Προκαλεί ο καφές πεπτικές διαταραχές; Μύθοι και πραγματικότητα

Transcript

1 Προκαλεί ο καφές πεπτικές διαταραχές; Μύθοι και πραγματικότητα Αιμιλία Παπακωνσταντίνου, PhD Διαιτολόγος Διατροφολόγος Λέκτορας Διατροφής και Μεταβολισμού Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

2 Η κατανάλωση καφέ επηρεάζει τον εντερο-εγκεφαλικό άξονα? Αντικρουόμενα αποτελέσματα Ο εντερο-εγκεφαλικός άξονας επηρεάζει πολλές φυσιολογικές λειτουργίες π.χ. κορεσμό, πρόσληψη τροφής, ευεξία, ΓΕ λειτουργία/διαταραχές Οπτική εικόνα τροφής, επιθυμία για τροφή και το άγχος προκαλούν σημαντικές αλλαγές στη ΓΕ λειτουργία με εκκριση ορμονών, συμπεριλαμβανομένης της γαστρίνης, που οδηγούν στην έκκριση γαστρικού οξέος Κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση καφέ αυξάνει την έκκριση γαστρικού οξέος το οποίο πιθανώς να συσχετίζεται με ΓΕ διαταραχές (Rubach M et al. Molecular nutrition & food research. 2012;56(2):325-35; Di Mario F et al. Best Pract Res Clin Gastroenterol. 2014;28(6):953-65) Εντούτοις, αυτό δεν επιβεβαιώνεται

3 Η κατανάλωση καφέ ΔΕΝ συσχετίζεται με το ΕΛΚΟΣ Shimamoto T, Yamamichi N, Kodashima S, Takahashi Y, et al. (2013) No Association of Coffee Consumption with Gastric Ulcer, Duodenal Ulcer, Reflux Esophagitis, and Non-Erosive Reflux Disease: A Cross-Sectional Study of 8,013 Healthy Subjects in Japan. PLoS ONE 8(6): e doi: /journal.pone

4 Η κατανάλωση καφέ ΔΕΝ συσχετίζεται με τη ΓΟΠΝ Shimamoto T, Yamamichi N, Kodashima S, Takahashi Y, et al. (2013) No Association of Coffee Consumption with Gastric Ulcer, Duodenal Ulcer, Reflux Esophagitis, and Non-Erosive Reflux Disease: A Cross-Sectional Study of 8,013 Healthy Subjects in Japan. PLoS ONE 8(6): e doi: /journal.pone

5

6 Προστατευτική δράση του καφέ στα ηπατικά ένζυμα

7 Προστατευτική δράση του καφέ στην κίρρωση του ήπατος

8 Προστατευτική δράση του καφέ στη μηαλκοολικής αιτιολογίας λιπώδες ήπαρ

9 Επίδραση διέγερσης του εντεροεγκεφαλικού άξονα Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι ο καφές με καφεΐνη διεγείρει τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (HPA axis) Αύξηση έκκρισης ορμονών του στρες, π.χ. κορτιζόλη Αύξηση βραχυπρόθεσμα ΑΠ ακόμα και σε μικρές δόσεις καφέ Αύξηση βασικού μεταβολικού ρυθμού Η γαστρίνη ακολουθεί τη συμπεριφορά της κορτιζόλης Και οι 2 ορμόνες αυξάνονται μετά από φυσιολογικό στρες π.χ. αθλητές κατά τη διάρκεια αγωνισμάτων Κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι ο καφές με καφεΐνη διεγείρει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα (SNS), μέσω της έκκρισης της α-αμυλάσης Ένζυμο πέψης πολυσακχαριτών Επηρεάζεται από τρόφιμα & καφέ Αναγνωρίζεται τόσο ως δείκτης στρες όσο και ως δείκτης χαλάρωσης/ευεξιας Nehlig A et al. Brain Res Brain Res Rev. 1992;17(2):139-70; James JE. Psychosom Med. 2004;66(1):63-71; Klein LC et al. Human psychopharmacology. 2010;25(5):359-67; Nater UM & Rohleder N. Psychoneuroendocrinology. 2009;34(4):486-96; Takai N et al. Arch Oral Biol. 2004;49(12):963-8.

10 Να εξεταστεί η επίδραση της οξείας κατανάλωσης καφέ (κρύου και ζεστού στιγμιαίου καφέ, κρύου εσπρέσο, καφέ φίλτρου), ίσης περιεκτικότητας σε καφεΐνη, στις συγκεντρώσεις γαστρίνης σιέλου, κορτιζόλης σιέλου, α-αμυλάσης σιέλου, αρτηριακής πίεσης, αυτόαναφερόμενων ΓΕ συμπτωμάτων και σε ψυχομετρικές Π εκτιμήσεις σε υγιείς άνδρες και γυναίκες Papakonstantinou E, Kechribari I, Sotirakoglou K, Tarantilis P, Gourdomichali T, Michas G, Kravvariti V, Voumvourakis K, Zampelas A. Acute effects of coffee consumption on self-reported gastrointestinal symptoms, blood pressure and stress indices in healthy individuals. Nutrition J 2016 (In Press)

11 Μεθοδολογία ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Διασταυρούμενη τυχαιοποιημένη διπλά τυφλή κλινική δοκιμή Η έγκριση για τη διεξαγωγή της μελέτης λήφθηκε από την Επιτροπή Βιοηθικής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στη Μονάδα Διατροφής του Ανθρώπου του Τμήματος Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου του ΓΠΑ

12 Κριτήρια συμμετοχής 40 υγιείς εθελοντές, ετών (άνδρες, n=20, γυναίκες, n=20) Δείκτης μάζας σώματος (BMI)< 27 kg/m 2 Τουλάχιστον 1 φλ καφέ ανά ημέρα (όχι αρνητική στον κρύο καφέ) Σταθερό σωμ βάρος >1 μήνα πριν την ένταξη στη μελέτη, δεν ακολουθούσαν υποθερμιδική δίαιτα Πρωινό <3 ημέρες ανά εβδομάδα Ημερήσια πρόσληψη καφεΐνης< 500 mg Καμία φαρμακευτική αγωγή Ψυχολογική κατάσταση μη επηρεασμένη έντονα από εξωγενείς παράγοντες (π.χ. μετακόμιση, χωρισμός, προετοιμασία για εξετάσεις κλπ) Κάπνισμα < 5 τσιγάρα/ημέρα Όχι έντονη φυσική δραστηριότητα Άνευ ιστορικού ΓΕ διαταραχών (π.χ. ΓΟΠΝ, διάρροια, ευερέθιστο έντερο, έλκος, κ.α.), κατάθλιψης, σακχαρώδη διαβήτη, νεφροπάθειας, καρδιαγγειακής νόσου, ηπατοπάθεια ή σοβαρές ψυχιατρικές νόσους

13 Προκαταρκτικός έλεγχος Ανάκληση 24-ωρου εκτίμηση διατροφικής πρόσληψης το τελευταίο 24ωρο, ημι-ποσοτικοποιημένο ερωτηματολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων (FFQ) εκτίμηση διαιτητικών συνηθειών του τελευταίου έτους (Bountziouka et al., 2012) Ημιποσοτικοποιημένο FFQ προσαρμοσμένο να περιλαμβάνει μόνο τρόφιμα και ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη εκτίμηση ημερήσιας πρόσληψης καφεΐνης Ερωτηματολόγιο φυσικής δραστηριότητας εκτίμηση εβδομαδιαίας και ημερήσιας ενεργειακής κατανάλωσης (Kollia et al., 2006) Ιατρικό ιστορικό Ερωτηματολόγιο εκτίμησης ΓΕ λειτουργίας/υγείας Δημογραφικό ιστορικό Ερωτηματολόγιο αυτό-αναφοράς άγχους του Zung (Samakouri et al., 2012) Ερωτηματολόγιο αυτό-αναφοράς κατάθλιψης του (Fountoulakis et al., 2001) Ερωτηματολόγιο Αντιλαμβανόμενου Στρες (PSS-14) (Andreou et al., 2011) Ερωτηματολόγιο κλίμακας αυτό-αναφερόμενων αντιδράσεων και συναισθημάτων πριν και μετά την κατανάλωση καφέ

14 Όταν πίνω καφέ. 1. Νιώθω ενόχληση στην περιοχή της κοιλιάς μου Νιώθω ενόχληση στο στομάχι μου Νιώθω πόνο στην περιοχή της κοιλιάς μου Νιώθω πόνο στο στομάχι μου Νιώθω ότι έχω δυσκοιλιότητα Νιώθω ότι με βοηθάει στην κένωση και στην καλή λειτουργία του εντέρου Νιώθω φούσκωμα / διάταση στην κοιλιακή χώρα. 8. Νιώθω ότι έχω τάση προς εμετό. 9. Νιώθω δυσπεψία. 10. Νιώθω ότι με βοηθάει στην χώνεψη Νιώθω καούρα (κάψιμο) Νιώθω ότι μου ανεβαίνει το φαγητό ή τα υγρά στο στόμα

15 Όταν πίνω καφέ 1. Νιώθω τρέμουλο Νιώθω ήρεμος /η χαλαρός / η Νιώθω ένταση Νιώθω ημικρανία / πονοκέφαλο Νιώθω ότι έχω δυνατούς ή γρήγορους χτύπους στην καρδιά Νιώθω εκνευρισμό / τα νεύρα μου τεντωμένα Νιώθω ότι έχω περισσότερη ενέργεια Νιώθω ότι έχω έντονο το αίσθημα της κόπωσης Νιώθω ότι έχω δυσκολία να συγκεντρωθώ Νιώθω ότι αυξάνεται η συγκέντρωση μου Νιώθω εγρήγορση Νιώθω ότι έχω καλύτερη μνήμη Νιώθω ότι έχω μεγαλύτερη διαύγεια Νιώθω ότι μου φτιάχνει η διάθεση Νιώθω ότι μου χαλάει η διάθεση Αισθάνομαι άγχος Νιώθω πιεσμένος / η

16 Πειραματική διαδικασία Κάθε εθελοντής κατανάλωσε σε τυχαία σειρά ένα από τα 4 ροφήματα καφέ, μια φορά (ίδια ημέρα) ανά εβδομάδα Καφές: ζεστός και κρύος στιγμιαίος καφές (Nescafé Classic, Nestle), κρύος espresso (Buondi prestige, Nestle), ζεστός καφές φίλτρου (Nestlé Professional Plantage Filter Coffee, Nestle), με 160 mg καφεΐνη και 7.5 g ζάχαρη Την ημέρα πριν από κάθε πειραματική δοκιμασία οι εθελοντές θα πρέπει: Να μην έχουν καταναλώσει τίποτα που να περιέχει καφεΐνη Να μην έχουν καταναλώσει αλκοόλ και να μην έχουν ασκηθεί έντονα Να έχουν κοιμηθεί επαρκώς το βράδυ (~7 ώρες) Να έχουν κάνει 8-ωρη νηστεία

17 Experimental procedure 0 Ανθρωπομετρικές μετρήσεις Αρτηριακή πίεση Δείγμα σάλιου νηστείας Ερωτηματολόγια Κατανάλωσ η καφέ σε Δείγμα σιέλου Ερωτηματολόγια 30 Δείγμα σιέλου Ερωτηματολόγια 60 Δείγμα σιέλου Ερωτηματολόγια Αρτηριακή πίεση Ερωτηματολόγια αυτό-αναφερόμενου άγχους του Zung Δείγμα σάλιου και ερωτηματολόγια 120 και 180 για κορτιζόλη Καθόλου άσκηση ή φαγητό κατά τη διάρκεια της παρέμβασης

18 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

19 Δεν βρέθηκε κύρια επίδραση του φύλου ή αλληλεπίδραση φύλου x είδος καφέ για γαστρίνη, κορτιζόλη, α-αμυλάση και ψυχομετρικές εκτιμήσεις (P για όλα>0.05) Επομένως τα αποτελέσματα παρουσιάζονται για το συνολικό δείγμα

20 Περιγραφικά στοιχεία στην έναρξη Ολικό δείγμα (n=40) Άνδρες (n=20) Γυναίκες (n=20) P 1 Ηλικία (έτη) ± ± Σωματικό Βάρος (kg) 70.9 ± ± ± 7.4 <0.001 ΔΜΣ (kg/m 2 ) 23.6 ± ± ± 2.4 <0.001 Σωματικό λίπος (%) 22.1 ± ± ± Άλιπη μάζα (kg) 54.8 ± ± ± 2.7 <0.001 Ολικά υγρά σώματος (kg) 40.1 ± ± ± 2 <0.001 Ημερήσια πρόσληψη (49.9, 156.9) (47.3, 159.5) 99.0 (49.9, 156.9) καφεΐνης (mg) Ημερήσια ενεργειακή (1678.6, ) ± ± <0.001 πρόσληψη (kcal) Υδατάνθρακες (%) 43.7 ± ± ± Πρωτεΐνη (%) 17.0 (13.5, 20) 17.8 ± ± Λιπίδια (%) 37.9 ± ± ± Ενεργειακή κατανάλωση (2070.0, ) ± (1643.5, ) <0.001 HPAQ (kcal) Σκορ στο PSS ± ± ± Ερωτηματολόγιο (0-56) Σκορ στο Zung self-rating anxiety scale Ερωτηματολόγιο (20-80) 30.9 ± ± ± Σκορ στο Zung self-rating depression scale Ερωτηματολόγιο (20-80) 33.8 ± ± ± Συστολική ΑΠ (mmhg) ± ± ± Διαστολική ΑΠ (mmhg) 79.4 ± ± ±

21 Καφές και αρτηριακή πίεση Η κατανάλωση καφέ δεν προκάλεσε αύξηση στην ΑΠ Παρατηρήθηκε αύξηση της ΑΠ στο τέλος των παρεμβάσεων η οποία όμως ήταν μη-συσχετιζόμενη με το φύλο ή/και το είδος του καφέ

22 Καφές και ψυχομετρικά ερωτηματολόγια Η οξεία κατανάλωση καφέ δεν επηρέασε τα επίπεδα αυτοδηλούμενου άγχους Η οξεία κατανάλωση καφέ δεν επηρέασε τα επίπεδα αυτοδηλούμενης ΓΕ λειτουργίας Οι εθελοντές ανέφεραν μέσο σκορ 1.0 στα 10 σε όλες τις ερωτήσεις που συσχετίζονταν με αρνητικά ΓΕ συμπτώματα (π.χ. δυσφορία, μετεωρισμός, δυσπεψία, ΓΟΠΝ), χρόνιο άγχος και αρνητικά συναισθήματα και μέσο σκορ 9.0 στα 10 σε όλες τις ερωτήσεις που συσχετίζονταν με θετικά συναισθήματα

23 Η κατανάλωση καφέ αυξάνει παροδικά τη γαστρίνη σιέλου, αλλά δε συσχετίζεται με αυτοδηλούμενες ΓΕ διαταραχές Η γαστρίνη δε συσχετίστηκε με την έκκριση κορτιζόλης υπό μη αγχωτικές συνθήκες Data are means ± SEM. Data were compared by use of a two-factor Repeated Measures ANOVA (coffee type, time)and Wilcoxon s non-parametric pairwise comparisons. P-values<0.05 were considered as significant.

24 Η κατανάλωση καφέ δεν επηρέασε την κορτιζόλη σιέλου Data are means ± SEM. Data were compared by use of a two-factor Repeated Measures ANOVA (coffee type, time)and Wilcoxon s non-parametric pairwise comparisons. P-values<0.05 were considered as significant.

25 Η κατανάλωση καφέ αύξησε σημαντικά την α-αμυλάση σιέλου Αύξηση της α-αμυλάσης χωρίς παράλληλη αύξηση της κορτιζόλης υποδεικνύει μια μη-εξαρτώμενη του φύλου διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, υπό μη αγχωτικές συνθήκες Επιπλέον υποδηλώνει ότι η κατανάλωση καφέ πιθανώς να έχει αντιαγχωτικές ιδιότητες Ο κρύος στιγμιαίος καφές και ο κρύος εσπρέσο αύξησαν σημαντικά περισσότερο την α-αμυλάση σιέλου Data are means ± SEM. Data were compared by use of a two-factor Repeated Measures ANOVA (coffee type,

26 Σε υγιείς, καθημερινούς καταναλωτές καφέ, η οξεία κατανάλωση διαφορετικών ειδών καφέ (στιγμιαίου, κρύου και ζεστού, κρύου εσπρέσο και καφέ φίλτρου) ίδιας περιεκτικότητας σε καφεΐνη 1. Προκάλεσε μη εξαρτώμενη του φύλου σημαντική διέγερση του ΚΝΣ υπό μη αγχωτικές συνθήκες αυξάνοντας την α-αμυλάση σιέλου, άνευ παράλληλης αύξησης της κορτιζόλης, υποδεικνύοντας ότι ο καφές πιθανώς να έχει κάποιες αγχολυτικές ιδιότητες 2. Αύξησε παροδικά τη γαστρίνη σιέλου, χωρίς διαφορές μεταξύ των ειδών καφέ 3. Δεν είχε επίδραση σε αυτοδηλούμενα ΓΕ συμπτώματα ή άλλες ψυχομετρικές εκτιμήσεις 4. Δεν προκάλεσε αύξηση στην ΑΠ

27 Τα ευρήματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και προκαλούν περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις σχετικά με τη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης καφέ και της ΓΕ λειτουργίας, άγχους, διέγερση της α-αμυλάσης και της ΑΠ. Τα ευρήματά μας προτείνουν πως η α-αμυλάση είναι ένας χρήσιμος βιοδείκτης για τις επιδράσεις του καφέ στην υγεία Συμπερασματικά, η οξεία κατανάλωση καφέ αύξησε την α- αμυλάση σιέλου, ενεργοποιώντας το ΚΝΣ, άνευ επίδρασης στην κορτιζόλη σιέλου ή στο αυτοδηλούμενο άγχος Απαιτούνται μακροχρόνιες κλινικές δοκιμές προς επιβεβαίωση των ευρημάτων μας και προς περαιτέρω διερεύνηση της διέγερση του ΚΝΣ μετά από την κατανάλωση καφέ και τις επιδράσεις του στον εντερο-εγκεφαλικό άξονα

28 Ευχαριστώ για την προσοχή σας!

29 Επιστημονικοί υπεύθυνοι: Αιμιλία Παπακωνσταντίνου και Αντώνης Ζαμπέλας Υπόλοιπη ερευνητική ομάδα: Ιωάννα Κεχριμπάρη, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Κυριακή Σωτηράκογλου, Αν. Καθηγήτρια ΓΠΑ, Βιοστατιστικός Πέτρος Ταραντίλης, Αν. Καθηγητής ΓΠΑ, Χημεία Κωνσταντίνος Βουμβουράκης, Αν. Καθηγητής Νευρολογίας Γιώργος Μίχας, Καρδιολόγος Βασιλική Κραββαρίτη, Ψυχολόγος Θεοδώρα Γουρδομιχάλη, Φοιτήτρια ΓΠΑ