηρείξεζε αληηκεησπίδεη ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ ηα ππεξβνιηθά θφζηε κεηαθνξάο θαη ηνλ κεγάιν αληαγσληζκφ ζηηο ηηκέο ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ. ζνλ αθνξά ηηο εζσηεξηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο επηρείξεζεο ζε κέηξην βαζκφ ε Υ. έρεη λ αληηκεησπίζεη σο εκπφδην ην επηπιένλ θφζηνο πνπ επσκίδεηαη πξνθαηαβνιηθά ε εμαγσγηθή επηρείξεζε πξνθεηκέλνπ λα πξνζαξκφζεη ην πξντφλ ηεο ζηηο πξνηηκήζεηο ησλ αιινδαπψλ πειαηψλ αιιά θαη ζηηο απαηηήζεηο ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ ηεο ρψξαο εμαγσγήο. Σν θπξηφηεξν δήηεκα πνπ πξνθχπηεη είλαη ην θνζηνβφξν παξαγσγηθφ θχθισκα. Ζ χπαξμε κεγάινπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο απνηειεί ηξνρνπέδε γηα ηελ εμαγσγηθή δξάζε ηεο επηρείξεζεο. Χο πξνο ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ην πξν τφλ δπζθνιία ζηελ εχξεζε πειαηψλ ζηηο αιινδαπέο ρψξεο ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ 179

180 γεγνλφο πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ εχξεζε θαιψλ θαη αμηφπηζησλ αληηπξνζψπσλ ή δηαλνκέσλ ζηηο μέλεο αγνξέο. Ζ ππνθίλεζε ηνπο γηα λα πξνσζνχλ ελεξγά ηα πξντφληα ηεο επηρείξεζεο απνηειεί ζνβαξφ δεηνχκελν γηα ηελ δηνίθεζε. χκθσλα κε ηνπο Albaum,Strandskov θαη Duerr (1998) ππάξρνπλ νξηζκέλα θξηηήξηα επηινγήο ελφο θαινχ αληηπξνζψπνπ φπσο ν βαζκφο αθνζίσζεο ηνπ αληηπξνζψπνπ ζην ζπγθεθξηκέλν πξντφλ θαη ζηελ ζπγθεθξηκέλε αγνξά, νη ηθαλφηεηεο κάξθεηηλγθ, πξνγξακκαηηζκνχ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ γλψζεσλ γηα ηελ ηνπηθή αγνξά, παξάγνληεο δηεπθνιχλζεηο ησλ εμαγσγψλ φπσο νη δηαζπλδέζεηο ηνπ αληηπξνζψπνπ κε ηηο αξρέο θαη νη γλψζεηο κε ηηο ζρεηηθέο γιψζζεο 72. πγθεληξσηηθά, ηα εκπφδηα πνπ αληηκεησπίδεη ε Υ. θαηά ηηο εμαγσγέο ηεο απνηππψλνληαη αλαιπηηθά ζην παξαθάησ δηάγξακκα. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ηα θπξηφηεξα πξνβιήκαηα πνπ απαζρνινχλ ηελ επηρείξεζε ζπγθεληξσηηθά αθνξνχλ ηελ δηαλνκή θαη ηελ πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ ζε ζρεηηθά κέηξην πξνο αξθεηά ζεκαληηθφ βαζκφ ζχκθσλα κε ηελ θιίκαθα πνπ έρεη ηεζεί. Εεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηε δηαλνκή θαη ηελ πξνψζεζε θαζψο θαη ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ην πξντφλ θαη ηελ ηηκή νθείινληαη ζην φηη ε Υ. απνηειεί παξάδεηγκα επηρείξεζεο πνπ εμάγεη ζε πεξηνξηζκέλν πνζνζηφ ηα πξντφληα ηεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο ελψ δξαζηεξηνπνηείηαη θπξίσο ζηελ εγρψξηα αγνξά θαη ηαπηφρξνλα ηα θαηλνηνκηθά πξντφληα ηεο βξίζθνληαη ζην ζηάδην ηεο εηζαγσγήο ηνπο ζηηο δηεζλείο αγνξέο ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Απφ ηε ίδξπζε ηεο ε Υ. αλ θαη κηθξή ζε κέγεζνο δηαθνξνπνηείηαη παξαδνζηαθά ζε ζρέζε κε ηνπο αληαγσληζηέο ηεο θπξίσο σο πξνο ηελ παξαγσγηθή ηεο δηαδηθαζία αιιά σο πξνο ηα πξντφληα ηεο αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ν αληαγσληζκφο είλαη πνιχ κεγάινο κε απνηέιεζκα ε Υ λ αθνινπζεί ηελ θαηλνηνκία ησλ άιισλ δπν κεγάισλ εγέηηδσλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ. Ζ εμαγσγηθή ζηξαηεγηθή ηεο επηρείξεζεο ζε αιάηη μεθίλεζε ην 1996 απφ ηελ Δπξψπε θαη ζπγθεθξηκέλα απφ ηελ Απζηξία κε επηηπρία, ελψ ην 1998 ε Υ. αλνίρηεθε ζηελ αγνξά ηεο Γεξκαλίαο ησλ Ζ.Π.Α θαη ηεο Κχπξνπ φπνπ παξαηεξείηαη ζεκαληηθή αχμεζε ησλ πσιήζεσλ. ηαδηαθά, ε επηρείξεζε βξίζθεηαη ζε δηαξθή θαηλνηφκα εθαξκνγή παξαγσγηθψλ αιιαγψλ. 72 «Γηεζλείο Δπηρεηξεκαηηθέο Γξαζηεξηφηεηεο» Η.Υαηδεδεκεηξίνπ,εθδφζεηο Αλίθνπια, 203,ζει

181 Σν 2000 ε Υ. επεθηάζεθε ζηνλ Καλαδά εμάγνληαο κεγάιν φγθν αιαηηνχ θπξίσο γηα βηνκεραληθή ρξήζε θαη απνρηνληζκνχο. Σν 2001 εμαγσγέο μεθίλεζαλ ζηελ Μάιηα ελψ ην 2003 ε επηρείξεζε εηζέξρεηαη ζηελ αγνξά ηεο Βνπιγαξίαο ηεο Ρνπκαλίαο θαη ην 2005 ζηελ Σζερία. Παξάιιεια, απφ ην 2006 ε Υ. βξίζθεηαη ζπλερψο ζε δηαξθή δηαδηθαζία εζσηεξηθήο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο θαζψο θαη πεηξακαηηζκψλ κε ζθνπφ ηελ εηζαγσγή λέσλ πξντφλησλ ζηελ αγνξά. Ζ έκθαζε απηή δίλεηαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ κεγάιε επέλδπζε ζε πξνεγκέλν εμνπιηζκφ φπνπ παξαηεξείηαη απφ ην 2008 κέρξη ζήκεξα. Σν 2010 ε Υ. πξνρψξεζε ζε εμαγσγή ηνπ «άλζνπο αιαηηνχ» ελφο θαζαξά θαηλνηφκνπ πξντφληνο ζηελ αγνξά ηεο Γεξκαλίαο πνπ απνηειεί πξντφλ πνιπηειείαο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη δήηεζε παξνπζηάδεηαη θη απφ αγνξέο ηεο Αθξηθήο φκσο δε δίλεηαη έκθαζε γηα πνηνηηθά πξντφληα γηα ιφγνπο νηθνλνκηθνχο κε απνηέιεζκα λα κελ πξαγκαηνπνηνχληαη εμαγσγέο ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθαξκνγήο ηεο θαηλνηνκίαο ηνπ πξντφληνο θαη ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ζηε δηεζλνπνίεζε θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο επηρείξεζεο απνηππψλεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα ζνλ αθνξά ηα απνηειέζκαηα ζρεηηθά κε ηα πξντφληα πςειφο βαζκφο παξαηεξείηαη σο πξνο ηελ αχμεζε ηεο γθάκαο ησλ αγαζψλ θαη ηεο βειηίσζεο ηεο 181

182 πνηφηεηαο ηνπο θαη κεζαίνο βαζκφο παξαηεξείηαη σο πξνο ηελ είζνδν ζε λέεο αγνξέο ή ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο. Χο πξνο ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ηελ ηειεπηαία πεληαεηία παξνπζηάδεηαη πςειφο βαζκφο επειημίαο θαη κεζαίνο βαζκφο αχμεζεο ηεο ηθαλφηεηα ηνπ φγθνπ παξαγσγήο θαη ηεο κείσζεο ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλά παξαγφκελε κνλάδα. πκπεξαίλνπκε επνκέλσο φηη ε εθαξκνγή θαηλνηνκίαο ζηελ Υ. δηεπξχλεη ηελ γθάκα ησλ πξντφλησλ βειηηψλεη ηελ πνηφηεηα θαη ηελ επειημία ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, βνεζά ζηελ είζνδν ζε λέεο αγνξέο δειαδή ηελ εμαγσγηθή ηεο δξάζε ελψ εληζρχεη ζεκαληηθά ηνλ φγθν παξαγσγήο θαη ην θφζηνο αλά κνλάδα παξαγσγήο Απφ ηε δξάζε ηεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο ε επηρείξεζε πξνέβε ζε θάπνηεο κηθξέο δηαθνξνπνηήζεηο ζηα πξντφληα ηεο ζηελ πεξηεθηηθφηεηα ηνπο ζε νξηζκέλα ζπζηαηηθά γηα ηελ θαιχηεξε θάιπςε ησλ αλαγθψλ ησλ θαηαλαισηψλ. Ζ εμαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο Υ. βειηηψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο ελψ ε νηθνλνκηθή θξίζε απφ ην 2008 θαη κεηά δελ επεξεάδεη ηηο εμαγσγέο ηεο επηρείξεζεο. Απφξξνηα ησλ θαηλνηνκηθψλ εθαξκνγψλ ηεο είλαη φηη ηα πξντφληα ηεο έρνπλ θαηαμησζεί ζηελ δηεζλή αγνξά σο θπζηθά πξντφληα πςειήο πνηφηεηαο θαη απνθηνχλ νινέλα θαη κεγαιχηεξα κεξίδηα αγνξάο. 182

183 ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Παξαθάησ παξνπζηάδεηαη κηα αλάιπζε πνπ αθνξά ηηο επελδχζεηο γηα ηηο θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο ηελ ηειεπηαία πεληαεηία πλνιηθά, ε επηρείξεζε παξνπζηάδεηαη λα επελδχεη ζε θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε απμεηηθφ ξπζκφ θάζε ρξφλν πνπ ππνδειψλεη ηελ ηζρπξή ηάζε ηεο γηα ηελ απφθηεζε ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ζηηο αγνξέο Γαπάλεο γηα αγνξέο παγίσλ θαη ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ , , , , ,57 Γαπάλεο γηα έξεπλα αγνξάο θαη δηαθήκηζε 1.500, , , , ,00 Γαπάλεο γηα άδεηεο θαη δηθαηψκαηα 6.280, , ,40 0, ,90 πλνιηθέο δαπάλεο θαηλνηνκίαο , , , , ,47 Αγνξέο Παγίσλ: Χο πξνο ηνλ ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ, νη κεραλνινγηθέο εγθαηαζηάζεηο ηεο Υ. ζεσξνχληαη απφ ηηο πιένλ ζχγρξνλεο ηνπ θιάδνπ θαη ε ηερλνγλσζία πνπ έρεη απνθηεζεί είλαη ην θξπθφ «ραξηί» ηεο εηαηξίαο. Απφ ηνλ παξαπάλσ πίλαθα παξαηεξνχκε φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο 5εηίαο πνπ εμεηάδνπκε, ε εηαηξία ην 2008 πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεηο ηεο ηάμεσο ησλ ,99 επξψ πξνθεηκέλνπ λα εηζάγεη ζηελ αγνξά κηα θαηλνχξγηα θαηεγνξία άιαηνο πνπ πξννξίδεηαη γηα ηνπο βηνκεραληθνχο θιάδνπο ηεο κπηζθνηνπνηίαο θαη ηεο αξηνπνηίαο θαη ηαπηφρξνλα λ απμήζεη ηελ παξαγσγηθή ηεο δπλακηθφηεηα. Δπίζεο ην έηνο 2009 πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεηο ηεο ηάμεσο ησλ ,84 επξψ ζην πιαίζην ηεο ελίζρπζεο ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ λέα θαηεγνξία άιαηνο. πλνιηθά, ε εηαηξία θαηά ηα έηε 2008 θαη 2009 πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεηο ηεο ηάμεσο ησλ ,83 επξψ. Ζ παξαπάλσ επελδχζεηο παγίνπ ελεξγεηηθνχ αθνξνχλ ηελ εηζαγσγή εμειηγκέλσλ κεραλεκάησλ πνπ ζπκβάινπλ ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο θαη ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο θαη θπξίσο ζηελ αχμεζε ηνπ ραξηνθπιαθίνπ ησλ πξντφλησλ. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε αιιά θαη σο πάγηα πνιηηηθή ε Υ. έξρεηαη ζε επαθή κε νκνεηδήο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ αιιά θαη κε επηρεηξήζεηο θαηαζθεπαζηηθέο ηεο Οιιαλδίαο, Αγγιίαο θαη ηνπ Βειγίνπ απ ηηο νπνίεο αγνξάδεη κεραλήκαηα θαη ηα ηξνπνπνηεί δηαξθψο κε ζηφρν ηελ δηαθνξνπνίεζε ηεο. 183

184 Έξεπλα Αγνξά θαη δηαθήκηζε: Ζ εηαηξία θάζε ρξφλν πξαγκαηνπνηεί δαπάλεο γηα εμσηεξηθή έξεπλα αγνξάο κε ηελ βνήζεηα εμσηεξηθήο εηαηξίαο χςνπο επξψ ζε κηα πξνζπάζεηα λα ζθπγκνκεηξήζεη ηηο πξνηηκήζεηο ηεο αγνξάο ψζηε λα αθνινπζήζεη ηελ θαηάιιειε ζηξαηεγηθή γηα δηαθνξνπνίεζε ηνπ πξντφληνο ηεο ελψ νη δαπάλεο γηα δηαθήκηζε είλαη ειάρηζηεο. Δμσηεξηθή Έξεπλα θαη Αλάπηπμε: Οη δαπάλεο ηεο επηρείξεζεο ηελ ηειεπηαία πεληαεηία σο πνζνζηφ επί ηνπ ηδίξνπ θαη ηνπ ελεξγεηηθνχ γηα έξεπλα είλαη κηθξέο. Ζ πνιηηηθή ηεο επηρείξεζεο γηα έξεπλα είλαη εμσηεξηθή θαζψο αλαηίζεηαη απφ ηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο ζε εμσηεξηθά εξγαζηήξηα ε βηνηηθή βειηίσζε ησλ πξντφλησλ σζηφζν ε επηηειηθή νκάδα ηεο επηρείξεζεο αζρνιείηαη λα ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα κε ηελ E&A. Έξεπλα θαη Αλάπηπμε Ζ επηρείξεζε δελ δηαζέηεη απηνχζην ηκήκα Δ&Α γηα ιφγνπο θαζαξά νηθνλνκηθνχο αλ θαη ηελ απαζρνιεί ζνβαξά ε δεκηνπξγία ηνπ. Πνιηηηθή ηεο Υ είλαη ε επηηειηθή νκάδα λ απνθαζίδεη λα εμ νινθιήξνπ κε ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ θαζψο θαη ηελ εθαξκνγή νξηαθψλ θαηλνηνκηψλ ζηηο παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ζηξέθεηαη ζε εμσηεξηθή έξεπλα θαη αλάπηπμε ζε ηλζηηηνχηα, θέληξα εξεπλψλ θαη ζε ρεκηθά εξγαζηήξηα. Χο πξνο ηελ ζηειέρσζε ηεο εηαηξίαο ε πνιηηηθή ηεο απνζθνπεί ζην λα απαζρνιεί ζηηο δηνηθεηηθέο ζέζεηο πηπρηνχρνπο ελψ γηα ηηο ηερληθέο ζέζεηο ε παλεπηζηεκηαθή γλψζε δελ είλαη απαξαίηεηε θαζψο ην δεηνχκελν γηα ηελ γξακκή παξαγσγήο ηεο επηρείξεζεο είλαη εμεηδηθεπκέλνη ηερλίηεο ζε ζπγθεθξηκέλα κεραλήκαηα. πλνιηθά ε Υ. δηαζέηεη 30 άηνκα πξνζσπηθφ. Ο θχξηνο ζηφρνο ηεο επηρείξεζεο είλαη Βαζκίδα Δθπαίδεπζεο Δξγαδνκέλσλ Αξηζκόο Δξγαδνκέλσλ Απαζρνινύκελνη κε ηελ Δ&Α Μεηαπηπρηαθφ(Μaster) 1 ΑΔΗ : 4 Λχθεην 10 ύλνιν: 30 ύλνιν 4/30 Πίλαθαο αλάιπζεο εθπαίδεπζεο εξγαδνκέλσλ θαη απαζρόιεζεο 184

185 Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ππάξρεη πλεχκα δηαξθνχο αλαδήηεζεο γηα θαηλνηνκία πνπ ζπγθεληξψλεηαη ζηελ επηηειηθή νκάδα φπνπ δηαξθψο αλαδεηά λέεο βειηηψζεηο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαη γηα ηνλ παξαπάλσ ιφγν δελ ππάξρνπλ θίλεηξα ακνηβψλ πξνζσπηθνχ πνπ λα ζπλδένληαη κε ηελ αλάπηπμε θαηλνηφκσλ πξντφλησλ. ζνλ αθνξά ηελ θαηάξηηζε ηνπ πξνζσπηθνχ ε Υ. δελ έρεη επελδχζεη κε δηθφ ηεο πξνυπνινγηζκφ ζε θαηάξηηζε σζηφζν ζπκκεηέρεη ζπλερψο ζε επξσπατθά πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο θαη απφθηεζεο δεμηνηήησλ ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θπξίσο ζε δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Δμαγσγέο/Κχθινο εξγαζηψλ 8,17% 8,36% 7,30% 7,55% 8,72% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/κχθινο εξγαζηψλ 1,05% 4,41% 12,80% 4,84% 0,66% Κέξδε/Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία (ROI) 77,25% 21,97% 15,26% 45,03% 221,61% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/δλεξγεηηθφ 0,82% 3,42% 9,36% 3,49% 0,46% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/δμαγσγέο 12,89% 52,75% 175,40% 64,15% 7,63% Κέξδε/Δμαγσγέο 9,96% 11,59% 26,77% 28,88% 16,90% Κέξδε/Ίδηα θεθάιαηα (ROE) 1,53% 1,87% 3,41% 3,98% 2,71% Κέξδε/χλνιν παγίσλ (ROA) 1,81% 2,37% 4,41% 4,79% 3,45% Κέξδε / χλνιν πσιήζεσλ (ROS) 0,81% 0,97% 1,95% 2,18% 1,47% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Κχθινο εξγαζηψλ Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο καο δείρλεη ην πνζνζηφ ησλ δαπαλψλ γηα θαηλνηνκία ζε ζρέζε κε ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηεο εηαηξίαο. Ο δείθηεο απηφο παξνπζηάδεη κηα απμεηηθή ηάζε κέρξη ην έηνο ηνπ 2008, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη ε επηρείξεζε έθαλε απμεκέλεο δαπάλεο γηα θαηλνηνκία, ηφζν ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία φζν θαη ζηελ εμέιημε ησλ πξντφλησλ ηεο. Απφ ην 2008 θαη κεηά ν δείθηεο παξνπζηάδεη κηα αηζζεηή πηψζε, γεγνλφο πνπ αληαλαθιά ηε κείσζε ησλ δαπαλψλ γηα θαηλνηνκία ζηελ επηρείξεζεο. Δηδηθά ην 2009 δελ απέθηεζε θακία άδεηα θαη δηθαίσκα εθκεηάιιεπζεο, ελψ νη δαπάλεο γηα απφθηεζε παγίσλ γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο κεηψζεθαλ. Σέινο, ην έηνο 2010 νη δαπάλεο γηα κεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ κεηψζεθαλ αηζζεηά, θαζψο δελ ππήξρε ε αλάγθε γηα πεξαηηέξσ εμέιημε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. 185

186 ην παξαθάησ δηάγξακκα παξαηεξνχκε ηε ζρέζε κεηαμχ ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ θαη ηνπ θφζηνπο πσιεζέλησλ. Ζ θαηλνηφκα παξαγσγηθή δηαδηθαζία πνπ ρξεζηκνπνηεί ε εηαηξία έρεη ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο. Δηδηθά απφ ην έηνο ηνπ 2008 έσο ην 2010 ε εηαηξία κεηψλεη αηζζεηά ην κεηαβιεηφ ηεο θφζηνο ζε πεξίνδν φπνπ νη δαπάλεο γηα θαηλνηνκία έρνπλ κεησζεί. Απηφ καο επηβεβαηψλεη ην γεγνλφο φηη νη δαπάλεο γηα θαηλνηνκία δελ πνξεχνληαη κε ηελ απφδνζε ζηνλ θχθιν εξγαζηψλ θαη ζηα θέξδε, ππάξρεη κηα ρξνληθή πζηέξεζε κεηαμχ ηεο εηζαγσγήο θαηλνηνκία θαη ηεο απφδνζεο ηεο. Κέξδε / Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία Σα θαζαξά θέξδε ηεο επηρείξεζεο απμάλνληαη δηαρξνληθά, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη ε εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζηελ επηρείξεζε έρεη ζπκβάιεη ζην λα κεησζεί απφ ηε κία ην θφζηνο παξαγσγήο θαη απφ ηελ άιιε ην λέν θαηλνηφκν πξντφλ πνπ 186

187 παξάγεη ην δηαζέηεη ζηε δηεζλή αγνξά θαζψο ραξαθηεξίδεηαη αληαγσληζηηθφ ζρεηηθά κε ηα πξντφληα ηνπ θιάδνπ ελζσκαηψλνληαο πάλσ ηνπ πνιιά θαηλνηφκα ραξαθηεξηζηηθά. Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Δλεξγεηηθφ Σν ελεξγεηηθφ ηεο επηρείξεζεο παξνπζηάδεηαη ζηαζεξφ κε κηθξέο απμνκεηψζεηο πνπ δεκηνπξγνχλ αλεπαίζζεηα απνηειέζκαηα ζην ζπγθεθξηκέλν δείθηε. ην παξαθάησ δηάγξακκα παξαηεξνχκε ην πνζνζηφ ησλ δαπαλψλ πνπ πξαγκαηνπνηεί ε εηαηξία ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ηνπ ελεξγεηηθνχ. Σα ζρεηηθά απηά πνζνζηά καο δείρλνπλ φηη ε επηρείξεζε έσο ην 2009 δαπαλνχζε έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ γηα ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ γεγνλφο πνπ ηε βνήζεζε ζηελ αλάπηπμε θαηλνηνκηθψλ πξντφλησλ θαζψο θαη ζηε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ ηεο θφζηνπο. Σν έηνο 2010 νη δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο κεηψζεθαλ θαζψο ε εηαηξία είρε νινθιεξψζεη ην πξφγξακκα δξάζεο ηεο ζρεηηθά κε ηελ παξαγσγηθή ηεο δηαδηθαζία θαη ηελ εμέιημε ησλ πξντφλησλ ηεο. 187

188 Ζ εηαηξία εμαθνινπζεί λα πξαγκαηνπνηεί δαπάλεο γηα ηελ εμεηδίθεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο, ελψ παξαθνινπζεί ηελ αγνξά θαη ηνλ θιάδν πξνθεηκέλνπ λα είλαη ελήκεξε γηα ηηο εμειίμεηο κε ζηφρν ηελ αλαβάζκηζε ησλ πξντφλησλ ηεο πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεί ην αληαγσληζηηθφ ηεο πιενλέθηεκα. Δθηφο απφ ηελ θαηλνηνκηθή δπλακηθή ηεο επηρείξεζεο γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα κεηξεζεί θαη ε εμαγσγηθή ηεο δχλακε. Δμαγσγέο / Κχθινο εξγαζηψλ ην παξαθάησ δηάγξακκα παξαηεξνχκε ηελ εμέιημε ησλ εμαγσγψλ δηαρξνληθά ζε ζρέζε κε ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηεο επηρείξεζεο. Οη εμαγσγέο ζαλ πνζνζηφ ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ βξίζθεηαη ζην χςνο πεξίπνπ ηνπ 8,5%, αλ εμαηξέζνπκε ηηο ρξνληέο ηνπ 2008 θαη 2009 φπνπ ήηαλ κεησκέλεο θαηά κία κνλάδα. πκπεξαζκαηηθά, ε επηρείξεζε παξ φιεο ηηο δαπάλεο πνπ πξαγκαηνπνηεί γηα εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ, νη εμαγσγέο ηεο παξακέλνπλ ζηα ίδηα επίπεδα. Βέβαηα ζε ζρέζε κε ην 2008 φπνπ ππήξρε κηα αηζζεηή θάκςε ησλ εμαγσγψλ, νη εμαγσγέο απφ ην έηνο απηφ θαη κεηά απμάλνληαη αιιά παξακέλνπλ ζηα επίπεδα ηνπ 8,5%. Θα κπνξνχζε λα εθπνλήζεη κηα κειέηε ε εηαηξία θαη λα πξνζδηνξίζεη εθείλνπο ηνπο παξάγνληεο νη νπνίνη ζπκβάινπλ ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ εμαγσγψλ. Ζ εηαηξία έρεη κεγάιεο δπλαηφηεηεο θαη ράξηλ ζηελ θαηλνηνκηθφηεηαο ηεο θαη ηα αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα πνπ έρεη αλαπηχμεη, ζα κπνξνχζε λα απμήζεη ηηο εμαγσγέο ηεο θαη λα θαηαθηήζεη έλα κεγαιχηεξν κεξίδην ηεο δηεζλνχο αγνξάο. 188

189 Κέξδε / Δμαγσγέο Πξνθεηκέλνπ λα εμαρζνχλ ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηα θέξδε ηεο επηρείξεζεο είλαη ζεκαληηθφ λα εμεηάζνπκε ηελ πνξεία ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ θαη ηνπ θφζηνπο πσιήζεσλ. Δμεηάδνληαο ην παξαθάησ δηάγξακκα παξαηεξνχκε φηη ηα θέξδε ηεο επηρείξεζεο απμάλνληαη ρξφλν κε ην ρξφλν γεγνλφο πνπ δείρλεη ηελ αλαπηπμηαθή ηξνρηά ηεο εηαηξίαο θαη ηαπηφρξνλα κε ηελ πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, απηφ είρε ζαλ απνηέιεζκα ζηε κείσζε ηνπ κεηαβιεηνχ θφζηνπο, κε ζπλέπεηα ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο. Με βάζε ηα παξαπάλσ ηα θέξδε ηεο εηαηξίαο βαίλνπλ απμαλφκελα. πλεπψο, παξαηεξνχκε φηη ε ζπκκεηνρή ησλ εμαγσγψλ ζηα θέξδε απμάλνληαη απφ ην 2006 έσο ην 2009, ελψ ην έηνο ηνπ 2010 ππάξρεη κία θάκςε, ε νπνία εζηηάδεηαη ζηελ αχμεζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο ηεο επηρείξεζεο. Δλψ νη πσιήζεηο 189

190 παξνπζηάδνληαη απμεκέλεο, ην παξαγσγηθφ θφζηνο κεησκέλν, ηα θέξδε ηνπ 2010 έρνπλ κεησζεί. Απηφ ζα πξέπεη λα πξνβιεκαηίζεη ηελ επηρείξεζε θαη λα αλαδεηήζεη ιχζεηο πξνθεηκέλνπ λα πεξηνξίζεη ην ιεηηνπξγηθφ ηεο θφζηνο. Σν επίπεδν ζπκκεηνρήο ησλ εμαγσγψλ ζηα θέξδε είλαη ηθαλνπνηεηηθφ κηαο θαη ην πνζνζηφ ησλ εμαγσγψλ ζε ζρέζε κε ηηο ζπλνιηθέο πσιήζεηο είλαη ζρεηηθά κηθξφ. Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Δμαγσγέο Ζ εηαηξία δαπαλά έλα ηθαλνπνηεηηθφ πνζνζηφ γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ζε ζρέζε κε ηηο εμαγσγέο πνπ πξαγκαηνπνηεί. Σν πνζνζηφ απηφ απφ ην 2007 έσο ην 2009 παξέκεηλε ζηαζεξά πάλσ απφ ην 50%, ελψ ην 2010 ην πνζνζηφ απηφ κεηψζεθε ζην 8%. Οη κεγάιεο δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο θαη ην κηθξφ πνζνζηφ εμαγσγψλ ηεο εηαηξίαο έρνπλ παίμεη θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηελ εμέιημε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δείθηε. Δίλαη αμηνζεκείσην λα αλαθέξνπκε φηη νη δαπάλεο πνπ πξαγκαηνπνίεζε ε εηαηξίαο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εηψλ απφ ην 2006 έσο ην 2008 έρεη κηα ζπζρέηηζε κε ηηο εμαγσγέο πνπ πξαγκαηνπνίεζε ε εηαηξία απφ ην 2008 έσο ην Σν ζπκπέξαζκα ζε απηφ είλαη φηη δελ ππάξρεη άκεζε ζπζρέηηζε κεηαμχ δαπαλψλ γηα θαηλνηνκία θαη εμαγσγψλ θαζψο νη δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο απνδίδνπλε κεηά απφ θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα θαη φρη άκεζα. Δπνκέλσο ζα πξέπεη λα παξαθνινπζήζνπκε ηελ πνξεία ηεο εηαηξίαο θαη ηα επφκελα ρξφληα πξνθεηκέλνπ λα εμεηάζνπκε ηε ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξά. πκπεξαζκαηηθά, πέξα απφ ηε ρξνληθή πζηέξεζε πνπ ππάξρεη γηα ηελ εκθάληζε ηεο απφδνζεο απφ ηελ εηζαγσγή ηεο θαηλνηνκίαο, φηη ε εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ζηελ επηρείξεζε, πέξα απφ ηε κείσζε ηνπ 190

191 θφζηνπο παξαγσγήο θαη ηελ αχμεζε ηεο θεξδνθνξίαο, έρεη ζπκβάιεη θαη ζηελ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ θαζψο ηα πξντφληα ηεο επηρείξεζεο γίλνληαη νινέλα θαη πην αληαγσληζηηθά θαη αλαγλσξίζηκα ζηε δηεζλή αγνξά. Κέξδε / Ίδηα θεθάιαηα Ο παξαθάησ δείθηεο καο δείρλεη ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ πνπ έρνπλ επελδπζεί ζηελ εηαηξία. Ζ απφδνζε ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ είλαη ζρεηηθή κηθξή θαη απηφ νθείιεηαη ζηα κεησκέλα θέξδε, ελψ ζα κπνξνχζε ε εηαηξίαο λα έρεη κεγαιχηεξε δπλακηθή. Παξ φια απηά βιέπνπκε φηη απφ ην 2006 έσο ην 2009 ε απνδνηηθφηεηα ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ απμάλεηαη ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ ελψ ην 2010 έρεη κεησζεί θαηά κία κνλάδα ιφγν ηεο κείσζεο ησλ θεξδψλ εθείλε ηε ρξνληά. Γεληθά θαη ζε απηφλ ηνλ δείθηε αληηθαηνπηξίδεηαη ε απνδνηηθφηεηα ηεο εηζαγσγήο ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ επηρείξεζεο θαη νη νξζέο επηινγέο ζρεηηθά κε ηελ εμέιημε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαζψο θαη ηε βειηίσζε ησλ πξντφλησλ ηεο. 191

192 Κέξδε / χλνιν παγίσλ Καη ζε απηφλ ηνλ δείθηε παξαηεξείηαη ε απνδνηηθφηεηα ησλ θεθαιαίσλ πνπ έρνπλ επελδπζεί ζε πάγην εμνπιηζκφ. Βιέπνπκε φηη αθνινπζεί ηελ ίδηα πνξεία κε ηνλ δείθηε Κέξδε / Ίδηα θεθάιαηα. Ο δείθηεο απηφ παξακέλεη ζε ρακειά επίπεδα ιφγν ησλ κεησκέλσλ θεξδψλ. πκπεξαζκαηηθά, ε εηαηξία δελ έρεη κεγάιε απνδνηηθφηεηα ησλ επελδπκέλσλ θεθαιαίσλ ηεο νχηε ηηο πξνζδνθψκελεο πσιήζεηο. Υξεηάδεηαη έλα ζηξαηεγηθφ ζρέδην δξάζεο πξνθεηκέλνπ λα αμηνπνηήζεη ηελ θαηλνηνκία, ηφζν ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία φζν θαη ζηα πξντφληαο ηεο, κε ζηφρν ηεο αχμεζε ησλ πσιήζεσλ, ησλ θεξδψλ θαη θπζηθά ηελ θαηάθηεζε ελψο κεγαιχηεξνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο. 192

193 11.7 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Με βάζε ηελ αλάιπζε καο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε κπνξνχκε λα εμάγνπκε ηα παξαθάησ ζπκπεξάζκαηα φζνλ αθνξά ηελ θαηλνηνκία θαζψο θαη ηελ επίδξαζε ηεο θαηλνηνκίαο ζηε δηεζλνπνίζεο ηεο επηρείξεζεο. Σα απνηειέζκαηα απφ ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ηφζν ζηελ παξαγσγηθήο δηαδηθαζία φζν θαη ζηα πξντφληαο ηεο είλαη ηα εμήο: Καηλνηνκία παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο Βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηαθαζίαο. Οη λέεο θαηλνηφκεο δηαδηαθαζίεο πνπ εηζήγαγε ε εηαηξία ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, θαζψο ε γξακκή παξαγσγήο εθζπγρξνλίζηεθε κε απνηέιεζκα νη δηαδηαθαζίεο γηα ηελ παξαγσγή ησλ πξντφλησλ λα βειηηψλνληαη. Αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο. Ο εθζπγρξνληζκφο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη ε αλαβαζκηζε ηεο γξακκήο παξαγσγήο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο ηεο εηαηξίαο. ε ιηγφηεξν ρξφλν κπνξνχλ λα παξαρζνχλ πεξηζζφηεξα πξντφληα, ηθαλνπνηψληαο ηε δήηεζε γηα ηα πξντφληαο ηεο. Μείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλά κνλάδα πξντφληνο. Ζ βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, ν εθζπγρξνληζκφο ηεο γξακκήο παξαγσγήο θαζψο θαη ε αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ κεηαβιεηνχ θφζηνπο ηεο επηρείξεζεο, δειαδή ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλα κνλάδα πξντφληνο. Καηλνηνκία πξντόληνο Αχμεζε ηνπ θάζκαηνο ησλ αγαζψλ. Οη θαηλνηνκίεο πνπ εηζάγεη ε εηαηξία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ εηζαγσγή λέσλ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ ζηελ εγρψξηα θαη ζηε δηεζλή αγνξά. Ζ λέα βειηησκέλε γξακκή παξαγσγήο θαζψο θαη ε κείσζε ηνπ αλα κνλάδα θφζηνπο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο, δίλεη ηελ επθαηξία ζηελ εηαηξία λα εηζάγεη λέα πξντφληα ζηελ αγνξά θαζψο θαη ηα ππάξρνληα πξντφληα ηεο, ζαθψο πην βειηησκέλα. Βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Ζ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζηα 193

194 πξντφληα θαζψο θαη ε πηζηνπνίεζε ησλ πξντφλησλ ηεο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Ζ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ βνεζάεη ηελ επηρείξεζε ζην λα απνθηήζεη θήκε ζηηο δηεζλήο αγνξέο. Δπηπηώζεηο ζηε δηεζλνπνίεζε Αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Ζ πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ ηφζν ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, φζν θαη ζην πξντφλ βειηηψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Σν αλα κνλάδα θφζηνο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο κεηψλεηαη, παξάιιεια κε ηελ αχμεζε ηεο γθάκαο ησλ πξντφλησλ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα γίλεηαη ε εηαηξία νινέλα θαη πην αληαγσληζηηθή έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο, θαζηζηψληαο ηεο πιένλ αληαγσηζηηθή εηαηξία ζηελ αγνξά ε νπνία κάιηζηα έρεη απνθηήζεη θαη ζηγθξηηηθά αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα έλαηη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο. Αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο. Ζ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο ζηελ αγνξά έρεη ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο πνπ θαηέρεη. Αχμεζε θχθινπ εξγαζηψλ ζην εμσηεξηθφ (εμαγσγέο). Απφ ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο έρεη θαηνξζψζεη λα απμήζεη ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηεο θαη παξάιιεια κε ηε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο, λα απμήζεη ηα θέξδε ηεο. Καζηέξσζε ηεο επηρείξεζεο ζηε δηεζλή αγνξά. Ο ζπλδπαζκφο ησλ θαηλνηνκηθψλ πξντφλησλ, ε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο, ε αληαγσληζηηθφηεηα θαη ε ζηαδηαθή αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο έρνπλ ζα ζηφρν ηελ θαζηέξσζε ηεο ζηε δηεζλή αγνξά. 194

195 12 ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ ΔΛ. A.E. Ζ ΔΛ. Α.Δ. ηδξχζεθε ην 2001 σο επηρείξεζε έληαζεο γλψζεο κε ζθνπφ ηελ εκπνξεπκαηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο επεμεξγαζίαο θαπζίκσλ πνπ αλαπηχρζεθε ζην Παλεπηζηήκην Πάηξαο. Κιάδνο δξαζηεξηφηεηαο ηεο είλαη ε έξεπλα. Ζ επηρείξεζε δξαζηεξηνπνηείηαη ζηνλ θιάδν αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηελ αλάπηπμε θαη εκπνξεπκαηνπνίεζε ζπζηεκάησλ παξαγσγήο πδξνγφλνπ θαη ελέξγεηαο απφ αλαλεψζηκεο πεγέο κε ρξήζε θπςειίδσλ θαπζίκνπ (fuel cells). Οη θχξηνη θνξείο πδξνγφλνπ πεξηιακβάλνπλ βηνθαχζηκα φπσο ε βηναηζαλφιε, ην βηναέξην θαη ην βηνληίδει, ελψ εμεηάδνληαη θαη νξπθηά θαχζηκα (θπζηθφ αέξην, LPG, βελδίλε, diesel). Ζ ηερλνινγηθή βάζε ηεο εηαηξείαο αλαπηχρζεθε απφ ηνλ θαζ. Ξ.Β ζην Παλεπηζηήκην Πάηξαο. Ο θαζ. Β. έρεη πάλσ απφ 25 έηε εµπεηξίαο ζηνπο ηνµείο εθαξκνζκέλεο ρεµηθήο κεραληθήο θαηαιπηψλ θαη αληηδξάζεσλ, έρεη δεκνζηεχζεη πάλσ απφ 150 επηζηεκνληθέο εξγαζίεο θαη θαηέρεη πέληε δηπιψκαηα επξεζηηερλίαο. Σν ηµήµα Δ&Α ηεο επηρείξεζεο δηεπζχλεηαη απφ ην ξ K. Λ. Ο ξ. Λ. έρεη πάλσ απφ 20 έηε εµπεηξίαο ζηα θαχζηµα θαη ηηο βηνκεραλίεο πεηξνρεµηθψλ θαη έρεη εξγαζηεί ηηο δηάθνξεο ζέζεηο ζηε Mobil ζηηο ΖΠΑ. H ΔΛ. αλαπηχζζεη θαη εκπνξεχεηαη ζπζηήκαηα παξαγσγήο πδξνγφλνπ απφ αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο είηε απφ βηνκεραληθή ρξήζε είηε απφ νινθιεξσκέλεο θπςειίδεο θαπζίκνπ απφ ζπκπαξαγσγή ζεξκφηεηαο θαη ηζρχνο (CHP).Σα ζπζηήκαηα πνιιαπιψλ θαπζίκσλ είλαη ζρεδηαζκέλα θαη θαηαζθεπαζκέλα γηα ιεηηνπξγία απφ θνηλνχ πγξψλ θαη αέξησλ θαπζίκσλ ελψ αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε ΔΛ. έρεη ηδξχζεη κηα εγεηηθή ζέζε παγθνζκίσο ζηελ παξαγσγή πδξνγφλνπ απφ βην-θαχζηκα. Ζ επηρείξεζε έρεη αλαπηχμεη έλαλ αξηζκφ πξντφλησλ ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ ηερλνινγηθά εμειηγκέλνπ επεμεξγαζηή θαπζίκνπ GH2 ΣΜ πνπ έρεη θπθινθνξήζεη ζηελ αγνξά. Ζ ζπλερήο έξεπλα απνζθνπεί ζηελ εκπνξεπκαηνπνίεζε λέσλ πξντφλησλ θαη δηαδηθαζηψλ. Ζ ηερλνινγία ηεο ΔΛ. βαζίδεηαη ζηνλ απνθιεηζηηθφ θαη θαηνρπξσκέλν αληηδξαζηήξα θαηαιπηψλ πνπ βαζίδεηαη ζηελ ηδέα ελφο ζεξκηθνχ αληηδξαζηήξα73 ζχκθσλα κ απηφλ πξνζθέξνληαη πνιχ γξήγνξα ζεξκηθά ραξ/θα. 73 Heat-Integrated Wall-Reactor (European Patent / U.S.A. Patent No. 6, ( Aug ) 195

196 Ζ ΔΛ. αλαπηχζζεη θαη εκπνξεχεηαη : πζηήκαηα επεμεξγαζίαο θαπζίκσλ πνπ ιεηηνπξγνχλ απφ ηα νξπθηά θαχζηκα, φπσο ην θπζηθφ αέξην θαη ην πγξαέξην, θαζψο θαη ηηο αλαλεψζηκα βην-θαχζηκα, φπσο ε αηζαλφιε θαη ην βηναέξην. πζηήκαηα ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ζεξκφηεηαο (CHP) βαζηζκέλα ζε θπςέιεο θαπζίκνπ γηα εθαξκνγέο εθηφο πιαηζίνπ Βνεζεηηθέο κνλάδεο παξαγσγήο ηζρχνο (APU) γηα νρήκαηα, ζθάθε, ηξνρφζπηηα θιπ Δθεδξηθά ζπζηήκαηα παξνρήο ξεχκαηνο Μνλάδεο παξαγσγήο πδξνγφλνπ γηα βηνκεραληθέο εθαξκνγέο γηα αληηθαηάζηαζε ησλ πθηζηάκελσλ δξαζηεξηνηήησλ κεηαθνξάο θαη απνζήθεπζεο πδξνγφλνπ νη νπνίεο είλαη δαπαλεξέο θαη επηθίλδπλεο. Ζ επηρείξεζε έρεη δεκηνπξγήζεη κηα ζηαζεξή ξνή θαηλνηνκηψλ θαη ηερλνινγηθψλ βειηηψζεσλ ζηνπο ηνκείο αλάπηπμεο θαηαιχηε, πξνεγκέλν ζρεδηαζκφ αληηδξαζηήξσλ θαη ζηελ αλάπηπμε ησλ ηερλνινγηψλ θαζαξηζκνχ ηνπ πδξνγφλνπ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΔ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Σερλνινγία GH2 Tερλνινγία Σν GH2 είλαη έλαο εκπνξηθφο πξσηφηππνο επεμεξγαζηήο πνιιαπιψλ θαπζίκσλ πνπ αληηπξνζσπεχεη ην απνθνξχθσκα ηεο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο. Μέρξη ζήκεξα o επεμεξγαζηήο έρεη νλνκαζηηθή ρσξεηηθφηεηα 10 Nm3 / h H2. Αλ θαη είλαη ζρεδηαζκέλoο θπξίσο γηα ηελ αηζαλφιε, ιεηηνπξγεί επίζεο κε θπζηθφ αέξην θαη πγξαέξην. ηαλ ζπλδπάδεηαη κε έλα θειί θαπζίκνπ ηχπνπ PEM, ζα παξάγεη 10 kw ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη 17 kw ζεξκηθήο ελέξγεηαο. Ζ κνλάδα είλαη πιήξσο νινθιεξσκέλε ζεξκηθά θαη έηζη επηηπγράλεη ηελ πςειφηεξε δπλαηή ζεξκηθή απφδνζε. Ο κεηαξξπζκηζηήο θαπζίκνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζηνλ κεηαζρεκαηηζκφ αηκνχ. Ζ 196

197 κνλάδα ρξεζηκνπνηεί θαηαιχηεο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί απνθιεηζηηθά απφ ηελ επηρείξεζε. Αλαζρεκαηηζκόο Αηζαλόιεο Ζ GH2 είλαη ε κφλε εκπνξηθή ζπζθεπή παξαγσγήο πδξνγφλνπ κε αλακφξθσζε αηκνχ ηνπ θαπζίκνπ βην-αηζαλφιεο θαη εηδηθά αηζαλφιεο (αλαλεψζηκν πδξνγφλν). Σα βηνθαχζηκα είλαη θηιηθά πξνο ην πεξηβάιινλ δεδνκέλνπ φηη είλαη απφιπηα αλαλεψζηκα, δελ ξππαίλνπλ θαη δελ ζπκβάιινπλ ζηε ζπζζψξεπζε ηνπ CO2 ζηελ αηκφζθαηξα (δεδνκέλνπ φηη ην CO2 είλαη ν θχξηνο ζπληειεζηήο γηα ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ πνπ πξνθαιεί κεγάιεο θιηκαηηθέο αιιαγέο ζηνλ πιαλήηε καο). Σν CO2 πνπ παξάγεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρξήζεο βηνθαπζίκσλ είλαη ε ίδηα κε εθείλε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηα θπηά γηα ηελ αλάπηπμή ηνπο θαηά ηε θάζε ηεο παξαγσγήο βηνκάδαο. Τπάξρεη, έπεηηα, έλα ζρεδφλ θιεηζηφ θχθισκα ηνπ άλζξαθα, ρσξίο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ. Δπηπιένλ, ηα βηνθαχζηκα κπνξνχλ λα παξαρζνχλ ζε ηνπηθφ επίπεδν, πνπ λα επεξεάδνπλ ζεηηθά κε αζθάιεηα θαη ηζνξξνπία ηνλ ελεξγεηαθφ εθνδηαζκφ. Ζ αηζαλφιε είλαη έλα εχθνια κεηαθεξφκελν, αζθαιέο θαη εχθνιν ζε απνζήθεπζε, κε ηνμηθφ πγξφ θαχζηκν πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί παληνχ, εθφζνλ αηπρίεο δελ νδεγνχλ ζε ζεκαληηθή πεξηβαιινληηθή δεκηά, φπσο ζπκβαίλεη κε ην πεηξέιαην. Ζ αηζαλφιε είλαη ήδε έλα ζεκαληηθφ θαπζίκν ζηε Βξαδηιία θαη ζηηο ΖΠΑ θαη κε κεγάιεο πξννπηηθέο ζηελ Δπξψπε. Ζ ηξέρνπζα ηηκή ηνπ είλαη ζεκαληηθά ρακειφηεξε απφ απηή ηεο βελδίλεο ελψ ζε αμία ζεξκηθή είλαη ηζάμηα. Ζ επηρείξεζε έρεη αλαπηχμεη ηελ ηερλνινγία ησλ αληηδξαζηήξσλ, θαηαιπηψλ θαη δηαδηθαζηψλ γηα ηελ απνδνηηθή παξαγσγή πδξνγφλνπ απφ αηζαλφιε. Ζ δηαδηθαζία κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί είηε κε αλαζρεκαηηζκφ είηε κε απηνζεξκηθή ιεηηνπξγία. Ζ ηερλνινγία γηα ηελ παξαγσγή αηκνχ αηζαλφιε κεηαξξχζκηζε έρεη ελζσκαησζεί ζην GH2. Αθφκα θη αλ ν κεηαζρεκαηηζκφο αηκνχ είλαη κηα πην απνηειεζκαηηθή δηαδηθαζία, ππάξρνπλ θνξέο πνπ ε δπλακηθή ηεο δηαδηθαζίαο είλαη πην ζεκαληηθή απφ ηελ απφιπηε απφδνζε θαη απηνζεξκηθή κεηαξξχζκηζε είλαη ην πξνηηκψκελν ηξφπν ιεηηνπξγίαο. Απηή είλαη ε πεξίπησζε γηα ηηο θηλεηέο εθαξκνγέο φπσο APU θαη ηξέλα πξφσζεο ηνπ νρήκαηνο. ΔΛΒΗΟ έρεη αλαπηχμεη πξνεγκέλν θαηαιπηψλ θαη αληηδξαζηήξσλ γηα απηνζεξκηθή αλακφξθσζε ηεο αηζαλφιεο γηα απηέο ηηο εθαξκνγέο. 197

198 Αλαζρεκαηηζκόο θπζηθνύ αεξίνπ θαη βην-αεξίνπ Σν θπζηθφ αέξην εμαθνινπζεί λα είλαη ε πξνηηκψκελε πξψηε χιε γηα ηελ παξαγσγή πδξνγφλνπ. Σν βηναέξην (θπξίσο κεζάλην θαη CO2) αλαδεηθλχεηαη πιένλ σο κηα αλαλεψζηκε, ρακεινχ θφζηνπο πεγή πδξνγφλνπ. Απ ηελ αξρή αλαπηχρζεθε ε ηερλνινγία ηεο επεμεξγαζίαο ησλ θαπζίκσλ θαη ηνπ αλαζρεκαηηζκνχ ηερλνινγηθήο ρξήζεο ηνπ αεξίνπ γηα ην κεζάλην ηα ηειεπηαία δεθαπέληε ρξφληα. Έρεη αλαθαιχςεη λέα πιηθά θαηαιπηψλ θαη έρεη αλαπηχμεη θαηλνηφκεο δηακνξθψζεηο αληηδξαζηήξα θαη ζπζηήκαηα δηαδηθαζηψλ γηα ηελ αλακφξθσζε κεζαλίνπ, είηε κε αηκφ (ηφζν εηεξνζεξκηθά φζν θαη απηνζεξκηθά) ή κε CO2.Ζ ηερλνινγία έρεη απνδεηρζεί ηφζν ζε εξγαζηεξηαθέο κηθξν-κνλάδεο φζν θαη ζε πξφηππεο εγθαηαζηάζεηο θαη έρεη νδεγήζεη ζε κηα ζεηξά απφ εξγαζίεο πνπ δεκνζηεχηεθαλ απνζπψληαο δίπισκα επξεζηηερλίαο. Ζ ηερλνινγία έρεη ελζσκαησζεί ζηνλ πνιιαπιψλ θαπζίκσλ GH2 επεμεξγαζηή. Αλαζρεκαηηζκόο Τγξαεξίνπ (LPG) Σν LPG(απνηειείηαη απφ πξνπάλην θαη βνπηάλην) είλαη έλα επξέσο θνηλφ θαχζηκν πνπ κπνξεί λα εμειηρζεί γηα παξαγσγή πδξνγφλνπ. Σν πιενλέθηεκα ηνπ πξνέξρεηαη απφ ην δίθηπν παγθφζκηαο δηαλνκήο ηνπ.ε ΔΛ. έρεη αλαπηχμεη ηερλνινγηθή δηαδηθαζία LPG θαη ζηνρεχεη ζε επεμεξγαζηέο ζε βηνκεραληθνχο ρξήζηεο πδξνγφλνπ θνξεηψλ ρξεζηψλ CHP θαη θηλεηψλ APUs. Καηαιύηεο Ζ αλάπηπμε λέσλ πιηθψλ γηα θαηαιχηεο είλαη ην ζήκα θαηαηεζέλ ηνπ ηδξπηή ηεο επηρείξεζεο ηα απφ ην 1987 πνιχ πξηλ ηδξπζεί ε επηρείξεζε. Οη λέεο δηαδηθαζίεο άλνημαλ λένπο δξφκνπο γηα ηελ έξεπλα γχξσ απφ πιηθά πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή πδξνγφλνπ απφ βηνθαχζηκα φπσο επίζεο απφ ζπκβαηηθά θαχζηκα φπσο ην θπζηθφ αέξην, LPG θιπ. Ζ επηηπρεκέλε έξεπλα παξήγαγε κηα ζεηξά γηα ηελ αλακφξθσζε ηεο αηζαλφιεο θαη άιισλ θαπζίκσλ θαη κε βάζε ηνλ αηκφ θαη ηελ απηνζεξκηθή ιεηηνπξγία. Απηνί νη θαηαιχηεο εκθαλίδνπλ βειηησκέλα ραξ/θα ζε ζρέζε κε ηελ επηιεθηηθφηεηα απέλαληη ζην πδξνγφλν, ηελ ζεξκηθή θαη καθξνπξφζεζκε ζηαζεξφηεηα. Έρνπλ δνθηκαζηεί ζε φιεο ηηο θιίκαθεο απφ εξγαζηεξηαθέο κηθξν-κνλάδεο κέρξη θαη κηα πηινηηθή παξαγσγηθή κνλάδα γηα λα δείμνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπο. Οη 198

199 βηνκεραληθέο εθαξκνγέο απαηηνχλ θαηαιχηεο πνπ ζα είλαη ζε ζέζε λ αληέμνπλ ηηο ζεξκηθέο θαη κεραληθέο θξνχζεηο. Ζ πην πξφζθαηε εμέιημε είλαη ε επηθάιπςε ησλ κεηαιιηθψλ επηθαλεηψλ κε θαηαιχηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ Hiwar θαη GH2. Ζ ζεηξά ησλ θαηαιπηψλ επηηξέπνπλ ηελ απνδνηηθή παξαγσγή πδξνγφλνπ πςειήο θαζαξφηεηαο πνπ είλαη θαηάιιειν γηα ρξήζε ζε ρακειήο ζεξκνθξαζίαο εθαξκνγέο θπςειψλ θαπζίκνπ. Δπηπξφζζεηα σο πξνο ηνπο θαηαιχηεο, ε επηρείξεζε αλαπηχζζεη βειηησκέλνπο θαηαιχηεο γηα ηνλ θαζαξηζκφ ηνπ πδξνγφλνπ ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο απαηηήζεηο γηα ρξήζεηο ζ φινπο ηνπο ηχπνπο θπςειψλ θαπζίκνπ. πγθεθξηκέλα, νη νη λένη κε ππξνθφξνη πςειήο δξαζηηθφηεηαο θαηαιχηεο έρνπλ αλαπηπρζεί γηα ηελ πςειήο θαη ρακειήο ζεξκνθξαζίαο κεηαηφπηζε πδξαηκψλ πνπ πξνζθέξνπλ επηπιένλ πιενλεθηήκαηα ζε αληίζεζε κε ηνπο ππξνθφξνπο πνπ απαηηνχλ εηδηθή κεηαρείξεζε. Γηα ηελ ηειηθή ειαρηζηνπνίεζε ηνπ κνλνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα απνηειεζκαηηθνί θαη εμεηδηθεπκέλνη θαηαιχηεο γηα ηελ κεηαηξνπή ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζε κεζάλην είλαη ππφ αλάπηπμε. ιε ε ζεηξά ησλ θαηαιπηψλ δίλεη ηελ δπλαηφηεηα ηελ απνδνηηθή παξαγσγή πςειήο θαζαξφηεηαο πνπ είλαη θαηάιιειν γηα ρξήζε ζε ρακειήο ζεξκνθξαζίαο εθαξκνγέο θπςειψλ θαπζίκνπ. «Πξάζηλν» Τδξνγόλν Μεηά απφ κειέηεο γηα ηηο ηερλνινγίεο κείσζεο ηεο ξχπαλζεο ν ηδξπηήο θαη θαζεγεηήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ εκπλεχζηεθε γηα ηελ αλάπηπμε πην θηιηθή πξνο ην πεξηβάιινλ ηερλνινγηψλ ελέξγεηαο. ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ην πδξνγφλν ζπδεηήζεθε σο ελεξγεηαθφο θνξέαο ηνπ κέιινληνο. Ο ζπλδπαζκφο ησλ δχν, γέλλεζε ηελ ηδέα ηνπ πξάζηλνπ πδξνγφλνπ. Ζ ζπγθεθξηκέλε ηδέα έρεη βξαβεπηεί κε δηεζλέο δίπισκα επξεζηηερλίαο PCT / θαη κηα ζεηξά απφ δηαθξίζεηο. 199

200 Ζ βαζηθή αξρή είλαη φηη έλαο αξηζκφο βηνθαπζίκσλ, φπσο ε αηζαλφιε, βηναέξην, βηνληίδει, ην ιάδη ππξφιπζεο θιπ. πεηξειαίνπ, κπνξεί λα παξαρζεί απφ βηνκάδα κε απιέο βηνινγηθέο ή ζεξκηθέο δηεξγαζίεο. Απηά ηα βην-θαχζηκα κπνξεί λα ππνβάιινληαη ζε επεμεξγαζία ζην θαηάιιειν επεμεξγαζηή θαπζίκσλ γηα ηελ παξαγσγή πδξνγφλνπ ζαλ ζπλέπεηα δίλνληαο πδξνγφλν ζ έλα θειί θαπζίκνπ ζπλ-παξάγεη ειεθηξηθή ελέξγεηα θαη ζεξκφηεηα. Οινθιεξσκέλα πζηήκαηα ζεξκόηεηαο Έλα ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα ησλ πξντφλησλ ηεο ΔΛΒΗΟ είλαη ην πξνεγκέλν θαη πνιχ θαιά ζρεδηαζκέλν ζχζηεκα. Ζ ζπλνιηθή απνδνηηθφηεηα ησλ κνλάδσλ παξαγσγήο πδξνγφλνπ εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ηεο ζεξκφηεηαο ηεο κνλάδαο. Σα ζρέδηα πεξηιακβάλνπλ πνιχ πςειφ βαζκφ νινθιήξσζεο ζεξκφηεηαο πνπ επηηξέπεη ηελ πεξαηηέξσ ρξήζε φιεο ηεο δηαζέζηκεο ζεξκφηεηα είηε ζηε δηαδηθαζία (ζπλδένληαο ηα ξεχκαηα ςχμεο θαη ζέξκαλζεο) ή σο αηκφο ή δεζηφ λεξφ. Σν ηειηθφ απνηέιεζκα είλαη πνιχ πςειή ζπλνιηθή απφδνζε γηα ηνλ επεμεξγαζηή θαπζίκνπ. Πξντόληα GH2-BE-5000-ύζηεκα θπςειίδσλ θαπζίκνπ κέζσ βηναηζαλόιεο 200

201 Σν ζπγθεθξηκέλν πξντφλ είλαη έλα απνηειεζκαηηθφ ζχζηεκα θπςειψλ θαπζίκνπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο απφ αλαλεψζηκεο πεγέο. Σν ζχζηεκα ελζσκαηψλεη έλα κνλαδηθφ επεμεξγαζηή θαπζίκνπ πνπ ρξεζηκνπνηεί βηναηζαλφιε γηα ηελ παξαγσγή πδξνγφλνπ πινχζην θαηάιιειν γηα ΡΔΜ θπςέιεο θαπζίκνπ. Απηφ ην πξντφλ ζπλ-δεκηνπξγεί ζεξκηθή θαη ειεθηξηθή ελέξγεηα θαζηζηψληαο ην θαηάιιειν γηα νηθηαθή ρξήζε θαη άιιεο εθαξκνγέο εθηφο δηθηχνπ. Σν ζχζηεκα είλαη άθξσο απνηειεζκαηηθφ. Έρεη ζρεδηαζηεί γηα απηφλνκε, ιεηηνπξγία ρσξίο επίβιεςε θαη πεξηιακβάλεη πξνεγκέλα απηνκαηνπνηεκέλα ζπζηήκαηα ειέγρνπ. GH2-BG ύζηεκα θπςειίδσλ θαπζίκνπ κέζσ βηναεξίνπ Σν ζπγθεθξηκέλν πξντφλ είλαη έλα ζχζηεκα θπςειψλ θαπζίκνπ πνπ αληαπνθξίλεηαη ζηελ αλάγθε γηα παξαγσγή ελέξγεηαο απφ αλαλεψζηκεο πεγέο κεηψλνληαο ηηο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα.gh2-bg-2000 είλαη έλα θειί κε βάζε ην ζχζηεκα θαπζίκνπ δχλακε πνπ αληαπνθξίλεηαη ζηελ αλάγθε γηα ηελ εμαγσγή ελέξγεηαο απφ αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο θαη ηελ εμάιεηςε ησλ εθπνκπψλ CO2. Σν πξντφλ απηφ είλαη ζρεδηαζκέλν γηα λα αμηνπνηεί ην βηναέξην πνπ παξάγεηαη απφ αλαεξφβηεο δηαδηθαζίεο φπσο ζε κνλάδεο επεμεξγαζίαο ιπκάησλ θαη ηα αζηηθά ζηεξεά απφβιεηα εγθαηαζηάζεσλ. Σν πδξνγφλν, ην νπνίν εμάγεηαη απφ ην βηναέξην ζηνλ επεμεξγαζηή θαπζίκνπ κέζσ αλακφξθσζεο κε αηκφ, ηξνθνδνηεί κηα ΡΔΜ θπςειψλ θαπζίκνπ. Ζ θπςέιε θαπζίκνπ παξάγεη 20 kw ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, κε άκεζε ζχλδεζε κε ην δίθηπν, θαη 25 kw ζεξκηθήο ελέξγεηαο ππφ ηε κνξθή ζεξκνχ λεξνχ. Ζ κνλάδα είλαη ζρεδηαζκέλε γηα κεγάινπο παξαγσγνχο βηναέξην, φπσο νη δεκφζηνπο νξγαληζκνχο, βηνκεραλίεο, αγξνθηήκαηα, θηι.απηή ηε ζηηγκή ζρεδηάδνληαη κνλάδεο πνπ παξάγνπλ κέρξη 250 kw, επί ηνπ παξφληνο ζην ζηάδην ηνπ ζρεδηαζκνχ. APS ύζηεκα θπςειώλ ζεξκόηεηαο κέζσ θπζηθό αέξην, πξνπάλην ή πγξαέξην Σν ζπγθεθξηκέλν πξντφλ είλαη πςειήο απφδνζεο, ην ζχζηεκα θπςειψλ θαπζίκνπ είλαη γηα εθαξκνγέο εθηφο δηθηχνπ. Ηθαλνπνηεί ηελ αλάγθε γηα παξαγσγή ζεξκφηεηαο θαη ειεθηξηζκνχ ζε θαηνηθίεο, απνκαθξπζκέλεο θακπίλεο θιπ. Ζ κνλάδα ιεηηνπξγεί κε θπζηθφ αέξην, πξνπάλην ή πγξαέξην. Σν πδξνγφλν εμάγεηαη απφ ην θαχζηκν ζηνλ επεμεξγαζηή θαπζίκνπ γηα λα ηξνθνδνηήζεη έλα θειί θαπζίκνπ ηχπνπ PEM πνπ κπνξεί 201

202 λα παξάγεη ειεθηξηθή ελέξγεηα κέρξη 5 kw. Σν ζχζηεκα έρεη επίζεο ξπζκηζηεί λα ηξέρεη ζε ζπλδπαζκέλε παξαγσγή ζεξκφηεηαο θαη ηζρχνο (CHP) ψζηε λα παξάγνπλ ηαπηφρξνλα δεζηφ λεξφ. Βνεζεηηθέο κνλάδεο ηζρύνο Οη ζπγθεθξηκέλεο κνλάδεο ιεηηνπξγνχλ εθηφο δηθηχνπ παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κέζσ πξνπαλίνπ ή πγξαεξίνπ. Οη θνξεηέο θπςέιεο θαπζίκνπ βνεζεηηθψλ κνλάδσλ παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ηεο ΔΛΒΗΟ ζρεδηαζηεί γηα κηα πνηθηιία απφ εθαξκνγέο εθηφο δηθηχνπ. Σα πξντφληα παξάγνπλ ηάζε κεηαμχ 250 kw θαη 5 kw, ηδαληθφ γηα ρξήζε ηξνρφζπηηα, RVs, ζθάθε, απνκαθξπζκέλεο θακπίλεο, εηδηθά νρήκαηα θ.ιπ. H ιεηηνπξγία ηνπο Βαζίδεηαη ζε πγξά θαχζηκα φπσο πξνπάλην θαη πγξαέξην. Σν πδξνγφλν εμάγεηαη απφ ην θαχζηκν ζηνλ επεμεξγαζηή θαπζίκνπ γηα λα ηξνθνδνηήζεη έλα θειί θαπζίκνπ ηχπνπ PEM. APS-1000-Δθηόο δηθηύνπ παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε θπζηθό αέξην ή πγξαέξην. Σν ελ ιφγσ πξντφλ έλα ζχζηεκα θπςειψλ θαπζίκνπ ψζηε λα αληαπνθξηζεί ζηελ πξφθιεζε ησλ εθηφο δηθηχνπ εθαξκνγψλ. Σν πξντφλ θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ αλαςπρήο, φπσο ηξνρφζπηηα, ηξνρφζπηηα, ζθάθε, απνκαθξπζκέλεο θακπίλεο, εηδηθά νρήκαηα θ.ιπ. Γηα ηελ ιεηηνπξγία ηνπ ρξεζηκνπνηεί ηα πγξά θαχζηκα (πξνπάλην, θπζηθφ αέξην, πγξαέξην) πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο ζε ηέηνηεο δξαζηεξηφηεηεο. Σν πδξνγφλν εμάγεηαη απφ ην θαχζηκν ζηνλ επεμεξγαζηή θαπζίκνπ θαη ηξνθνδνηεί έλα θειί θαπζίκνπ ηχπνπ PEM πνπ κπνξεί λα παξάγεη 0,5 έσο 1,5 kw ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Σν ζχζηεκα κπνξεί επίζεο λα ξπζκηζηεί ψζηε λα ιεηηνπξγεί κε ηνλ CHP ηξφπν θαη λα παξάγεη ηαπηφρξνλα δεζηφ λεξφ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ Ζ ΔΛΒΗΟ έρεη αλαπηχμεη κηα θαηλνηφκν δηεξγαζία γηα ηελ θαηαλεκεκέλε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ζεξκφηεηαο (CHP) απφ βηνκάδα γηα ηελ νπνία έρεη θαηνρπξψζεη δηεζλέο δίπισκα επξεζηηερλίαο (PCT ). Ζ δηεξγαζία ρξεζηκνπνηεί πδαηηθά δηαιχκαηα αηζαλφιεο (δελ απαηηείηαη απφιπηε αηζαλφιε, γεγνλφο πνπ ζπλεπάγεηαη ρακειφηεξν θφζηνο) θαη έρεη ζρεδφλ κεδεληθέο εθπνκπέο ξχπσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ CO2. 202

203 Ζ επηρείξεζε είλαη πηζηνπνηεκέλε κε ISO : ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα πιενλεθηήκαηα ηεο εηαηξίαο είλαη νη θαηλνηφκνη θαηαιχηεο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί γηα ηελ αλακφξθσζε ηεο αηζαλφιεο θαη άιισλ θαπζίκσλ, γηα ηηο αληηδξάζεηο κεηαηφπηζεο κε αηκφ (WGS) θαη γηα ηελ εθιεθηηθή νμείδσζε ηνπ CO (SelOx). To ζχλνιν ησλ θαηαιπηψλ επηηξέπνπλ ηελ πνιχ απνδνηηθή παξαγσγή πδξνγφλνπ πςειήο θαζαξφηεηαο, θαηάιιεινπ γηα ρξήζε ζε θπςειίδεο θαπζίκνπ ρακειήο ζεξκνθξαζίαο (ΡΔΜ). Απηνχ ηνπ είδνπο νη θαηαιχηεο έρνπλ αλαπηπρζεί γηα ηελ αλαµφξθσζε ηεο αηζαλφιεο θαη άιισλ θαπζίµσλ, πνπ δχλαληαη λα ιεηηνπξγήζνπλ είηε ζε ζπλζήθεο αλαζρεκαηηζκνχ µε αηµφ (steam reforming) είηε απηφζεξµνπ αλαζρεκαηηζκνχ (autothermal reforming). Απηνί νη θαηαιχηεο επηδεηθλχνπλ βέιηηζηα ραξαθηεξηζηηθά φζνλ αθνξά ηε ελεξγφηεηα, ηελ εθιεθηηθφηεηα πξνο πδξνγφλν θαη ηε ζεξµηθή ζηαζεξφηεηα. Μπνξνχλ λα ρξεζηµνπνηεζνχλ ππφ µνξθή ζσµαηηδίσλ ή µπνξνχλ λα ελαπνηεζνχλ ζε άιιεο δνµηθέο µνξθέο, φπσο νη µνλφιηζνη θαη νη θεξαµηθνί ζπφγγνη πνπ πξνζθέξνπλ ζεµαληηθά πιενλεθηήµαηα ζε νξηζµέλεο εθαξµνγέο. Ζ ΔΛΒΗΟ αλαπηχζζεη επίζεο θαηλνηφµνπο, µε-ππξν ελεξγνχο θαηαιχηεο γηα ηηο αληηδξάζεηο µεηαηφπηζεο µε αηµφ (WGS) πςειήο θαη ραµειήο ζεξµνθξαζίαο, θαη γηα ηελ εθιεθηηθή νμείδσζε ηνπ CO (SelOx).Σν ζχλνιν ησλ θαηαιπηψλ επηηξέπνπλ ηελ πνιχ απνδνηηθή παξαγσγή πδξνγφλνπ πςειήο θαζαξφηεηαο, θαηάιιεινπ γηα ρξήζε ζε εθαξµνγέο θπςειίδσλ θαπζίµνπ ραµειήο ζεξµνθξαζίαο φπσο νη θπςειίδεο ειεθηξνιχηε πνιπµεξηθψλ µεµβξαλψλ (PEM). Γηαηί ρξεζηκνπνηείηαη αηζαλφιε : 100% αλαλεψζηκε Άθζνλνο αλεθνδηαζκφο Τπάξρνλ δίθηπν δηαλνµήο Με ηνμηθή, αζθαιήο, εχθνιε απνζήθεπζε θαη µεηαθνξά 203

204 ρεδφλ µεδεληθέο εθπνµπέο ξχπσλ θιεηζηφο θχθινο άλζξαθα Μηα αθφκα θαηλνηνκία ηεο ΔΛΒΗΟ είλαη ε αλάπηπμε θαηλνηφκσλ αληηδξαζηήξσλ ηχπνπ ελαιιαθηψλ ζεξκφηεηαο, φπσο ν αληηδξαζηήξαο ζεξκηθνχ ηνηρψκαηνο (HIWAR), γηα ηελ αλακφξθσζε θαη ηηο αληηδξάζεηο WGS θαη SelOx. Δθηφο απφ ηνπο ζπµβαηηθνχο αληηδξαζηήξεο ζηαζεξάο θιίλεο, ηνπο µνλνιηζηθνχο θαη ηνπο αληηδξαζηήξεο θεξαµηθνχ ζπφγγνπ, έρνπλ αλαπηπρζεί αληηδξαζηήξεο ηχπνπ ελαιιαθηψλ ζεξµφηεηαο. Ζ πξψηε γελεά ηέηνησλ αληηδξαζηήξσλ είλαη αληηδξαζηήξαο νινθιεξσµέλνπ ζεξµηθνχ ηνηρψµαηνο (HIWAR) πνπ θαιχπηεηαη απφ ην δηεζλέο δίπισµα επξεζηηερλίαο PTC / Πξνεγµέλεο εθδνρέο ηνπ HIWAR θαη ε δεχηεξε γελεά ησλ αληηδξαζηήξσλ ηχπνπ ελαιιαθηψλ ζεξµφηεηαο έρνπλ ήδε αλαπηπρζεί, ελψ ζεµαληηθή εξεπλεηηθή δξαζηεξηφηεηα γηα βειηηζηνπνίεζε ησλ ζπζηεµάησλ ζπλερίδεηαη. Ζ ΔΛΒΗΟ έρεη νινθιεξψζεη µηα ζεκαληηθή ηερλννηθνλνκηθή κειέηε θαη κειέηε ζθνπηκφηεηαο γηα ηελ παξαγσγή πδξνγφλνπ θαη ελέξγεηαο απφ βηνµάδα. Ζ µειέηε θαηέιεμε ζην φηη ππάξρνπλ ζεµαληηθά νθέιε (νηθνλνµηθά, πεξηβαιινληηθά) γηα ηελ εθαξµνγή ζπζηεµάησλ ζπµπαξαγσγήο (CHP) βαζηζµέλσλ ζηελ βηνµ δα εηδηθά γηα απνµαθξπζµέλεο πεξηνρέο, εθαξµνγέο εθηφο δηθηχνπ, φπσο π.. ηα λεζηά θαη γηα πεξηβαιινληηθά επαίζζεηεο ή πξνζηαηεπφµελεο δψλεο φπ ο νη εζληθνί δξπµνί, νη πεξηνρέο ηδηαίηεξνπ θπζηθνχ θάιινπο, ηα ζρνιεία, ηα λνζνθνµεία θ.ι.π., ιφγσ ηνπ ραµεινχ ζνξχβνπ θαη ησλ ζρεδφλ µεδεληθψλ εθπνµπψλ ξχπσλ. Ζ ΔΛ. έρεη αλαπηχμεη,ζρεδηάζεη θαη θαηαζθεπάζεη κηα πηινηηθή κνλάδα παξαγσγήο πδξνγφλνπ απφ βηνθαχζηκα ηζρχνο 5k We. H κνλάδα ηέζεθε ζε ιεηηνπξγία ην Γεθέκβξην ηνπ 2002 θαη έρεη απνδείμεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ απνδνηηθφηεηα ηεο δηεξγαζίαο ηεο. Ζ ΔΛ. έρεη νινθιεξψζεη ηνλ ιεπηνκεξή ζρεδηαζκφ κηαο βηνκεραληθήο κνλάδαο CHP ηζρχνο 200 kw πνπ ρξεζηκνπνηεί θπςειίδεο θαπζίκσλ ηχπνπ ΡΔΜ πνπ ιεηηνπξγεί απηφλνκα κε έιεγρν εμ απνζηάζεσο. Αθφκα έρεη επίζεο νινθιεξψζεη ηνλ ζρεδηαζκφ κνλάδαο ζπκπαξαγσγήο κε θπςειίδεο θαπζίκσλ πςειήο ζεξκνθξαζίαο. 204

205 Ζ ΔΛ. έρεη ζρεδηάζεη θαη θαηαζθεπάζεη κηα πξν-εκπνξηθή κνλάδα παξαγσγήο πδξνγφλνπ ηζνδχλακεο ηζρχνο 10 kwe ηθαλή λα θαιχςεη ηηο πξνδηαγξαθέο θπςειίδσλ θαπζίκνπ ηχπνπ ΡΔΜ. Απηή ε κνλάδα βξίζθεηαη ζε ιεηηνπξγία απφ ην Γεθέκβξην Σαπηφρξνλα, πξνρσξά ην ιεπηνκεξή ζρεδηαζκφ κηαο κνλάδαο παξαγσγήο πδξνγφλνπ 100 Nflh γηα έλαλ βηνκεραληθφ ρξήζηε θαη κηαο κνλάδαο αλεθνδηαζκνχ νρεκάησλ πδξνγφλνπ. Σν λεφηεξν πξντφλ ηεο ΔΛΒΗΟ είλαη κηα θνξεηή κνλάδα ειεθηξνπαξαγσγήο ηζρχνο 1 kwe πνπ ηξνθνδνηείηαη κε πγξαέξην θαη θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ηξνρφζπηησλ, πινίσλ, θνξηεγψλ, ιεσθνξείσλ θαη απνκαθξπζκέλσλ εγθαηαζηάζεσλ. H εηαηξία έρεη αλαπηχμεη ηερλνινγία γηα λα παξάγεη πδξνγφλν απφ κηα πνηθηιία θαπζίκσλ : Αηζαλφιε Φπζηθφ αέξην LPG (πγξαέξην) Μεζαλφιε Βηναέξην Βηνληίδει Bηνέιαηα ΟΡΓΑΝΧΣΗΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ χκθσλα κε ηε βηβιηνγξαθία, νξγαλσηηθή θαηλνηνκία είλαη ε εθαξκνγή λέσλ κεζφδσλ ή κεηαβνιψλ ησλ κεζφδσλ, φζνλ αθνξά ηε δνκή ή ηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο, πνπ απνζθνπνχλ ζηε βειηίσζε ηεο ρξήζεο ησλ γλψζεσλ ζηελ επηρείξεζε, ηεο πνηφηεηαο ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ ή ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ξνψλ εξγαζίαο. Ζ νξγαλσηηθή δνκή ηεο εηαηξίαο είλαη δηαξζξσκέλε θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο ησλ θχξησλ επηρεηξεζηαθψλ ηνκέσλ, ζηνπο νπνίνπο δξαζηεξηνπνηείηαη θαη παξάιιεια λα επζπγξακκίδεηαη κε ηηο εθάζηνηε αξρέο ηνπ 205

206 ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηε ιεηηνπξγία ηεο. Ζ δηαζθάιηζε απνηειεζκαηηθήο νξγαλσηηθήο δνκήο θαη ν ζαθήο θαζνξηζκφο ησλ αξκνδηνηήησλ θαη νξίσλ επζχλεο απνηεινχλ ηε βάζε, ζηελ νπνία ζηεξίδνληαη νη δξαζηεξηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο. Σν νξγαλφγξακκα ηεο επηρείξεζεο επηηξέπεη ηελ αλάπηπμε θαη δηάρπζε εληαίαο επηρεηξεκαηηθήο αληίιεςεο θαη εμαζθαιίδεη : ην δηαρσξηζκφ κεηαμχ ησλ αξκνδηνηήησλ δηαπξαγκάηεπζεο, δηαθαλνληζκνχ θαη ινγηζηηθνπνίεζεο ησλ ζπλαιιαγψλ θαη κεηαμχ απηψλ θαη ηνπ ειέγρνπ θαη ηεο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ, ην δηαρσξηζκφ ησλ αξκνδηνηήησλ πνπ αθνξνχλ ηελ θχιαμε ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο επηρείξεζεο ή ησλ πειαηψλ ηεο απφ ηηο ακέζσο πξνεγνχκελεο αξκνδηφηεηεο θαη ηε δηαζθάιηζε ηεο αλεμαξηεζίαο ησλ νξγάλσλ ειέγρνπ απφ ηηο ειεγρφκελεο δξαζηεξηφηεηεο ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Σα θίλεηξα ηεο επηρείξεζεο πξνθεηκέλνπ λα δξαζηεξηνπνηεζεί ζηε δηεζλή αγνξά είλαη ηα εμήο: Ζ κε δήηεζε ζηελ ειιεληθή αγνξά Ζ αλαγλσξηζηκφηεηα ηνπ πξντφληνο ζηελ αγνξά ηνπ εμσηεξηθνχ Ζ χπαξμε δήηεζεο ζηελ ειιεληθή αγνξά Ζ εθκεηάιιεπζε ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ Ζ βησζηκφηεηα ηεο επηρείξεζεο Σν θαιχηεξν λνκνζεηηθφ/θαλνληζηηθφ/θνξνινγηθφ πιαίζην ησλ δηεζλψλ αγνξψλ Οη πξνζδνθίεο πνπ αλακέλεη ε επηρείξεζεα απφ ηελ απφθαζε ηεο λα δηαζηεξηνπνηεζεί ζηε δηεζλή αγνξά είλαη ηα εμήο: Πξφζβαζε ζε κηα κεγαιχηεξε ή δηαθνξνπνηεκέλε αγνξά 206

207 Πξφζβαζε ζε πφξνπο θαη ππνδνκέο κε ζπγθξηηηθά ρακειφηεξν θφζηνο Πξφζβαζε ζε ηερλνγλσζία θαη ηερλνινγία Παξαγσγή εμεηδηθεπκέλσλ πξντφλησλ πξνζαξκνζκέλε ζηηο απαηηήζεηο ηεο δηεζλνχο αγνξάο Ζ δηαξθήο ελεκέξσζε επί ησλ θαηαλαισηηθψλ ηάζεσλ Δπίηεπμε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο 12.3 ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Ξεθίλεζε πξψηα λα εμάγεη απφ ηελ Ακεξηθή θαη ηελ Βξαδηιία φπνπ νη αγνξέο είλαη πην αλεπηπγκέλεο σο πξνο ηελ αμηνπνίεζε αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη ζηελ πνξεία έθαλε ζηξαηεγηθή θίλεζε ζηελ αγνξά ηεο Δπξψπεο. Απφ ην 2005 έγηλε κέινο ελφο νπεδηθνχ νκίινπ φπνπ ζηελ πνξεία απνζπάζηεθε θαη έγηλε Α.Δ. Δμάγεη ζε νπεδία, Ηηαιία,Διβεηία,Βξαδηιία, Ακεξηθή, Ηζπαλία,Οιιαλδία. ηελ Δπξψπε έρεη έλα δίθηπν 3 εηαηξηψλ πειαηψλ ζπγθεθξηκέλα ζηελ Οιιαλδία, Αγγιία θαη Διβεηία ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Ζ ΔΛ. σο επηρείξεζε ηερλνβιαζηφο αιιά ηαπηφρξνλα θαη σο Α.Δ. έρεη ζέζεη σο καθξνρξφλην ζηφρν ηελ δηαηήξεζε ηεο θαηλνηνκίαο ηεο. Οη θξίζηκνη παξάγνληεο επηηπρίαο ζηνλ θιάδν καθξνπξφζεζκα είλαη ην λα αλαπηπρζεί γεληθφηεξα ν θιάδνο θαζψο θαη λα «αλνίμνπλ» νη αγνξέο ζηελ ρξήζε πδξνγφλνπ θαη ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κέζσ αλαλεψζηκσλ πεγψλ. ηα άκεζα ζρέδηα ηεο επηρείξεζεο ππάξρεη ε παξαγσγή θαηά παξαγγειία θαη ε ηαπηφρξνλε έξεπλα γηα ηελ δεκηνπξγία λέσλ θαηλνηφκσλ κεραλεκάησλ ΔΜΠΟΓΗΑ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Δζσηεξηθά Δκπόδηα Πεξηνξηζκέλε ζε εμεηδηθεπκέλεο πιεξνθνξίεο γηα ην πεξηβάιινλ ηεο μέλεο αγνξάο. Ζ επηρείξεζε ιφγσ κεγέζνπο θαη νηθνλνκηθήο αδπλακίαο 207

208 δελ έρεη πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο ησλ μέλσλ αγνξψλ ψζηε λα κπνξεί λα ραξάμεη επθνιφηεξα ηελ ζηξαηεγηθή ησλ εμαγσγψλ ηεο. Έιιεηςε θαη δπζθνιίεο εμαζθάιηζεο έγθπξεο θαη έγθαηξεο πιεξνθφξεζεο γηα ηηο μέλεο αγνξέο Ζ θχζε απηνχ ηνπ πξνβιήκαηνο ζρεηίδεηαη κε ην παξαπάλσ εκπφδην ην νπνίν ε επηρείξεζε αληηκεησπίδεη ζε πιήξε βαζκφ. Γπζθνιίεο αλεχξεζεο θεθαιαίσλ θίλεζεο γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε εμαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Χο ηερλνβιαζηφο ηα επελδπηηθά θεθάιαηα γηα ηελ ιεηηνπξγία ηεο είλαη πεξηνξηζκέλα κε απνηέιεζκα λα κελ ππάξρεη θαη ε αληίζηνηρε επελδπηηθή ψζεζε γηα ην άλνηγκα ζε λέεο αγνξέο. Γπζθνιίεο αλεχξεζεο θεθαιαίσλ γηα επελδχζεηο ζε πάγηα ζηνηρεία. Σν ζπγθεθξηκέλν εκπφδην ζε ζπλδπαζκφ κε ην παξαπάλσ είλαη πνιχ ζεκαληηθά γηα ηελ επηρείξεζε. Γπζθνιίεο ζηελ εχξεζε θαιψλ θαη αμηφπηζησλ αληηπξνζψπσλ ή δηαλνκέσλ ζηηο μέλεο αγνξέο θαζψο θαη ε ππνθίλεζε ηνπο γηα λα πξνσζνχλ ελεξγά ηα πξντφληα ηεο επηρείξεζεο. Δπηπιένλ θφζηνο πνπ επσκίδεηαη πξνθαηαβνιηθά ε εμαγσγηθή επηρείξεζε ζηελ πεξίπησζε πνπ πξέπεη λα πξνζαξκφζεη ην πξντφλ ηεο ζηηο πξνηηκήζεηο ησλ αιινδαπψλ πειαηψλ αιιά θαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο λνκνζεζίαο ηεο ρψξαο εμαγσγήο Δμσηεξηθά Δκπόδηα Μεησκέλνο αληαγσληζκφο θαη αγθπιψζεηο. Ο θιάδνο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη ηεο αμηνπνίεζεο ηνπο γηα παξαγσγή πδξνγφλνπ δελ είλαη αλεπηπγκέλνο ζηελ Διιάδα κε απνηέιεζκα ε επηρείξεζε λα είλαη θαζαξά εμαγσγηθή θαη λα απεπζχλεηαη ζε αγνξέο κε αλεπηπγκέλε ηερλνγλσζία θαη ππνδνκέο θαη πην δεθηηθέο ζε εμειηγκέλε θαηλνηνκία. Γπζθνιίεο κε ηηο γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο ζηελ Διιάδα. Έιιεηςε ηθαλνπνηεηηθήο βνήζεηαο θαη ηερληθήο ππνζηήξημεο απ ηνπο αξκφδηνπο δεκφζηνπο νξγαληζκνχο ηεο κεηξηθήο ρψξαο 208

209 Απμεκέλε θίλεζε ζηηο ξνέο θεθαιαίσλ θαη ζπζηεκάησλ πιεξσκψλ Δκπφδηα πνπ αθνξνχλ ζηελ δηαλνκή θαη ηελ πξνψζεζε ηνπ πξντφληνο Γπζθνιίεο ζηελ έξεπλα αγνξάο,δηαθήκηζε, πξνψζεζε δηαλνκή ζηηο αιινδαπέο αγνξέο ηελ πνξεία ηεο δηεζλνπνίεζεο ηεο ε ΔΛ. αληηκεηψπηζε πνιιέο δπζθνιίεο. Ζ πην ζεκαληηθή ήηαλ ε εχξεζε λέσλ θεθαιαίσλ γηα ηελ αλάπηπμή ηεο. Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηε ζεκαληηθή θαζπζηέξεζε ηεο αλάπηπμεο ησλ πξντφλησλ ηεο (γηα πνιιά ρξφληα ε εηαηξεία ιεηηνπξγνχζε κφλν κε 2-3 ππαιιήινπο). ζνλ αθνξά ηελ πξνψζεζε πξφηππσλ πξντφλησλ ε δπζθνιία ήηαλ κεγάιε θαζφηη δελ ππήξμε ε θαηάιιειε ππνδνκή γηα λα πξνβιεζνχλ ηα πξντφληα ζε ηδησηηθνχο ή θξαηηθνχο θνξείο έηζη ψζηε λα δηαθεκηζηνχλ θαη λα ειεγρζνχλ. Σεξάζηηα δπζθνιία επίζεο παξνπζηάζηεθε θαηά ηελ απεκπινθή απφ ηελ αξρηθή ρξεκαηνδφηεζε (Δκπνξηθή Σξάπεδα) φηαλ εκθαλίζηεθε αμηφπηζηνο θαη αμηφινγνο ζηξαηεγηθφο επελδπηήο. Βεβαίσο εδψ ζα πξέπεη λα πξνζζέζνπκε θαη φιεο ηηο «εγγελείο» δπζθνιίεο ηεο απέξαληεο γξαθεηνθξαηίαο, ησλ θαζπζηεξήζεσλ ζηηο πιεξσκέο θαη ησλ πνιιαπιψλ ειέγρσλ. 209

210 12.5 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΓΑΠΑΝΔ ΓΗΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Έξεπλα θαη αλάπηπμε Ζ ΔΛ. πξαγκαηνπνηεί έξεπλα απνζθνπψληαο λα ειαρηζηνπνηήζεη ην κέγεζνο ησλ κνλάδσλ παξαγσγήο πδξνγφλνπ θαη λα απινπνηήζεη ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ θαηαζθεπή ηνπο ψζηε λα κεησζεί ην θφζηνο θαη λα βειηηζηνπνηεζεί ε απφδνζε ηνπ ζπζηήκαηνο. ηφρνο είλαη λα αλαπηπρζνχλ νη κνλάδεο πνπ κπνξνχλ λα παξαρζνχλ καδηθά κε ρακειφ θφζηνο θαη πνπ λα θαιχπηνπλ ή ππεξθαιχπηνπλ ηηο απαηηήζεηο ησλ 210

211 ρξεζηψλ γηα θάζε εθαξκνγή. Ζ ζκίθξπλζε ηνπ ζπζηήκαηνο παξαγσγήο πδξνγφλνπ θαη ε βειηηζηνπνίεζε ηνπ ζα επηηξέςεη ζηελ εηαηξεία λα εηζέιζεη ζε λέεο αγνξέο, φπσο νη θηλεηέο γελλήηξηεο ξεχκαηνο θαη κηθξέο κνλάδεο γηα θηλεηέο εθαξκνγέο. Μηα απφ ηηο αγνξέο-ζηφρνπο είλαη βνεζεηηθέο κνλάδεο ηζρχνο (APU) πνπ ζα βξίζθνπλ εθαξκνγή ζε ηξνρφζπηηα θαη ζε ζθάθε. Έρνληαο θαηνρπξψζεη κηα δηεζλή παηέληα (Διιάδα, ΔΔ, Ακεξηθή,Βξαδηιία) ε επηρείξεζε έρεη σο ζηφρν λα αζρνιείηαη απνθιεηζηηθά κε ηελ έξεπλα θαη ηελ παξαγσγή ζπζηεκάησλ ελέξγεηαο απφ πδξνγφλν θαη αλαλεψζηκεο πεγέο. Αλζξώπηλν Γπλακηθό Ζ επηρείξεζε σο ηερλνβιαζηφο επελδχεη ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ πνπ είλαη πιήξσο θαηαξηηζκέλν θαη εμεηδηθεπκέλν σζηφζν μεθίλεζε λα ιεηηνπξγεί κε 2-3 άηνκα πξνζσπηθφ θαη ζηελ πνξεία κε κεγάιε πξνζπάζεηα απμήζεθε. Σν πξνζσπηθφ απνηειείηαη απφ 3 άηνκα πνπ είλαη θάηνρνη δηδαθηνξηθνχ δηπιψκαηνο θαη 1 άηνκν πνπ είλαη θάηνρνο κεηαπηπρηαθνχ. Οη εξγαδφκελνη έρνπλ εμεηδίθεπζε ζηελ ρεκηθή κεραληθή. θνπφο ηεο ΔΛ. είλαη λα πξνάγεη ηελ εξεπλεηηθή γλψζε θαη λα ηελ εθαξκφδεη θαηφπηλ ζηελ πξάμε γηα απηφ ην ιφγν δίλεη έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ηερλνγλσζίαο. Βαζκίδα Δθπαίδεπζεο Δξγαδνκέλσλ Αξηζκφο Δξγαδνκέλσλ Σκήκα Έξεπλαο θαη Αλάπηπμεο Έδξα: Δπηζηεκνληθφ Πάξθν Παηξψλ Γηδαθηνξηθφ (Phd) 3 Σν ηκήκα R&D πνπ Μεηαπηπρηαθφ(Μaster) 1 απνηειεί ηελ ίδηα ηελ επηρείξεζε πξαγκαηνπνηεί έξεπλα θαη παξαγσγή ηαπηφρξνλα ΑΔΗ/ΣΔΗ 5 χλνιν απαζρνινχκελσλ Λχθεην _ χλνιν: 8 ζηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε: 8 211

212 Πίλαθαο Δθπαίδεπζεο θαη Καηάξηηζεο Πξνζσπηθνχ ΓΔΗΚΣΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ & ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ Δμαγσγέο/πλνιηθέο πσιήζεηο 92,39% 76,75% 89,00% 91,43% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Κχθινο εξγαζηψλ 10,87% 1,44% 11,33% 11,43% Κέξδε/ Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία (ROI) -1600,67% 104,69% -3748,46% -714,03% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/δλεξγεηηθφ 4,55% 1,90% 2,75% 6,76% Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία/δμαγσγέο 11,76% 1,88% 12,73% 12,50% Κέξδε/Δμαγσγέο -188,31% 1,96% -477,08% -89,25% Κέξδε/Ίδηα θεθάιαηα (ROE) -58,87% 1,60% -119,91% -68,63% Κέξδε/χλνιν παγίσλ (ROA) -96,52% 5,32% -192,31% -68,52% Κέξδε / χλνιν πσιήζεσλ (ROS) -173,99% 1,51% -424,61% -81,60% Πσιήζεηο: Οη πσιήζεηο ηεο εηαηξίαο θαηά ηε ρξήζε ηνπ 2007 αλέξρνληαλ ζε ,00 θαη νη εμαγσγέο ζε ,00 επξψ δειαδή ην 40% ησλ πσιήζεσλ. Καηά ηε ρξήζε ηνπ 2008 νη πσιήζεηο απμήζεθαλ θαηά 466,47% θζάλνληαο ην χςνο ησλ ,88 ελψ νη εμαγσγέο ηα αγγίδνληαο ην 50% ησλ πσιήζεσλ. Σε ρξήζε ηνπ 2009 νη πσιήζεηο κεηψζεθαλ θαηά 88% θαη έθζαζαλ ηα ,66 θαη απνηέιεζαλ ην χςνο ησλ εμαγσγψλ. Σέινο ηε ρξήζε ηνπ 2010 νη πσιήζεηο έθζαζαλ ηα ,00 επξψ θαη νη εμαγσγέο ηα ,00 δειαδή ην 85% ησλ πσιήζεσλ. Παξαηεξνχκε απφ ηε ζρεηηθή αλάιπζε φηη ε επηρείξεζε πξαγκαηνπνηεί ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ πσιήζεσλ ηεο ζην εμσηεξηθφ. Κόζηνο Πσιήζεσλ: Οη πσιήζεηο ηεο εηαηξίαο θαηά ηε ρξήζε ηνπ 2007 αλέξρνληαλ ζε ,00 θαη ην θφζηνο πσιεζέλησλ ηα ,59. Καηά ηε ρξήζε ηνπ 2008 νη πσιήζεηο απμήζεθαλ θαηά 466,47% θζάλνληαο ην χςνο ησλ ,88 ελψ ην θφζηνο πσιεζέλησλ ηα ,61. Σε ρξήζε ηνπ 2009 νη πσιήζεηο κεηψζεθαλ θαηά 212

213 88% θαη έθζαζαλ ηα ,66 θαη ην θφζηνο πσιεζέλησλ ηα ,57 πνιχ δπζαλάινγν κε ηηο πσιήζεηο καο γεγνλφο πνπ ρξήδεη πξνζνρήο θαη αλαγλψξηζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Σέινο ηε ρξήζε ηνπ 2010 νη πσιήζεηο έθζαζαλ ηα ,00 επξψ θαη ην θφζηνο πσιεζέλησλ ηα ,54 πνιχ απμεκέλν ζε ζρέζε κε ηηο πξαγκαηνπνηεκέλεο πσιήζεηο. Καζαξά απνηειέζκαηα εθκεηαιιεύζεσο: Γεγνλφο ηνπ πςεινχ θφζηνπο παξαγσγήο απνηειεί ε κείσζε ησλ κηθηψλ απνηειεζκάησλ ηεο επηρείξεζεο. Σα κηθηά απνηειέζκαηα θαηά ηε ρξήζε ηνπ 2007 αλήιζαλ ζην χςνο ησλ ,10 επξψ ελψ ηε ρξήζε ηνπ 2008 απμήζεθαλ θαηά 337,42% αγγίδνληαο ηα ,27. Σε ρξήζε ηνπ 2009 εκθαλίδνληαη δεκηέο ηεο ηάμεο ησλ ,91 ελψ θαη ηε ρξήζε ηνπ 2010 ππήξραλ δεκηέο ,54 γεγνλφο πνπ πξέπεη λα πξνβιεκαηίζεη ηε δηνίθεζε θαη λα αλαδεηήζεη ηνπ ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο εκθαλίδεηαη απηή ε δεκηά ζηα κηθηά απνηειέζκαηα γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη, φπσο έρνπκε αλαιχζεη θαη παξαπάλσ, φηη ην θφζηνο πσιεζέλησλ είλαη πνιχ πρειφηεξν ζε ζρέζε κε ηηο πσιήζεηο. 213

214 Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Δμαγσγέο Ζ εηαηξία θαηά ην έηνο ηνπ 2007 είρε δαπαλήζεη ην πνζφ ησλ επξψ γηα αγνξά θαηλνηφκσλ κεραλεκάησλ. Δλψ ην πνζφ απηφ κεηψζεθε θαηά ηηο δχν επφκελεο ρξνληέο, ελψ ην 2010 πξαγκαηνπνίεζε δαπάλεο γηα αγνξά κεραλεκάησλ κε ζθνπφ ησλ εθζπγρξνληζκφ ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο επξψ. Απηφ πνπ παξαηεξνχκε απφ ηελ εμέιημε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δείθηεο είλαη φηη νη δαπάλεο γηα θαηλνηνκία ζε ζρέζε κε ηηο εμαγσγέο είλαη φηη δηαρξνληθά ν δείθηεο απμάλεηαη. Γεληθά, παξαηεξνχκε φηη νη επηπιένλ δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο επεξεάδνπλ ζεηηθά ην δείθηε απηφ θαζψο νη εμαγσγέο ηεο επηρείξεζεο απμάλνληαη. Δμαγσγέο / πλνιηθέο πσιήζεηο 214

215 Με βάζε θαη κε ην παξαθάησ δηάγξακκα βιέπνπκε φηη ηφζν νη ζπλνιηθέο πσιήζεηο ηεο εηαηξίαο απμάλνληαη φζν νη εμαγσγέο. Οη ζπλνιηθέο εμαγσγέο ηεο εηαηξίαο θπκαίλνληαη απφ 76% έσο 93% σο πξνο ηηο ζπλνιηθέο πσιήζεηο. Βιέπνπκε φηη ε ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε απνηειεί κία θαη εμνρήλ εμαγσγηθή εηαηξία ην παξαθάησ δηάγξακκα παξαηεξνχκε ηελ εμέιημε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ζε ζρέζε κε ην θφζηνο πσιήζεσλ. Δλψ νη ζπλνιηθέο πσιήζεηο απμάλνληαη, ην θφζηνο πσιεζέλησλ απμάλεηαη πεξηζζφηεξν απφ ηηο ζπλνιηθέο πσιήζεηο γεγνλφο πνπ αληαλαθιά ην κεγάιν θφζηνο γηα εζσηεξηθή έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ εηαηξία. 215

216 Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Κχθινο εξγαζηψλ Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο καο δείρλεη ην ζπλνιηθφ πνζφ ησλ δαπαλψλ γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ζηελ επηρείξεζε σο πξνο ηνλ ζπλνιηθφ θχθιν εξγαζηψλ. Καηά ηα έηε 2008 ν δείθηεο απηφο είρε κεησζεί ζεκαληηθά δηφηη ε επηρείξεζε ηε ζπγθεθξηκέλε ρξνληά είρε πξαγκαηνπνηήζεη ζεκαληηθέο πσιήζεηο θαη γηα ην ιφγν απηφ επεξεάζηεθε ν ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο. Γεληθά φζν απμάλνληαη νη δαπάλεο γηα θαηλνηνκία ηφζν ν ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο βειηηψλεηαη. Κέξδε / Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο δελ είλαη ηθαλνπνηεηηθφο θαζψο ε επηρείξεζε πξαγκαηνπνηεί δεκηέο. Οη δεκηέο απηέο πξνέξρνληαη απφ ην κεγάιν παξαγσγηθφ θφζηνο θαζψο θαη ην θφζηνο δηνηθεηηθήο ιεηηνπξγίαο. Θα πξέπεη λα γίλνπλ πξνζπάζεηεο απφ ηε δηνίθεζε ηεο εηαηξίαο πξνθεηκέλνπ λα κεησζνχλ απηά ηα θφζηε. 216

217 Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία / Δλεξγεηηθφ Ο δείθηεο απηφο δείρλεη ην πνζνζηφ ησλ δαπαλψλ γηα πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ηνπ ελεξγεηηθνχ. Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο παξακέλεη ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα θαζψο ην ζχλνιν ηνπ ελεξγεηηθνχ δελ είλαη ηδηαίηεξα πςειφ θαζψο επίζεο θαη νη ζπλνιηθέο δαπάλεο γηα θαηλνηνκία πνπ πξαγκαηνπνηεί ε επηρείξεζε είλαη ηδηαίηεξα ρακειέο σο πξνο ηα νηθνλνκηθά ζηνηρεία ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Γηα ην ιφγν απηφ ν δείθηεο απηφο σο πνζνζηφ ηνπ ζπλφινπ ηνπ ελεξγεηηθνχ παξακέλεη ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα. 217

218 Κέξδε / Δμαγσγέο Οη ζπλνιηθέο δεκηέο ηεο επηρείξεζεο απμνκεηψλνληαη απφ έηνο ζε έηνο, ελψ νη εμαγσγέο ηεο απμάλνληαη. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ ζπλερή απμνκείσζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δείθηε. Ζ κεγάιε κείσζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δείθηε είλαη απνηέιεζκα ηεο ζεκαληηθήο κείσζεο ησλ θεξδψλ ηεο επηρείξεζεο. Ζ κείσζε ησλ θεξδψλ ηεο επηρείξεζεο ζε πεξηφδνπο φπνπ νη ζπλνιηθέο πσιήζεηο θαη ηα θέξδε ηεο απμάλνληαη ζα πξέπεη λα πξνβιεκαηίζεη ηα ζηειέρε ηεο εηαηξίαο θαη λα αθνινπζήζνπλ πνιηηηθέο επέθηαζεο ηεο επηρείξεζεο ζε δηεζλήο αγνξέο πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζεη έλα κεγαιχηεξν κεξίδην ηεο αγνξάο θαη θαη επέθηαζε ηεο αχμεζε ησλ εμαγσγψλ. Δπίζεο ζα πξέπεη λα γίλνπλ πξνζπάζεηεο κείσζεο ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ηεο επηρείξεζεο. Κέξδε / Ίδηα θεθάιαηα Ο δείθηεο πνπ πξνθχπηεη απφ ην ιφγν ησλ θαζαξψλ θεξδψλ πξνο ην µέζν φξν ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ απνηειεί έλα ηξφπν κέηξεζεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δηαπηζηψζνπλ εάλ κηα εηαηξεία ρξεζηκνπνηεί ηα ίδηα θεθάιαηα ηεο απνδνηηθά. Δπί ηεο νπζίαο ν δείθηεο RoE δείρλεη ην πνζνζηφ ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ πνπ κεηέηξεςε ζε θέξδε κηα επηρείξεζε. Ζ απφδνζε ηδίσλ θεθαιαίσλ κεηψλεηαη φηαλ κεησζνχλ ηα θέξδε ή φηαλ απμεζνχλ ηα ίδηα θεθάιαηα. Αληίζεηα, ηα ίδηα θεθάιαηα απμάλνπλ κε ηελ άλνδν ηεο θεξδνθνξίαο ηεο εηαηξείαο, κε ηελ αχμεζε κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ αιιά θαη "ηερληθά", κε αλαπξνζαξκνγή ηεο αμίαο ησλ παγίσλ. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ηα θέξδε δελ απμάλνληαη κε αλάινγν 218

219 ξπζκφ, ε απφδνζε ηδίσλ θεθαιαίσλ πεξηνξίδεηαη αηζζεηά. πσο παξαηεξνχκε ζην παξαθάησ δηάγξακκα ε απνδνηηθφηεηα ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ έσο ην έηνο 2009 κεηψλεηαη, ελψ απφ ην 2010 θαη κεηά απμάλεηαη αιιά παξακέλεη ζε αξλεηηθά επίπεδα. Σα ίδηα θεθάιαηα ηεο εηαηξίαο δελ έρνπλ ηδηαίηεξε απνδνηηθφηεηα θαζψο ε εηαηξία αληηκεησπίδεη δεκηέο. Κέξδε / Ίδηα θεθάιαηα (ROA) Ο δείθηεο Κέξδε / Ίδηα θεθάιαηα καο δείρλεη ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ παγίσλ ζηνηρείσλ πνπ ρξεζηκνπνηεί ε επηρείξεζε γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηεο. πσο παξαηεξνχκε ζην παξαθάησ δηάγξακκα ε απνδνηηθφηεηα ησλ παγίσλ έσο ην έηνο 2009 κεηψλεηαη, ελψ απφ ην 2010 θαη κεηά απμάλεηαη αιιά παξακέλεη ζε αξλεηηθά επίπεδα. Σα πάγηα ηεο εηαηξίαο δελ έρνπλ ηδηαίηεξε απνδνηηθφηεηα θαζψο ε εηαηξία αληηκεησπίδεη δεκηέο. 219

220 12.6 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Με βάζε ηελ αλάιπζε καο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε κπνξνχκε λα εμάγνπκε ηα παξαθάησ ζπκπεξάζκαηα φζνλ αθνξά ηελ θαηλνηνκία θαζψο θαη ηελ επίδξαζε ηεο θαηλνηνκίαο ζηε δηεζλνπνίζεο ηεο επηρείξεζεο. Σα απνηειέζκαηα απφ ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ηφζν ζηελ παξαγσγηθήο δηαδηθαζία φζν θαη ζηα πξντφληαο ηεο είλαη ηα εμήο: Καηλνηνκία παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο Βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηαθαζίαο. Οη λέεο θαηλνηφκεο δηαδηαθαζίεο πνπ εηζήγαγε ε εηαηξία ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, θαζψο ε γξακκή παξαγσγήο εθζπγρξνλίζηεθε κε απνηέιεζκα νη δηαδηαθαζίεο γηα ηελ παξαγσγή ησλ πξντφλησλ λα βειηηψλνληαη. Αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο. Ο εθζπγρξνληζκφο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη ε αλαβαζκηζε ηεο γξακκήο παξαγσγήο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο ηεο εηαηξίαο. ε ιηγφηεξν ρξφλν κπνξνχλ λα παξαρζνχλ πεξηζζφηεξα πξντφληα, ηθαλνπνηψληαο ηε δήηεζε γηα ηα πξντφληαο ηεο. Μείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο αλά κνλάδα πξντφληνο. Ζ βειηίσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, ν εθζπγρξνληζκφο ηεο γξακκήο παξαγσγήο θαζψο θαη ε αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ κεηαβιεηνχ θφζηνπο ηεο επηρείξεζεο, δειαδή ηνπ θφζηνπο 220

221 παξαγσγήο αλα κνλάδα πξντφληνο. Καηλνηνκία πξντόληνο Αχμεζε ηνπ θάζκαηνο ησλ αγαζψλ. Οη θαηλνηνκίεο πνπ εηζάγεη ε εηαηξία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ εηζαγσγή λέσλ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ ζηελ εγρψξηα θαη ζηε δηεζλή αγνξά. Ζ λέα βειηησκέλε γξακκή παξαγσγήο θαζψο θαη ε κείσζε ηνπ αλα κνλάδα θφζηνπο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο, δίλεη ηελ επθαηξία ζηελ εηαηξία λα εηζάγεη λέα πξντφληα ζηελ αγνξά θαζψο θαη ηα ππάξρνληα πξντφληα ηεο, ζαθψο πην βειηησκέλα. Βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Ζ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζηα πξντφληα θαζψο θαη ε πηζηνπνίεζε ησλ πξντφλησλ ηεο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ. Ζ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ βνεζάεη ηελ επηρείξεζε ζην λα απνθηήζεη θήκε ζηηο δηεζλήο αγνξέο. Δπηπηώζεηο ζηε δηεζλνπνίεζε Αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Ζ πηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ ηφζν ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, φζν θαη ζην πξντφλ βειηηψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Σν αλα κνλάδα θφζηνο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο κεηψλεηαη, παξάιιεια κε ηελ αχμεζε ηεο γθάκαο ησλ πξντφλησλ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα γίλεηαη ε εηαηξία νινέλα θαη πην αληαγσληζηηθή έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο, θαζηζηψληαο ηεο πιένλ αληαγσηζηηθή εηαηξία ζηελ αγνξά ε νπνία κάιηζηα έρεη απνθηήζεη θαη ζηγθξηηηθά αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα έλαηη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο. Αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο. Ζ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο ζηελ αγνξά έρεη ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο πνπ θαηέρεη. Αχμεζε θχθινπ εξγαζηψλ ζην εμσηεξηθφ (εμαγσγέο). Απφ ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο έρεη θαηνξζψζεη λα απμήζεη ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηεο θαη παξάιιεια κε ηε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο, λα απμήζεη ηα θέξδε ηεο. Καζηέξσζε ηεο επηρείξεζεο ζηε δηεζλή αγνξά. Ο ζπλδηαζκφο ησλ θαηλνηνκηθψλ πξντφλησ, ε κείσζε ηνπ παξαγσγηθνχ θφζηνπο, ε 221

222 αληαγσληζηηθφηεηα θαη ε ζηαδηαθή αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο έρνπλ ζα ζηφρν ηελ θαζηέξσζε ηεο ζηε δηεζλή αγνξά. 13 ΓΔΝΗΚΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Ο ξόινο ησλ επελδύζεσλ ζε θαηλνηνκίεο SC Υ C ΔΛ TC K Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία (4εηία) , , , , , ,00 Γαπάλεο γηα θαηλνηνκία , , , , , ,00 Κέξδε , , , , , ,63 % Γαπαλψλ γηα θαηλνηνκία ,44% 202,31% 5,11% 42,86% 364,14% 242,17% % Πσιήζεσλ ,26% -0,07% -43,52% 41,60% 2,42% -19,17% % Δμαγσγψλ ,44% 15,38% -42,35% 45,45% 7,29% -18,18% % Κφζηνο παξαγσγήο ,23% 0,03% -10,11% -73,30% 1,07% -5,66% % Κεξδψλ ,67% -32,47% -2598,80% -72,79% 1,47% 65,00% Γείθηεο ξεπζηφηεηαο 1,50 1,12 1,64 1,00 7,46 1,01 χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ησλ κειεηψλ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πεξηπηψζεσλ βγάιακε ηα εμήο ζπκπεξάζκαηα: Σν 50% (3/6) ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ εμεηάδνπκε πξαγκαηνπνηνχλ επελδχζεηο ζε εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ πάλσ απφ 6 εθ επξψ ηελ ηειεπηαία ηεηξαεηία, ελψ νη ίδηεο επηρεηξήζεηο γηα ηελ ηειεπηαία ρξνληά πξαγκαηνπνίεζαλ επελδχζεηο γηα θαηλνηνκία πάλσ απφ 1 εθ. επξψ Σν 67% (4/6) ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο, αχμεζαλ ηελ θεξδνθνξία ηνπο ηελ ηειεπηαία ρξφληα Σν 83% (5/6) ησλ ζπγθεθξηκέλσλ επηρεηξήζεσλ πνπ εμεηάδνπκε εθηηκνχλ φηη νη ζπγθεθξηκέλεο δαπάλεο πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ γηα ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζα δψζνπλ ψζεζε ζηηο εμαγσγέο ηνπο θαηά ην 2012 Σν 67% (4/6) ησλ επηρεηξήζεσλ κείσζαλ ην θφζηνο παξαγσγήο ησλ πξντφλησλ ηνπο, ε κία ην δηαηήξεζε ζηα ίδηα επίπεδα κε ηελ πξνεγνχκελε ρξνληά, ελψ ε κία ην αχμεζε νξηαθά 1,07%. Ζ ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε πνπ αχμεζε ην θφζηνο παξαγσγήο δελ είρε πξαγκαηνπνηήζεη δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκίαο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Σν 100% ησλ επηρεηξήζεσλ εηζήγαγε θαηλνηνκία πξντφληνο ηελ ηειεπηαία ηεηξαεηία Σν 83% (5/6) ησλ επηρεηξήζεσλ εηζήγαγε θαηλνηνκία ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ηελ ηειεπηαία ηεηξαεηία 222

223 Σν 67% (4/6) ησλ επηρεηξήζεσλ εηζήγαγαλ θαηλνηνκία νξγάλσζεο Δμαγσγέο Σν 67% (4/6) ησλ επηρεηξήζεσλ αχμεζαλ ηηο εμαγσγέο ηνπο θαηά ην έηνο 2010 ζε ζρέζε κε ην 2009 Σν 50% (3/6) ησλ επηρεηξήζεσλ αχμεζαλ ηα θέξδε ηνπο ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε ρξνληά ην 50% (3/6) ησλ επηρεηξήζεσλ κεηψζεθαλ νη ζπλνιηθέο ηνπο πσιήζεηο Σν 67% (4/6) ησλ επηρεηξήζεσλ αχμεζαλ ηηο εμαγσγέο ηνπο. Οη δχν επηρεηξήζεηο πνπ κεηψζεθαλ νη εμαγσγέο ηνπο παξαηεξήζακε φηη ην πνζνζηφ κείσζεο ησλ εμαγσγψλ ησλ είλαη κηθξφηεξν απφ ην πνζνζηφ κείσζεο ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη νη ζπγθεθξηκέλεο επηρεηξήζεηο δηαηεξνχλ ην κεξίδην ηεο αγνξάο ηνπο ζηε δηεζλνπνηεκέλε αγνξά Σν 67% (4/6) ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ πξαγκαηνπνίεζε δαπάλεο γηα εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ αχμεζε ηεο εμαγσγέο ηνπ. Γηα ηελ εθηίκεζε απηή ιάβακε ππφςε ηα εμήο: ζηηο εηαηξίεο πνπ εηζήγαγαλ θαηλνηνκία ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ππνινγίζακε ηε κεηαβνιή ηνπ δείθηε γηα ην 2009, ιακβάλνληαο ππφςε φηη ππάξρεη κηα ζρεηηθή ρξνληθή πζηέξεζε γηα ηελ απφδνζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ επελδχζεσλ ζηηο πσιήζεηο καο. Καη νη 5 επηρεηξήζεηο παξνπζηάδνπλ ζεηηθφ δείθηε ξεπζηφηεηαο (>1,00). Δπηρεηξήζεηο νη νπνίεο παξνπζηάδνπλ κεησκέλεο εμαγσγέο θαη πςειέο δαπάλεο γηα θαηλνηνκία παξνπζηάδνπλ ην ζπγθεθξηκέλν δείθηε θνληά ζην 1,00, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη φηη ε πηψζε ησλ εμαγσγψλ θαη ε αχμεζε ησλ δαπαλψλ γηα θαηλνηνκία επηβαξχλεη ην ζπγθεθξηκέλν δείθηε. 223

224 ηα παξαθάησ δηάγξκκα παξνπζηάδνληαη ζπγθεληξσηηθά θαη θαηά κέζν φξν γηα φιεο ηηο επηρεηξήζεηο ηα εκπφδηα πνπ ζπλάληεζαλ θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο δηεζλνχο ηνπο δξαζηεξφηεηαο. Με βάζε ην παξαπάλσ δηαγξάκκαηα ζπκπεξαίλνπκε ηα εμήο: Δπηρεηξήζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ κεγαιχηεξα εκπφδηα ζηε δηεζλνπνίεζε ηνπο, πξαγκαηνπνηνχλ κεγαιχηεξα πνζνζηά δαπαλψλ γηα εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ, πξνθεηκέλνπ λα είλαη ζε ζέζε λα παξακείλνπλ ζηε δηεζλή αγνξά θαη λα γίλνπλ πην αληαγσληζηηθέο. πγθεθξηκέλα γηα ηηο ηξείο επηρεηξήζεηο κε ηα κεγαιχηεξα εκπφδηα παξαηεξείηαη φηη αχμεζαλ ηηο δαπάλεο γηα θαηλνηνκίαο ηνπο ην 2010 ζε ζρέζε κε ην 2009 θαηά 269,54%. Δλψ νη άιιεο ηξείο αχμεζαλ ηηο δαπάλεο γηα θαηλνηνκία θαηά 31,8% 224

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger Κεθάλαιο 1 Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΠΛΑΝΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Κεθάιαην 1: Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Σπγγξαθείο: Δξ. Andrea Grimm, Δξ.

Διαβάστε περισσότερα

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Πώς πρέπει να τιμολογεί ένα μονοπώλιο; Μέρξη ζηηγκήο ην κνλνπώιην έρεη ζεσξεζεί ζαλ κηα επηρείξεζε ε νπνία πσιεί ην πξντόλ ηεο ζε θάζε πειάηε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Θέματα. Έζησ όηη ζε δείγκα 35 θαηνηθηώλ πνπ ελνηθηάδνληαη ζε θνηηεηέο ζηελ Κνδάλε βξέζεθε ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζηα 5 επξώ, ελώ ζην Ζξάθιεην ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ηότοι εργαζηηρίοσ ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηνύλ βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ Windows XP πνπ ζρεηίδνληαη

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάλαιο 7. Πξνζθνξά ηνπ θιάδνπ Μ. ΨΥΛΛΑΚΗ

Κεθάλαιο 7. Πξνζθνξά ηνπ θιάδνπ Μ. ΨΥΛΛΑΚΗ Κεθάλαιο 7 Πξνζθνξά ηνπ θιάδνπ 1 Προζθορά ανηαγωνιζηικού κλάδοσ Πώο πξέπεη λα ζπλδπαζηνύλ νη απνθάζεηο πξνζθνξάο ησλ πνιιώλ επηκέξνπο επηρεηξήζεσλ ελόο αληαγσληζηηθνύ θιάδνπ γηα λα βξνύκε ηελ θακπύιε πξνζθνξάο

Διαβάστε περισσότερα

Η «έμππλε» ρξεκαηνδόηεζε ηεο λεαληθήο επηρεηξεκαηηθόηεηαο Υξεκαηνδνηψληαο εθπαίδεπζε, θίλεηξα θαη εξγαιεία

Η «έμππλε» ρξεκαηνδόηεζε ηεο λεαληθήο επηρεηξεκαηηθόηεηαο Υξεκαηνδνηψληαο εθπαίδεπζε, θίλεηξα θαη εξγαιεία Η «έμππλε» ρξεκαηνδόηεζε ηεο λεαληθήο επηρεηξεκαηηθόηεηαο Υξεκαηνδνηψληαο εθπαίδεπζε, θίλεηξα θαη εξγαιεία λεαληθήο επηρεηξεκαηηθφηεηαο Η αξρηηεθηνληθή ηεο πξώηεο επηρείξεζεο Δπηρεηξεκαηηθή ΙΓΔΑ Ο ΔΠΙΥΔΙΡΩΝ:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ

ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ (Δλδεηθηηθέο Απαληήζεηο) ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σωζηό β. Λάζνο

Διαβάστε περισσότερα

Γεώργιος Μπριζκόλας. Πρόεδρος και Διεσθύνων Σύμβοσλος ηης EUROCERT A.E.

Γεώργιος Μπριζκόλας. Πρόεδρος και Διεσθύνων Σύμβοσλος ηης EUROCERT A.E. Γεώργιος Μπριζκόλας Πρόεδρος και Διεσθύνων Σύμβοσλος ηης EUROCERT A.E. Τηνζέηεζε Γηεζλψλ Πξνηχπσλ απφ ηε Βηνκεραλία Εθελοντικά πρότυπα Υποχρεωτική νομοθεσία ISO 9001 ISO14001 ISO 50001 OHSAS 18001 ISO

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000.

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000. ΔΕΟ 13 Ποσοτικές Μέθοδοι Σσνάρηηζη Κόζηοσς C(), μέζο κόζηος C()/. Παράδειγμα 1 Μηα εηαηξεία δαπαλά γηα θάζε πξντόλ Α πνπ παξάγεη 0.0 λ.κ. Τα πάγηα έμνδα ηεο εηαηξείαο είλαη 800 λ.κ. Ζεηείηαη 1) Να πεξηγξάςεηε

Διαβάστε περισσότερα

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12 Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 11-12 Project 6: Ταμίδη κε ηε Μεραλή ηνπ Φξόλνπ Υπεύζπλνη Καζεγεηέο: Ε. Μπηιαλάθε Φ. Αλησλάηνο Δρώηηζη 3: Πνηα από ηα παξαθάησ ΜΜΕ ηεξαξρείηε από πιεπξάο ζεκαζίαο;

Διαβάστε περισσότερα

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ.

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Μονοψϊνιο Ολιγοψώνιο Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Οπιακή αξία Δπηπξόζζεηα νθέιε από ηελ ρξήζε/θαηαλάισζε κηαο επηπξόζζεηε

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC

Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC Εθνικό Συνέδριο «Γεωθερμική Ηλεκτροπαραγωγή» Ξενοδοχείο Divani Caravel Αθήνα 20 Νοεμβρίου 2013 Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC Α.Μπένου, Ι. Χωροπανίτης Τμήμα Γεωθερμικής Ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάιαην 20. Ελαχιστοποίηση του κόστους

Κεθάιαην 20. Ελαχιστοποίηση του κόστους Κεθάιαην 0 Ελαχιστοποίηση του κόστους Ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θόζηνπο Μηα επηρείξεζε ειαρηζηνπνηεί ην θόζηνο ηεο αλ παξάγεη νπνηνδήπνηε δεδνκέλν επίπεδν πξντόληνο y 0 ζην κηθξόηεξν δπλαηό ζπλνιηθό θόζηνο. Τν

Διαβάστε περισσότερα

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2 ΣΡΙΓΩΝΟΜΔΣΡΙΚΔ EΞΙΩΔΙ Πνηα παξαδείγκαηα εμηζώζεσλ ή θαη πξνβιεκάησλ πηζηεύεηαη όηη είλαη θαηάιιεια γηα ηελ επίιπζε ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο κέζα ζηελ ηάμε; 1 ε ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΩΡΑ Α.

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενο 10ης διάλεξης ΒΑΙΚΔ ΑΡΥΔ ΑΘΛΗΣΙΚΟΤ ΜΑΡΚΔΣΙΝΓΚ

Περιεχόμενο 10ης διάλεξης ΒΑΙΚΔ ΑΡΥΔ ΑΘΛΗΣΙΚΟΤ ΜΑΡΚΔΣΙΝΓΚ Περιεχόμενο 10ης διάλεξης ΒΑΙΚΔ ΑΡΥΔ ΑΘΛΗΣΙΚΟΤ ΜΑΡΚΔΣΙΝΓΚ Σα βασικότεπα σαπακτηπιστικά τος αθλητισμού ωρ ςπηπεσία Είναι: άπιε βησκαηηθή δελ απνζεθεχεηαη επεξεάδεηαη θαηαλαιψλεηαη ηαπηφρξνλα κε ηελ παξαγσγή

Διαβάστε περισσότερα

Γραφεύα Επικοινωνύασ & Ενημϋρωςησ ϋρρεσ, Τψηλϊντου 4 3οσ Όροφοσ ΣΗΛ 2321023640 ΥΑΦ 2321051861

Γραφεύα Επικοινωνύασ & Ενημϋρωςησ ϋρρεσ, Τψηλϊντου 4 3οσ Όροφοσ ΣΗΛ 2321023640 ΥΑΦ 2321051861 Οπγάνωζη και διοίκηζη ηοςπιζηικών επισειπήζεων (ξενοδοσεία, ηοςπιζηικά γπαθεία ) Α) ΑΔΙ ΣΔΙ και Β) ΑΠΟΦΟΙΣΟΙ ΤΠΟΥΡΔΩΣΙΚΗ ΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ και ΜΔΣΑΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ Ρν πξόγξακκα απηό ζρεδηάζηεθε γηα

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνια Έρεσνα «Καηαναλωηής & Ελληνικό Προϊόν»

Πανελλήνια Έρεσνα «Καηαναλωηής & Ελληνικό Προϊόν» Πανελλήνια Έρεσνα «Καηαναλωηής & Ελληνικό Προϊόν» Γεώργιος Μπάληας, Οικονομικό Πανεπιζηήμιο Αθηνών Προκόπης Θεοδωρίδης, Πανεπιζηήμιο Παηρών Ταπηόηεηα ηεο έξεπλαο Σθνπόο: Αλίρλεπζε ηεο αγνξαζηηθήο ζπκπεξηθνξάο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σ β. Σ γ. Λ δ. Λ ε. Λ ζη. Σ Α2. Γ Α3. 1. γ 2. ε 3. δ 4. α Β1. ΘΔΜΑ Β Οη ηειηθνί ππνινγηζηέο παίξλνπλ απνθάζεηο δξνκνιόγεζεο κόλν γηα ηα δηθά ηνπο απηνδύλακα

Διαβάστε περισσότερα

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Οη Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα εθαξκόδνληαη γηα ηελ απνξξνθνύκελε ελέξγεηα από Αηνιηθά Πάξθα πνπ είλαη ζπλδεδεκέλα ζην

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΥΔ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΔΩΡΙΑ ΛΤΔΙ ΓΙΑΓΩΝΙΜΑΣΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟΤ 2

ΑΡΥΔ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΔΩΡΙΑ ΛΤΔΙ ΓΙΑΓΩΝΙΜΑΣΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟΤ 2 ΑΥΔ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΔΩΙΑ ΛΤΔΙ ΙΑΩΝΙΜΑΣΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟΤ 2 1: Λάζος (είλαη ηζνζθειήο ππεξβνιή) Α2: Λάζος (ην ζεηηθό πξόζεκν ζεκαίλεη όηη ε Πνζνζηηαία Μεηαβνιή Δηζνδήκαηνο θαη ε Πνζνζηηαία Μεηαβνιή Πνζόηεηαο ήηαλ

Διαβάστε περισσότερα

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ Φξεζηκόηεηα καζεκαηηθώλ Αξρή θαηακέηξεζεο Όζα έδσζαλ νη Έιιελεο... Τξίγσλνη αξηζκνί Τεηξάγσλνη αξηζκνί Δπηκήθεηο αξηζκνί Πξώηνη αξηζκνί Αξηζκνί κε μερσξηζηέο ηδηόηεηεο Γίδπκνη πξώηνη

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ηαηηθή ηωλ ξεπζηώλ (Τδξνζηαηηθή) Ση είλαη ηα ξεπζηά - Γεληθά Ππθλόηεηα Πίεζε Μεηαβνιή ηεο πίεζεο ζπλαξηήζεη ηνπ βάζνπο Αξρή ηνπ Pascal Τδξνζηαηηθή πίεζε Αηκνζθαηξηθή πίεζε Απόιπηε &

Διαβάστε περισσότερα

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε.

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε. ΑΝΟΙΓΜΑ ΝΔΑ ΥΡΗΗ 1. Γεκηνπξγείηε ηε λέα ρξήζε από ηελ επηινγή «Παξάκεηξνη/Παξάκεηξνη Δηαηξίαο/Γηαρείξηζε Δηαηξηώλ». Πιεθηξνινγείηε ηνλ θσδηθό ηεο εηαηξίαο ζαο θαη παηάηε Enter. Σηελ έλδεημε «Υξήζεηο» παηάηε

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο 1 ε Δξαζηεξηόηεηα Αλνίμηε ην αξρείν «Μεηαηόπηζε παξαβνιήο.ggb». Με ηε καύξε γξακκή παξηζηάλεηαη ε γξαθηθή παξάζηαζε ηεο f(x)=αx 2 πνπ ζα ηελ

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2 ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ Τν Σρήκα 1 δείρλεη ηελ αιιαγή ηεο ζηάζκεο ηεο Λίκλεο Τζαλη, ζηε Σαράξα ηεο Βόξεηαο Αθξηθήο. Η Λίκλε Τζαλη εμαθαλίζηεθε ηειείσο γύξσ ζην 20.000 π.χ., θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο επνρήο ησλ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο :

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο : ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ Ον/μο:.. Γ Λσκείοσ Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη. 11-1-11 Εήηημα 1 ο : Α. Γηα ηελ ζπλάξηεζε f, λα βξείηε ην δηάζηεκα ζην νπνίν είλαη παξαγσγίζηκε θαζώο θαη

Διαβάστε περισσότερα

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress.

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress. Αιγόξηζκνη 2.2.7.3 Γνκή επηινγήο Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ 1 Πνιιαπιή Δληνιή Δπηινγήο Αν ζπλζήθε_1 ηόηε εληνιέο_1 αλλιώς_αν ζπλζήθε_2 ηόηε εληνιέο_2...

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1382/153 1. Καη όηαλ έγηλε ε ππνρώξεζε αξγά ην απόγεπκα, επεηδή θνβήζεθαλ νη νιηγαξρηθνί κήπσο νη δεκνθξαηηθνί, αθνύ θάλνπλ επίζεζε, θαηαιάβνπλ

Διαβάστε περισσότερα

1. Σα ζηάδηα απφ ηα νπνία πεξλάεη ε νηθνλνκία ζηε δηάξθεηα ελφο θχθινπ, ιέγνληαη θάζεηο ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ.

1. Σα ζηάδηα απφ ηα νπνία πεξλάεη ε νηθνλνκία ζηε δηάξθεηα ελφο θχθινπ, ιέγνληαη θάζεηο ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ. ΑΘ. ΧΑΡΙΣΩΝΙΔΗ : ΑΡΧΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΙΙ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Ο : ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕ ΔΙΑΚΤΜΑΝΕΙ ΠΛΗΘΩΡΙΜΟ - ΑΝΕΡΓΙΑ 9.1. ΕΡΩΣΗΕΙ ΩΣΟΤ ΛΑΘΟΤ Για ηιρ παπακάηυ πποηάζειρ, να γπάτεηε ζηην κόλλα ζαρ ηον απιθμό ηηρ καθεμιάρ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ Α ΛΤΚΔΙΟΤ Ζμεπομηνία: 18/12/10 Ώπα εξέτασηρ: 09:30-12:30 ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΛΤ ΕΙ 1. Δίλεηαη ην πνιπώλπκν Αλ θαη., λα βξείηε ην ηειεπηαίν ςεθίν ηνπ αξηζκνύ έρνπκε:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά:

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά: ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ Η Μηκή θαη ν Νηίλνο αλαξσηήζεθαλ πνην αληειηαθό πξντόλ παξέρεη ηελ θαιύηεξε πξνζηαζία ζην δέξκα ηνπο. Τα αληειηαθά πξντόληα έρνπλ έλα δείθηε αληειηαθήο πξνζηαζίαο (SPF), ν νπνίνο δείρλεη πόζν

Διαβάστε περισσότερα

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 Βάσεις Δεδομέμωμ Εξγαζηήξην V Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 2 Σκοπός του 5 ου εργαστηρίου Σθνπόο απηνύ ηνπ εξγαζηεξίνπ είλαη: ε κειέηε ζύλζεησλ εξσηεκάησλ ζύλδεζεο ζε δύν ή πεξηζζόηεξεο ζρέζεηο ε κειέηε

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Σχολικό έτος: 2011-2012 Καθηγήτριες: Κεφαλληνού Λουκία- Καλλία Αθηνά ΙΙ. ΟΙ ΑΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΣΟΤ ΠΡΟΙΣΟΡΙΚΟΤ ΥΡΟΝΟΤ ΕΩ ΚΑΙ ΣΟ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ 1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Stylianos Kalaitzis Μνλνϋβξηδηζκνο 1 Γπν γνλείο, εηεξόδπγνη γηα ηνλ αιθηζκό θάλνπλ παηδηά. Πνία ε πηζαλόηεηα

Διαβάστε περισσότερα

Μικροοικονομική ΙΙ Sample Test Θσάλλα Νηανχιε - Μηράιεο Νηεκνχζεο

Μικροοικονομική ΙΙ Sample Test Θσάλλα Νηανχιε - Μηράιεο Νηεκνχζεο 1) Η απνηειεζκαηηθή πξνζθνξά ελφο δεκφζηνπ αγαζνχ A. ζπκβαίλεη εθεί φπνπ ε δήηεζε γηα ην δεκφζην αγαζφ ηζνχηαη κε ηε πξνζθνξά ηνπ B. πξνυπνζέηεη φηη ε ηηκή ηνπ δεκφζηνπ αγαζνχ είλαη ίζε κε ην νξηαθφ θφζηνο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ ΚΕΦ..3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ Οπιζμόρ απόλςηηρ ηιμήρ: Σηνλ άμνλα ησλ πξαγκαηηθώλ αξηζκώλ ζεσξνύκε έλαλ αξηζκό α πνπ ζπκβνιίδεηαη κε ην ζεκείν Α. Η απόζηαζε ηνπ ζεκείνπ Α από ηελ αξρή Ο, δειαδή

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα πτςσιακών επγασιών για το Υειμ. Εξαμ. 2015-2016 τος τμήματορ Διοίκησηρ Επισειπήσεων

Θέματα πτςσιακών επγασιών για το Υειμ. Εξαμ. 2015-2016 τος τμήματορ Διοίκησηρ Επισειπήσεων Θέματα πτςσιακών επγασιών για το Υειμ. Εξαμ. 2015-2016 τος τμήματορ Διοίκησηρ Επισειπήσεων Α/Α ΣΙΣΛΟ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΚΑΘΗΓΗΣΗ ΑΡΙΜΟ ΦΟΙΣΗΣΩΝ ΕΞΑΜΗΝΟ ΑΝΑΘΕΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ 1 Σα κνληέια πξνψζεζεο Above-the-Line

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0046/92. Τροπολογία. Sylvie Goddyn εμ νλόκαηνο ηεο νκάδαο ENF

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0046/92. Τροπολογία. Sylvie Goddyn εμ νλόκαηνο ηεο νκάδαο ENF 21.10.2015 A8-0046/92 92 Σημείο 8 (8) Οη βηηακίλεο, ηα αλόξγαλα ζπζηαηηθά θαη άιιεο νπζίεο πνπ πξννξίδνληαη γηα ρξήζε ζε ζπκπιεξώκαηα δηαηξνθήο ή γηα πξνζζήθε ζε ηξόθηκα φπσο ηα παξαζθεπάζκαηα γηα βξέθε

Διαβάστε περισσότερα

(γ) Να βξεζεί ε ρξνλνεμαξηώκελε πηζαλόηεηα κέηξεζεο ηεο ζεηηθήο ηδηνηηκήο ηνπ ηειεζηή W.

(γ) Να βξεζεί ε ρξνλνεμαξηώκελε πηζαλόηεηα κέηξεζεο ηεο ζεηηθήο ηδηνηηκήο ηνπ ηειεζηή W. ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ Ι Τειηθή Εμέηαζε: 5 Σεπηέκβξε 6 (Δηδάζθσλ: ΑΦ Τεξδήο) ΘΕΜΑ Θεσξνύκε θβαληηθό ζύζηεκα πνπ πεξηγξάθεηαη από Φακηιηνληαλή Η, ε νπνία ζε κνξθή πίλαθα ρξεζηκνπνηώληαο ηηο ηδηνζπλαξηήζεηο, θαη

Διαβάστε περισσότερα

Σύνθεζη ηαλανηώζεων. Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο:

Σύνθεζη ηαλανηώζεων. Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο: Σύνθεζη ηαλανηώζεων Α. Σύλζεζε δύν α.α.η ηεο ίδιας ζστνόηηηας Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο: Η απνκάθξπλζε

Διαβάστε περισσότερα

Επαναληπτική Άσκηση - Δέντρα

Επαναληπτική Άσκηση - Δέντρα Η NovelGadgets Α.Ε. είλαη κηα πνιπεζληθή εηαηξεία πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζηνλ ρώξν ηεο πιεξνθνξηθήο θαη θαηαζθεπάδεη θαηλνηνκηθέο εθαξκνγέο (gadgets) γηα ηνπο πειάηεο ηεο. Πξόζθαηα, δεκηνύξγεζε έλα λέν

Διαβάστε περισσότερα

Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING

Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING Ναηαιία Σπαλνύ, spanou@igme.gr & natspanou@gmail.com Τερληθόο Γεσιόγνο (M.Sc.) Πεξηγξαθή Χάξηεο ρσξηθήο θαηαλνκήο

Διαβάστε περισσότερα

5 η Δργαζηηριακή Άζκηζη Κσκλώμαηα Γσαδικού Αθροιζηή/Αθαιρέηη

5 η Δργαζηηριακή Άζκηζη Κσκλώμαηα Γσαδικού Αθροιζηή/Αθαιρέηη 5 η Δργαζηηριακή Άζκηζη Κσκλώμαηα Γσαδικού Αθροιζηή/Αθαιρέηη Σηα πιαίζηα ηεο πέκπηεο εξγαζηεξηαθήο άζθεζεο ζα ρξεζηκνπνηεζεί απνθιεηζηηθά ην πεξηβάιινλ αλάπηπμεο νινθιεξσκέλσλ θπθισκάησλ IDL-800 Digital

Διαβάστε περισσότερα

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots)

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) 1.1 Σςνοπτική Πεπιγπαυή Hot Spots Σα ζεκεία αζύξκαηεο πξόζβαζεο πνπ επηιέρζεθαλ αλαθέξνληαη ζηνλ επόκελν πίλαθα θαη παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηηο επόκελεο παξαγξάθνπο.

Διαβάστε περισσότερα

«Η ΗΜΑΙΑ ΣΗ ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΑ ΣΙ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΙ: ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ & ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΚΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΑΝΣΑΓΩΝΙΜΟ ΓΙΔΘΝΟΠΟΙΗΗ ΠΟΛΙΣΙΚΔ ΔΡΔΤΝΑ & ΑΝΑΠΣΤΞΗ»

«Η ΗΜΑΙΑ ΣΗ ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΑ ΣΙ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΙ: ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ & ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΚΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΑΝΣΑΓΩΝΙΜΟ ΓΙΔΘΝΟΠΟΙΗΗ ΠΟΛΙΣΙΚΔ ΔΡΔΤΝΑ & ΑΝΑΠΣΤΞΗ» ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ...ΓΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ.ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΜΔ ΘΔΜΑ: «Η ΗΜΑΙΑ ΣΗ ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΑ ΣΙ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΙ: ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ & ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΚΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΑΝΣΑΓΩΝΙΜΟ ΓΙΔΘΝΟΠΟΙΗΗ

Διαβάστε περισσότερα

x-1 x (x-1) x 5x 2. Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα, έηζη ώζηε λα κελ ππάξρνπλ ξηδηθά ζηνπο 22, 55, 15, 42, 93, 10 5, 12

x-1 x (x-1) x 5x 2. Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα, έηζη ώζηε λα κελ ππάξρνπλ ξηδηθά ζηνπο 22, 55, 15, 42, 93, 10 5, 12 ΑΚΖΔΗ ΤΜΝΑΗΟΤ - ΚΤΚΛΟ ΠΡΩΣΟ - - ηα πνηεο ηηκέο ηνπ ηα παξαθάησ θιάζκαηα δελ νξίδνληαη ; (Τπόδεημε : έλα θιάζκα νξίδεηαη αλ ν παξνλνκαζηήο είλαη δηάθνξνο ηνπ κεδελόο) - (-) - (-) - Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οη παξνπζηάζεηο κε βνήζεηα ηνπ ππνινγηζηή γίλνληαη κε πξνγξάκκαηα παξνπζηάζεσλ, όπσο ην OpenOffice.org Impress [1] θαη ην Microsoft Office PowerPoint [2]. Απηά ηα πξνγξάκκαηα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ

ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ (Θεοδώρα Γιώηη, Νικόλας Καραηάζιος- Τπεύθσνη εκ/κος Λ. Παπαηζίμπα) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ:.., ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:.// Σε ακαμίδην πνπ κπνξεί λα θηλείηαη ρσξίο ηξηβέο πάλσ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1379/50 1. Όηαλ ινηπόλ ήξζαλ [νη πξέζβεηο ζηελ Αζήλα], αθνύ ζπλέιαβαλ νη Αζελαίνη θαη ηνπο πξέζβεηο σο ππνθηλεηέο ζηάζεο θαη όζνπο έπεηζαλ [νη πξέζβεηο], ηνπο ζπγθέληξσζαλ γηα αζθάιεηα ζηελ Αίγηλα.

Διαβάστε περισσότερα

«Θαινοηόμος Δπιχειρημαηικόηηηα: Ζ περίπηωζη ηης Δλλάδας».

«Θαινοηόμος Δπιχειρημαηικόηηηα: Ζ περίπηωζη ηης Δλλάδας». ΞΚΠ ΔΟΩΞΑΪΘΔΠ ΞΝΙΗΡΗΘΔΠ ΛΔΝΙΑΗΑΠ ΘΔΚΑ ΓΗΞΙΩΚΑΡΗΘΖΠ ΔΟΓΑΠΗΑΠ: «Θαινοηόμος Δπιχειρημαηικόηηηα: Ζ περίπηωζη ηης Δλλάδας». ΓΑΙΑΡΠΗΓΑ ΠΡΙΗΑΛΖ ΑΚ 6/09 ΔΞΗΒΙΔΞΩΛ ΘΑΘΖΓΖΡΖΠ: ΚΞΗΡΕΔΛΖΠ ΑΟΗΠΡΔΗΓΖΠ ΗΑΛΝΑΟΗΝΠ 2011

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ Είμαζηε ηυχεροί που είμαζηε δάζκαλοι Ον/μο:.. A Λσκείοσ Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη 8-11-2015 Θέμα 1 ο : 1. Η εμίζωζε θίλεζεο ελόο θηλεηνύ πνπ θηλείηαη επζύγξακκα είλαη ε x = 5t. Πνηα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ

ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ α. Η ΕΚΚΛΗΙΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ β. ΣΟ ΠΝΕΤΜΑΣΙΚΟ ΜΑ ΚΕΝΣΡΟ γ. Η ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΗ ΘΕΗ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ α. Η ΕΚΚΛΗΙΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ. Η Εθθιεζία ηνπ ρσξηνύ καο, ε Αγία Άλλα, είλαη θηηζκέλε πξηλ πνιιά

Διαβάστε περισσότερα

Κατάςτρωςη Σχεδίου Μάρκετινγκ (Marketing Plan) ςτην Εταιρεία: ΓΕΤΗΛ Σ. ΜΙΧΑΗΛΟΥ & ΣΙΑ Ο.Ε. Επιχείρηςη Προώθηςησ Ηλεκτρολογικοφ υλικοφ

Κατάςτρωςη Σχεδίου Μάρκετινγκ (Marketing Plan) ςτην Εταιρεία: ΓΕΤΗΛ Σ. ΜΙΧΑΗΛΟΥ & ΣΙΑ Ο.Ε. Επιχείρηςη Προώθηςησ Ηλεκτρολογικοφ υλικοφ ΑΝΩΣΑΣΟ ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΚΡΗΣΗ ΥΟΛΗ ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΗΛΕΚΣΡΟΛΟΓΙΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2012-2013 ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Κατάςτρωςη Σχεδίου Μάρκετινγκ (Marketing Plan) ςτην Εταιρεία: ΓΕΤΗΛ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ Εδώ ζα ππνινγίζνπκε ην κεηαζρεκαηηζκό Fourier κεξηθώλ αθόκα ζεκάησλ, πξνζπαζώληαο λα μεθηλήζνπκε από ην κεηαζρεκαηηζκό Fourier γλσζηώλ ζεκάησλ

Διαβάστε περισσότερα

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 .1.10 ζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 Ερωηήζεις Καηανόηζης 1. ύν δηαθνξεηηθέο επζείεο κπνξεί λα έρνπλ θαλέλα θνηλό ζεκείν Έλα θνηλό ζεκείν i ύν θνηλά ζεκεία iλ) Άπεηξα θνηλά ζεκεία ηηηνινγήζηε ηελ απάληεζε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ. Δρώτηση 1

ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ. Δρώτηση 1 ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ Πνιινί άλζξσπνη πηζηεύνπλ όηη ν άλεκνο ζα έπξεπε λα αληηθαηαζηήζεη ην πεηξέιαην θαη ην θάξβνπλν σο πεγή ελέξγεηαο γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηζκνύ. Οη θαηαζθεπέο πνπ θαίλνληαη ζηελ εηθόλα είλαη

Διαβάστε περισσότερα

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H )

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H ) Ξ G O O G L E S C H O L A R Α Ο Ξ Ε Κ Ε Θ Λ Θ Α Λ Η Τ Α Μ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η Ρ Οξαγκαηνπνηώληαο αλαδήηεζε ζην GoogleScholar (http://scholar.google.com/) ν ρξήζηεο κπνξεί λα εληνπίζεη πιηθό αθαδεκαϊθνύ θαη

Διαβάστε περισσότερα

Π Σ Τ Υ Ι Α Κ Η Δ Ρ Γ Α Ι Α. ΘΔΜΑ: «Μάρκετινγκ: η εφαρμογή μέσω του διαδικτύου από επιχειρήσεις του κλάδου της πληροφορικής»

Π Σ Τ Υ Ι Α Κ Η Δ Ρ Γ Α Ι Α. ΘΔΜΑ: «Μάρκετινγκ: η εφαρμογή μέσω του διαδικτύου από επιχειρήσεις του κλάδου της πληροφορικής» Σ.Δ.Ι. ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ Π Σ Τ Υ Ι Α Κ Η Δ Ρ Γ Α Ι Α ΘΔΜΑ: «Μάρκετινγκ: η εφαρμογή μέσω του διαδικτύου από επιχειρήσεις του κλάδου της πληροφορικής» ΔΙΗΓΗΣΗ ΠΟΤΓΑΣΡΙΑ θ.

Διαβάστε περισσότερα

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό.

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό. ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΑΙΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΛΔΤΚΩΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ Μειέηε ηωλ παξαγόληωλ από ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη ε ειεθηξνκαγλεηηθή δύλακε. Τιηθά - πζθεπέο: Ηιεθηξνληθή δπγαξηά, ηξνθνδνηηθό ηάζεο, ξννζηάηεο, ακπεξόκεηξν,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΛΘΤΑΗΚΘΔΗΡ Τ.

ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΛΘΤΑΗΚΘΔΗΡ Τ. ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΟΑIΤΜΘΔΘ ΡΕ ΛΕΓΑΚΞ ΓΗΟΕΔΞ 11V11 ΗΚΘΙΘΑ 6-10 ΤΠΞΜΩΜ ΛΕΘΞΜΕΙΗΛΑΑ ΞΣ ΟΑΘΤΜΘΔΘΞΣ ΡΕ ΛΕΓΑΚΞ ΓΗΟΕΔΞ ΓΘΑ ΟΑΘΙΕΡ ΗΚΘΙΘΑΡ 6-10 ΕΩΜ Η ΔΘΑΔΠΞΛΗ ΑΟΞ Η ΛΘΑ ΕΡΘΑ ΡΗΜ ΑΚΚΗ ΕΘΜΑΘ ΛΕΓΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο κόζηος ανά μονάδα παραγωγής. Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο ζηαθερό κόζηος ανά μονάδα παραγωγής

Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο κόζηος ανά μονάδα παραγωγής. Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο ζηαθερό κόζηος ανά μονάδα παραγωγής ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΜΟ Α Mάθημα 5: To παραγωγής σναρηήζεις κόζηοσς Η ζπλάξηεζε ζπλνιηθνύ θόζηνπο C FC VC Όπνπ FC= ην ζηαζεξό θόζηνο (ην θόζηνο γηα ηνλ ζηαζεξό παξαγσγηθό ζπληειεζηή) θαη VC= ην κεηαβιεηό

Διαβάστε περισσότερα

iii. iv. γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ: f (1) 2 θαη

iii. iv. γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ: f (1) 2 θαη ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ ΣΟ ΓΙΑΦΟΡΙΚΟ ΛΟΓΙΜΟ Μάρτιος 0 ΘΔΜΑ Να ππνινγίζεηε ηα όξηα: i ii lim 0 0 lim iii iv lim e 0 lim e 0 ΘΔΜΑ Γίλεηαη ε άξηηα ζπλάξηεζε '( ) ( ) γηα θάζε 0 * : R R γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ:

Διαβάστε περισσότερα

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν.

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. B-Δέλδξα Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. Δέλδξα AVL n = 2 30 = 10 9 (πεξίπνπ). 30

Διαβάστε περισσότερα

Η. Απζίλνο Αλ. Καζεγεηήο Αζιεηηθή δηνίθεζε. ΟΓΗΓΟ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ζηελ Αζιεηηθή δηοίθεζε. Θέκα πηστηαθής (κε ηε κνξθή εξωηήκαηνο):...

Η. Απζίλνο Αλ. Καζεγεηήο Αζιεηηθή δηνίθεζε. ΟΓΗΓΟ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ζηελ Αζιεηηθή δηοίθεζε. Θέκα πηστηαθής (κε ηε κνξθή εξωηήκαηνο):... ΟΓΗΓΟ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ζηελ Αζιεηηθή δηοίθεζε Δπώλσκο :.. Όλοκα :.. ΑΜ:. Ηκεροκελία θαηάζεζες ζηε δηαδηθαζία: Γλωζηηθό αληηθείκελο:.../../ 201.. Θέκα πηστηαθής (κε ηε κνξθή εξωηήκαηνο):..... Έγθρηζε Σοκέα:..

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ.

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ. Απαντήσεις θέματος 2 Απηά πνπ έπξεπε λα γξάςεηε (δελ ρξεηαδόηαλ δηθαηνιόγεζε εθηόο από ην Γ) Α return a*b; Β 0:acegf2, 1: acegf23, 2: acegf234, 3:acegf2345, 4:acegf23456, 5:acegf234567, 6:acegf2345678,

Διαβάστε περισσότερα

«Μειέηε ζθνπηκφηεηαο γηα επηρεηξεκαηηθή επέθηαζε ζηε Ρνπκαλία»

«Μειέηε ζθνπηκφηεηαο γηα επηρεηξεκαηηθή επέθηαζε ζηε Ρνπκαλία» ΔΙΑΣΜΗΜΑΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΣΑΠΣΤΧΙΑΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΣΗ ΔΙΟΙΚΗΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ Διπλωματική Εργαςία «Μειέηε ζθνπηκφηεηαο γηα επηρεηξεκαηηθή επέθηαζε ζηε Ρνπκαλία» του Γήκθνπ Αιέμαλδξνπ Τποβλήθηκε ωσ απαιτοφμενο για

Διαβάστε περισσότερα

(Ενδεικηικές Απανηήζεις) ΘΔΜΑ Α. Α1. Βιέπε απόδεημε Σει. 262, ζρνιηθνύ βηβιίνπ. Α2. Βιέπε νξηζκό Σει. 141, ζρνιηθνύ βηβιίνπ

(Ενδεικηικές Απανηήζεις) ΘΔΜΑ Α. Α1. Βιέπε απόδεημε Σει. 262, ζρνιηθνύ βηβιίνπ. Α2. Βιέπε νξηζκό Σει. 141, ζρνιηθνύ βηβιίνπ ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ (ΟΜΑΓΑ Β ) ΣΔΣΑΡΣΖ 18 ΜΑΪΟΤ 16 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΜΑΘΖΜΑΣΗΚΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ (ΝΔΟ ΤΣΖΜΑ) ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ (ΠΑΛΑΗΟ ΤΣΖΜΑ) (Ενδεικηικές Απανηήζεις) ΘΔΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ 1.Απηόο πνπ ζα αλαγλσξηζηεί απνπζηάδεη γηα πνιύ θαηξό. 2.Δπηζηξέθεη κε πιαζηή ηαπηόηεηα ή κεηακνξθσκέλνο. 3.Απνκνλώλνληαη ηα δύν πξόζσπα 4.Άξζε κεηακόξθσζεο 5.Απνθάιπςε 6.Ακθηβνιίεο-απνδεηθηηθά

Διαβάστε περισσότερα

ΙNCOFRUIT - (HELLAS).

ΙNCOFRUIT - (HELLAS). Πξνο ΟΛΑ ΤΑ ΜΔΛΗ Κε Σπλάδειθε Θέκα: Ιζπαλία & Γεξκαλία 5 ε ΔΒΓΟΜΑΓΑ 2011 (31 Ιαλ έσο 30 Φεβξ.2011) Παξαζέηνπκε θαησηέξσ: Αλαζθόπεζε ηεο 4 εο εβδνκάδνο 2011 κε ηηο ηηκέο ησλ εζπεξηδνεηδώλ πνπ δηακνξθώζεθαλ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΣΟΤ ΜΠΛΕ ΩΚΕΑΝΟΤ

Η ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΣΟΤ ΜΠΛΕ ΩΚΕΑΝΟΤ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΔΙΡΑΙΩ ΣΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΗ ΚΑΙ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ ΣΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ (MBA) Διπλωματική Εργασία Η ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΣΟΤ ΜΠΛΕ ΩΚΕΑΝΟΤ Αθανασίοσ Α. Μαρία Πειραιάς, 2009

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΡΔΤΝΑ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΖ ΓΗΑΡΘΡΩΖ ΣΖ ΑΓΟΡΑ ΚΑΗ Ο ΡΟΛΟ ΣΩΝ ΚΟΗΝΟΠΡΑΞΗΩΝ ΔΡΔΤΝΑ ΜΗΥΑΖΛ ΔΛΔΝΖ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΡΔΤΝΑ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΖ ΓΗΑΡΘΡΩΖ ΣΖ ΑΓΟΡΑ ΚΑΗ Ο ΡΟΛΟ ΣΩΝ ΚΟΗΝΟΠΡΑΞΗΩΝ ΔΡΔΤΝΑ ΜΗΥΑΖΛ ΔΛΔΝΖ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΡΔΤΝΑ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΖ ΓΗΑΡΘΡΩΖ ΣΖ ΑΓΟΡΑ ΚΑΗ Ο ΡΟΛΟ ΣΩΝ ΚΟΗΝΟΠΡΑΞΗΩΝ ΔΡΔΤΝΑ ΜΗΥΑΖΛ ΔΛΔΝΖ Δηαηξηβή ππνβιεζείζα πξνο κεξηθή εθπιήξσζε ησλ απαξαηηήησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ απφθηεζε

Διαβάστε περισσότερα

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Αιγόξηζκνη 2.2.7.4 Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Εηζαγσγή ζηηο Αξρέο ηεο Επηζηήκεο ησλ Η/Υ 1 Άζθεζε 34 ζει 53 Έλα ςεθηαθό θσηνγξαθηθό άικπνπκ έρεη απνζεθεπηηθό ρώξν N Mbytes. Να αλαπηύμεηε

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΖ ΓΔΩΣΔΥΝΗΚΩΝ ΔΠΗΣΖΜΩΝ ΚΑΗ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ. Πηπρηαθή εξγαζία

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΖ ΓΔΩΣΔΥΝΗΚΩΝ ΔΠΗΣΖΜΩΝ ΚΑΗ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ. Πηπρηαθή εξγαζία ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΖ ΓΔΩΣΔΥΝΗΚΩΝ ΔΠΗΣΖΜΩΝ ΚΑΗ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ Πηπρηαθή εξγαζία ΠΑΡΑΓΩΓΖ ΒΗΟΑΗΘΑΝΟΛΖ ΑΠΟ ΑΠΟΒΛΖΣΑ ΠΟΡΣΟΚΑΛΗΟΤ ΜΔ ΣΟ ΣΔΛΔΥΟ PICHIA KUDRIAVZEVII ηέιια ηαπξηλνχ Λεκεζφο

Διαβάστε περισσότερα

Σπληήξεζε ηξνθίκσλ ρσξίο ρεκηθά πξόζζεηα PROJECT B ΛΥΚΕΙΟΥ 2 014-15

Σπληήξεζε ηξνθίκσλ ρσξίο ρεκηθά πξόζζεηα PROJECT B ΛΥΚΕΙΟΥ 2 014-15 Σπληήξεζε ηξνθίκσλ ρσξίο ρεκηθά πξόζζεηα PROJECT B ΛΥΚΕΙΟΥ 2 014-15 Εηζαγσγή Οη ηερληθέο ζπληήξεζεο ηξνθίκσλ έρνπλ ζθνπό : α) λα παξεκπνδίζνπλ αλεπηζύκεηεο κεηαβνιέο ζηα ραξαθηεξηζηηθά (γεύζε - ρξώκα -

Διαβάστε περισσότερα

Constructors and Destructors in C++

Constructors and Destructors in C++ Constructors and Destructors in C++ Σύνθεζη Πνιύ ζπρλά ζηε C++ κία θιάζε κπνξεί λα πεξηέρεη ζαλ κέιεδεδνκέλα αληηθείκελα άιισλ θιάζεσλ. Πνηα είλαη ε ζεηξά κε ηελ νπνία δεκηνπξγνύληαη θαη θαηαζηξέθνληαη

Διαβάστε περισσότερα

Παλειιαδηθέο Δμεηάζεηο Ηκεξεζίωλ Δπαγγεικαηηθώλ Λπθείωλ Δμεηαδόκελν Μάζεκα: Αξρέο Οηθνλνκηθήο Θεωξίαο Σεηάξηε 15 Ινπλίνπ 2017

Παλειιαδηθέο Δμεηάζεηο Ηκεξεζίωλ Δπαγγεικαηηθώλ Λπθείωλ Δμεηαδόκελν Μάζεκα: Αξρέο Οηθνλνκηθήο Θεωξίαο Σεηάξηε 15 Ινπλίνπ 2017 www.romvos.edu.gr Παλειιαδηθέο Δμεηάζεηο Ηκεξεζίωλ Δπαγγεικαηηθώλ Λπθείωλ Δμεηαδόκελν Μάζεκα: Αξρέο Οηθνλνκηθήο Θεωξίαο Σεηάξηε 15 Ινπλίνπ 217 ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σσζηφ β. Λάζνο γ. Λάζνο δ. Σσζηφ ε. Σσζηφ Α2.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΔΟΗ 8.0.0

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΔΟΗ 8.0.0 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΔΟΗ 8.0.0 Γενικά Η έθδνζε 8.0.0 ηνπ ελόηεηεο: Business ERP, πεξηιακβάλεη λέεο ιεηηνπξγίεο πνπ αλαιύνληαη ζηηο παξαθάησ Γεληθόηεξε ιεηηνπξγία ηεο εθαξκνγήο Εκπνξηθή Δηαρείξηζε 7/2/2013 SingularLogic

Διαβάστε περισσότερα

Παλαιοσλαβική Γλώσσα. Ενότητα 11: Μορφολογία Τα Ονόματα/Αντωνυμίες. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου. Τμήμα Σλαβικών Σπουδών

Παλαιοσλαβική Γλώσσα. Ενότητα 11: Μορφολογία Τα Ονόματα/Αντωνυμίες. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου. Τμήμα Σλαβικών Σπουδών Παλαιοσλαβική Γλώσσα Ενότητα 11: Μορφολογία Τα Ονόματα/Αντωνυμίες Αλεξάνδρα Ιωαννίδου Τμήμα Σλαβικών Σπουδών Γ1.2. ΟΗ ΑΝΣΧΝΤΜΗΔ ηελ παιαηά εθθιεζηαζηηθή ζιαβηθή, νη αλησλπκίεο δηαθξίλνληαλ ζε δπν κεγάιεο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ..

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ.. ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου έλαξμεο 09.30 ιήμεο 09.45 Σην παξαθάησ ζρήκα θαίλεηαη ηκήκα ελόο πνιενδνκηθνύ ζρεδίνπ κηαο πόιεο. Οη ζθηαζκέλεο

Διαβάστε περισσότερα

Γηεξεύλεζε παξαγόλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηε δηεζλή επέθηαζε ησλ επηρεηξήζεσλ ινγηζκηθνύ

Γηεξεύλεζε παξαγόλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηε δηεζλή επέθηαζε ησλ επηρεηξήζεσλ ινγηζκηθνύ ΓΗΑΣΜΖΜΑΣΗΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ ΣΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩN Γηεξεύλεζε παξαγόλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηε δηεζλή επέθηαζε ησλ επηρεηξήζεσλ ινγηζκηθνύ Γηπισκαηηθή Δξγαζία Πηπίιε Βαζηιηθή Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο

Διαβάστε περισσότερα

Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη

Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη Μάθημα 11 Τμήμα Μάπκεηινγκ και Διοίκηζηρ Λειηοςπγιών Τα δηαγξάκκαηα θαηάζηαζεο (state diagrams) ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα βνεζήζνπλ ηνλ πξνγξακκαηηζηή λα θαηαιάβεη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΓΕΝΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΙΙ - ΦΥΕ 0 7 Ινπλίνπ 009 Απαντήσειρ στιρ ασκήσειρ τηρ τελικήρ εξέτασηρ στιρ Σςνήθειρ Διαυοπικέρ Εξισώσειρ Αγαπηηέ θοιηηηή/ηπια,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΞΑΓΧΓΗΚΖ ΔΠΔΚΣΑΖ ΜΗΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΣΡΟΦΗΜΧΝ Δ ΥΧΡΔ ΣΖ ΔΔ

ΔΞΑΓΧΓΗΚΖ ΔΠΔΚΣΑΖ ΜΗΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΣΡΟΦΗΜΧΝ Δ ΥΧΡΔ ΣΖ ΔΔ ΓΗΑΣΜΖΜΑΣΗΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΣΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ Γηπισκαηηθή Δξγαζία ΔΞΑΓΧΓΗΚΖ ΔΠΔΚΣΑΖ ΜΗΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΣΡΟΦΗΜΧΝ Δ ΥΧΡΔ ΣΖ ΔΔ ΜΟΚΗΑ ΜΑΡΗΑ Δπηβιέπσλ: Ησάλλεο Υαηδεδεκεηξίνπ, Καζεγεηήο Τπνβιήζεθε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ..

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ.. ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου έλαξμεο 09.30 ιήμεο 09.45 Σην παξαθάησ ζρήκα θαίλεηαη ηκήκα ελόο πνιενδνκηθνύ ζρεδίνπ κηαο πόιεο. Οη ζθηαζκέλεο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ. Μία αθηίλα θωηόο πξνζπίπηεη κε κία γωλία ζ ζηε επάλω επηθάλεηα ελόο θύβνπ από πνιπεζηέξα ν νπνίνο έρεη δείθηε δηάζιαζεο ε =,49 (ζρήκα ). Βξείηε πνηα ζα είλαη ε κέγηζηε γωλία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/2014

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/2014 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 204-205 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/204 A ΟΜΑΓΑ Οδηγία: Να γράυεηε ζηο ηεηράδιο ζας ηον αριθμό κάθε μιας από ηις παρακάηφ ερφηήζεις Α.-Α.8 και

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03 Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Ζιίαο Χαηδεζενδσξίδεο Οθηώβξηνο / Ννέκβξηνο 2004 Τη είλαη ην δίθηπν Wulf Δπίπεδν ζην νπνίν κπνξνύκε λα αλαπαξαζηήζνπκε ηξηζδηάζηαηα ζρήκαηα,

Διαβάστε περισσότερα

Σήκαηα Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) ΕΙΣΑΓΨΓΗ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΕΣ

Σήκαηα Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) ΕΙΣΑΓΨΓΗ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΕΣ Σήκαηα 1 Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) Σήκαηα Οξηζκόο ζήκαηνο Ταμηλόκεζε ζεκάησλ Σεηξέο Fourier Μεηαζρεκαηηζκόο Fourier Σπλέιημε Σπζρέηηζε θαη Φαζκαηηθή Ππθλόηεηα 2 Οξηζκόο Σήκαηνο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ. ηξαηεγηθό ρέδην Δηαηξηθήο Αλάπηπμεο κε έκθαζε ζηελ Δλέξγεηα

ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ. ηξαηεγηθό ρέδην Δηαηξηθήο Αλάπηπμεο κε έκθαζε ζηελ Δλέξγεηα 2013 ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ηξαηεγηθό ρέδην Δηαηξηθήο Αλάπηπμεο κε έκθαζε ζηελ Δλέξγεηα Δηζεγεηήο: Αν. Καθηγητήσ: Θ. Β. ταματόπουλοσ πνπδαζηέο: Αξκνπηάθε Δηξήλε (ΑΜ: 6860), Μεηαμάο Λχζζαλδξνο (ΑΜ: 8846) ΗΡΑΚΛΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα!

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Cpyright 2013 Λόγος & Επικοινωνία // All rights Reserved Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Αυηό ηο παιχνίδι έχει ζηόχους: 1. ηελ εθγύκλαζε ηεο αθνπζηηθήο κλήκεο ησλ παηδηώλ 2. ηελ εμάζθεζε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÅÉÓ ΣΕ ÅËËÇÍΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÅÉÓ ΣΕ ÅËËÇÍΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÅÉÓ ΣΕ ÅËËÇÍΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ 30 ν Παλειιήλην πλέδξην Γαζηξεληεξνινγίαο 11-14 Ννεκβξίνπ 2010, Αζήλα Annals of Gastroenteroly 2010;23(Suppl):7-67 212 30 ν Παλειιήλην πλέδξην Γαζηξεληεξνινγίαο 11-14

Διαβάστε περισσότερα

Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος. Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο

Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος. Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο Επιμέλεια: Αγκανάκηρ Α. Παναγιώηηρ Επωηήζειρ Σωζηό- Λάθορ Να χαπακηηπίζεηε ηιρ παπακάηω πποηάζειρ ωρ ζωζηέρ ή λάθορ: 1. Η ηαιάλησζε είλαη

Διαβάστε περισσότερα

Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server

Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server Δηαθνκηζηήο (Server) Πξνζθέξεη ππεξεζίεο ζηνπο Πειάηεο (Client) Μεγάινη ππνινγηζηέο γηα ηηο ππεξεζίεο Internet (π.ρ. WWW, FTP) Λακβάλεη εξσηήζεηο θαη δίδεη απαληήζεηο Πειάηεο

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΑΔΤΚΣΙΑΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΩΝ ΕΠΙΥΕΙΡΗΕΩΝ ΣΟ ΝΟΜΟ ΥΑΝΙΩΝ

Η ΔΙΑΔΤΚΣΙΑΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΩΝ ΕΠΙΥΕΙΡΗΕΩΝ ΣΟ ΝΟΜΟ ΥΑΝΙΩΝ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΡΗΣΗ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ Πηπρηαθή εξγαζία Η ΔΙΑΔΤΚΣΙΑΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΩΝ ΕΠΙΥΕΙΡΗΕΩΝ ΣΟ ΝΟΜΟ ΥΑΝΙΩΝ (The Digital Development of SMEs in Chania,

Διαβάστε περισσότερα

Σ Δ Υ Ν Ι Κ Η Δ Κ Θ Δ Η Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Ο Ι Κ Ο Γ Ο Μ Ι Κ Ω Ν Τ Λ Ι Κ Ω Ν Γ Η Μ Ο Τ Β Ο Λ Β Η

Σ Δ Υ Ν Ι Κ Η Δ Κ Θ Δ Η Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Ο Ι Κ Ο Γ Ο Μ Ι Κ Ω Ν Τ Λ Ι Κ Ω Ν Γ Η Μ Ο Τ Β Ο Λ Β Η Σ Δ Υ Ν Ι Κ Η Δ Κ Θ Δ Η Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Ο Ι Κ Ο Γ Ο Μ Ι Κ Ω Ν Τ Λ Ι Κ Ω Ν Γ Η Μ Ο Τ Β Ο Λ Β Η ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 1. Τερληθή Έθζεζε 2. Δλδεηθηηθφο Πξνυπνινγηζκφο 3. Έληππν νηθνλνκηθήο πξνζθνξάο ΘΔΜΑ : Πξνκήζεηα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΦΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Μάθημα: Πιθανόηηηες και Σηαηιζηική Διδάζκων: Σ. Γ.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΦΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Μάθημα: Πιθανόηηηες και Σηαηιζηική Διδάζκων: Σ. Γ. ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Τρίπολη 06/07/2007 Τα θέμαηα 1-5 είναι σποτρεωηικά και έτοσν ηοσς ίδιοσς (ίζοσς) ζσνηελεζηές βαρύηηηας Το θέμα 6 δίνει επιπλέον βαθμούς με βαρύηηηα 10% για βεληίωζη ηης βαθμολογίας ΘΕΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι

Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι ηα Δθπαηδεπηήξηα Πάλνπ ππνζηεξίδνπκε ηελ άπνςε όηη ην «αεηθόξν ζρνιείν» είλαη έλα όξακα εθηθηό. Η εθπαίδεπζε γηα ηελ αεηθνξία δελ είλαη κάζεκα, αιιά

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΔΓΙΟ ΙΙ

ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΔΓΙΟ ΙΙ 1 Σ. Δ. Ι. ΓΤ Σ Ι Κ Η Μ Α Κ Δ Γ Ο Ν Ι Α ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ Σ Μ Η Μ Α Μ Η Υ Α Ν ΟΛΟ Γ Ι Α Δξγαζηήξην Μεραλνπξγηθώλ Καηεξγαζηώλ & CAD ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΔΓΙΟ ΙΙ ΜΑΘΗΜΑ 2: Πνηόηεηα Δπηθάλεηαο Γξ. Βαξύηεο

Διαβάστε περισσότερα

Δηζαγσγή ζηα logistics θαη δπλαηφηεηεο εθαξκνγήο ηνπο ζηα Διιεληθά λνζνθνκεία. 1. Δηζαγσγή

Δηζαγσγή ζηα logistics θαη δπλαηφηεηεο εθαξκνγήο ηνπο ζηα Διιεληθά λνζνθνκεία. 1. Δηζαγσγή 1. Δηζαγσγή Ζ παξνχζα εξγαζία πξαγκαηεχεηαη ην ζέκα «εηζαγσγή ζηα logistics θαη δπλαηφηεηεο εθαξκνγήο ηνπο ζηα ειιεληθά λνζνθνκεία». Σθνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη ε δηεξεχλεζε ηνπ εάλ θαη θαηά πφζνλ είλαη

Διαβάστε περισσότερα

Ζ εηαηξεία ΠΑΓΚΑΛΟΣ Α.Ε. αθνύ θαηάθεξε κε ην ζπαζί ηεο λα θαηαμησζεί ζην ρώξν ηνπ αινπκηλίνπ εδώ θαη 35 ρξόληα, κε πξνζθνξά ζην πνηνηηθό κεράλεκα αιιά θαη ηελ εμππεξέηεζε ησλ πειαηώλ ηεο, μεθηλά κηα λέα

Διαβάστε περισσότερα