درخ و ناج دنوادخ منا به )2( یراکزرف

Transcript

1 هب انم خدا وند جان و خ رد فرزکاری )2(

2 صفحه 2 فهرست 9 بخش اول : یادآوري بخش دوم : فرزكاري شیارهاي مارپیچ بخش سوم : فرزكاري چرخدنده مارپیچ بخش چهارم : فرزكاري چرخدنده مخروطی بخش پنجم : فرزكاري چرخ حلزون بخش ششم : فرزكاري سطوح كروي بخش هفتم : فرزكاري بادامک پیوست مراجع...

3 صفحه 3 نكته های ايمني و فني در فرزکاری 4- قبل از انجام هر عملیاتی نحوه كار با ماشین و دستورات ایمنی نوبت سرویس و محل هاي گریسكاري و روغن كاري را به دقت مورد مطالعه قرار دهید و پس از اطالع از تمام نکته هاي باال با دستگاه شروع بکار نمایید. همچنین انتخاب ماشین تیغفرز وسیله بستن و روش كار اهمیت زیادي دارد و بهتر است كه پس از انتخاب درست این عوامل با دستگاه كار كنید. 2- همواره از روپوش مناسب عینک ایمنی و كفش كار استفاده نمایید. 3- براي تمیزكردن برادههاي جمع شده روي میز ماشین فرز از برس استفاده كنید. برادهها تیز و برنده هستند نباید به آنها دست زد. هرگز از شلنگ باد براي تمیز كردن ماشین استفاده نکنید چون ممکن است براده ها پرتاب گرردد و به شما یا اطرافیان آسیب برساند. همچنین فشار هوا براده ها را به قسمتهاي لغزنده دستگاه هدایت میكند كه باعر خراشیده شدن ریلها و خرابی دستگاه خواهند شد همچنین قبل از كنار زدن برادهها ماشین را متوقف كنید. 1- بستن و بازكردن كار را فقط در حالت توقف ماشین انجرام دهیرد. پریش از تنظیمرات یرا انردازهگیرري و كنتررل قطعهكار ماشین فرز را حتما خاموش كنید. هنگام تنظیم كار جهت جلوگیري از بروز حوادث ناشی از برخورد دسرت با تیغ فرز باید كار را به اندازه كافی از تیغ فرز دور نمود. 2- قبل از توقف ماشین اهرم پیشروي را قطع نمایید. جاي اهرم توقف ماشین را دقیقا شناسایی كنید. 6- محدودكنندههاي حركت خودكار میز ماشین را در محلهایی تنظیم كنید كه در صورت غفلت امکان ایجاد آسریب به ماشین وجود نداشته باشد. 7- از نزدیک كردن دست به تیغفرز در حال گردش جدا خودداري كنید. در این حالت حتری دوركرردن برراده هرا از سطح كار نیز خطرناك است. 0 -براي حمل هر نوع وسیله سنگین مثل گیره دستگاه تقسیم میز گردان و یا قطعهكار برزر نظیر جکها و جرثقیلها استفاده نمایید و از دیگران نیز كمک بگیرید. از تجهیرزات مناسرب 9 -مطمئن شوید كه گیره بروي میز ماشین فرز و قطعهكار در گیره محکم بسته شده انرد و توجره كنیرد كره هنگرام كاركردن با تیغفرزهاي نازك به محض نوسان تیغفرز مثل تیغ اره خواهد شکست. 48- هنگام كار با كسی صحبت نکنید و از كسی هم نخواهید ماشین شما را روشن كنرد. هرگرز ماشرین روشرن و در حال كار را ترك نکنید. 44- اطراف ماشین را تمیز نگاه دارید.

4 صفحه به هنگام سواركردن تیغفرز بروي میل فرز از یک پارچه ضخیم برراي برداشرتن آن اسرتفاده كنیرد و هرگرز برا دست برهنه به تیغفرز دست نزنید. 43- از قراردادن وسایل اندازهگیري چکش و سایر وسایل اضافی بروي میز ماشین جدا خودداري كنید. 41- هیچگاه با وسایلی مانند كولیس پیچ گوشتی آچار و... براده ها را تمیز نکنید و یا از آنها بره عنروان چکرش یرا زیركاري استفاده ننمایید. 42- قطعهكار را تا حد امکان كوتاه و محکم و نزدیک به بدنه ماشین ببندید در غیر این صورت به علت بروز لرزش سطح خوبی تولید نمیگردد. 46- قبل از سواركردن وسایل بستن مانند گیره ها و دستگاه تقسیم همچنین تیغفرز و قطعهكار سطوح تکیهگاهی آنها را كامال تمیز كنید. 47- تیغفرز را تا حد امکان نزدیک به بدنه ماشین ببندید. 40- تیغفرز را باید به محض كند شدن تیز نمود در غیر این صورت احتمال شکستن آن افزایش مری یابرد. در مرورد تیغفرزهاي اینسرتدار توجه نمایید كه كه نوك همه اینسرتها سالم باشد. همچنین هنگرام جابرهجرایی آنهرا مراقرب باشید كه به آنها ضربه وارد نگردد. 49- قبل از شروع به كار عده دوران جهت گردش سرعت پیشروي و عمق برراده را انتخراب و دسرتگاه را برمبنراي آنها تنظیم كنید. 28- جهت گردش تیغفرزها را باید مشابه جهت لبه برنده آنها انتخاب كرد و جهت حركت پیشروي را برحسرب روش برادهبرداري )همراه یا معکوس( نسبت به آن تعیین نمود. در كارگاه از روش فرزكاري همراه )موافق( استفاده نکنید. 24- در شروع برادهبرداري الزم است كه براي تعیین عمق براده ابتدا تیغفرز را در حال دوران بره سرطح كرار ممراس كنیم. در نهایت عمق براده را تنظیم نموده فرزكاري را آغاز می كنیم. 22- از مایع خنک كننده مناسب استفاده نمایید. نكته : وظیفهي سیاالت خنکكننده دور كردن براده ها از موضع ماشینكاري و خنک كردن و همچنین ترا حردودي روانکاري محل ماشینكاري میباشد. استفاده از مایع خنرکكننرده متناسرب برا جرنس قطعرهكرار و ابرزار و شررایط ماشینكاري تغییر میكند.

5 صفحه 2 بطور كلی براي فوالدهاي معمولی كه ویژگیهاي خاصی ندارند عموما از روغنهاي حل شونده در آب استفاده میگردد. نفت مایع خنکكننده مناسبی براي آلومینیم است و برنج و چدن نیز بدون استفاده از مایع خنکكننده و یا با دمرش هوا ماشینكاري می شوند. نکته مهم آن است كه مایع خنکكننده باید از همان ابتداي عملیات به موضع ماشینكاري )بطور پیوسته و به میرزان كافی( هدایت گردد. هرگز خنکكاري را به صورت منقطع و لحظه به لحظه انجام ندهید چرا كره گررم و سررد شردن مرتب ابزار و قطعهكار عالوه بر ایجاد تنشهاي حرارتی باع تغییر ساختار متالورژیکی ابزار و قطعهكار میگردد. ابزارهاي كاربیدي )اینسرتها( با تنظیم صحیح سرعتهاي ماشینكاري معموال نیازي به خنکكننده ندارند اما توجره كنید كه این نوع ابزار به شوك حرارتی حساس میباشد و چنانچه میخواهید از مایع خنکكراري اسرتفاده نماییرد از همان ابتداي ماشینكاري این كار را انجام دهید. 23- هنگام كار بار فرز عمودي باید از اعمال بار زیاد و حركت سریع ابزار خودداري كرد در غیر این صورت تیغ فرز شکسته میشود و ممکن است باع ایجاد جراحاتی در بدن گردد. 21- چناچه مهره میل محور فرز محکم شده باشد از نیروي گرداننده خود ماشین براي باز كردن آن استفاده نکنید بلکه پس از توقف كامل ماشین با آچار مخصوص آن را باز كنید. همواره براي تعمیر اندازهگیري و تعویض ابزار دستگاه را خاموش كنید. 22- آچار میل فرز را بروي دستگاه جا نگذارید. 26- ایجاد اشکال خرابی شکستن ابزار و پیش آمدهایی از این گونه را به سرپرست كارگاه اعالم كنید.

6 صفحه 6 فصل نخست : يادآوری 1. پیشگفتار طبق تعریف ارائه شده در استاندارد ISO هر قطعه دندانهداري كه براي انتقال حركت به قطعهاي مشابه یا دریافت حركت از آن از طریق درگیري پیاپی دندانهها به كار رود چرخدنده نامیده میشود. بطوركلی چرخدنده از وسایل ضروري صنعت امروز میباشد كه اهمیت روزافزون آن موجب شده است كشورهاي پیشرفته جهان در ساخت و اندازهگیري آن دقت زیادي به كار برند. برای آشنايي بهتر با پارامترهای چرخدنده پويانمايي چرخدنده را ببینید. 2. انواع چرخدنده 1-2. بر پایهی مسیر تماس یا شكل مقطع دندانه هنگامیكه دو چرخدنده درگیر میشوند مسیر تماس یا درگیري معینی را طی میكنند. شکل این مسیر در هر جفت چرخدنده ثابت است و البته به فرم دندانهها بستگی دارد. تجربه و پژوهش نشان داده است كه دو منحنی گلبرگی )سیکلویید( و چنبره )اینولوت( مناسبترین مسیرهاي تماس براي چرخدندهها میباشند و چرخدندههایی كه بر پایهي آنها ساخته میشوند فزونیها )مزایا( و كاربردهاي گوناگون صنعتی دارند. منحنی گلبرگی)سیکلویید( منحنی چنبره)اینولوت( برای آشنايي بیشتر با منحنیهای گلبرگي )سیكلويید( و چنبره )اينولوت( روی نام آنها کلیک کنید. در چرخدندههایی كه منحنی تماس آنها گلبرگی است ریشهي دندانه كوچکتر میباشد و لذا این نوع چرخدندهها قادر به تحمل و انتقال نیروهاي زیاد نیستند و عموما در كارهاي دقیق و ظریف مانند وسایل اندازهگیري یا ساعتها كاربرد دارند. اما چرخدندههایی كه بر اساس منحنی اینولوت ساخته میشوند ریشهي دندانهي ضخیمتري دارند در

7 صفحه 7 نتیجه مقاومت دندانه بیشتر بوده در برابر نیروهاي ضربهاي خمشی و برشی مقاومت مینمایند. به همین دلیل كاربرد آنها در صنعت عمومیتر و بیشتر است. گزینش منحنی اینولوت براي نمایش منحنی دندانة چرخدنده دو فزونی دیگر نیز دارد : 4( سرعت یک جفت چرخدنده اینولوت بدون توجه به خطاها یا تغییرات جزئی در فاصله مركز تا مركز دو چرخدنده ثابت است. 2( یک چرخدنده اینولوت را با یک تیغ فرز نسبتا ساده می توان تولید كرد. با توجه به اینکه چرخدندههاي اینولوت بخش بزرگی از چرخدندههاي به متن حاضر نیز به بررسی این چرخدندهها اختصاص خواهد داشت. كار رفته در صنعت را تشکیل می دهند 2-2. بر پایهی کاربرد الف( چرخدندههای ساده: از این چرخدندهها براي انتقال حركت در محورهاي موازي استفاده میگردد. دندههاي این نوع چرخدندهها موازي محور آنها بوده و بر روي پیرامون استوانهاي ایجاد میگردد. سوي دوران دو چرخدندهي سادهي درگیر كه بر روي محورهاي موازي قرار دارند مخالف یکدیگر است. چرخدنده هاي ساده بیرونی برای آشنايي بیشتر با چرخدندهی ساده روی کلیک کنید. ب( چرخ و شانه: این نوع چرخدندهها معموال براي دگرگشت حركت چرخشی به حركت راست به كار میروند )مانند حركت سوپرت طولی دستگاه تراش و یا حركت عمودي میز متهي رومیزي و ستونی(. چرخ و شانه با دندانههاي ساده یا مورب ساخته میشود.

8 صفحه 0 چرخ و شانه كاربرد چرخ و شانه در فرمان خودرو برای آشنايي بیشتر با چرخ و شانه روی 2 1 و 3 کلیک کنید. پ( چرخدندههای مارپیچ: این نوع چرخدندهها براي انتقال نیرو در محورهاي موازي و نسبت به هم متنافر میباشند بکار میروند. نسبت به میكنند و مقاومت آنها بیشتر از چرخدندههاي ساده است. چرخدندههاي ساده بوده با آرامتر محورهاي زاویهدار كه سروصداي كمتري كار چرخدندههاي مارپیچی: دو ردیفه تک ردیفه برای آشنايي بیشتر با چرخدندههای مارپیچ اينجا را کلیک کنید.

9 صفحه 9 ت( چرخدندههای مخروطی: از این نوع چرخدندهها براي انتقال نیرو در محورهاي عمود برهم و یا محورهایی كه با هم متقاطع بوده و زاویهي بین آنها كمتر یا بیشتر از 98 درجه است استفاده میگردد. دندانههاي این نوع چرخدندهها بر روي پیرامون یک مخروط ناقص به صورت ساده و یا به صورت مارپیچ ایجاد میشود. چرخدنده هاي مخروطی برای آشنايي بیشتر با چرخدندههای مخروطي روی 1 و 2 کلیلک کنید. ث( چرخدندههای حلزونی: این نوع چرخدندهها براي كاهش سرعت روي دو محور عمود برهم و متنافر بکار میروند. ساختمان این چرخدندهها شبیه چرخدندههاي مارپیچ است با این تفاوت كه با پیچ حلزون درگیر میشوند و به همین دلیل در سطح بیرونی آنها شکل كمان مانندي ایجاد میشود كه به نوع پیچ بستگی دارد. چرخ و حلزون برای آشنايي بیشتر با چرخدندههای حلزوني روی 1 و 2 کلیلک کنید. ج( چرخدندههای درونی )ساده یا مارپیچ(: این نوع چرخدندهها را در مواردي كه دو محور نسبت به یکدیگر نزدیک هستند و امکان استفاده از دندههاي سادهي بیرونی دیگر وجود ندارد به كار میبرند. همانطور كه میتوان روي پیرامون استوانهاي دندانه ایجاد نمود در داخل استوانهها نیز می توان دندانهي ساده یا مارپیچ ایجاد كرد این نوع چرخدندهها داراي استحکام و دوام بیشتري میباشند.

10 صفحه 48 چرخدنده هاي درونی برای آشنايي بیشتر با چرخدندههای دروني روی 1 و 2 کلیلک کنید. چ( چرخدندههای جناغی: همانگونه كه گفته شد چرخدندههاي مارپیچی به دلیل زاویهدار بودن دندانهها با محور چرخدنده نسبت به چرخدندههاي ساده درگیري نرمتر و تدریجیتري دارند اما به دلیل همین زاویهدار بودن دندانهها بار محوري پدید میآید كه توسط یاتاقانها بایستی خنثی شوند. بارهاي محوري سبب میشوند چرخدندههاي مارپیچی در انتقال نیروهاي زیاد كاربرد چندانی نداشته باشند. همچنین اگر كاربرد چرخدنده به گونهاي باشد كه سوي )جهت( انتقال نیرو )چرخش چرخدنده( مکررا عوض شود این یاتاقانها نیز شل شده و عمر دستگاه كاهش مییابد براي چارهي این مشکالت از چرخدندههاي دو مارپیچی و چرخدندههاي جناغی استفاده میشود. دندانههاي این نوع چرخدندهها را طوري بر روي پیرامون استوانه درست میكنند كه دندانهها نسبت به هم زاویهدار باشند و معموال این زاویه از 98 درجه كمتر است. در نگارهي بعد بیشتر چرخدندههاي مورد بح را نشان میدهد. چرخدنده هاي جناغی

11 صفحه 44 نیرو انتقال به كمک چرخدنده هاي گوناگون

12 صفحه روشهای ساخت چرخدنده روشهاي تولید چرخدنده به دو گروه برادهبرداري و بدون برادهبرداري بخشپذیر است. در روشهاي برادهبرداري توسط انواع ماشینابزار عمومی و تولیدي میتوان چرخدندههاي گوناگونی ساخت. همهكاره و فرز زانویی ماشینهاي ا) نیورسال( از جمله ماشینابزار عمومی هستند كه به كمک دستگاه تقسیم میتوانند انواع چرخدندهها را در شمار كم تولید نمایند. در این ماشینها از تیغفرزهاي مدولی انگشتی یا پولکی استفاده میشود. تیغفرز پولکی مدولی تیغفرز انگشتی مدولی اما براي تولید انبوه از ماشینابزار تولیدي مخصوص چرخدندهزنی یعنی ماشین هاب )چرخدندهتراشی غلتشی( و ماشین كلهزنی )چرخدنده تراشی رفت و برگشتی( به كارگیري میشود. براي تولید برخی از چرخدندهها مانند چرخدندههاي ساده ماشینهاي خانكشی نیز بکار میروند. روش ساخت چرخدنده ي مارپیچ )سمت راست( و چرخدندهي ساده )سمت چپ( به كمک ماشین هاب

13 صفحه 43 در این روش ابزاري چند دندانه به نام هاب )Hob( كه شکل دندانههاي آن متناسب با شکل دندانههاي چرخدنده است )چنبره شکل( روي محور دستگاه میچرخد و از روي قطعهكاري كه با تندي مناسب دوران میكند باربرداري مینماید. ماشین هاب نیازي به دستگاه تقسیم Head( )Dividing ندارد اما دندانهها را با فاصلهي درست تولید میكند. نمونه اي ازماشین هاب طرز قرار گرفتن قطعه كار روي ماشین )سمت راست( ابزار چرخدندهتراشی )هاب(

14 صفحه 41 در روش كلهزنی ابزاري به نام ابزار كلهزنی با یک حركت رفت و برگشتی عمودي مداوم روي قطعهكار بار میدهد. قطعهكار نیز با سرعت مناسبی گرد محور خود میچرخد. به این ترتیب دندانهها بروي قطعهكار تولید میگردد. چرخدنده زنی با ماشین كله زنی و ابزار كله زنی پنجهاي )راست( و شمشی )چپ( ساخت چرخدنده ي مارپیچ به روش كله زنی )ابزار كله زنی روي مارپیچ راهنما حركت میگردد( یک ابزار كله زنی دو تایی همزمان دو قطعه را ماشینکاري می كند.

15 صفحه 42 روشهاي تولید چرخدنده بدون برادهبرداري به خاطر فزونیهاي اقتصادي خوبی كه دارند در تولید انبوه چرخدندهها به كار گرفته میشوند. از این فرایندها بیشتر در تولید چرخدندههاي كمدقت یا كماستحکام بکارگیري میشود. از جملهي این روشها میتوان به نورد )Rolling( چرخدنده متالورژي پودر و پولکزنی اشاره نمود. تجربه نشان داده است كه براي تولید چرخدندههاي دقیق بهتر است آمیزهاي از هر دو گروه فرایند برادهبرداري و بدون برادهبرداري باشد. در روش نورد در آغاز چرخدنده خشنتراشی میگردد و سپس زیر فشار زیاد و طی حركتهاي چرخشی دو ابزار نورد كه روبهروي یکدیگر قرار دارند قطعهكار نورد میشود. در راستاي خط تماس چرخدنده و ابزار نورد تغییرشکل مومسان )پالستیک( رخ میدهد كه سبب پیدایش سطحی پرداخت شده روي قطعهكار میشود مدت زمان باردهی خودكار بین 6 تا 48 ثانیه است. ساخت چرخدنده به روش نورد در روش متالورژي پودر كه براي تولید انبوه چرخدندههاي كمدقت و كماستحکام بکار میرود در كوتاهترین زمان میتوان چرخدنده تولید نمود. در این روش درون قالبی فلزي به مانند چرخدنده پودر مادهي خام )فلزي كه به صورت پودر درآمده است( زیر فشار زیاد و در دماي معین شکل داده میشود. نگارهي زیر قالب متالورژي پودر و سنبهي آن را همراه یک چرخدندهي تولید شده نشان میدهد. قالب متالورژي پودر و سنبهي آن همراه با چرخدندهي تولید شده

16 صفحه 46 براي تولید انبوه چرخدندههاي كمدقت روش پولکزنی نیز به كار گرفته میشود. مورد نظر متناسب با اندازهي چرخدنده فراهم گردد. در این روش باید قالب و سنبهي براي آگاهی بیشتر در زمینهي طراح مراجعه نمایید. روشهاي تولید چرخدنده به كتاب چرخدندهتراشی ترجمه مهرداد مرادي انتشارات 4. اندازهگیری چرخدندهها ماشین CNC با نرمافزار بازرسی چرخدنده از رایجترین و دقیقترین روشهاي بررسی چرخدندهها میباشد. این ماشینها بسته به مدل و ویژگیهاي كه دارند میتوانند گونههاي چرخدندههایی كه كران)قطر( بیرونی آنها به چند متر و وزنشان به چند تن میرسد را كنترل نمایند. اجزاي پدیدآور این ماشینها عبارتند از : 4. چاپگر 2. مجموعهي تکیهگاه مرغک و مرغک 3. سیستم جایگزینی خودكار پراب )حسگر( 1. واحد كنترل CNC 2. بستر ماشین كه میز گردان قطعهكار روي آن قرار دارد. 6. نمایشگر رایانه 7. صفحه كلید متصل به رایانه 0. محورهاي اندازهگیري X,Y,Z 9. سامانهي سه بعدي حسگر نحوه ي كنترل سطح دندانه هنگام اندازه گیري چرخدنده درآمیزههاي)تركیبهاي( گوناگونی از محورهاي مركز اندازهگیري چرخدنده براي انواع اندازهگیري بکار میروند به عنوان نمونه در نگارهي زیر:

17 صفحه 47,C:,X,Y Z براي بررسی پهلوي دندانه Y و C: براي بررسی پینیون Z و C: براي بررسی چرخدنده رینگی در نگارههاي زیر شیوهي نگهداشتن انواع چرخدنده )پینیون یا چرخدنده كوچک و كرانویل یا چرخدنده رینگی( بر روي میز گردان و پراب بررسی چرخدنده نشان داده شده است. دستگاه اندازهگیري چرخدنده ویژگیهاي زیر را داراست: نحوه ي نگهداشتن انواع چرخدنده و بررسی آن

18 صفحه 40 طراحی چرخدندهها محاسبهي اجزاي چرخدنده تحلیل نحوهي تماس دندانه نمایش منحنی مسیر تماس نمایش شکل دندانه تعیین مقدار پسزنی و زاویه آزاد نوك دندانه رسم شکل مقطع دندانه ارائه اندازههاي نامی چرخدنده محاسبهي مقدار خطا در ساخت چرخدنده. در شکلهاي زیر اندازهگیري نمونه اي دیگر از چرخدندهها به كمک این نوع ماشینها دیده میشود. اندازه گیري چرخدنده مخروطی مارپیچ)سمت راست( اندازه گیري چرخ و پیچ حلزون)سمت چپ( 5. استاندارد چرخدندهها براي چرخدندهها استانداردهاي تقریبا كاملی تدوین شده است. شماره و عنوان هر استاندارد در این بخش آورده میشود. به خواننده پیشنهاد میگردد جهت بررسی متن این استانداردها به كتاب سه جلدي استانداردهاي كامل چرخدندهها و گیربکسها ترجمه فتح ا... معروفی انتشارات پرتو علم مراجعه نماید. ردیف استاندارد موضوع DIN 3998 بخش اول نام گذاري و دسته بندي چرخدندههاي جفت-تعاریف عمومی 1 بخش دوم DIN 3998 نام گذاري و دسته بندي چرخدندههاي جفت-چرخدندههاي استوانه اي 2 DIN 3998 سوم بخش نام گذاري و دسته بندي چرخدندههاي جفت-چرخدندههاي مخروطی هیپوئید IN 3998 بخش چهارم نام گذاري و دسته بندي چرخدندههاي جفت-چرخدندههاي حلزونی 3 4

19 صفحه 49 نام گذاري و دسته بندي چرخدندههاي جفت-اصطالحات تعاریف عمومی و عوامل اختصاصی چرخدندههاي جفت و چرخدندههاي رشته اي )دنبال هم( پروفیل دندانه چرخدنده شانه اي اینولوت مفاهیم و پارامترهاي چر خ دنده هاي استوانه اي جفت با دندانههاي اینولوت زوایاي مارپیچ براي دندانهه يا چرخدندههاي استوانه اي تعاریف و پارامترهاي مربوط به چرخدندههاي مخروطی و چرخدندههاي مخروطی جفت اصطالحات و تعاریف مربوط به چرخدندههاي استوانه اي حلزونی با زاویه محور 98 درجه بررسی ابعاد فاصله مركز تا مركز و نسبت چرخدندهها در پیچ حلزون استوانه اي محرك مدولهاي مورد استفاده در چرخدندهها-مدول چرخدندههاي ساده مدولهاي مورد استفاده در چرخدندهها-مدول چرخدندههاي استوانه اي DIN 3998 ضمیمه 1 DIN 868 DIN 867 DIN 3960 DIN 3978 DIN 3971 DIN 3975 DIN 3976 DIN 780 بخش اول DIN 780 بخش دوم DIN 37 DIN 3966 بخش اول قواعد نمایش ساده و خالصه شده چرخدندهها و چرخدندههاي جفت اطالعات نقشه كشی دندانهه يا چرخدنده-دندانههاي اینولوت چرخدندههاي استوانه اي اطالعات نقشه كشی دندانهه يا چرخدنده-دندانهه يا چرخدنده مخروطی مستقیم فنون ترسیم و نمایش قرار دادي چرخدندهها وسایل نقلیه جاده اي- كاربرد رایج پینیونهاي متریک مرتبط با استارتر موتور وسایل نقلیه جاده اي- پینیونهاي با زاویه فشار 28 درجه اطالعات الزم چرخدندههاي استوانه اي براي سازنده تلرانسهاي دندانهه يا چرخدنده استوانه اي پایه سیستم فیت چرخدنده لقی بین دو دنده تلرانسهاي ضخامت دندانه قواعد كلی تلرانسهایی براي دندانهه يا چرخدنده استوانه اي- تلرانس براي انحراف در پارامترهاي اختصاصی تلرانسهایی براي دندانهه يا چرخدنده استوانه اي-انحرافهاي اثر دندانه DIN 3966 بخش دوم DIN ISO 2203 ISO 9457 بخش اول ISO 9457 بخش دوم ISO 1340 DIN 3961 DIN 3967 DIN 3962 بخش اول DIN 3962 بخش دوم DIN 3962 سوم DIN 3963 DIN 3964 DIN 3977 بخش تلرانسهایی براي دندانهه يا چرخدنده استوانه اي-انحراف دهانه گام تلرانسهایی براي دندانهه يا چرخدنده استوانه اي و انحرافهاي كاركرد انحراف در فاصله مركز تا مركز و تلرانس موقعیت محور چرخدنده استوانه اي اندازهگیري اجزاء قطر و اندازه هاي قطري یا شعاعی براي بررسی ضخامت دندانه چرخدنده استوانه اي طراحی هندسی چرخدندههاي اینولوت زوج داخلی-قواعد كلی طراحی هندسی چرخدندههاي اینولوت زوج داخلی-نمودارهاي حدود هندسی در درگیري با پینیون جفت DIN 3993 بخش اول DIN 3993 بخش دوم DIN 3993 سوم DIN 3993 بخش بخش طراحی هندسی چرخدندههاي اینولوت زوج داخلی-نمودارهاي اندازهگیري ضریب اصالح ادندوم طراحی هندسی چرخدندههاي اینولوت زوج داخلی- نمودارهاي حدود هندسی در درگیري

20 و 8 و 8 و 8 فرزكاري) 2 ( صفحه 28 چهارم با پینیون ضمیمه چرخدنده ساده دورانی در محدوده مکانیک ظریف-تعاریف اطالعات و قواعد طراحی و طبقه بندي DIN ضمیمه چرخدنده ساده دورانی در محدوده مکانیک ظریف-انتخاب فیتها تلرانسها و الوونسها DIN ضمیمه چرخدنده ساده دورانی در محدوده مکانیک ظریف-نشانه هاي نقشه كشی و مثالهایی براي محاسبات DIN ضمیمه چرخدنده ساده دورانی در محدوده مکانیک ظریف-جداول DIN بخش اول DIN 3965 تلرانس براي چرخدندههاي مخروطی-مفاهیم پایه 38 بخش دوم DIN 3965 تلرانس براي چرخدندههاي مخروطی-پارامترهاي اختصاصی 39 بخش تلرانس براي چرخدندههاي مخروطی-خطاهاي تركیبی تماسی DIN 3965 سوم 41 بخش تلرانس براي چرخدندههاي مخروطی-خطاهاي زاویه محور و انحراف در نقاط تقاطع محورها DIN 3965 چهارم 41 DIN 5480 بخش 1 اتصاالت هزارخاري اینولوت-قواعد كلی 42 اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 -قواعد كلی اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 و مدول 4 و 0 / اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 و مدول 4/22 8/2 /6 /72 اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 و مدول 4/2 و 4/72 اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 و مدول 2 اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 و مدول 2/2 اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 و مدول 3 اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 و مدول 1 اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 و مدول 2 اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 و مدول 6 اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 و مدول 0 اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 و مدول 48 اتصاالت هزارخاري اینولوت-زاویه فشار 38 فیتهاي پهلو تلرانسها اتصاالت هزارخاري اینولوت-سنجش فیت پهلو اتصاالت هزارخاري اسپالین نوع اینولوت زاویه فشار 38 درجه هاب ها تیغفرزهاي پینیون و خان كشها اندازه و تلرانسهاي هزارخارهاي راست گوشه دندانههاي داخلی و خارجی دنده زنی در چرخ زنجیر براي زنجیرهاي رولر-اندازه هاي مقطع برش یا پروفیل DIN 5480 بخش 2 DIN 5480 بخش 3 DIN 5480 بخش 4 DIN 5480 بخش 5 DIN 5480 بخش 6 DIN 5480 بخش 7 DIN 5480 بخش 8 DIN 5480 بخش 9 بخش 11 بخش 11 DIN 5480 DIN 5480 DIN 5480 بخش 12 DIN 5480 بخش 13 DIN 5480 بخش 14 DIN 5480 بخش 15 DIN 5480 بخش 16 ISO 14 DIN 5481 بخش اول DIN 8196 بخش اول

21 صفحه 24 دنده زنی در چرخ زنجیر براي زنجیرهاي رولر-اندازه هاي پروفیل و برش زنجیرهاي بوش دار زنجیرهاي رولر نوع اروپایی زنجیرهاي رولر نوع اروپایی-زنجیرهاي یک دو و چند راهه زنجیرهاي رولر نوع آمریکایی زنجیرهاي رولر نوع آمریکایی-زنجیرهاي یک دو و چند راهه طراحی و انتخاب سیستمهاي جلوبرنده دورانی با زنجیر تلرانس هاب هاي تک استارت براي چرخدندههاي ساده اینولوت پروفیلهاي مرجع براي ابزار چرخدنده تراشی در سیستم اینولوت ابزار برادهبرداري چرخدنده ساده با مدولهاي 4 تا 28 هاب چرخدنده زنی یک راهه و یک پارچه با جاي زبانه یا جاي خار عبارات رایج در سایش چرخدندهها و تخریب دندانهه يا چرخدنده DIN 8196 بخش دوم DIN 8164 DIN 8187 DIN DIN 8188 DIN DIN 8195 DIN 3968 DIN 3972 DIN 8002 ISO 2490 ISO )ISIRI( موسسهي استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران نیز درباره چرخدندهها استاندارد ملی ایران را به شرح زیر ارائه نموده است كه متن آنها از تارنماي موسسه به نشانی در دسترس است : ردیف استاندارد موضوع ردیف استاندارد موضوع ISIRI چرخدندههاي استوانهاي براي مهندسی عمومی چرخدندههاي مبنا دقت در چرخدندههاي چنبرهي موازي ISIRI ISIRI چرخدندههاي استوانهاي براي مهندسی عمومی مدول و گام قطري واژههاي چرخدندهها ISIRI تولید چرخدنده به کمک ماشین فرز و دستگاه تقسیم براي تولید انواع چرخدندهها در شمار كم میتوان از ماشین فرز دستگاه تقسیم و تیغفرزهاي مدولی استفاده نمود..1-6 دستگاه تقسیم head( )Dividing دستگاه تقسیم ابزاري است براي انجام دقیق تقسیمات محیطی روي قطعات مختلف. دستگاه تقسیم براي فرزكاري هر گونه چرخدنده به كار گرفته میشود. مشخصات ساختمانی آن با توجه به نگارهي زیر عبارت است از :

22 صفحه بدنهي پایا)ثابت(: یاتاقان محور حلزونی و عامل اتصال حلزون به چرخ حلزونی درون آن قرار دارد و نیز تکیهگاهی است براي چرخش و تحت زاویه قرار گرفتن محور كار در فرزكاري تحت زاویه. 2- محوركار)محور اصلی(: محور سوراخداري است كه چرخدنده حلزونی و صفحهي سوراخدار یا شیاردار براي تقسیم روي آن سوار میگیرد. سوراخ سرتاسري آن در یک طرف به صورت مخروط ساخته میشود تا بتوان مرغک را در آن جاي داد. محیط بیرونی این قسمت پیچدار است كه سه نظام یا چهار نظام دستگاه روي آن بسته شود. سمت دیگر محوركار داراي سوراخ استوانهاي است كه محور یدكی جهت سوار كردن چرخدندههاي تعویضی )مثال در چرخدنده تراشی دیفرانسیلی( روي آن سوار میشود. 3- چرخدنده حلزونی: چرخدندهاي است كه با یک خار روي محور اصلی ثابت شده است. این چرخدنده با میلحلزون درگیر میشود و حركت آن با نسبت خاصی كه به شمار دندانههاي آن بستگی دارد به محور اصلی منتقل میگردد. نسبت انتقال حركت دستگاه هاي تقسیم معموال است كه در این صورت چرخدنده حلزونی 18 دندانه خواهد بود ولی دستگاه هاي با نسبت و 428 به یک نیز وجود دارد كه در این حالت تعداد دندانهي چرخدنده حلزونی به نسبت انتقال حركت فرق خواهد داشت. در هر صورت اگر تعداد مارپیچ میل حلزونی را با g و تعداد دندانه چرخدنده حلزونی را با Z نشان دهیم نسبت انتقال حركت بین حلزون و میل حلزون برابر است با: 1- میل حلزون: محوري است كه در بخش مناسبی از آن پیچ مدولی )حلزون( ایجاد شده است. این پیچ در تقسیم غیر مستقیم با چرخدنده حلزونی درگیر میشود. دو طرف این محور در بدنهي ثابت دستگاه تقسیم یاتاقان بندي شده است و در یک طرف آن دستهي دستگاه تقسیم سوار میشود. با حركت این دسته میلحلزون و چرخدنده حلزون حركت كرده و سرانجام این چرخش با نسبت مشخص به قطعه منتقل میشود.

23 صفحه صفحهي سوراخدار: ابزاري است براي كنترل مقدار حركت دسته تقسیم. معموال هر دستگاه تقسیم سه صفحهي سوراخدار یک طرفی هر كدام با 6 ردیف سوراخ به قرار زیر دارد: صفحهي I: صفحهي :II صفحهي :III همچنین ممکن است دستگاه تقسیم داراي یک صفحهي سوراخدار دو رویه)طرفی( باشد كه ردیفهاي هشتگانهي آن داراي شمار سوراخ هایی به قرار زیر هستند: رویهي I: رویهي :II این صفحه در وسط داراي سوراخی است كه با فشار كم دست روي میل حلزون جا میگیرد. در برخی دستگاههاي تقسیم این صفحه توسط 2 یا 3 پیچ بر روي بدنهي دستگاه ثابت میشود. 6- بازوي دسته تقسیم: تسمهاي است شیاردار كه میتواند در راستاي كرانی)شعاعی( صفحهي سوراخدار و بلغزد نسبت به ردیف سوراخ دلخواه توسط مهرهاي كه در سر میل حلزون بسته میشود ثابت گردد. 7- دسته ضامندار: دستهاي است همراه با پین ضامندار كه با كشیدن آن فنر مارپیچ داخلی جمع و پین ضامن از سوراخ صفحهي سوراخدار بیرون میآ دی تا بتوان دسته را حركت داد. پس از جابجایی دسته و برداشتن فشار دست فشار فنر مارپیچ پین ضامندار را در سوراخ مورد نظر جا میدهد و از حركت بی مورد و ناخواسته دسته جلوگیري میكند. 0- قیچی)پرگار(: از دو بازو تشکیل شده است كه با سطح صفحه سوراخدار در تماس هستند. فاصلهي این دو بازو را میتوان به كمک دست نسبت به هم تغییر داد و با سفت كردن یک پیچ چاكدار ثابت نمود. قیچی براي جلوگیري از اشتباه در جابجا كردن دسته در تقسیمهاي مساوي و ایجاد سرعت عمل در كار استفاده میشود. ابتدا بازوها به اندازه مورد نظر و محاسبهشده تنظیم میگردند. یکی از بازوها به پین ضامندار تماس داده میشود. در هر تقسیم پین توسط دسته از محل خود خارج میگردد و فاصله بین دو بازوي پرگار را طی میكند. هنگامی كه ضامن در محل جدید خود مستقر شد پرگار جابجا و بازوي قبلی دوباره به پین ضامندار مماس میشود و عملیات تقسیم به همین ترتیب ادامه مییابد. 9- ضامن صفحه: خار ضامنی است كه به وسیله دستهاي جابجا میشود و در یکی از سوراخ هاي محیطی صفحه ثابت شده و از حركت صفحه هنگام جابجایی دسته جلوگیري میكند. در دستگاه هاي تقسیم نیمه انیورسال به این

24 و 2 فرزكاري) 2 ( صفحه 21 ضامن نیاز نیست چون صفحه ثابت است ولی در فرزكاري حركت كند از این ضامن استفاده میشود. چرخدندههاي دیفرانسیلی و مارپیچی كه صفحه باید 48- پین ضامن صفحه تقسیم محور اصلی: زمانی كه محور آزاد است )دسته حركت داده نمیشود( و می خواهیم تقسیم را به صورت مستقیم توسط چرخاندن محور اصلی انجام دهیم ضامن آزاد میشود. 44- صفحه تقسیم محور اصلی: معموال 21 سوراخ دارد و براي اجراي تعداد تقسیمهاي مستقیم قطعه كه عدد 21 به آن بخشپذیر است مانند ( 3 و 1 و 6 و 0 و 42 و 21 قسمتی( مورد استفاده قرار میگیرد. در دستگاههاي تقسیم مستقیم تعداد این صفحه ها 3 تا 1 عدد است كه می توان آنها را به دلخواه روي محور سوار كرد. تعداد سوراخهاي صفحه دوم 38 تایی است كه براي اجراي تقسیمهاي 2 و 3 و 2 و 6 و 48 و 42 و 38 بکار میرود. صفحهي سوم نیز 36 سوراخی است كه براي انجام تقسیمهاي مستقیم 2 و 3 و 1 و 6 و 9 و 42 و 40 و 36 از آن بهره برده میشود. 42- صفحه مرغک و گیره قلبی : در صورتی كه الزم باشد قطعهكار بین دو مرغک قرار گیرد از صفحه مرغک و گیره قلبی استفاده میشود در غیر این صورت سه نظام یا چهار نظام بکار میرود. 43- قطعهكار: كه در اینجا روي درن قرار گرفته و بین دو مرغک بسته شده است و در محیط آن باید 428 شیار با فاصله مساوي ایجاد شود. 41- تیغ فرز دندانه ارهاي : كه روي درن فرزگیر توسط بوشها و پیچ و مهره ثابت شده است محاسبات دستگاه تقسیم حداقل تعداد دندانه چرخدندههاي صنعتی معموال بیش از 42 عدد است لذا در چرخدنده تراشی به ندرت از تقسیم مستقیم استفاده میشود و این در حالتی است كه تعداد دندانهه يا چرخدنده و 36 دندانه باشد كه در چنین مواقعی عمل تقسیم مستقیم بسیار ساده است و از رابطهي زیر استفاده میشود: n در این رابطه n k تعداد سوراخهاي جابهجا شونده براي هر تقسیم و مستقیم و T تعداد دندانه چرخدنده مورد نظر است. تعداد شیار یا سوراخ هاي صفحه تقسیم نمونه پرسمان: براي تراشیدن یک چرخدنده 40 دندانه از صفحهي سوراخ دار تقسیم محور اصلی 36 استفاده میشود. شمار سوراخهاي جا به جا شوندهي مورد نیاز نسبت به ضامن صفحه را حساب كنید. سوراخی پاسخ : پس صفحهي سوراخ دار كه متصل به محور اصلی است باید به اندازهي 2 سوراخ نسبت به ضامن صفحه جابجا شود.

25 صفحه 22 در چرخدنده تراشی اغلب از دستگاه هاي تقسیم غیر مستقیم بهره برده تقسیم كردن ساده درنمونههاي زیر توضیح داده میشود. میشود كه محاسبات و فرآیند مربوط به نمونه پرسمان: مقدار گردش دستهي چرخدنده 68 دندانه حساب كنید. دستگاه تقسیمیرا كه نسبت انتقال حركت آن است براي پاسخ: می دانیم كه در دستگاه تقسیمی كه نسبت انتقال حركت آن 18 به 4 است اگر دستهي دستگاه تقسیم 18 دور بزند قطعهكار یک دور كامل خواهد چرخید. پس براي فرزكاري هر دندانه از چرخدندهي 68 دندانهاي قطعهكار باید یک شصتم دور بچرخد و با یک تناسب ساده می توان مقدار گردش دستهي دستگاه تقسیم را پیدا كرد. دور شمار دورهاي قطعهكار دور شمار دورهاي دستهي دستگاه تقسیم مخرج این كسر نشان می دهد كه یک دور كامل دسته به 42 قسمت مساوي تقسیم شده است و صورت كسر نشان می دهد كه از این 42 قسمت براي اجراي عمل تقسیم باید دسته به اندازهي 48 سوراخ جابجا شود. اگر مقدار گردش دسته دستگاه تقسیم را با و نسبت انتقال حركت دستگاه تقسیم را با i و شمار دندانهي چرخدنده)قطعهكار( را با نمایش دهیم با نگاه به پاسخ برداشت شده مقدار گردش دستهي دستگاه تقسیم براي انجام تقسیمها از رابطهي زیر به دست میآید. پس باید صفحهي سوراخدار شمارهي 2 را روي دستگاه سوار كرد و پین ضامن دسته را پس از باز كردن مهره لغزاند و در یکی از سوراخ هاي ردیف 42 سوراخی مستقر نمود و مهره را سفت كرد. سپس یکی از بازوهاي قیچی را با پین ضامن دسته مماس نموده تیغهي دیگر را به اندازهي 44 سوراخ با شمار آوردن سوراخی كه پین ضامن در آن قرار دارد )یعنی 48 فاصله( باز و پیچ بازوي قیچی را محکم میكنیم. پس از تراشیدن دندانهي نخست از چرخدنده ضامن دسته را كشیده و به اندازهي فاصلهي دو بازوي قیچی آن را میچرخانیم. سپس قیچی را روي صفحه دوران داده بازوي اول را دوباره با پین ضامن دسته مماس میكنیم. این كار را تکرار مینماییم تا همهي شیارهاي چرخدنده تراشیده شود.

26 صفحه 26 توجه: روي همین صفحه براي فرزكاري چرخدنده مثال باال می توان فرایند تقسیم را روي ردیف 40 سوراخی انجام داد چون: یعنی روي ردیف 40 سوراخی براي تولید یک دندانه از چرخدنده 68 دندهاي دستهي دستگاه تقسیم باید 42 فاصله جابجا گردد. همچنین می توان از ردیف هاي مضرب 3 صفحه هاي دیگر استفاده نمود. ********* III 40:1 نمونه پرسمان: مقدار گردش دستهي دستگاه تقسیم كه صفحهي شماره روي آن قرار دارد را براي فرزكاري یک چرخدنده 428 دندانه حساب كنید. پاسخ: یعنی دسته تقسیم باید روي ردیف 39 سوراخی براي انجام یک تقسیم به اندازهي 43 فاصله حركت كند. ********* 32 نمونه پرسمان: براي تراشیدن یک چرخدنده دندانهاي مقدار گردش دستهي دستگاه تقسیم 40:1 را حساب كنید. پاسخ: پس براي اجراي تقسیمات دسته دستگاه تقسیم روي صفحه شماره I باید یک دور كامل و 1 فاصله روي ردیف 46 سوراخی حركت كرد. ********* نمونه پرسمان: مقدار گردش دستهي دستگاه تقسیم 60:1 را براي تراشیدن یک چرخدندهي 21 دندانهاي حساب كنید. پاسخ: یعنی براي تراش این چرخدنده پس از تراشیدن هر دندانه دسته تقسیم روي صفحهي سوراخ دار شماره I دو دور كامل و 0 فاصله روي ردیف 46 سوراخی جا به جا میشود.

27 صفحه تیغفرز های مدولی براي تراشکاري چرخدندهها توسط ماشینهاي فرز میتوان از سه نوع تیغ فرز مدولی پولکی تیغ فرز مدولی انگشتی و تیغ فرزي غلتکی )هاب( استفاده نمود. از هر سه نوع تیغ فرز میتوان براي فرزكاري همه نوع چرخدنده بهره برد ولی در كارگاهها همواره از تیغ فرزهاي مدولی پولکی استفاده میشود زیرا هنگام كند شدن به آسانی قابل تیزشدن هستند. براي فرزكاري چرخدندههاي جناغی یک تکه باید از تیغ فرزهاي مدولی انگشتی استفاده كرد. از تیغ فرزهاي غلتکی در ماشینهاي چرخدنده تراش غلتی خودكار )هابینگ( مخروطی بکار میرود. دندهي تیغ فرزهاي مدولی پولکی كه شکل شیار دندانهي چرخدنده ساخته شده است. براي فرزكاري انواع چرخدندهها به جز چرخدندههاي زین پس به آنها تیغ فرزهاي مدولی خواهیم گفت به اگر بخواهیم در پیرامون یک چرخدنده با كران)قطر( بیرونی ثابت شمار گوناگون دندانه محیطی با یک مدول ویژه ایجاد كنیم ریخت شیار دندانهها و اندازهي پهناي آنها دگرسانی )تغییر( مییابد بنابراین كارخانه هاي سازنده تیغ فرزهاي مدولی بسته به دقت كار دو سري تیغ فرز 0 تایی و 42 تایی آماده میكنند كه دقت عمل سري 42 تایی بیشتر از 0 تایی است. هر تیغ فرز براي فرزكاري یک سري چرخدنده با تعداد دندانهي معین استفاده میگردد. تیغ فرز بسته به تعداد دندانهي چرخدندههایی كه به وسیلهي آن تراشیده خواهد شد شمارهگذاري میگردد. مثال از تیغ فرز شماره 6 در سري 0 تایی براي تراشیدن چرخدندههایی استفاده میگردد كه تعداد دندانه آنها از 32 تا 21 دندانه باشد. در تیغ

28 صفحه 20 فرزهاي سري 42 تایی این تعداد دندانه با دو نوع تیغ فرز شماره 6 و 6/2 تراشیده میشوند. تیغفرز مدولی شماره 6 براي تراشیدن چرخدندههاي از 32 تا 14 دندانه و تیغفرز مدولی شماره 6/2 جهت تراشیدن چرخدندههاي از 12 تا 21 دندانه بکار میرود. مدول چرخدندهها كه درشتی دندانه و قدرت انتقال حركت چرخدندهي مربوط به آن است استاندارد شدهاند. تیغفرز مدولی انگشتی)راست( و تیغفرز مدولی پولکی)میانه( تیغفرز غلتکی چرخدنده یا هاب)چپ( بر روي تیغ فرزها اندازهي مدول و شمارهي تیغ فرز تعداد دندانههایی كه میتوان با آن تراشید اندازهي قطر درن فرزگیر جنس تیغ فرز كه بیشتر از نوع فوالد ابزار آلیاژي است و همچنین اندازهي ژرفاي)عمق( دنده نوشته میشود. در گزینش تیغ فرز حتما باید مدول و شمارهي تیغ فرز را معین كرد. خوبی تیغفرزهاي مدولی آن است كه دندانههاي آنها از نوع پشت تراشی شده است و در صورت كند شدن تنها كافی است پیشانی آنها سنگ زده شود. زاویهي براده در این نوع تیغ فرزها برابر صفر است یعنی راستاي سطح براده از محور تیغ فرز گذر میكند در نتیجه زاویهي گوه تیز كردن الزم ندارد. همیشه باید از تیغ فرز تیز و بدون اشکال استفاده نمود در غیر این صورت فرم دنده حالت استاندارد خود را از دست میدهد. اگر بخواهیم چرخدندههایی با مدول بزر فرزكاري نماییم باید در آغاز از تیغ فرزهاي خشنتراش و سپس از تیغ فرز اصلی استفاده نمود روش ساخت چرخدندههای ساده چرخدندههاي ساده یا دنده مستقیم به چرخدندههایی گفته میشود كه راستاي دندانههاي آنها در راستاي محور چرخدنده باشند. براي فرزكاري چرخدندهها محاسبهي همهي ویژگیهاي آنها نیاز نیست بلکه كافی است ویژگیهاي تراشکاري و فرزكاري آنها دانسته گردد. این ویژگیهاي در چرخدندههاي ساده به قرار زیر میباشد: كران سردنده یا كران بیرونی چرخدنده ضخامت چرخدنده ژرفاي)عمق( دنده یا ژرفاي بار مقدار گردش دستهي دستگاه تقسیم

29 صفحه 29 نمونه : مراحل فرزكاري یک چرخدنده 31 دندانهاي از جنس St50 توضیح دهید )كران تیغفرز 68 میلیمتر است و 42 لبهي برش دارد(. با مدول 2 میلیمتر توسط دستگاه تقسیم را پاسخ: گام 4 ( اندازه قطر بیرونی چرخدنده را حساب میكنیم. گام 2 ( مادهي خام را از لحاظ جنس و اندازهي كران)قطر( بزرگتر از 72 میلیمتر انتخاب میكنیم. همچنین ضخامت آن را نیز حدود 2 میلیمتر بزرگتر از اندازه ضخامت چرخدنده توسط ماشین اره میبریم. بریدن مادهي خام توسط ماشین اره هزینهي كمتري دارد وگرنه میتوان به كمک ماشینتراش نیز این عمل را انجام داد. در صورتی كه بخواهیم ضخامت چرخدنده استاندارد باشد: ماده اولیهي 3( گام بریده شده را در ماشینتراش میبندیم و پیشانیتراشی محور را گذر جاي سپس میكنیم. سوراخکاري و به طور دقیق داخلتراشی مینماییم. در صورتی كه طراحی اندازهي سوراخ محور چرخدنده به عهدهي سازنده باشد باید با توجه به توانی كه چرخدنده جابجا میكند از فرمولهاي مقاومت مصالح)بخش پیچش( كران محور مناسب و در نتیجه اندازهي سوراخ چرخدنده محاسبه گردد. گام 1( چرخدندهي پیشانیتراشی و سوراخ شده را از روي ماشین تراش باز كرده با فشار پرسی د رن را كه محوري كمکی است در درون سوراخ سفت میكنیم. د رن د رنها دو گونهاند : د رن ساده: محور فوالدي آبداده شدهاي میباشد و در هر 488 میلیمتر 8/82 میلیمتر مخروطی است. در نتیجه براحتی در سوراخ محور چرخدنده وارد شده با اعمال نیروي پرسی با قطعه به صورت تقریبا یک تکه در میآید. بوش چاكدار فنري یک چاكدار: و داراي میباشد چاكهاي محیطی یک طرفه یا دو طرفه درونی با سوراخ مخروطی و یک محور مخروطی مشابه است. د رن اصلی در آن قرار میگیرد و با فشار پرسی یا نیروي كشش پیچ و مهره قطعه را محکم میگیرد. از این نوع درن زمانی استفاده میشود كه اندازهي سوراخ دقیق نیست به گونهاي كه امکان گرفتن آن توسط درن ساده وجود ندارد. هر دو نوع درن در پیشانی داراي جاي مرغک هستند و باستی بین دو مرغک بسته شوند ولی در بیشتر كارگاهها براي صرفهجویی در زمان درنها را بین سه نظام و مرغک میبندند كه در این صورت باید دو نکته رعایت گردد: نخست این كه دقت گردد تا فک سه نظام روي بخش تخت شده سر درن قرار نگیرد و دوم این كه لنگی درن به كمک ساعت اندازهگیري وارسی شود.

30 صفحه 38 د رن چاكدار)راست( و د رن ساده)چپ( گام 2( درن حامل قطعهكار را با توجه به تذكرات فوق طوري روي ماشین سوار می كنیم كه نیروي پیشروي رنده تراشکاري به طرف قطر بزر د رن باشد تا قطعهكار روي درن شل نشود. سپس با استفاده از رندههاي مناسب قطر خارجی و ضخامت چرخدنده را به اندازه میرسانیم. گام 6( درن حامل چرخدنده را با توجه به تذكرات فوق بین دو مرغک و سه نظام دستگاه تقسیم روي ماشین فرز میبندیم. براي اطمینان از دقت بستن میتوان از یک استوانهي دقیق و ساعت اندازهگیري استفاده كرد. گام 7( با توجه به مدول چرخدنده و دندانهي شمار چرخدنده تیغ فرز مناسب را انتخاب نمایید. قطر با توجه به سوراخ تیغ فرز محور یا درن فرزگیر الزم را نیز تعیین میكنیم. گام 0( هنگامی كه قطعهكار و تیغ فرز بسته شدند قطعهكار را به تیغ فرز نزدیک كرده امتداد تیغ فرز را با استفاده از گونیا و پرگار یا بلوك اندازهگیري با محور چرخدنده همراستا میكنیم. براي این كار گونیا و سطح میز ماشین باید تمیز باشد و كار با دقت انجام گیرد چون در غیر این صورت راستاي دندانهها نسبت به محور چرخدنده كج و چرخدنده در ضمن كار زود مستهلک خواهد شد.

31 صفحه 34 گام 9( مقدار گردش دستهي دستگاه تقسیم را حساب میكنیم. پس براي انجام هر تقسیم دستهي دستگاه تقسیم باید 4 دور كامل و 3 فاصله روي ردیف 47 سوراخی گردش كند. گام 48( صفحهي شماره I را روي دستگاه تقسیم سوار میكنیم و پین ضامن دسته را روي ردیف 47 سوراخی قرار می دهیم. قیچی دستگاه را به فاصلهي 1 سوراخ )یا 3 فاصله( تنظیم میكنیم. گام 44( سرعت برشی)و در نتیجه تعداد دور تیغ فرز( و مقدار پیشروي میز ماشین را با توجه به عمق براده و جنس قطعه از جداول استاندارد یافته بر روي فرز تنظیم میكنیم. چون جنس چرخدنده از فوالد st50 است استحکام كششی آن ( m R( تقریبا 28 كیلوگرم بر میلیمتر مربع میباشد. البته با توجه به جداول كلید فوالد استحکام كششی st50 )فوالد ساختمانی غیر آلیاژي( به طور كلی بین 178 تا 648 نیوتن بر میلیمتر مربع )حدودا 17 تا 64 كیلوگرم بر میلیمتر مربع( میباشد. با توجه به جدول پیوست براي فوالد غیر آلیاژي با استحکام كششی) R( m تا 788 نیوتن بر میلیمتر مربع و تیغفرز پولکی از جنس فوالد تندبر سرعت برش براي خشنكاري بین 38 تا 18 متر بر دقیقه میباشد. حال با داشتن قطر تیغفرز )68 میلیمتر( و سرعت برش )مثال 38 متر بر دقیقه( به نمودار صفحه 483 مراجعه و سرعت دوران تیغفرز را معین میكنیم. این سرعت بین 418 تا 408 دور بر دقیقه میباشد كه میتوان نزدیک ترین تعداد دور عملی را كه روي ماشین قابل تنظیم است انتخاب و دستگاه را براي اجراي همان دوران تنظیم نمود. براي محاسبه سرعت پیشروي نیز از جدول صفحه 482 مقدار بار به ازاء هر لبهي برش از تیغفرز فوالد تندبر براي خشنكاري بین 8/4 تا 8/2 میلیمتر است. تعداد لبهي برش تیغفرز Z نیز معین میباشد. بنابراین از رابطهي زیر سرعت پیشروي حاصل میگردد: گام 42( موتور ماشین فرز را با سرعت دورانی تعیین شده روشن میكنیم و میز ماشین را آن قدر باال میآوریم تا تیغ فرز با قطعهكار به طور جزئی تماس یابد.

32 صفحه 32 گام 43( میز ماشین را در سوي موافق گردش تیغ فرز به طور طولی حركت داده قطعهكار را از زیر تیغ فرز كنار میكشیم. گام 41( عمق بار )ارتفاع دندا ه(ن را مانند زیر حساب میكنیم: گام 42( میز ماشین را به اندازهي 1/33 میلیمتر باال میآوریم. عمل بار دادن را می توان در چند پاس انجام داد ولی باید به این نکته توجه كرد كه هر چه شمار دندانه در پیرامون چرخدنده كمتر باشد به خاطر تغییرشکل شیار دندانه و بزر شدن ته شیار تا حد امکان باید تالش كرد كه با تنظیم مناسب سرعت پیشروي عمق همهي دنده را در یک یا دو پاس به وجود آورد گام 46( با سفتكردن پیچهاي مربوط از حركت میز ماشین جلوگیري میكنیم. میز ماشین را با دست حركت داده به تیغ فرز نزدیک مینماییم و با پیشروي خودكار در خالف جهت چرخش تیغ فرز عمل برادهبرداري را آغاز میكنیم. ضمن برادهبرداري باید مادهي خنک كننده متناسب با جنس قطعهكار را به كار برد. جنس قطعهای که باید فرزکاری شود مادهی خنک کاری و روانكاری فوالد غیر آلیاژي و آلیاژدار با استحکام متوسط فوالد با استحکام زیاد فوالد سخت ریختگی چدن خاكستري مواد مصنوعی و پرس شده برنج - برنز آلومینیم آلیاژ هاي آلومینیم آب روغن روغن برش خشک آب روغن یا روغن برش خشک گام 47( پس از پایان عمل برادهبرداري نخستین دندانه میز را از حالت خودكار آزاد كرده میدهیم تا قطعهكار از زیر تیغ فرز بیرون آید و به محل شروع ماشینکاري منتقل گردد. آن را با دست حركت گام 40( دستهي دستگاه تقسیم كه از پیش آماده شده است را به اندازهي یک دور كامل و 3 فاصله روي ردیف 47 سوراخی حركت میدهیم. پرگار را جا به جا و دندانهي دوم را فرزكاري میكنیم. كار را به همین ترتیب ادامه می دهیم تا چرخدنده كامل شود. گام 49( چرخدنده را از روي ماشین فرز باز و پلیسه گیري میكنیم و درن را از داخل آن بیرون میآوریم.

33 صفحه 33 فصل دوم: فرزکاری شیارهای مارپیچ 1. مقدمه در تاریخ آمده است كه ارشمیدس دانشمند و مخترع یونانی وسیلهاي اختراع كرده بود كه به كمک آن با كمترین سختی آب از پایین به باال انتقال داده میشد. این وسیله كه شکل آن در تصویر زیر دیده میشود به مارپیچ ارشمیدس معروف گردید. امروزه از روش كار مارپیچ ارشمیدس در ابزارهایی مانند مته و كامیون مخلوطكن سیمان استفاده میشود. وقتی با دستگاه مته جسم سختی را سوراخ میكنید شیار مارپیچ مته به براده اجازه میدهد كه از حفرهي ایجاد شده خارج شوند. اگر مته شیار مارپیچ نداشته باشد با افزایش عمق سوراخ مواد اضافی حفره را مسدود میكنند. نمونهي دیگري از كاربرد شیار مارپیچ كامیون مخلوط كن سیمان است كه درون بخش استوانهاي شکل خود مارپیچ بزرگی دارد. با چرخیدن استوانه و مارپیچ درون آن بتون سنگین آبدار به سمت عقب كامیون رفته و بدون صرف نیروي زیادي به تدریج از آن سرازیر میشود. 2. مشخصات شیار مارپیچ شیار مارپیچ شیاري است كه ضمن چرخش پیرامون یک استوانه به طور یکنواخت و هماهنگ در راستاي محور استوانه نیز ادامه مییابد. براي فرزكاري یک شیار مارپیچ بروي محیط قطعهكار الزم است كه قطعهكار هم زمان داراي دو حركت طولی و دورانی باشد. حركت طولی قطعهكار به وسیلهي پیچ هادي میز ماشین فرز تأمین میگردد و حركت دورانی قطعهكار به وسیلهي چرخدنده تعویضی كه بین پیچ هادي میز ماشین فرز و محور فرعی دستگاه تقسیم سوار میشوند تأمین میگردد. نسبت حركت طولی قطعهكار به مقدار گردش دورانی آن متأثر از گام مارپیچ و گام میز ماشین است كه دقیقا باید محاسبه گردد. با این توضیح روشن است كه براي فرزكاري شیار مارپیچ ابتدا باید گام مارپیچ و سپس چرخدندههاي تعویضی تعیین گردند.

34 صفحه محاسبات مربوط به مارپیچ تراشی نگارهي زیر گسترش مسیر یک شیار مارپیچ كه روي پیرامون استوانه قرار دارد را نشان میدهد. در مثل راستگوشهي به وجود آمده ضلع افقی مثل محیط استوانه یعنی d π و ضلع عمودي آن فاصلهي گام مارپیچ یعنی P و وتر مثل مسیر پیچش شیار مارپیچ را نشان میدهد. از آنجا كه شیار مارپیچ عمق دارد در محاسبهي طول محیط استوانه مخصوصا در چرخدنده تراشی به جاي استفاده از قطر خارجی استوانه (d) از قطر متوسط آن روي شیار مارپیچ( ( استفاده میگردد. در این مثل زاویهي گام یا زاویهي مارپیچ α و زاویهي انحراف یا زاویهي است: تنظیم میز ماشین فرز β نامگذاري میشوند. به این ترتیب روابط زیر بین اضالع و زوایاي مثل برقرار α 4. اصول سوار کردن چرخدندههای تعویضی همچنانکه گفته شد شیار مارپیچ داراي دو مسیر هماهنگ یکی طولی در راستاي محور استوانه و دیگري دورانی گرد محیط استوانه است. در مارپیچ تراشی حركت طولی به كمک میز ماشین فرز و حركت چرخشی به كمک محور كار دستگاه تقسیم كه قطعه به آن متصل شده است ایجاد میگردند. براي این كه بین این دو حركت نسبت درستی برقرار باشد محور كار دستگاه تقسیم باید توسط چرخدندههاي تعویضی به پیچ هادي میز ماشین فرز متصل گردد. در نتیجه عامل انتقال حركت هماهنگ از محور پیچ میز ماشین فرز به محور كار دستگاه تقسیم یک سري چرخدنده تعویضپذیر است كه بین این دو محور سوار میشوند. براي محاسبهي این چرخدندهها رابطهي زیر به كار میرود.

35 صفحه 32 در این رابطه شمار دندههاي چرخدندهي گرداننده)متصل به پیچ میز ماشین فرز( شمار دندههاي چرخدندهي گردان)متصل به دستگاه تقسیم( i نسبت كل دستگاه تقسیم P گام شیار مارپیچ و P T گام پیچ هادي میز ماشین فرز است. براي اندازهگیري گام پیچ هادي میتوان یک كاغذ را روي آن فشار داد و سپس به وسیله خطكش یا كولیس فاصلهي بین اثر دو دندانهي كناري روي كاغذ را اندازهگیري نمود. اگر نسبت بین چرخدندههاي موجود درون دستگاه تقسیم باشد در این صورت رابطهي باال به گونهي زیر خواهد بود : شمار دندانهي چرخدندههاي تعویضی موجود در بیشتركارگاهها در زیر آمده است: اصول تنظیم میز بر مبنای زاویهی محاسبه شده چون شیار مارپیچ نسبت به محور قطعهكار تحت زاویه قرار دارد براي این كه تیغ فرز بتواند در مکان شیار قرار گیرد و عمل برادهبرداري را انجام دهد باید یا تیغ فرز و یا میز ماشین فرز اونیورسال تحت زاویهي انحراف β قرار گیرد. عالوه بر این كه میز فرز میتواند به طور افقی بچرخد و قطعه را تحت زاویهي دلخواه قرار دهد با سوار كردن كلگی ویژه میتوان ابزار را نیز تحت هر زاویهي دلخواه تنظیم نمود. تراشیدن شیار مارپیچ روي استوانه هم توسط تیغ فرز پولکی و هم توسط تیغ فرز انگشتی امکانپذیر است. در هر صورت حالت تنظیم شدهي تیغ فرز و قطعهكار نسبت به هم مانند شکل زیر خواهد بود.

36 صفحه 36 انحراف كله گی مخصوص انحراف میز و قطعه كار 6. اصول فرزکاری شیارهای مارپیچ میخواهیم روي استوانهاي به قطر 64 میلیمتر توسط ماشین فرز اونیورسال كه داراي گام پیچ هادي 1 میلیمتر است سه شیار مارپیچ راستگرد با زاویهي انحراف میز 41 درجه ایجاد نماییم. براي این كار از دستگاه تقسیم یونیورسال با نسبت 40:1=i استفاده میكنیم. مراحل كار به شرح زیر خواهد بود: پس از محاسبهي گام مارپیچ چرخدندههاي تعویضی را به روش زیر بدست میآوریم: براي محاسبه چرخدندههاي تعویضی خواهیم داشت: كسر حاصل قابل ساده كردن نیست. براي حل این مشکل میتوان اندازهي گام مارپیچ را كمیبیشتر یا كمتر منظور كرد. مثال در اینجا اگر اندازهي گام را 760 میلیمتر منظور كنیم با یک تناسب ساده معلوم میشود كه زاویهي انحراف میز در حدود 41 ثانیه فرق خواهد كرد و این تقریب با دقت ماشینهاي فرز معمولی كه بر حسب درجه است و با چشم كنترل و تنظیم میشوند قابل قبول است حتی میتوان 1 تا 2 میلیمتر اختالف را در اندازه گام منظور نمود. حال با گام 760 میلی متر محاسبه را ادامه می دهیم: چون چرخدندهها باید به صورت مركب سوار شوند امکان درگیري چرخدندهها را بررسی می نماییم. به كمک شرایط امکان مونتاژ

37 صفحه 37 دستگاه تقسیم یونیورسال را بر روي میز ماشین در محل مناسبی كنار میز قرار میدهیم. چرخدندهها را با بهرهگیري از بازوي كمکی مانند شکل زیر طوري روي دستگاه سوار میكنیم كه چرخدندهي روي محور پیچ هادي میز ماشین )محور A( قرار گیرد و با چرخدندهي كه با چرخدندهي روي محور فرعی بازوي كمکی سوار شده است درگیر شود. چرخدندهي روي محور مربوط به صفحهي سوراخدار )محور ) H سوار و با چرخدنده درگیر میشود. در صورتی كه چرخدندهها از هم فاصله داشته باشند و یا بسته به چرخش شیار مارپیچ روي استوانه )راست یا چپ( از یک یا دو چرخدندهي واسطه استفاده میكنیم و پس از درگیري كامل چرخدندههاي تعویضی پیچهاي مربوطه را كامال محکم میكنیم. چون سه شیار باید در محیط قطعه ایجاد شود مقدار گردش دستهي دستگاه تقسیم را براي ایجاد تقسیمات محیطی محاسبه میكنیم. پس براي انجام تقسیمات محیطی دستهي دستگاه تقسیم روي ردیف 40 سوراخی از صفحهي سوراخدار به اندازهي 43 دور كامل و 6 فاصله باید حركت كند. میتوان از صفحههاي دیگر با شمار سوراخ مضرب 3 نیز بکارگیري كرد. اگر تنها یک شیار مارپیچ در محیط قطعه ایجاد شود چرخدندههاي تعویضی بدون دخالت دادن نسبت دستگاه تقسیم از رابطهي زیر محاسبه میگردند. به این ترتیب این چرخدندهها بین محور پیچ هادي میز ماشین و محور یدكی دستگاه تقسیم سوار میشوند و حركت مستقیما از پیچ هادي میز ماشین به قطعه انتقال مییابد كه در این صورت داریم: حال صفحهي سوراخدار مناسب )C( را روي دستگاه تقسیم سوار و پین ضامن دستهي تقسیم و پرگار را به ترتیبی كه بیان شد تنظیم میكنیم. تیغ فرز الزم را روي محور B و قطعهكار را بین دو مرغک یا بین سه نظام و مرغک دستگاه تقسیم سوار میكنیم. راستاي تیغ فرز را با راستاي قطعه میزان میكنیم.

38 صفحه 30 پیچهاي میز ماشین را باز كرده میز را به همراه تجهیزات سوار شده روي آن تحت زاویهي به سمت راست منحرف می كنیم )جهت انحراف میز ماشین مانند جهت انحراف مارپیچ است( و پیچها را سفت میكنیم. سرعت برش تیغ فرز و سرعت پیشروي میز ماشین را تنظیم میكنیم و ماشین را به كار میاندازیم. میز ماشین را باال آورده با تیغ فرز در حال دوران مماس میكنیم. ضامن صفحهي سوراخدار )D( را آزاد كرده با چرخاندن دستهي پیچ میز فرز قطعه را از زیر تیغ فرز در جهت موافق حركت تیغ فرز خارج میكنیم. با باال آوردن میز ماشین عمق فرزكاري مورد نیاز را با توجه به حلقهي مدرج دسته تنظیم میكنیم. فرزكاري شیار در چند پاس باردهی شود. حركتهاي عمودي و عرضی)عمقی( میز ماشین را ترمز میكنیم. بهتر است قطعهكار را با چرخش دستهي پیچ میز دستگاه فرز به تیغ فرز نزدیک كرده با روشن نمودن پیشروي خودكار عمل برادهبرداري را با استفاده از مایع خنک كننده مناسب انجام میدهیم. پس از پایان كار یک شیار حركت خودكار میز را قطع مینماییم و در حالی كه تیغ فرز میگردد قطعهكار را از زیر آن بیرون آورده و به محل پیشین منتقل میكنیم. در صورتی كه اندازهي شیار و صافی سطح آن بایستی دقت زیادي داشته باشد بهتر است در حركت برگشت میز را پایین آورده تیغ فرز را از شیار خارج كنیم تا لقی پیچ و مهرهي میز ماشین كیفیت شیار را خراب نکند. ضامن صفحهي سوراخدار را با صفحه درگیر میكنیم و به وسیلهي دسته یک تقسیم محیطی را مانند آن چه در در باال گفته شد انجام داده پرگار را روي صفحه جابجا مینماییم. ضامن صفحه را آزاد كرده عمل فرزكاري را ادامه می دهیم. با تکرار عملیات باال مارپیچ تراشی قطعه را به پایان میرسانیم.

39 صفحه تمرین و 4.7. تیغفرز مارپیچی به قطر 08 میلیمتر باید زاویهي تنظیم و 9 دندانه داشته باشد. نسبت دستگاه تقسیم 18 به 4 است.گام مارپیچ میزان چرخش دسته دستگاه تقسیم و چرخدندههاي تعویضی را محاسبه نمایید قطعهكاري به قطر 428 میلیمتر باید 6 شیار مارپیچ با گام 288 میلی متر داشته باشد. و و نسبت دستگاه تقسیم 18 به 4 است. زاویه تنظیم میزان چرخش دستهي دستگاه تقسیم و چرخدندههاي تعویضی را محاسبه نمایید متهي مارپیچی به قطر 42 میلی متر داراي دو شیار است. اگر زاویه تنظیم 38 درجه و نسبت حلزون و چرخ حلزون دستگاه تقسیم 18 به 4 و نسبت چرخدندههاي موجود در داخل دستگاه تقسیم 4 به 4 باشد مقدار گردش دسته دستگاه تقسیم گام مارپیچ و چرخدندههاي تعویضی را محاسبه نمایید. گام پیچ هادي میز ماشین فرز 6 میلیمتر میباشد به كمک ماشین فرز انیورسال شیار مارپیچی با گام 4288 میلی متر بر روي استوانهاي به قطر 428 میلیمتر فرزكاري خواهد شد. اگر گام میز ماشین فرز 2 میلیمتر و نسبت پیچ و چرخ حلزون دستگاه تقسیم 18 به 4 و نسبت چرخدندههاي موجود در داخل دستگاه تقسیم 4 به 4 باشد زاویهي تنظیم و چرخدندههاي تعویضی را محاسبه نمایید.

40 صفحه 18 فصل سوم: فرزکاری چرخدندههای مارپیچ 1. قسمتهای مختلف چرخدنده مارپیچ راستاي دندانههاي این چرخدندهها با محور آنها زاویهدار است و براي انتقال حركت بین محورهاي موازي متنافر و عمود برهم مورد استفاده قرار میگیرد. در نگارهي زیر مقدار انحراف دنده (SP) و زاویه انحراف آن نسبت به محور چرخدنده β نشان داده شده است. جدا از زاویهي انحراف β كه نسبت به مقدار نیروي انتقالی قابل محاسبه است جهت انحراف دنده چرخدندههاي مارپیچ نسبت به زاویهي بین محور هاي دو چرخدندهي مارپیچ درگیر با هم )γ( ممکن است به طرف راست یا چپ باشد. جدول زیر چگونگی تشخیص جهت انحراف دنده الزم را معلوم می كند. توجه : اگر چرخدنده را از پیشانی روي سطح افقی قرار دهیم راست یا چپ بودن دنده معلوم میشود.

41 صفحه محاسبهی اجزای چرخدنده مارپیچ و چرخدندههای تعویضی چون راستاي دندانهها نسبت به محور چرخدنده مایل قرار گرفتهاند دو نوع گام در این چرخدندهها دیده میشود: گام نرمال یا حقیقی ) ( عمود بر راستاي دنده و گام پیشانی یا ظاهري ) ( بزرگتر از گام نرمال است. از اندازهي این دو گام و زاویهي انحراف دندهها β میتوان از مثل ABC رابطهي بین گامها و زاویهي β را با توجه به این كه محاسبه نمود:

42 صفحه 12 كه در این رابطه مدول نرمال یا مدول حقیقی )مدول تیغ فرز الزم( و m s مدول پیشانی یا مدول ظاهري است : )4( و چون محیط متوسط چرخدنده از مجموع گامهاي پیشانی حاصل میشود پس: )2( )2( با در نظر گرفتن رابطهي )4( ویژگیهاي سایر و چرخدندههاي مارپیچ همانند چرخدندههاي ساده به قرار زیر محاسبه میشود: قطر بیرونی یا قطر تراش چرخدنده ضخامت چرخدنده عمق دنده یا عمق بار گام مارپیچ چرخدنده چرخدندههاي تعویضی مقدار گردش دسته تقسیم تعداد دندانه فرضی براي انتخاب تیغ فرز نمونه پرسمان 1: محاسبات الزم براي فرزكاري یک چرخدندهي مارپیچ 11 دندانهاي چپ دنده با مدول نرمال 2/2 میلیمتر و زاویه پیچش مارپیچ 78 درجه را انجام دهید گفتنی است كه نسبت دستگاه تقسیم و گام میلهي پیشروي میز ماشین فرز 6 میلیمتر باشد. پاسخ:

43 صفحه 13 مدول تیغ فرز 2.5 mm و شماره تیغ فرز 6 میباشد اگر در نظر بگیریم β كه در همسنجی با 70 ناچیز است چراكه دقت چرخش میز دستگاه فرز 1 میباشد. با این انگاشت انتخاب چرخدنده به ترتیب زیر راحتتر انجام خواهد گرفت: 3. مراحل فرزکاری چرخدنده مارپیچ 4( محاسبهي قطر بیرونی چرخدنده اندازهي ضخامت آن )با كمک جدول باال( و انتخاب مادهي خام و بریدن آن. 2( اجراي عملیات تراشکاري روي ماشینتراش همانند مراحل 3 2 و 1 ساخت چرخدندههاي ساده و بستن قطعه به كمک دستگاه تقسیم روي ماشین فرز. شایان ذكر است چون راستاي دندانهها كج است براي جلوگیري از چرخش چرخدنده ضمن تراش نیروي پرسی درگیري درن و سوراخ محور چرخدنده باید بیشتر باشد. 3( انتخاب تیغ فرز مناسب با توجه به مدول نرمال چرخدنده و شمار دندههاي مجازي 1( بستن تیغ فرز و تنظیم مشخصات فنی ماشین مانند مراحل ساخت چرخدندههاي ساده. 2( محاسبه گام مارپیچ چرخدنده P از جدول باال 6( محاسبهي چرخدندههاي تعویضی الزم 7( آزمایش امکان درگیري چرخدندههاي تعویض از روابط زیر )در صورت مركب بودن نسبت چرخدندهها(. و 0( سوار كردن چرخدندههاي حساب شده با استفاده از چرخدندههاي واسطه با توجه به جهت چرخش قطعهكار به كمک بازوي كمکی دستگاه تقسیم. 9( محاسبهي مقدار گردش دستهي تقسیم براي اجراي تقسیمات محیطی )جدول باال( 48( مونتاژ صفحهي سوراخدار مورد نیاز روي دستگاه تقسیم و تنظیم دستهي تقسیم و پرگار در حالی كه ضامن صفحه با صفحه درگیر است. 44( تنظیم امتداد تیغ فرز با محور چرخدنده 42( تحت زاویه در آوردن میز ماشین به اندازهي زاویهي β )زاویهي انحراف( 43( روشن كردن ماشین فرز و مماس كردن تیغ فرز با محیط چرخدنده

44 صفحه 11 41( آزاد كردن ضامن صفحه و كنار كشیدن قطعهكار از زیر تیغ فرز با چرخاندن دستهي میز 42( باال آوردن میز ماشین به مقدار الزم و نزدیک كردن چرخدنده به تیغ فرز با چرخش دسته میز با دست )براي اطمینان از آزاد بودن ضامن صفحه حركت دادن میز ماشین با دست الزم است( و آغاز عمل فرزكاري با پیشروي خودكار با استفاده از مادهي خنک كننده 46( انتقال چرخدنده به محل شروع ماشین كاري پس از پایان تراش اولین شیار و جا انداختن ضامن صفحه و اجراي عمل تقسیم و جابجا كردن پرگار و آزاد كردن ضامن صفحه 47( ادامهي عملیات فرزكاري تا پایان كار چرخدنده تراشی 40( باز كردن چرخدنده از ماشین فرز و اندازهگیري و بررسی آن 4 (کنترل کیفیت چرخدندههای مارپیچ در ساخت چرخدندههاي دقیق بایستی تک تک اجزاي چرخدنده بررسی شوند. یکی از این اجزاء كه بررسی آن اهمیت زیادي دارد ضخامت دندانه است. وسیله اي كه اغلب براي اندازهگیري ضخامت دندانه بکار می رود كولیس چرخدنده است. این كولیس یک ورنیه براي اندازهگیري ضخامت دندانه w و یک عمق سنج ورنیهدار براي تنظیم كولیس در ارتفاع h )به هنگام اندازهگیري w( دارد. براي محاسبهي مقدار w و h از روابط زیر استفاده میشود:

45 صفحه 12 گفتنی است كه در چرخدندههاي مارپیچ ضخامت دندانه در صفحهي عرضی در خط گام به آسانی قابل اندازهگیري نیست ولی ضخامت عمودي دندانه قابل تعیین میباشد. با محدود كردن دقت كولیس چرخدنده ضخامت عمودي دندانه یعنی را میتوان برابر با ضخامت دندانهي یک چرخ دندۀ ساده كه داراي مشخصاتی مانسته)شبیه( به چرخدندهي مارپیچ است انگاشت اما به جاي باید مقدار در روابط قرار گیرد كه در آن β زاویهي مارپیچ چرخدنده مارپیچ است. در این روابط شمار دندانههاي چرخدنده m n مدول نرمال چرخدنده به میلیمتر و d o قطر میانگین به میلیمتر میباشد. براي بررسی چرخدنده به كمک كولیس چرخدنده پس از محاسبهي h و w تیغهي عمودي كولیس را به ارتفاع محاسبه شدهي h تنظیم كرده كولیس را روي دندانه قرار میدهیم و ضخامت عمودي آن را اندازهگیري مینماییم. ضخامت همهي دندانهها در گسترهي تلرانس باید برابر با مقدار محاسبه شدهي w باشد. روش اندازهگیري ضخامت دندانه با كولیس چرخدنده دقت كمی دارد. براي حل این مشکل به جاي اندازهگیري ضخامت هر دندانه میتوان فاصلهي بین تعداد مناسبی از دندانهها را به صورتی كه در نگارهي زیر نشان داده شده است به دست آورد. اندازهگیري با این روش را میتوان با بکارگیري یک میکرومتر فک بشقابی انجام داد. اندازه گیري فاصله ي بین چند دندانه با میکرومتر فک بشقابی

46 صفحه 16 جدول انتخاب k فرمول محاسبهي فاصله بین چند دندانه براي چرخدندههاي مارپیچ عبارت است از : W Z m Cosψ invψ N n n n π π k 2 Z Z در این همسانه)معادله( تعداد دندانهها مدول نرمال زاویهي فشار در صفحهي عمودي بر حسب رادیان و k تعداد دندانههایی كه در فاصلهي بین فکهاي میکرومتر قرار گرفتهاند و بسته به تعداد دندانههاي چرخدنده از جدول باال بدست می آید. توجه كنید كه براي چرخدندههاي مارپیچ فاصلهي بین دندانهها در صفحه عمودي بررسی میگردد. 5 (چکیده روابط محاسبهی چرخدندههای مارپیچ : رديف نام جزء مورد بررسي نشانه رابطه m n 1 مدول نرمال 2 مدول ظاهري

47 صفحه 17 β 3 زاویه انحراف دندانه d O قطر دایره تقسیم 4 d k قطر خارجی 5 d f P Z i h b B a قطر داخلی گام مارپیچ چرخدنده )گام پیچش دندانه( تعداد دندانه فرضی براي انتخاب تیغفرز ارتفاع كل دندانه پهنا یا ضخامت چرخدنده پهناي دندانه فاصله بین دو محور چرخدنده 4 و پرسش و پاسخ : 4 (دو چرخدنده مارپیچ با هم كار می كنند. قطر متوسط چرخدنده محرك 96 میلی متر تعداد دندانه آن 38 و زاویه انحراف آن 28 درجه و 6 دقیقه میباشد. قطر متوسط چرخدنده متحرك 280 میلی متر و زاویه انحراف آن 38 درجه است. تعداد دندانه چرخدنده متحرك را تعیین كنید. 2( قطر متوسط دو چرخدنده مارپیچ كه باهم كار می كنند برابر است. زاویه انحراف چرخدنده محرك 38 و متحرك 12 درجه میباشد. اگر چرخدنده محرك 738 دور بر دقیقه بزند تعداد دوران چرخدنده متحرك را محاسبه نمایید. 3( دو چرخدنده مارپیچ با قطرهاي برابر كه زاویه انحراف چرخدنده محرك 38 و متحرك 68 درجه است با هم كار می كنند. اگر تعداد دندانه چرخدنده متحرك 37 عدد باشد تعداد دندانه چرخ محرك را معین كنید. 1 (كدام گزینه نادرست است 4( گام نرمال كوچکترین فاصله بین دو دندانه از دندانهه يا چرخدنده مارپیچ است. 2( گام پیشانی فاصله بین دو دندانه چرخدنده مارپیچ در سطح پیشانی ا ست. 3( گام نرمال بزرگتر از گام پیشانی است. 1( براي فرزكاري چرخدنده مارپیچ مدول تیغفرز مدولی باید برابر مدول نرمال باشد. 2( چرا چرخدندههاي مارپیچ نسبت به چرخدندههاي ساده آرامتر كار می كنند 4 (سطح تماس دندانهها در چرخدندههاي مارپیچ بیشتر است.

48 صفحه 10 2 (چرخدندههاي مارپیچ داراي نیروي محوري هستند. 3 (چرخدندههاي مارپیچ تعداد دور كمتري دارند. 1 (در چرخدندههاي مارپیچ دندانهها به صورت تدریجی با هم تماس پیدا می كنند. 6( دو چرخدنده مارپیچ كه هر دو داراي زاویه محوري یکسان هستند حركت دورانی را با نسبت 2/2 به 4 منتقل می كنند. اگر قطر متوسط چرخدنده محرك 96 و مدول پیشانی آن 3/2 میلی متر باشد تعداد دندانه چرخدنده متحرك را محاسبه كنید. 7( یک چرخدنده مارپیچ با مدول نرمال 2 و قطر خارجی 09 میلی متر و زاویه انحراف 28 درجه باید فرزكاري شود. تعداد دندانه این چرخدنده تعداد دندانه تیغفرز مدولی مورد نیاز و عمق فرزكاري آن را تعیین كنید. 0( هنگامی كه از دو چرخدنده مارپیچ براي انتقال حركت بین دو محور موازي استفاده میشود مناسب ترین زاویه انحراف دندانهها چند درجه است 2( بین 48 تا 28 درجه 1( بین 2 تا 28 درجه 4( بین 28 تا 38 درجه 3( حدود 28 درجه 9( براي انتقال حركت بین دو محور متنافر توسط چرخدندههاي مارپیچ مناسبترین زاویه انحراف براي دو چرخدنده محرك و متحرك چیست 4( زاویهي انحراف هر دو برابر باشند. 2( زاویهي انحراف دندانه چرخدنده محرك بیشتر از متحرك باشد. 3( زاویهي انحراف چرخدنده متحرك بیشتر از محرك باشد. 1( به نسبت انتقال بستگی دارد. 48( منظور از تعداد دندانه ایده آل در چرخدندههاي مارپیچ چیست 4( تعداد دندانه چرخدنده اي كه بتواند نیروي بیشتري را منتقل كند. 2( تعداد دندانه اي است كه با ایجاد آن در محیط چرخدنده فرم دندانهها كامل میگردد. 3( تعداد دندانه مناسب براي انتخاب تیغفرز الزم براي تراش چرخدنده 1( تعداد دندانه فرضی است كه براي انجام محاسبات چرخدندههاي مارپیچ اختالفی به كار میرود. پاسخ پرسش : 4

49 صفحه 19 پاسخ پرسش : 2 پاسخ پرسش : 3 اگر قطر متوسط دو چرخدنده مارپیچ برابر باشد و زوایاي انحراف آنها متمم باشد یعنی 98= + β 2 β 4 در این صورت : پاسخ پرسش : 1 از آنجا كه در چرخدندههاي مارپیچ دندانهها به صورت مورب قرار گرفته اند گامی كه در پیشانی دارد یعنی Ps بزرگتر از گام نرمال یعنی Pn است. پاسخ پرسش : 2 گزینه 1 پاسخ پرسش : 6 وجود چرخدنده پاسخ پرسش : 7

50 صفحه 28 تعداد دندانه چرخدنده تعداد دندانه تیغفرز عمق فرزكاري پاسخ پرسش : 0 گزینه 3 درست است. در چرخدندههاي مارپیچ براي آن كه در یک لحظه دندانههاي بیشتري با هم درگیر شوند الزم است كه دندانهها نسبت به محور چرخدنده انحراف داشته باشند. همچنین براي آن كه در اثر انحراف مولفه نیروي محوري وارد بر دندانهها زیاد نباشد این مقدار انحراف را برابر فاصله تقسیم نرمال در پهناي چرخدنده در نظر میگیرند. به همین دلیل زاویه انحراف در چرخدندههاي مارپیچ را زمانی كه براي محورهاي موازي بکار روند حدود = 28 β2 β4 = درجه انتخاب می نمایند. پاسخ پرسش : 9 گزینه - 2 زاویه انحراف در چرخدندههاي مارپیچ با محور متنافر به نسبت انتقال حركت آنها بستگی دارد و معموال زاویه انحراف چرخدنده محرك را از متحرك بزرگتر انتخاب می كنند )β2 β4(. < پاسخ پرسش : 48 گزینه - 3 در چرخدنده ساده براي انتخاب شماره تیغفرز داشتن دو عامل مدول و تعداد دندانه موجود در محیط چرخدنده ضروري است. در چرخدندههاي مارپیچ مدول انتخابی مدول نرمال است اما چون شکل دندانهها در این چرخدندهها در مقطع عمود بر مارپیچ با شکل آنها در مقطع عمود بر محور چرخدنده )پیشانی چرخدنده( تفاوت دارد )شکل زیر( بنابراین شماره تیغفرز از روي تعداد دندانه حقیقی انتخاب نمیشود بلکه به كمک تعداد دندانه ایده آل ( ideal Z یا Z( i كه بیشتر از تعداد دندانه حقیقی است و به زاویه انحراف β بستگی دارد از رابطه زیر محاسبه میگردد :

51 صفحه 24.7 تمرین : 4 (براي فرزكاري چرخدنده مارپیچ با 21 دندانه مدول حقیقی 3 میلی متر و زاویه انحراف 28 درجه با ماشین فرزي كه گام پیچ هادي آن 6 میلی متر و نسبت دستگاه تقسیم 18 به 4 است محاسبات الزم را انجام دهید. 2 (براي كنترل چرخدنده مثال قبل از هر دو روش كولیس چرخدنده و میکرومتر فک بشقابی محاسبات الزم را انجام دهید. 3( قطر خارجی چرخدنده مارپیچی 68 مدول نرمال آن 3 و طول گام مارپیچ آن 288 میلی متر است. زاویه مارپیچ را محاسبه نمایید. 6 1 (محاسبات الزم براي فرزكاري چرخدنده مارپیچ با مشخصات زیر را بنویسید. گام پیچ هادي فرز و میلی متر نسبت دستگاه تقسیم 18 به 4 میباشد. m n و =3 β و =38 Z = 32 2( براي كنترل چرخدنده مثال قبل از هر دو روش كولیس چرخدنده و میکرومتر فک بشقابی محاسبات الزم را انجام دهید. 6 (دو چرخدنده مارپیچ بروي دو محور موازي قرار گرفته اند. فاصله مركز دو محور آنها 132 و گام نرمال آنها 2 میلی متر میباشد. چرخدنده بزر 10 دندانه و چرخدنده كوچک 28 دندانه دارد و زاویه مارپیچ آنها 28 درجه است. موارد زیر را محاسبه كنید : الف(قطر بزر هر چر خ دنده ب(شماره تیغفرز براي فرزكاري این دو چرخدنده ج(گام مارپیچ هر چرخدنده 7 (با توجه به فرمول زاویه انحراف دندانه تحقیق كنید كه كدام یک از روابط زیر همواره درست است الف( mn=ms ب( mn<ms ج( mn>ms

52 صفحه 22 فصل چهارم: فرزکاری چرخدندههای مخروطي 1. مقدمه از چرخدندههاي مخروطی براي انتقال حركت بین محورهاي غیر موازي و متقاطع استفاده میشود. بیشتر زاویهي بین محورهاي دو چرخدندهي مخروطی 98 درجه است )نگارهي زیر( اما بسته به نیاز ممکن است چرخدندههاي مخروطی با زاویهي بین محوري بیشتر یا كمتر از 98 درجه نیز ساخته شده و بکار گرفته شوند. نگارهي زیر چند نوع درگیري چرخدندههاي مخروطی را از لحاظ زاویهي بین محورهاي آنها نشان میدهد. در هر صورت گوشهي مخروطهاي دو چرخدنده در محل برخورد محورهاي آن دو باید به هم برسند یعنی كه L اندازهي یال مخروط چرخدنده است. در غیر این صورت درگیري دو چرخدنده همراه با صدا بوده و خیلی زود دچار خرابی خواهند شد. البته نوعی چرخدندهي مخروطی با دندانههاي كمانی و برون محوري به نام پینیون و كرانویل براي جاگیري در حجم كمتر و انتقال قدرت بیشتر در ساختمان دیفرانسیل اتومبیلها به كار برده میشود. برون محوري این نوع چرخدندهها در حدود یک هشتم قطر دایرهي تقسیم كرانویل است. )شکل زیر قسمت d( چرخدندههاي مخروطی از لحاظ ریخت دندانه به سه گروه با دندا هن هاي مستقیم مارپیچ و قوسدار ساخته میشوند. در اینجا روش ساخت چرخدندههاي مخروطی با دندا هين مستقیم توضیح داده میشود.

53 صفحه شناسایی اجزای چرخدنده مخروطی با توجه به نگارهي زیر نام بخشهاي گوناگون یک چرخدندهي مخروطی كه در محاسبات به كار برده میشوند عبارت است از: مدول بزر )مدول بخش بزر دندانه( مدول كوچک)مدول بخش كوچک دندانه( بزرگترین كران)قطر( دایره تقسیم بزرگترین قطر بیرونی )قطر تراش( زاویهي مخروط میانگین زاویهي مخروط سر دنده )زاویهي تراش( زاویهي مخروط پاي دنده )زاویهي تنظیم دستگاه تقسیم( زاویهي سر دنده زاویهي پاي دنده بلنداي دنده اندازهي یال مخروط كامل چرخدنده پهناي دنده

54 صفحه رابطههای چرخدنده مخروطی نام جزء مورد بررسي بزرگترین قطر دایرهي تقسیم بزرگترین قطر خارجی )قطر تراش( اندازهي یال مخروط كامل چرخدنده پهناي دنده زاویهي سر دنده زاویهي پاي دنده زاویهي مخروط سر دنده )زاویهي تراش( زاویهي مخروط پاي دنده )زاویهي تنظیم دستگاه تقسیم( نشانه رابطه

55 صفحه 22 بلنداي سردنده بلنداي پاي دنده بلنداي دنده محاسبهي زاویهي مخروط میانگین به شمار دندانهي دو چرخدندهي مخروطی درگیر با هم یعنی محوري آنها γ بستگی دارد و از رابطههاي زیر به دست میآیند: و زاویهي و الف( γ ب( γ γ γ ج( γ γ γ

56 صفحه 26 نمونه پرسمان 1: مشخصات ساختاري دو چرخدندهي مخروطی كه باید با زاویهي محوري γ كار كنند را ) حساب كنید. ( حل : ویژگیهاي چرخ گرداننده: γ ویژگیهاي چرخ گردان: همانطور كه دیده میشود دو چرخدندهي محرك و متحرك داراي مشخصات یکسان زیر هستند:

57 صفحه 27 بدیهی است مدول دو چرخدنده نیز بایستی با یکدیگر برابر باشد. 4. مراحل فرزکاری چرخدنده مخروطی با دندانه مستقیم اصوال چرخدندههاي مخروطی كه به وسیله ماشینهاي فرز تراشیده میشوند دقت زیادي نخواهند داشت و از این روش در موارد ضروري استفاده میگردد. همچنین باید توجه داشت كه روش زیر در حالتی درست میباشد و دقت و تعداد دندانه بیش از 21 دندانه باشد. نسبتا خوبی دارد كه پهناي دنده و i = نمونه پرسمان 2: روش ساخت چرخدنده مخروطی 18 دندانهاي را كه داراي مدول بزر زاویهي مخروط میانگین میباشد با بکارگیري ماشین تراش و فرز توسط دستگاه تقسیم با نسبت 40:1 توضیح دهید. حل: - قطر تراش چرخدنده را حساب میكنیم: - ضخامت چرخدنده را نسبت به فرم چرخدنده معلوم میكنیم. چرخدندههاي مخروطی نسبت به توان انتقالی و مقاومت محور چرخدنده در برابر نیروهاي خمشی و محل مونتاژ و نظر طراح به فرم هاي مختلف ساخته میشوند كه نمونه هایی در شکل زیر مالحظه میگردد. ( مادهي خام چرخدنده را بریده و آن را روي ماشینتراش میبندیم و به بیرونی قطر بزرگترین مقدار - ) رو تراشی و پیشانیتراشی مینماییم سپس سوراخ جاي محور را ایجاد میكنیم.

58 صفحه 20 - زاویهي مخروط سر دنده یا زاویهي تراش را حساب میكنیم: - ساپورت ماشین تراش را به اندازهي كه اندازه b برابر شود با : كج كرده و مخروط دندههاي چرخدنده را تا اندازهاي تراشکاري میكنیم - در صورتی كه امکان تراشکاري پشت چرخدنده در همان حالتی كه بسته شده است وجود نداشته باشد آن را از روي ماشین تراش باز كرده روي درن قرار میدهیم. سپس درن را بین سه نظام و مرغک یا بین دو مرغک ماشین تراش میبندیم. - با توجه به شکل زیر در صورتی كه پشت و پیشانی چرخدنده نیاز به باریک شدن داشته باشد با توجه به طول (l) و قطر (d) عمل تراشکاري را انجام میدهیم. - اندازهي زاویهي پیشانی و پشت چرخدنده را كه باید متمم زاویه φ باشد حساب میكنیم: φ سپس با انحراف سوپرت مخروط پشت و پیشانی چرخدنده را میتراشیم. اگر از درن استفاده كرده باشیم در بار دادن باید به جهت شیب مخروط درن توجه كنیم تا نیروي بار سبب شل شدن قطعه روي درن نشود.

59 صفحه 29 دستگاه تقسیم یونیورسال را در محل مناسبی از قرار فرز میز ماشین میدهیم و چرخدندهي تراشکاري شده را - روي سه نظام آن محکم میكنیم سپس دور بودن آن را میسنجیم. ) مانند نگارهي زیر به طرف باال كج میكنیم: - دستگاه تقسیم را به اندازهي زاویهي پاي دنده ( - مدول تیغ فرز مدولی مورد استفاده براي چرخدندههاي مخروطی كه توسط ماشین فرز تولید میشود از رابطهي محاسبه میگردد. شمار دندانهي چرخدنده براي انتخاب تیغ فرز مناسب نیز از رابطهي حاصل میشود: پس براي انتخاب تیغ فرز مناسب جهت ماشینکاري چرخدنده مخروطی مورد نظر باید مشخصات زیر را منظور كرد : به این ترتیب تیغفرز مدول 4 میلیمتر و شمارهي را انتخاب میكنیم. پس از گزینش مناسب آن را روي ماشین فرز میبندیم و راستاي تیغ فرز را با مركز چرخدنده تنظیم میكنیم. محور فرزگیر - مقدار گردش دستهي دستگاه تقسیم را محاسبه مینماییم:

60 صفحه 68 بار عمقی )بلنداي همهي دندانه( از بخش بزر از بخش كوچک دنده شود(. دنده است یا بار عمقی میباشد)بسته به اینکه بار از كدام بخش دندانه داده در ادامه مشخصات فنی ماشین ) n (a, s, را تنظیم و شیار نخست چرخدنده را ایجاد میكنیم. - به این ترتیب چون در انتخاب تیغ فرز از مدول كوچک استفاده شده است پهناي شیار دندانهها یکنواخت میباشد و در پیشانی چرخدنده مناسب اما در روي قطر بزر چرخدنده )پشت دندا هن ها( نامناسب است. براي از بین بردن این اشکال باید مطابق شکل زیر بغل دندانهها را به اندازه زاویه λ ماشینکاري كنیم تا به این ترتیب بر اثر مخروطی بودن ریخت چرخدنده شیارها از بخش كوچک دنده به طرف پشت دندانهها به طور یکنواخت پهنتر شوند و به شکل اصلی خود تولید گردند.

61 صفحه 64 - انحراف دندانه براي بغل تراشی به دو روش زیر انجام میشود: الف( انحراف از طریق میز ماشین فرز نوعی ماشین فرز انیورسال وجود دارد كه میز آن میتواند در سه راستاي گوناگون زاویه بگیرد. براي ایجاد زاویه بغل دندهي چرخدندههاي مخروطی كافی است پس از باز كردن پیچهاي میز ماشین فرز آن را نسبت به زمین به اندازه λ تحت زاویه قرار داد. ب(انحراف به روش دستگاه تقسیم منحرف كردن قطعه به اندازهي زاویه λ از طریق دستگاه تقسیم دقیقتر است. براي این منظور از رابطهي زیر براي یافتن مقدار جابهجا كردن دستهي تقسیم استفاده میشود)در این رابطه اگر نسبت دستگاه تقسیم 18 به 4 باشد فرمول ساده شده و به صورت در میآید(. چون كسر حاصل سادهپذیر نیست و در چرخدنده تراشی مخروطی نمیتوان از ر شو اختالفی )دیفرانسیلی( بهره برد بنابراین با یک تقریب كم كسر را به عدد مناسب دیگري تبدیل میكنیم تا عمل ساده كردن امکانپذیر باشد. به كمک یک تناسب ساده اعدادي نزدیک به اعداد صورت و مخرج مییابیم به گونهاي كه سادهپذیر باشند: پس می توان صفحهي شمارهي I را بکاربرد و 3 فاصله روي ردیف 47 سوراخی دستهي تقسیم را جابه جا كرد. با بستن صفحهي شمارهي I روي دستگاه كافی است پین ضامن دسته را آزاد نمود و پس از شل كردن پیچ دسته بدون این كه محور دسته حركت دورانی نماید بازوي دسته را روي ردیف 47 سوراخی قرار داد. پس از محکم كردن پیچ پین دسته را به اندازهي 3 فاصله روي این ردیف جابه جا میكنیم و سپس با باز كردن مجدد پیچ به همان روش قبلی دسته را به محل نخست خود برگردانده محکم میكنیم )لغزش جزیی براي جا افتادن پین دسته در سوراخ ردیف جدید گریزناپذیر است(.

62 صفحه 62 - پس از تنظیم مقدار انحراف تیغ فرز را با كنار یکی از دندانهها در بخش كوچک دنده مماس و با گرداندن دستهي تقسیم یک طرف تمام دندانهها را فرزكاري می كنیم. سوي - پس از پایان بغلتراشی یک طرف دندا هن ها دسته تقسیم را به اندازه دو برابر در عکس حركت قبلی جابجا میكنیم )لقی دسته باید گرفته شود( و بغل دیگر دندانهها را فرزكاري مینماییم. 5. چکیده روابط محاسبه چرخدندههای مخروطی مدول بزر نام جزء مورد بررسي نشانه رابطه مدول كوچک بزرگترین قطر دایرهي تقسیم بزرگترین قطر خارجی )قطر تراش( قطر داخلی اندازهي یال مخروط كامل چرخدنده پهناي دنده

63 صفحه 63 زاویهي سر دنده زاویهي پاي دنده زاویهي مخروط سر دنده )زاویهي تراش( تنظیم )زاویهي زاویهي مخروط پاي دنده دستگاه تقسیم( بلنداي سردنده بلنداي پاي دنده بلنداي دنده زاویه بغل دندانه مقدار گردش دسته دستگاه تقسیم شمار دندانههاي مورد نیاز براي انتخاب تیغفرز 6. پرسش و پاسخ : 4. كاربرد چرخدندههاي مخروطی در صنعت چیست 2( انتقال حركت تنها بین دو محور عمود بر هم 1( ایجاد نسبت انتقال حركت دلخواه بین دو محور عمود بر هم 4( انتقال حركت بین دو محور موازي 3( انتقال حركت بین دو محور متقاطع 2. رئوس مخروطهاي دو چرخدنده مخروطی باید چه شرایطی داشته باشند 4 (باید رئوس مشترك داشته باشند )یعنی محورهاي آنها یک دیگر در محل تقاطع قطع كنند.(. 2( باید رئوس غیر مشترك داشته باشند. 3 (محل قرار گرفتن رئوس مخروط ها به بزرگی و كوچکی آنها بستگی دارد. 1 (وضعیت رئوس به تعداد دندانه چرخدندهها بستگی دارد. 3. كدام یک از گزینه هاي زیر درباره مدول چرخدندههاي مخروطی درست است 4( مدول چرخدندههاي مخروطی در تمام طول دندانه یکسان است. 2( چرخدندههاي مخروطی مانند چرخدندههاي مارپیچ داراي دو نوع مدول نرمال و پیشانی هستند. 3( مدول چرخدندههاي مخروطی در طول دندانه متفاوت است. 1( براي محاسبه چرخدندههاي مخروطی از مدول متوسط استفاده میشود.

64 صفحه 61 1.كدام یک از رابطه هاي زیر براي محاسبه قطر خارجی )قطر تراش( چرخدندههاي مخروطی به كار نمیرود و است. كران)قطر( بیرونی طول یال و پهناي 2. در یک چرخدنده مخروطی α دندانهي چرخدنده را محاسبه نمایید. 6. نسبت انتقال حركت بین دو چرخدنده مخروطی با زاویهي محوري 98 درجه برابر 1:2=i است. زاویهي مخروط میانه هر یک از چرخدندهها را تعیین كنید. 7. دو چرخدندهي مخروطی با شمار دندانه و زاویههاي مخروط میانهي هر دو چرخدنده را محاسبه نمایید. با زاویه محوري 12 درجه باید با هم كار كنند. 428 اگر زاویهي محوري دو چرخدنده مخروطی با تعداد دندانه و برابر درجه باشد.0 α 2 و α 1 مقدارهاي را محاسبه كنید. 9. یک چرخدندهي مخروطی 28 دندانه باید با یک چرخدنده بشقابی 08 دندانه اي را تحت زاویه 488 درجه حركت دهد. زاویه مخروط متوسط هر دو چرخدنده را معین كنید. ************* پاسخ پرسش : 4 گزینه 3( درست است. چرخدندههاي مخروطی در حقیقت مخروط ناقصی هستند كه بر روي سطح جانبی آنها دندانههایی ایجاد شده است. از این چرخدندهها براي انتقال حركت بر روي محورهاي متقاطع )غیر موازي( كه معموال زاویه بین محور آنها 98 درجه است استفاده میگردد. اما مواردي نیز وجود دارد كه زاویه محوري بین دو چرخدنده كمتر یا بیشتر از 98 درجه است )نگارهي زیر(. پاسخ پرسش : 2 گزینه 4( درست میباشد. براي آن كه بدنهي دو چرخدنده مخروطی درگیر هنگام كار به درستی روي یکدیگر قرار گیرند باید گوشهي مخروط چرخدندهها در محل برخورد محورهایشان یکدیگر را قطع كنند. در

65 صفحه 62 غیر این صورت انتقال حركت به صورت نقطه اي انجام میشود كه نتیجه آن سر و صداي زیاد و فرسودگی شدید دندانهها است. پاسخ پرسش : 3 گزینه 3( درست است. مدول چرخدندهه يا مخروطی در طول دندانه متفاوت است به این معنی كه هر چه به سمت رأس مخروط نزدیکتر شویم مدول كوچکتر میگردد. پاسخ پرسش : 1 گزینه 3 درست است. پاسخ پرسش : 2 پاسخ پرسش : 6 از آنجا كه 98=γ پس پاسخ پرسش : 7 از آنجا كه 98<γ پس پاسخ پرسش : 0

66 صفحه 66 پاسخ پرسش : 9.7 تمرین : 4. محاسبات ساخت چرخدنده مخروطی 38 دندانه اي كه داراي مدول بزر 4/2 میلی متر و زاویه مخروط متوسط 12 درجه میباشد را با استفاده از ماشین تراش و فرز توسط دستگاه تقسیم با نسبت 18 به 4 انجام دهید. 2. دو چرخدنده مخروطی با تعداد دندانه مساوي 28 و مدول بزر 3 میلی متر باید فرزكاري شوند. محوري این دو چرخدنده 98 درجه و نسبت دستگاه تقسیم 18 به 4 باشد محاسبات الزم را بنویسید. اگر زاویه 3. روش ساخت چرخدنده مخروطی 18 دندانه اي كه داراي مدول بزر 3 میلی متر و زاویه مخروط متوسط 38 درجه میباشد را با استفاده از ماشین تراش و فرز توسط دستگاه تقسیم با نسبت = 40:1 i توضیح دهید. γ = 98 Z 2 = 428 Z 1 = 38 m a و و = 2 و 1. براي فرزكاري سیستم محركه چرخدنده مخروطی با مشخصات مقادیر الزم را براي چرخدنده محرك و متحرك محاسبه نمایید در یک چرخدنده مخروطی دندانه زاویه مخروط متوسط میباشد. درجه میزان انحراف دسته دستگاه.2 تقسیم را محاسبه نمایید. نسبت دستگاه تقسیم 18 به 4 فرض شود. 6. قطر خارجی پهناي دندانه و شماره تیغفرز مورد نیاز جهت فرزكاري چرخدنده مخروطی با محاسبه نمایید : تعداد دندانه 68 زاویه مخروط متوسط 12 درجه مدول بزر 2 میلی متر مشخصات را این 7. یک چرخدنده مخروطی 21 دندانه با زاویه مخروط متوسط 14 درجه با چه چرخدنده مخروطی می تواند زاویه محوري 428 درجه تشکیل دهد تعداد دندانه و زاویه مخروط متوسط این چرخدنده را محاسبه نمایید. توجه: چرخدندههاي تعویضی موجود در بیشتر كارگاهها عبارت هستند از :

67 صفحه 67 پنجم: فصل فرزکاری چرخ حلزون 1. مقدمه از چرخ و حلزون براي انتقال حركت با نسبت بزر و قدرت زیاد در حجم كم و بدون صدا بین دو محور عمود بر هم استفاده میشود. به عبارت دیگر چرخدندههاي حلزونی زمانی مورد استفاده قرار میگیرند كه بخواهیم تغییر زیادي در سرعت و یا قدرت ایجاد كنیم. معموال نسبت شعاع دو چرخدنده 28:4 است و گاهی حتی به 388:4 و بیشتر نیز میرسد. این چرخدندهها ویژگی جالبی دارند كه در هیچ چرخدندهي دیگري پیدا نمیشود. پیچ حلزون میتواند به راحتی چرخ دیگر )چرخدنده حلزونی( را حركت دهد ولی چرخ پایینی نمیتواند پیچ حلزون را بچرخاند. در حقیقت زاویهي دندههاي روي پیچ حلزون آن قدر كوچک است كه وقتی چرخ پایینی بخواهد آن را بچرخاند اصطکاك بسیار زیاد میشود و از حركت حلزون جلوگیري میكند. این ویژگی در جاهایی كه به قفل خودكار نیاز باشد كاربرد دارد. به عنوان نمونه در یک باالبر وقتی موتور از كار بیفتد چرخدندهها قفل میشوند و نمیگذارند بار پایین بیاید. معموال در دیفرانسیل كامیونها و خودروهاي سنگین نیز از این چرخدندهها استفاده میشود. 2. ویژگیهای محور حلزون محور حلزون پیچی با گام مدولی است. زاویهي پهلوي دندا هن هاي آن معموال 38 درجه میباشد )در پیچهاي اینچی 18 درجه(. محور حلزونی ممکن است یک راهه یا چند راهه چپگرد و یا راستگرد ساخته شود. نگارهي زیر ویژگیهاي ساختاري محورهاي حلزونی را نشان میدهد.

68 صفحه 60 نام بخشهاي مختلف محورهاي حلزونی عبارت است از : شمار نخهاي حلزون گام ظاهري گام حقیقی قطر میانی قطر بیرونی قطر درونی طول بخش حلزونی عمق دنده زاویهي گام مدول گام ظاهري فاصلهي بین دندهها روي قطر میانی است كه به آن گام چرخدنده گفته میشود. گام حقیقی فاصلهاي است كه هنگام ساختن پیچ یا محور حلزون ابزار تراشکاري در یک دور گردش پیچ و در راستاي محور طولی آن طی میكند. گام حقیقی در پیچهاي دو نخه و در پیچهاي سه نخه نیز برابر خواهد بود. شمار نخهاي محور حلزونی به نسبت انتقال حركت به قرار زیر است: 2 تا تا تا 38 بزرگتر از 38 نسبت انتقال حركت (i) 1 شمار نخهاي حلزون )g( محاسبهی اجزای محور حلزونی در پیچ هاي یک راهه) ) گام حقیقی با گام ظاهري برابر است كه مقدار آن مانند زیر بدست میآید: در صورتی كه پیچ چند راهه) ) باشد گام حقیقی) ) برابر است با :

69 صفحه 69 و دیگر روابط عبارتند از : γ γ طول پیچ حلزون) ) بستگی به قطر چرخدندهي حلزونی) ) دارد: 2.2. مراحل ماشین کاری محور حلزونی به طور كلی براي ساختن چرخ و محور حلزون به كمک ماشین تراش و فرز دو روش وجود دارد : 4 -روش ساخت معمولی 2 -روش ساخت دقیق در اینجا تنها روش نخست شرح داده میشود. محورهاي حلزونی را میتوان با استفاده از رنده تراشکاري كه داراي زاویهي ر سأ 38 درجه است ذوزنقهاي( یا با استفاده از تیغ فرزهاي انگشتی و پولکی ویژه در ماشینهاي فرز اونیورسال تولید كرد. پیچهاي )مانند الف( با استفاده از ماشین تراش نمونه: 20 ) روش ساخت محور حلزونی با مدول 1 میلیمتر و قطر میانه) نامی یا كه با چرخدندهي را دندانهاي كار خواهد كرد توضیح دهید.

70 صفحه 78 پاسخ: 4- قطر خارجی پیچ حلزون را حساب می كنیم. 2- با توجه به نقشهي محور حلزونی یا قطعه نمونه طول آن را تعیین كرده و مادهي خام را میبریم. قطعه را پیشانیتراشی و مرغک كرده میزنیم. سپس قطعهكار را بین دو مرغک یا بین سه نظام و مرغک -3 ماشینتراش میبندیم. تراشکاري میكنیم. 1- قطر آن را تا اندازهي 2- اگر طول L مشخص نباشد مقدار آن را از رابطهي زیر بدست آورده و با توجه به فرم محور حلزونی عمل تراشکاري را با در نظر گرفتن اندازهي L و محل ایجاد آن روي محور حلزونی ادامه میدهیم. 6- براي ساختن پیچ حلزون رنده اي با زاویه 38 درجه مطابق توضیحات زیر تیز میكنیم : پهناي نوك رنده براي هر مدول خاص فرق میكند زیرا با افزایش مدول گام نیز زیاد میشود و پهناي شیار پیچ و چرخدنده نیز افزایش مییابد. پس براي هر مدول باید رندهي خاصی آماده كرد. براي این منظور مانند پیچهاي میلیمتري و ذوزنقهاي و اینچی شابلونهایی وجود دارد كه میتوان از آنها بهرهگیري كرد. 7- رنده را به دقت در ماشین میبندیم. 0- حال باید ویژگیهاي فنی ماشین ) n ( a, s, را تنظیم كرد. هر ماشین تراش داراي جدولهاي تنظیم پیچ تراشی تنظیم بار و تنظیم سرعت برشی است. براي تنظیم ماشین جهت تراشکاري پیچ حلزونی از بخش مدولی جدول پیچتراشی استفاده میكنیم و با توجه به مدول كه در جدول نوشته شده است دستهها را كه هر كدام داراي عالمتی است مطابق دستور جدول تنظیم میكنیم. شایان ذكر است كه براي اجراي هر نوع پیچ تراشی باید چرخدندههاي پشت ماشین تراش را عوض كرد و مطابق دستور جدول مونتاژ نمود. 9- تعداد دور قطعهكار را با توجه به در نظر گرفتن سرعت برش مناسب جنس قطعهكار و جنس رنده براي روتراشی از جداول استاندارد تعیین نمایید. توجه كنید كه سرعت چرخش قطعهكار در تراشکاري پیچ حلزون یک سوم سرعت رو تراشی انتخاب میگردد. سپس جعبهدندهي سرعت ماشین را با جابهجا كردن دستهي دندهها مطابق دستورهاي جدول آماده كنید. مثال اگر سرعت برشی مناسب شمار دورهاي روتراشی باشد با توجه به اینکه قطر خارجی قطعه و شمار دورهاي پیچ تراشی خواهد بود. است

71 صفحه وقتی دستگاه آماده شد و پس از اتصال اهرم مهره دو پارچه با بار عمقی مناسب و استفاده از مادهي خنکكنندهي مناسب عمل پیچ تراشی را تا جایی ادامه میدهیم كه عمق دنده برابر شود با: 44- پس از پیچ تراشی و فرم دادن دنبالهي دو طرف بخش پیچتراشی شده محور حلزونی آماده است. نمونه : در صورتی كه پیچ نمونه پرسمان پیش دو راهه باشد روش كار را توضیح دهید. پاسخ: روش كار مانند عملیات تراشکاري نمونهي پیشین این تفاوت است با كه گام باید برابر گام حقیقی كه از باشد رابطهي روبرو بدست میآید: مالحظه میشود كه اگر مدول دو برابر شود گام نیز دو برابر خواهد شد پس به جاي انتخاب مدول 1 در اینجا از دو برابر آن یعنی مدول 0 استفاده میكنیم. پس از تراشکاري شیار اول سوپرت باالیی را به اندازهي نصف گام به راست یا چپ حركت داده )رنده را جابه جا میكنیم( و شیار دوم را میتراشیم. در صورت سه یا چند نخه بودن پیچ باز روش كار به همین صورت خواهد بود. از روش تراشکاري محور حلزونی توسط ماشینهاي تراش هنگامی استفاده میشود كه دقت قطعهكار كم باشد و یا ابزار ویژهي ماشینکاري چرخ حلزونی را نیز به همین ترتیب از طریق ماشینتراش تهیه كرده باشیم. ب(با استفاده از ماشین فرز به كمک تیغ فرز پولکی مخصوص با زاویهي بین لبههاي برنده 38 درجه و یا تیغ فرز انگشتی مخصوص با زاویهي مخروطی 38 درجه كه در كلهگی ماشین فرز بسته میشود میتوان محور حلزونی را فرزكاري نمود. در این روش مانند روش مارپیچ تراشی دستگاه تقسیم و چرخدندههاي تعویضی وظیفهي چرخاندن قطعهكار را بر عهده دارند. 3. مشخصات چرخدندهی حلزون دندانههاي چرخدنده حلزونی تحت زاویهاي برابر با زاویهي گام محور حلزونی) γ( نسبت به محور چرخدنده قرار گرفتهاند و داراي سطح بیرونی كمانی شکل هستند كه پیچ حلزونی در داخل آن قوس قرار میگیرد و با دندانههاي

72 صفحه 72 چرخدنده درگیر میشود. دندانههاي این چرخدنده به شکلهاي گوناگون ساخته میشوند )نگارهي زیر(. در این جزوه چرخ حلزون نوع A كه معمولتر است بررسی میشود. ویژگیهاي ساختاري این چرخدنده عبارت است از : b B شمار دندانهي چرخ حلزون مدول قطر میانه قطر بیرونی ته كمان قطر درونی ته كمان قطر تراش شعاع كمان دندانهها زاویهي پخ سر دنده بلنداي دندانه پهناي چرخدنده پهناي دندانههاي چرخدنده مقدار انحراف براي تراش بغل دندانهها m 1.3. محاسبهی اجزای چرخدندههای حلزونی بیشتر روابط محاسباتی چرخدندههاي حلزونی مانند چرخدندههاي ساده است. فقط در چرخدندههاي حلزونی مقدار قطر تراش و اندازهي شعاع كمان دنده و زاویه پخ بغل دنده باید از روابط جداگانهاي محاسبه شوند. روابط مورد نیاز براي ساخت چرخدندههاي حلزونی به قرار زیر است: قطر میانه قطر بیرونی ته كمان قطر تراش پهناي چرخدنده پهناي دندانههاي چرخدنده شعاع كمان دندانهها زاویهي پخ سر دنده زاویه انحراف سوپرت ماشین تراش

73 صفحه 73 فاصلهي محورهاي چرخ و حلزون براي محاسبهي زاویهي پخ بغل دنده از رابطهي تجربی زیر استفاده میشود. f ضریبی است كه نسبت به شمار دندانه چرخدنده حلزونی تغییر میكند و مقدار آن از جدول زیر به دست می آید : /9 2/4 2/3 2/2 2/6 2/7 2/0 2/ مراحل ماشین کاری چرخدندههای حلزونی نمونه: روش ساخت یک چرخدنده حلزونی 20 دندانه با مدول 1 میلیمتر كه باید با محور حلزونی یک راهه با قطر میانهي كار كند را توضیح دهید. نسبت دستگاه تقسیم 18 به 4 میباشد. پاسخ: 4- ابتدا قطر تراش را حساب میكنیم: 2- پهناي چرخدنده را نسبت به توانی كه منتقل میكند در نظر میگیریم. 3- با توجه به قطر تراش و پهناي چرخدنده و نقشه یا نمونهي موجود مادهي اولیه مناسب را انتخاب كرده میبریم. 1- با توجه به مراحل ساخت چرخدندههاي ساده و اندازههاي باال شکل اولیهي چرخدنده را با استفاده از درن تراش كاري میكنیم. 2- شعاع كمان سردنده را حساب كرده با استفاده از هدایت هماهنگ طولی و عمقی رنده با دست و با بهره گرفتن از شابلونهاي كمانسنج شکل كمانی محور حلزونی را در پیرامون چرخدنده ایجاد میكنیم )بهتر است از رنده فرم استفاده شود(.

74 صفحه زاویهي بغل دندانهها را با توجه به جدول صفحهي پیش معلوم میكنیم. منحرف نموده و زاویهي 7- سوپرت دستی را به اندازهي ایجاد میكنیم. تراشکاري باید طوري انجام شود كه پهناي دنده برابر شود با: بغل دندانهها را به اندازهي الزم 0- قطعهي تراشکاري شده را به دستگاه تقسیم میبندیم و بر روي ماشین فرزي قرار میدهیم كه میز آن را بتوان تحت زاویه تنظیم نمود. قطعهكار را بین دو مرغک و یا سه نظام و مرغک میبندیم. 9- مقدار گردش دستهي تقسیم را حساب كرده و دستگاه تقسیم را آماده میكنیم. چرخدنده 48- با توجه به مدول و تعداد دندانهي تیغ فرز پولکی مدولی پیشتراش را انتخاب و روي ماشین فرز سوار میكنیم. 44- راستاي تیغ فرز را نسبت به محور و ضخامت چرخدنده میزان كرده میز ماشین را به اندازه زاویهي گام محور حلزونی منحرف می نماییم. γ γ 42- تعداد دور تیغ فرز را با توجه به جنس قطعهكار و ابزار تنظیم میكنیم. 43- حركات طولی و عمقی میز ماشین را قفل میكنیم )در دنده تراشی حلزونی بار دادن فقط به طور عمودي انجام میشود(. ) بار میدهیم. 41- ماشین را به كار میاندازیم و با باال آوردن میز آن به اندازه كمتر از عمق دنده ( 42- میز ماشین را پایین آورده به وسیلهي دسته تقسیم چرخدنده را یک دندانه جابه جا میكنیم و با تکرار این كار عملیات پیش تراشی چرخدنده را به پایان میرسانیم. 46- محور اصلی دستگاه تقسیم را آزاد و آن را آزمایش میكنیم تا بتواند به راحتی بچرخد. 47- میز را از حالت انحراف خارج میكنیم.

75 صفحه به جاي تیغ فرز مدولی پیش تراشی تیغ فرز غلتکی )هاب( مورد نیاز را بسته و با دندانههاي پیشتراشی شده تا حدي درگیر میكنیم كه لقی جزئی بین تیغ فرز و چرخدنده وجود داشته باشد. براي این كار در حالی كه ماشین كار نمیكند تیغ فرز غلتکی را با چرخدندهي پیشتراشی شده درگیر كرده با چرخاندن دسته محور اصلی ماشین فرز لقی آن را تا حدي كه بتوانند مانند چرخ و حلزون راحت با هم بچرخند از بین میبریم. 49- ماشین را به كار انداخته با بار عمودي آرام و گردش خود به خودي چرخدنده عمل فرزكاري را تا حدي ادامه می دهیم كه عمق دنده ( ) كامل شود. الزم است ضمن كار با تیغ فرز غلتکی از مادهي خنکكاري كه معموال روغن رقیق است استفاده كرد و ماشین را با دور نسبتا آرام به كار انداخت. 28- چرخدندهي آماده شده را باز كرده بررسی و اندازهگیري میكنیم. 5. چکیدهی روابط محاسبه محور حلزون :

76 صفحه 76 نام جزء مورد بررسي نشانه رابطه m مدول P گام ظاهري P h گام حقیقی γ g d O1 γ m تعداد راه یا نخ قطر متوسط زاویه گام d k1 قطر خارجی d f1 قطر داخلی h ارتفاع دندانه L طول محور حلزون 38 یا 18 درجه زاویه دندانه )یا رنده( a فاصله محور حلزون )4( حلزون) 2 ( از محور چرخ 6. چکیدهی روابط محاسبهی چرخدنده حلزون:

77 صفحه 77 مدول نام جزء مورد بررسي نشانه رابطه m d O2 d k2 d A d f2 h B b r k β قطر متوسط قطر خارجی قطر تراش قطر داخلی ارتفاع دندانه پهناي درگیري دندانه پهناي دندانه )چرخدنده( شعاع سر دندانه زاویه پخ سر دندانه زاویه انحراف سوپرت تراش 7. پرسش و پاسخ : 4. بطور كلی دلیل استفاده از محور و چرخدنده حلزون در صنعت چیست 4( انتقال قدرت زیاد بین دو محور عمود برهم 2( انتقال قدرت زیاد و كم كردن عده دوران با نسبت بسیار زیاد 3 (انتقال قدرت و حركت دو طرفه در پرسها و جکها 1( انتقال قدرت و تبدیل دور زیاد به دور كم بدون ایجاد لرزش و صدا 2. زاویه بین دندانههاي محورهاي حلزونی چقدر است 3. میخواهیم به كمک محور و چرخدنده حلزونی با مدول 2 میلی متر عده دوران یک موتور كه 4118 دور میباشد و به محور حلزون متصل میگردد را در محور چرخ حلزون 18 دندانه اي به 72 دور تبدیل كنیم. گام محور حلزون باید چند میلی متر باشد 1. طول محور حلزونی كه با چرخدنده حلزونی 28 دندانه و مدول 2 میلی متر كار می كند را محاسبه نمایید. 2. قطر تراش چرخدنده حلزونی 18 دندانه اي با مدول 2/2 میلی متر را تعیین كنید. پاسخ پرسش : 4

78 صفحه 70 گزینه 2( درست است. انتقال حركت توسط محور و چرخدنده حلزون مانند چرخدندههاي مارپیچ با محورهاي متنافر انجام میگردد و معموال براي انتقال حركت از زاویه محوري 98 درجه استفاده میشود. مورد مصرف دیگر محور و چرخدنده حلزون در انتقال حركت با نسبت انتقالی بزر یا به عبارت دیگر جهت كاهش عده دوران است و در مقایسه با سایر وسایل انتقال حركت فضاي كمتري اشغال می كنند. پاسخ پرسش : 2 محور حلزون از نظر فرم دندانه مانند رزوه هاي دنده ذوزنقه اي است و زاویه دندانه آنها 38 درجه میباشد. گاهی این زاویه 18 درجه انتخاب میگردد كه در این حالت ارتفاع دندانه بیشتر خواهد شد. پاسخ پرسش : 3 پاسخ پرسش : 1 پاسخ پرسش : 2 تمرین : 4 (محاسبات الزم براي ساخت پیچ حلزون دو راهه اي كه قطر متوسط آن 18 میلی متر و مدول آن 2/2 میلی متر است را بنویسید. نسبت انتقال حركت 28 به 4 میباشد. 2 (چرخدنده حلزونی 18 دندانه اي با مدول 2/2 میلی متر كه قطر متوسط پیچ حلزون درگیر با آن 18 میلی متر است فرزكاري میشود. محاسبات الزم را انجام دهید. 3 (در یک سیستم محرك چرخدنده حلزونی با مدول 2/2 میلی متر محور حلزون دو راهه و داراي قطر متوسط 18 میلی متر میباشد. اگر قطر خارجی چرخدنده حلزون 18 میلی متر تعیین گردد سایر محاسبات الزم براي ساخت این سیستم را انجام دهید.

79 صفحه 79 بخش هشتم پیوست

80 صفحه 08

81 صفحه 04

82 صفحه 02

83 صفحه 03

84 صفحه 01

85 صفحه 02

86 صفحه 06

87 صفحه 07

88 صفحه 00

89 صفحه 09

90 صفحه 98

91 صفحه 94

92 صفحه 92

93 صفحه 93

94 صفحه 91

95 صفحه 92

96 صفحه 96

97 صفحه 97

98 صفحه 90