چكيده. Exploring the Validity, Reliability and Standardization of Adult Reasons for Living Inventory اصيل. Original. Article

Transcript

1 مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران سال شانزدهم شماره پاييز Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, Vol., No., Fall 00, 9-7 مقاله پژوهشي اصيل Original Article پايايي و روايي پرسشنامه دلايل زندگي بزرگسالان عثمان محمودي دكتر علي عسگري دكتر منوچهر ازخوش دكتر آناهيتا خدابخشي كولايي Exploring the Validity, Reliability and Standardization of Adult Reasons for Living Inventory Osman Mahmoudi*, Ali Asgari a, Manocheher Azkhosh b, Anahita Khodabakhshi Kolaee c 9 9 Abstract Objectives: This study investigated the validity, reliability and standardization of Reasons For Living Inventory (Linehen, Goodstin, Chiles & Nilsen, 98) in Iranian adults. Methods: 00 adults (0 from group normal, 80 from group suicide attempters) was selected through multistage sampling method (for normal group) and random sampling method (for suicide group) and administered the RFL, Persian version of Beck Scale of Suicide Ideation (BSSI) and Oxford Happens Inventory (OHI). Results: The results based on item total correlation and discrimination degree showed Cornbach's alpha and testretest coefficient for the scale was 0.9 & 0.9 respectively. The result of principle component analysis (PC) and Promx rotation suggested the stricture of the scale in Iranian population (deleting item without the factor loads) contains factors (Survival and Coping Beliefs and Responsibility to Family, Fear of Suicide, Moral Objections and Child Related Concerns). Conclusion: Goodness of fit indices of confirmatory factor analysis confirmed the extracted factors. The positive correlation coefficients between the factors of RFL and Oxford Happens Inventory confirmed the convergent validity of the scale and the negative correlation coefficients between the factors of RFL and Beck Scale of Suicide Ideation confirmed the congruent validity of the scale. Also differential validity of RFL showed it can discriminate suicide group from non-suicide group. Key words: reasons for living, adults, reliability, validity, confirmatory factor analysis چكيده هدف: پژوهش حاضر با هدف هنجاريابي پرسشنامه دلايل زندگي بزرگسالان در بزرگسالان ايراني انجام شد. روش: پژوهش بر روي نمونهاي به حجم 00 نفر (0 نفر عادي و 80 نفر اقدامكننده به خودكشي) كه به روش نمونهگيري تصادفي چندمرحلهاي (براي جامعه عادي) و تصادفي ساده (براي جامعه اقدامكنندگان به خودكشي) انتخاب شدند اجرا شد. ابزارهاي پژوهش شامل پرسشنامه دلايل زندگي (RFL) فرم فارسي مقياس ايدههاي خودكشي بك (BSSI) وپرسشنامه شادكامي آكسفورد (OHI) بودند. يافتهها: تحليل پرسشهاي مقياس بر پايه محاسبه توان تشخيص و ضريب آلفاي كرونباخ نشان داد كه ضريب آلفاي كرونباخ براي كل پرسشنامه برابر با 0/9 و ضريب بازآزمايي با فاصله دو هفته برابر با 0/9 است. نتايج تحليل مو لفههاي اصلي بهكمك چرخش پروماكس نشان داد كه پرسشنامه (با حذف يك پرسش بدون بار عاملي) از چهار عامل ايدههاي زندهماندن و مسي وليت نسبت به خانواده ترس از خودكشي موضوعات اخلاقي و دلنگراني مربوط به فرزندان تشكيل شده است. نتيج هگي ري: شاخصهاي برازش تحليل عاملي تا ييدي برپايه نرمافزار LISREL وجود عوامل چهارگانه را تا ييد كرد. همبستگي معنيدار بين عوامل چهارگانه با مقياس ايدههاي خودكشي بك و پرسشنامه شادكامي آكسفورد روايي واگرا و همگراي پرسشنامه دلايل زندگي را تا ييد كردند. همچنين روايي تفكيكي خوب پرسشنامه دلايل زندگي نشان ميدهد كه اين مقياس به خوبي ميتواند افراد عادي را از افراد اقدامكننده به خودكشي تفكيك كند. كليدواژه: دلايل زندگي روايي تحليل عاملي تا ييدي [Received: April 009; Accepted: September 009] دكتراي [دريافت مقاله: 88// پذيرش مقاله: 88//] كارشناس ارشد مشاوره خانواده كرمانشاه جوانرود خيابان شافعي كوچه احمد مرادي (نويسنده مسي ول). mahmoudi.osman@gmail.com روانسنجي دانشگاه تهران دكتراي روانشناسي باليني دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي دكتراي مشاوره دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي. * Corresponding author: MA. in Family Conseling, Kermanshah, Iran, IR. mahmoudi.osman@gmail.com; a PhD. in Psychometrics, Tehran University of Medical Sciences; b PhD. in Clinical Psychology, University of Social Wefare and Rehibilation; c PhD. in Counseling, University of Social Wefare and Rehibilation.

2 پايايي و روايي پرسشنامه دلايل زندگي بزرگسالان 0 0 سال شانزدهم/ شمار ه / پاييز 89 مقدمه بهشمار هر اقدام انسان كه به از بين رفتن او بيانجامد خودكشي ميرود. بر پايه مو لفه خودكشي افراد به چند دسته تقسيم ميشوند: )آنهايي كه به خودكشي فكر ميكنند ) افراديكه اقدام به خودكشي ميكنند ولي نميميرند ) افراديكه خودكشي ميكنند (محمدخاني 8). در اقدام به خودكشي عوامل چندي از جمله فقر بيكاري و شكست تحصيلي و هيجاني عوامل خطر بهشمار ميروند. از سوي ديگر برخي عوامل بازدارنده خطر خودكشي را كاهش ميدهند (نيارا رنج گوگينگ و ونزل 00) لينهان گوداشتاين نيلسن و چيلز (98) و عثمان و همكاران (99) عواملي همچون احساس مسي وليت نسبت به خانواده دلنگراني مربوط به فرزندان ميل به زندهماندن و توجه به مسايل اخلاقي را «دلايل زندگي «نامگذاري نمودهاند. اين عوامل با خودكشي رابطه معكوس دارند و خطر خودكشي را كم ميكنند. با آنكه پژوهشگران پيوسته مفهوم دلايل زندگي را بهكار ميبرند اين مفهوم هنوز شفافسازي نشده است. عثمان و همكاران (99) نيز بر اين باورند كه اگرچه دانش مربوط به مفهوم دلايل زندگي در طي سالهاي اخير در چارچوب بررسيهاي آزمايشي و تحليل محتوا پيشرفت چشمگيري داشته است هنوز ابزارهاي بهكاررفته براي سنجش دلايل زندگي بهدليل كاستيهاي روانسنجي آنها نميتوانند براي ارزيابي و اندازهگيري دلايل زندگي مناسب باشند. مشكل ديگر هنجاريابي ابزارهاي ساختهشده در كشورهاي انگليسيزبان است. بنابراين بررسي ويژگي هاي روانسنجي ابزار در فرهنگ جديد پيش از كاربرد علمي آن ضروري است (هاگل 00). از سوي ديگر به باور برخي كارشناسان (موهلينكمپ گوتيرز عثمان و باريوس 00 ر كن 7 و كنوت 997 عثمان و همكاران 999) خودكشي و عوامل نگهدارنده آن را بايد در محيط فرهنگي كه شخص در آن پرورش يافته بررسي كرد. همانگونه كه تجارب قومي و نژادي هر گروهي متفاوت از گروه ديگر است عوامل استرسزا و شيوههاي مقابله افراد با اين عوامل در گروههاي گوناگون نيز متفاوت خواهد بود. براي نمونه در بسياري از اديان الهي از جمله اسلام خودكشي بهعنوان رفتاري گناهآميز ممنوع و حرام معرفي شده است. بنابراين دين ميتواند بهعنوان عامل بازدارنده از خودكشي عمل نمايد. به باور كارشناسان خودكشي اين پديده بخشي از باورهاي فرهنگي فرد است و تنها بازتاب نيازهاي شخصي فرد نميباشد بلكه به آن بهعنوان چيزي كه نشانگر كل فرهنگ و خانواده فرد است نگاه ميشود. با توجه به شيوع گسترده پديده خودكشي در استان كرمانشاه (سازمان بهزيستي كشور 8) بررسي دلايل زندگي بهعنوان يكي از عواملي كه ميتواند بر خودكشي اثر بازدارنده داشته باشد و افرادي را كه قصد اقدام به خودكشي دارند از افراد عادي جدا كند سودمند مسا له در ايران هنوز بهصورت گسترده بررسي به نظر ميرسد. اما اين نشده است. يكي از روشهاي بررسي عملي اين مسا له بهكارگيري ابزاري است كه بتواند انگيزههاي زندگي را بهصورت ساختارمند بررسي و اندازهگيري كند. بررسي حاضر در اين راستا و با هدف اعتباريابي پرسشنامه دلايل زندگي انجام شده است. روش در اين پژوهش توصيفي افراد اقدامكننده به خودكشي شهر كرمانشاه كه بالاتر از 8 سال داشته و بهدليل اقدام به خودكشي به بيمارستان امام خميني كرمانشاه ارجاع شده بودند بررسي شدند. اقدامكنندگان به خودكشي به روش تصادفي ساده از ميان فهرست افراديكه به دليل اقدام به خودكشي به بيمارستان امام خميني ارجاع شده بودند انتخاب شدند. 0 نفر از افراد عادي نيز به روش نمونهگيري چندمرحلهاي انتخاب شدند. براي انجام نمونهگيري با درنظرگرفتن افت نمونه 0 نفر از زنان و مردان بزرگسال عادي و 80 نفر از افراد اقدامكننده به خودكشي از جامعه مربوطه انتخاب شدند. نخست كرمانشاه به سه بخش (شمال مركز و جنوب) تقسيم شد. سپس از هريك از بخشهاي سهگانه يك منطقه شهرداري و از هر منطقه شهرداري سه محله بهتصادف انتخاب شدند. در مرحله آخر گروه نمونه از مراكز اداري تجاري آموزشي و نيز منازل مسكوني و مكانهاي عمومي به نسبت مساوي (باتوجه به عدم وجود آمار رسمي و معتبر درباره توزيع و ميزان جمعيت مناطق شهرداري - suicide - Naira - Range - Gouging - Wenzel - Linehan 7- Goodstein 8- Nielsen 9- Chiles 0- Osman - reasons for life - Hagell -Muehlenkamp - Gutierrez - Barrios - Rank 7- Knott Vol. / No. / Fall 00

3 عثمان محمودي و همكاران و جلوگيري از تورش نمونهبرداري حجم نمونه براي هر منطقه مساوي در نظر گرفته شد) و پس از برقراري ارتباط توضيح درباره اهداف پژوهش جلب اعتماد و اطميناندادن به محرمانهبودن اطلاعات گردآوريشده بهتصادف استخراج شد. پرسشنامه دلايل زندگي :(RFL) اين پرسشنامه (لينهان و همكاران 98) پس از اينكه به زبان فارسي برگردانده شد توسط دو متخصص زبان انگليسي و دو استاد روانشناسي براي درستي ترجمه ارزيابي گرديد. در مرحله بعد دوباره توسط يك متخصص زبان انگليسي به انگليسي برگردانده شد و پس از مقايسه با نسخه اوليه و انجام اصلاحات لازم آماده اجرا شد. مقياس دلايل زندگي براي سنجش دلايل زندگي و بر پايه دو نظريه معنادرماني (فرانكل 978) و شناختدرماني (بك 999) ساخته شده است. اين پرسشنامه داراي 8 پرسش و شش خردهمقياس شامل ايدههاي زندهماندن و مسي وليت نسبت به خانواده (8 پرسش) ترس از خودكشي (هشت پرسش) موضوعات اخلاقي (پنج پرسش) و نگراني درباره فرزندان (شش پرسش) است. هر پرسش بهكمك شش گزينه [اصلا مهم نيست (0) خيلي مهم نيست () مهم نيست () مهم است () خيلي مهم است () كاملا مهم است ()] نمرهگذاري ميشود. به اين ترتيب دامنه نمرهها بين صفر تا 0 قرار دارد. برخي بررسيها نشان دادهاند كه ضريب همساني دروني اين مقياس بين 0/9 تا سال شانزدهم / شمار ه / پاييز 89 Vol. / No. / Fall 00 0/9 و روايي همزمان آن بين 0/7 تا 0/8 است (گوتيرز و همكاران 000). مقياس ايدههاي خودكشي بك :(BSSI) اين مقياس (بك 999) داراي 9 پرسش است كه براي آشكارسازي سنجش نگرش و برنامهريزي براي اقدام به خودكشي و عوامل تشكيلدهنده آن مانند آرزوي مرگ تمايل به خودكشي فعال و غيرفعال مدت و فراواني افكار خودكشي ميزان كنترل خود عوامل بازدارنده و آمادگي فرد براي اقدام به خودكشي ساخته شده است. پرسشها داراي سه گزينه «هيچ» «تا اندازهاي» و «زياد» هستند. در اين پرسشنامه پنج پرسش غربالگري نيز گنجانيده شده در صورتي كه پاسخگو به پرسش پنج پاسخ مثبت ( يا ) بدهد لازم است كه پرسش باقيمانده را پاسخ دهد. در غير اين صورت نيازي به ادامه پاسخگويي نيست. انيسي آشتياني سليمي و احمدينوده (8) روي 00 سرباز ضريب همساني دروني اين مقياس را 0/9 و روايي آن را به شيوه همزمان 0/7 گزارش نمودند. پرسشنامه شادكامي آكسفورد :(OHI) اين پرسشنامه 7 (آرجيل مارتين و كروسلند 989) يك پرسشنامه خودسنجي با 9 پرسش چهارگزينهاي است. پايه نظري اين پرسشنامه تعريف آرجيل و همكاران (987) از شادكامي است. به باور آرجيل و همكاران (989) اين پرسشنامه نقطه مقابل 8 پرسشنامه افسردگي بك (BDI) است. پرسش از پرسشهاي اين پرسشنامه از BDI گرفته شده و معكوس گرديده و پرسش به آن افزوده شده است تا ساير جنبههاي سلامت ذهني را پوشش دهد. اين پرسشنامه پرسش چهارگزينه دارد (عليپور و نوربالا 78). آرجيل و همكاران (989) ثبات دروني پرسشنامه آكسفورد را به روش ضريب آلفاي كرونباخ 0/90 و پايايي آن را به روش بازآزمايي به فاصله هفت هفته 0/78 گزارش كردند. روايي همزمان اين پرسشنامه به روش ارزيابي دوستان گروه نمونه درباره آنان 0/ بهدست آمد. پرسشنامه شادكامي آكسفورد در ايران توسط عليپور و نوربالا (78) ترجمه شد و ضريب آلفاي كرونباخ 0/98 و پايايي بازآزمايي پس از سه هفته 0/79 بهدست آمد. تحليل دادهها بهكمك روشهاي آماري توصيفي آزمون t تحليل واريانس يكراهه تحليل واريانس چندراهه و آزمون خيدو و بهرهگيري از نرمافزار LISREL انجام شد. يافتهها روايي كل مجموعه 8 سي والي برابر با 0/9 بهدست آمد. همبستگي هر پرسش با نمره كل نشان داد كه همه پرسشها داراي همبستگي مناسب و بالا با مقياس هستند. بنابراين بهتر است در پرسشها تغييري ايجاد نشده و هيچ يك از پرسشها حذف نشود. بررسي پايايي به روش بازآزمايي پس از دو هفته در يك نمونه 9 نفري از گروه نمونه اصلي ضريب 0/9 را نشان - Reasons For Living Inventory - Frankle - Beck Scale for Suicide Ideation - Oxford Happiness Inventory - Argyle - Martin 7- Crosland 8- Beck Depression Inventory

4 پايايي و روايي پرسشنامه دلايل زندگي بزرگسالان داد. براي اجراي روش تحليل مو لفههاي اصلي و اثبات اين نكته كه ماتريس همبستگي دادهها در جامعه صفر نيست آزمون كرويت بارتلت بهكار رفت كه نتايج بهدستآمده از نظر آماري معنيدار بود (0/00>p ). KMO=0/9 بنابراين بر پايه هر دو ملاك ميتوان دريافت كه اجراي تحليل عاملي بر پايه ماتريس همبستگي بهدستآمده در دو گروه مورد بررسي تبيينپذير است. براي تعيين اين مطلب كه ابزار سنجش مورد بررسي (مجموعه پرسشها) از چند عامل اشباع شده سه شاخص مورد توجه قرار گرفت: عامل - ارزش ويژه - نسبت واريانس تبيينشده توسط هر - نمودار چرخشيافته ارزشهاي ويژه كه اسكري ناميده ميشود. براي استخراج عاملهاي مناسب و هماهنگ با ساختار فرهنگي و اجتماعي گروه نمونه چندين بار تحليل عاملي با راهحلهاي گوناگون شامل راهحلهاي و عاملي اجرا شد. در نهايت مشخص شد كه راهحل چهارعاملي از كفايت بيشتري برخوردار است و اين راهحل بهكار برده شد. نتايج نشان دادندكه ارزش هاي ويژه چهار عامل بزرگتر از يك است و درصد پوشش واريانس مشترك بين متغيرها براي اين چهار عامل بر روي هم /7 درصد كل واريانس متغيرها را تبيين ميكند (جدول ). از نمودار اسكري نيز كه در شكل ديده ميشود ميتوان دريافت كه سهم عامل يكم و دوم در واريانس كل متغيرها چشمگير و با سهم بقيه عاملها متفاوت است. افزون براين از عامل دوم به بعد نيز شيب نمودار برش يافته و تقريبا هموار ميشود. جدول - مقادير ارزش ويژه درصد واريانس و درصد واريانس تراكمي عوامل چهارگانه عامل ارزش ويژه /7 درصد واريانس 8/9 درصد تركمي /778 /89 0/ /79 8/0 / / /7 /8 /90 0 ارزش ويژه Bartlett Test of Sphericity - Kaiser-Meyer-Olkin - Scree نمره عاملها شكل - نمودار اسكري عاملهاي مقياس دلايل زندگي سال شانزدهم/ شمار ه / پاييز 89 Vol. / No. / Fall 00

5 عثمان محمودي و همكاران نتيجه محاسبه ميزان اشتراك هر پرسش نيز نشان داد كه كمترين ميزان اشتراك برابر با 0/77 و متعلق به پرسش (جرأت رويارويي با زندگي را دارم) بيشترين ميزان اشتراك برابر با 0/78 و متعلق به پرسش (زندگي را دوست دارم) و همچنين ميزان اشتراك بيشتر پرسشها بالاتر از 0/ است. براي سادهسازي استخراج عاملها و نامگذاري آنها از روشهاي چرخش متمايل (ابليمن واريماكس و پروماكس) بهره گرفته شد. نتايج چندين بار تحليل عاملي به روشهاي گوناگون نشان داد كه عاملهاي استخراجشده در هر سه روش تقريبا با يكديگر برابر هستند. ولي يافتههاي بهدستآمده از روش چرخش پروماكس كه ساختار مناسبتر و نيز شمار پرسشهاي حذفشده كمتري داشت برگزيده شد. ماتريس عاملي كه بر اثر چرخش پروماكس پديد آمد در جدول نمايش داده شده است. در اين ماتريس پرسش هفت كه در چرخش عاملها با هيچيك از عوامل بار عاملي نداشت حذف شد و در نهايت شمار پرسشها به 7 رسيد. جدول - ماتريس ساختار چهار عاملي پرسشنامه 7 سو الي دلايل زندگي سال شانزدهم / شمار ه / پاييز 89 Vol. / No. / Fall 00 عامل چهارم 0/70 0/7 0/ 0/9 0/7 0/0 عامل سوم 0/70 0/77 0/7 0/88 0/ 0/9 0/9 عامل دوم 0/7 0/ 0/8 0/ 0/9 0/8 عامل اول 0/8 0/80 0/799 0/79 0/78 0/7 0/7 0/7 0/7 0/78 0/77 0/7 0/7 0/70 0/77 0/7 0/0 0/8 0/ 0/0 0/ 0/ 0/ 0/ 0/79 0/9 0/98 0/7 پرسش رديف

6 پايايي و روايي پرسشنامه دلايل زندگي بزرگسالان بنابر آنچه گفته شد بر پايه نتايج تحليل عاملي مواد پرسشنامه با اجراي روش تحليل مو لفههاي اصلي شمار عاملهايي كه بر پايه آنها ويژگيهاي نهايي تعيين گرديد چهار عامل بود. چون اين پرسشنامه براي نخستينبار در جامعه ايراني اجرا شده است كمترين بار عاملي يعني 0/ (هومن 8) براي آن در نظر گرفته شد. ساختار ساده عاملها بهصورت مجموعه پرسشهايي كه بهصورت مشترك با يك عامل همبستهاند و تشكيل يك زيرمقياس را ميدهند به همراه ضريب اعتبار و خطاي معيار اندازهگيري آنها در جدول نمايش داده شده است. جدول - ضرايب روايي مقادير خطاي معيار براي عاملهاي چهارگانه و كل پرسشنامه دلايل زندگي عامل يكم دوم سوم چهارم كل شمار پرسشها 8 روايي 0/9 خطاي معيار اندازهگيري براي تا ييد عاملهاي استخراجشده از مقياس دلايل زندگي مدل تحليل عاملي تا ييدي اجرا شد. ويژگيهاي بهدستآمده از اجراي اين روش شامل برآورد: ) آزمون خيدو ( نسبت خيدو به درجه آزادي ) ( dƒ χ ( شاخص خوبي برازندگي GFI) ) ) شاخص خوبي برازندگي تعديليافته (AGFI) ) شاخص برازندگي تطبيقي (CFI) ) ريشه دوم واريانس خطاي تقريب (RMSEA) و نموداراندازهگيري LISREL براي راهحل چهار عاملي در جدول نشان داده شده است. همچنانكه كه در جدول ديده ميشود شاخصهاي برآوردهشده نشان ميدهند كه مدل چهار عاملي پرسشنامه دلايل زندگي از برازش بهتري با دادهها برخوردار است. نمره χ بهدستآمده (0/) از نظر آماري معنيدار نبود. شاخصهاي GFI و CFI نيز بسيار قابل ملاحظه بوده (بالاتر از 0/90 ) و نشاندهنده برازش مناسب دادهها است. ريشه دوم واريانس خطاي تقريب نيز برابر 0/070 و حد بالاي آن كمتر از 0/0 بود. شاخص روايي متقاطع مورد انتظار (ECVI) برابر با 7/ و كمتر از مقدار اين شاخص براي مدل اشباع شده (0/) و همسو با ملاكي است كه هاگل (00) ارايه كردهاند. روايي واگرا و روايي همگراي پرسشنامه دلايل زندگي با مقياس ايدههاي خودكشي بك (BSSI) و پرسشنامه شادكامي آكسفورد (OHI) محاسبه شد (جدول ). /0 9/9 / /9 /89 0/80 0/7 0/7 0/9 8 7 جدول - شاخص هاي برازندگي مدل تحليل عاملي تا ييدي عوامل چهارگانه پرسشنامه دلايل زندگي RMSEA CFI AGFI GFI P dƒ χ dƒ راه حل χ 0/070 0/9 0/89 0/9 0/0 /98 08 چهارعاملي 0/ جدول - ضرايب همبستگي بين نمره كل و عامل هاي دوگانه پرسشنامه دلايل زندگي با مقياس ايدههاي خودكشي بك وپرسشنامه شادكامي آكسفورد دلايل زندگي نمره كل عامل يكم عامل دوم عامل سوم عامل چهارم -0/ 0/99-0/9 0/7-0/07 0/97 - Goodness of Fit Index - Adjusted Goodness of Fit Index - Comparative Fit Index - Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA) - Expected Cross-Validation Index -0/0 0/98-0/89 0/8 Vol. / No. / Fall 00 سال شانزدهم/ شمار ه / پاييز 89 ايدههايخودكشي بك شادكامي آكسفورد

7 عثمان محمودي و همكاران براي برآورد روايي تفكيكي مقياس دلايل زندگي و ميزان توانايي اين مقياس در جداسازي افراد عادي و افراد اقدامكننده به خودكشي از يكديگر بهكمك آزمون t براي گروههاي مستقل ميانگين نمرههاي دلايل زندگي دو گروه عادي و خودكشي با هم مقايسه شد. ميانگين نمرههاي گروه اقدامكننده به خودكشي (00/) نسبت به گروه عادي (9/) كمتر بود. انحراف معيار نمرهها نيز در گروه عادي (/) بيشتر از گروه اقدامكننده به خودكشي (/) بود. افزون براين t بهدست آمده سال شانزدهم / شمار ه / پاييز 89 Vol. / No. / Fall 00 (/8 ( از لحاظ آماري در سطح كمتر از 0/0 معنيدار بود. بدينترتيب ميتوان پي برد كه دلايل زندگي افراد عادي نسبت به افراد اقدامكننده به خودكشي بيشتر است. از اين رو ميتوان گفت كه پرسشنامه دلايل زندگي ميتواند افراد عادي را از افراد اقدامكننده به خودكشي تفكيك كند. بحث اين پژوهش كه با هدف بررسي پايايي و روايي مقياس دلايل زندگي (لينهان و همكاران 98) انجام شد نشان داد كه الف) ضريب آلفاي كرونباخ محاسبهشده براي 8 پرسش به روش بازآزمايي پس از دو هفته در يك نمونه 9 نفري از گروه نمونه اصلي پايايي پرسشنامه را مطلوب نشان داد. ب) تحليل عاملي مو لفههاي اصلي و چرخش پروماكس به استخراج چهار عامل منجر شد. پ) تحليل عاملي تا ييدي وجود چهار عامل اصلي مقياس را تا ييد كرد. ت) عوامل استخراجشده با پرسشنامه شادكامي آكسفورد و مقياس ايدههاي خودكشي بك همبستگي داشت و روايي همگرا و روايي واگراي آزمون تا ييد شد. ث) برخي از عوامل(ايدههاي زندهماندن و مسي وليت نسبت به خانواده) با اندكي تغيير در يافتههاي پژوهش حاضر نيز بهدست آمدند. گرچه در مقياس اوليه دلايل زندگي شش عامل گنجانيده شده بود در پژوهش حاضر چهار عامل بهدست آمد (ايدههاي زندهماندن و مسي وليت نسبت به خانواده دلنگراني مربوط به فرزندان موضوعات اخلاقي ترس از خودكشي). اين امر نشان ميدهد كه عوامل بهدستآمده از روايي كافي برخوردارند و ميتوان بهكمك آنها ميزان دلايل زندگي و گرايش به خودكشي فرد را در موقعيتهاي خطرناك مشخص كرد. تفاوت اساسي نتايج پژوهش حاضر با مقياس اوليه اين بود كه يافتههاي اين بررسي بهطور كامل ساختار ششعاملي مقياس دلايل زندگي را كه پيشتر توسط لينهان و همكاران (98) ساخته شده بود شناسايي نكرد. بر پايه يافتههاي اين بررسي ميتوان گفت كه براي جامعه كرمانشاه ساختار چهارعاملي براي مقياس RFL بهترين تحليل عاملي براي اين پرسشنامه خواهد بود. يافتههاي اين پژوهش از ساختار شش عاملي كه بود حمايت نكرد. توسط لينهان و همكاران (همانجا) شناسايي شده پرسشهاي نخستين عامل كه بيشترين شمار پرسشها (8) را دارد دو بعد دارند. بعد اول بيانگر دلايل مثبت درباره آينده و همچنين عقايدي درباره توانايي مقابله با زندگي و مشكلات آن چگونگي درگيرشدن با زندگي و ارزش خاص زندگي براي هر فرد است. اين قسمت تا اندازهاي با عامل اول لينهان و همكاران (98) يكسان است و بعد دوم مسي وليت نسبت به خانواده است كه با ساختار فرهنگي و تا كيد بر بستر خانواده در كشورهاي شرقي همخوان است. عامل «ايدههاي زندهماندن و مسي وليت نسبت به خانواده» در مقياس اصلي با اين نام وجود ندارد و پرسشهاي آن در عاملهاي دوم (مسي وليت نسبت به خانواده) و سوم (دلنگراني مربوط به فرزندان) توزيع شده است. اما ساختار اين عامل در پژوهش حاضر نشاندهنده عقايد بقاء و زنده ماندن و مسي وليت نسبت به خانواده به عنوان يكي از ابعاد دلايل زندگي است. عامل اول نشان ميدهد كه در جامعه ايراني مهمترين دليل زندگي باور به توانايي خود در رويارويي با مشكلات زندگي خوشبيني نسبت به آينده و مسي وليت نسبت به خانواده و بستگان است. افزون بر اين بررسي محتواي گويههاي اين عامل نشان ميدهد كه ويژگي مهم و مشترك آنها خوشبيني در مو لفههاي دلايل زندگي است بهگونهاي كه تقريبا در همه آنها نوعي اميدواري كه بيانگر مثبتبودن ابعاد دلايل زندگي است ديده ميشود. ترس از خودكشي عامل دوم را تشكيل ميدهد. اين عامل در مقياس اصلي با اندكي تغيير با همين عنوان (ترس از خودكشي) آمده است. به باور لينهان و همكاران (98 99) و عثمان و همكاران (999) زيرمقياس ترس از خودكشي توانسته است به روشني افراد اقدامكننده به خودكشي را از افرادي كه تنها ايدههاي خودكشي داشتهاند ولي هرگز آن را عملي نكردهاند جدا كند. مجموعه ششسو الي عامل سوم (موضوعات اخلاقي) بيانگر ارزشها و باورهاي ديني و اخلاقي فرد در رابطه با پديده خودكشي است.

8 پايايي و روايي پرسشنامه دلايل زندگي بزرگسالان سال شانزدهم/ شمار ه / پاييز 89 محتواي پرسشهايي كه در عامل چهارم دستهبندي شدهاند نشان ميدهد كه در بررسي حاضر يكي ديگر از دلايل زندگي دلنگراني مربوط به فرزندان است. عثمان و همكاران (999) دلنگراني مربوط به فرزندان را يكي از شش دليل رايج زندگي در ميان افراد دانسته و بر اين باور بودهاند كه اهميت عامل دلنگراني مربوط به فرزندان بهطور معنيداري با اقدام به رفتارهاي خودكشي قبلي يا داشتن افكار و رفتارهاي خودكشي در حال حاضر ارتباط دارد. بررسيها نشان دادهاند افراديكه هرگز به خودكشي فكر نكردهاند و افرادي كه سابقه اقدام به خودكشي نداشتهاند نمرات بالاتري در اين مقياس گرفتهاند. همچنين بينشمار فرزندان و نمره بالا در مقياس دلنگراني مربوط به فرزندان رابطه معنيدار و مثبت گزارش شده است (عثمان و همكاران 999). يافتههاي اين بررسي همسو با يافتههاي لينهان و همكاران (98) عثمان و همكاران (99) و ويستيفليد كاردين و ديتون (99) نشان دادند كه در نظر گرفتن عامل ترس از طرد اجتماعي بهعنوان يكي از عوامل دلايل زندگي نيازمند بررسي بيشتر است. ترس از طرد اجتماعي بهعنوان يكي از عاملهاي دلايل زندگي براي جامعه كرمانشاه ميتواند نشانگر اين باشد كه دروننگري در اين مردم بيشتر از توجه آنان به بازخوردهاي اجتماعي رفتارشان است. هر چند بهدستآوردن نمره بالا در خردهمقياس مسي وليت نسبت به خانواده ميتواند نشانگر اين باشد كه اگر خانواده را بهعنوان بخشي از جامعه در نظر بگيريم آنگاه ميتوانيم بگوييم كه ابعادي از ترس از طرد اجتماعي نيز در جامعه مورد نظر سنجيده شده است. با در نظرگرفتن ساختار چهار عاملي پرسشنامه دلايل زندگي يافتههاي اين پژوهش بيانگر آن هستند كه خردهمقياسهاي دلايل زندگي ميتوانند بين گروههاي خودكشي و غيرخودكشي تفاوت قايل شوند و آنها را از هم جدا كنند تا آنجا كه بيشتر افراد مورد بررسي در جامعه عادي شهر كرمانشاه در خردهمقياسهاي دلايل زندگي بهجز خردهمقياس ترس از خودكشي بهطور معنيداري نمرات بالايي بهدست آوردند. افزون بر اين مشخص شد موضوعات اخلاقي نيز ميتوانند در جداسازي اين دو گروه از هم سودمند باشند. همخوان با يافتههاي لينهان و همكاران (99) عثمان و همكاران (99) و ويستفيلد و همكاران (99) دو گروه مورد بررسي در اين پژوهش (خودكشي و غير خودكشي) در خردهمقياس ترس از خودكشي تفاوت معنيداري با يكديگر نداشتند. اگرچه نبود تفاوت معنيدار بين دو گروه در اين خردهمقياس همخوان با پژوهشهاي پيشين است گوياي افزايش توان تحمل درد خودكشي در افراد است كه يكي از سه بخش اصلي در شكلگيري رفتار خودكشي بهشمار ميرود. در پژوهشهاي آينده بايد به اين مسا له پرداخته شود كه چگونه عامل ترس از خودكشي با تمايل به خودكشي در تعامل است. به طور كلي با آنكه ساختار و محتواي عوامل استخراجشده از نسخه فارسي با نسخه اصلي پرسشنامه مذكورتفاوت دارد شواهد نظري و تجربي موجود ماهيت عوامل چهارگانه دلايل زندگي در جامعه ايراني را به عنوان زيربناي دلايل زندگي در چارچوب مباني نظري شناختي و معني درماني حمايت مي كنند به طوري كه شواهد تجربي و پژوهشي نيز وجود اين عوامل را بهويژه در ميان افراد عادي تا ييد ميكنند و حمايت كافي را براي آنچه در چهارچوب اين پرسشنامه عوامل محافظتكننده از خودكشي ناميده شده است فراهم مي نمايند. اين بررسي نشان داد كه افراد عادي در جامعه كرمانشاه بيشتر احتمال دارد كه در زمينه باورهاي نگهدارنده زندگي مانند عقايد بقاء و زنده ماندن دلنگراني مربوط به فرزندان مسي وليت نسبت به خانواده و موضوعات اخلاقي كه بهعنوان دلايل زندهماندن عمل ميكنند نسبت به افراد خودكشيكننده نمرات بالاتري بگيرند. بهطوركلي اين بررسي روايي و پايايي پرسشنامه دلايل زندگي در جامعه كرمانشاه را تا ييد نمود. اگرچه شش عامل از اين تحقيق بهدست نيامد چهار عامل مشخصشده در اين پژوهش ميتوانند تعيينكننده پنج عامل از شش عامل اصلي پرسشنامه اوليه نشاندهنده آن است كه باشند. بهطور كلي يافتههاي اين پژوهش عوامل محافظتكننده مطرح شده در پرسشنامه دلايل زندگي براي جامعه ايراني مانند بررسي عوامل خطر خودكشي داراي پايايي و روايي مناسب بودند. طبق پيشبينيهاي نظريهپردازان شناختي يافته هاي اين پژوهش بهخوبي نشان داد احتمال اقدام به خودكشي در گروهي كه داراي دلايل زندگي(كه بهعنوان طرحوارههاي شناختي نگهدارنده زندگي عمل ميكنند)كمتر و ضعيفتري هستند بيشتر از بقيه است. با وجود اين بررسي حاضر نشان داد كه زمينههاي فرهنگي و اجتماعي رابطه بسيار نيرومندي با ساختار دلايل زندگي دارند. بهطوريكه نهتنها در نشانگرهاي مربوط به معناي زندگي تفاوتهاي چشمگيري پديد ميآورند بلكه بر - Westefeld - Cardin - Deaton Vol. / No. / Fall 00

9 ه ب عثمان محمودي و همكاران 7 7 ساختار و محتواي اين دلايل زندگي نيز تا ثير ميگذارند. زيرا افزون بر اينكه برخي از پرسشهاي مقياس اصلي در پژوهش حاضر بهدليل نداشتن توان تشخيص و نيز ويژگيهاي آماري مناسب براي تحليل حذف شدند عوامل شكلدهنده مقياس نيز با عوامل بهدستآمده در بررسي حاضر تفاوتهاي كلي دارد. اين تفاوتها و ناهمخوانيها انجام بررسيهاي بيشتر را در اين زمينه ضروري ميسازند. اين پژوهش نشان داد كه بين دو جنس از لحاظ ميزان و شدت و ضعف دلايل زندگي تفاوت وجود دارد. نمرات زنان بهطور معنيداري بالاتر از نمرات مردان بود اين يافته با يافتههاي چوي (007) همسو است. اگر چه اين بررسي روايي و پايايي پرسشنامه دلايل زندگي را مطلوب نشان داد تعميم يافتهها بايد با احتياط انجام شود بهويژه اينكه حمايت كافي براي شناسايي ساختار شش دست نيامد. پيشنهاد ميشود در بررسيهاي سال شانزدهم / شمار ه / پاييز 89 Vol. / No. / Fall 00 Choy, L., & Young, K. (007). Exploring the cultural validity of reasons for Living Inventory with Asian American college students. Beijing DC: Asian Psychological Association. Gutierrez, P. M., Osman, A., Kopper, B., & Barrios, F. X. (000). Why young people do not kill themselves: The Reasons For Living Inventory For Adolescents. Journal of Clinical Child Psychology, 7,0-. Hagell, P. (00). International use of health status questionnaire in Parkinson s disease: Translation is not enough. Parkinson and Related Disorder, 0, Linehan, M. M., Goodstein, J. L., Nielsen, S. L., & Chiles, J. A. (98). Reasons for staying alive when you're thinking of killing yourself: The reasons for living inventory. Journal of Consulting and Clinical Psychology,, 7-8. Muehlenkamp, J. J., Gutierrez, P. M., Osman, A., & Barrios, F. X. (00). Validation of the Positive and Negative Suicide Ideation (PANI) Inventory in diverse sample of young adults. Journal of Clinical Psychology,, -. Naira, A., Range, J., Gouging, & Wenzel, R. (00). Psychometric evaluation of the reasons for Living Inventory. Psychological Assessment,, -8. Osman, A., Beverly, A., Kopper, A., & Kearney, F. X. (000). Way young people do not kill themeseleves: The Reasons for Living Inventory for Adolescents (RFL-A): Development and psychometric properties. Journal of Clinical Child Psychology,, Osman, A., Downs, W. R., Kopper, B. A., Barrios, F. X., Baker, M. T., Osman, J. R., Besett,T. M., & Linehan, M. M. (998). The Reasons for Living Inventory for Adolescents (RFL-A): Development and psychometric properties. Journal of Clinical Psychology,, Osman, A., Kopper, B. A., Linehan, M. M., Barrios, F. X., Gutierrez, P. M., & Bagge, C. L. (999). Validation of the adult suicidal ideation questionnaire and reasons for living inventory in an adult psychiatric inpatient sample. Psychological Assessment, (), -. Range, M. L., & Knott, E. C. (997). Twenty suicide assessment instruments evaluation and recommendations. Department of Psychology, University of Southern MCCPI. Westefeld, J. S., Cardin, D., & Deaton, W. L. (99). Development of the College Student Reasons for Living Inventory. Suicide and Life-Threatening Behavior,, -. عاملي RFL آينده بر روايي و پايايي ساختار عاملي RFL در بين گروههاي قومي و نژادي تا كيد شود. [بنا به اظهار نويسنده مسي ول مقاله حمايت مالي از پژوهش و تعارض منافع وجود نداشته است.] منابع انيسي جعفر فتحي آشتياني علي سليمي سيدحسين احمدينوده خدابخش( 8 ). ارزيابي اعتبار و روايي مقياس افكار خودكشي بك ( BSSI )در سربازان. مجله طب نظامي سال هفتم شماره مسلسل.-7 سازمان بهزيستي كشور (8). طرح پيشگيري از خودكشي. تهران : انتشارات معاونت امور فرهنگي و پيشگيري سازمان بهزيستي كشور عليپور احمد نوربالا احمد علي ( 78 ).بررسي مقدماتي پايايي و روايي پرسشنامه شادكامي آكسفورد در دانشجويان دانشگاه تهران. فصلنامه انديشه و رفتار سال پنجم شماره هاي و -. محمدخاني پروانه (8). راهنماي ارزيابي تشخيص و درمان افكار و رفتار انتحاري كودكان و بزرگسالان. تهران : انتشارات دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي. هومن حيدرعلي عسگري علي (8). تحليل دادههاي چند متغييري در پژوهش رفتاري. تهران: انتشارات رسا. Argyle, M., Martin, M., R., & Crossland, J. (989). Happiness As a Function of Personality and Social Encounters. Journal of Social Behavior and Personality, (), Beck, A.T. & Steer, R.A. (99). Manual for Beck scale for suicide ideation, Psychological Corporation, San Antonio, TX (99).