Ηλεκτρονική Μάθηση Θεωρητικές προσεγγίσεις και εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί

Transcript

1 Ηλεκτρονική Μάθηση Θεωρητικές προσεγγίσεις και εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί Αθανάσιος Τζιμογιάννης Τμήμα Κοινωνικής & Εκπαιδευτικής Πολιτικής Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Ενότητα 7: Ηλεκτρονική Μάθηση η Ενότητα: Ηλεκτρονική Μάθηση 2.0 Εννοιολογικό πλαίσιο ηλεκτρονικής μάθησης δεύτερης γενιάς Παιδαγωγικό πλαίσιο του Ιστού 2.0 Ανοιχτή μάθηση-ανοιχτοί Εκπαιδευτικοί Πόροι Οικοσυστημικήθεώρηση της μάθησης 1

2 Ηλεκτρονική μάθηση 2.0 (e-learning 2.0) Ο όρος εισήχθη για πρώτη φορά από τον Downes(2005) για εκπαιδευτικές δράσεις και μαθησιακές δραστηριότητες οι οποίες Υλοποιούνται με την υποστήριξη τεχνολογιών του Ιστού 2.0 Υιοθετούν τις αρχές του κονεκτιβισμού και των δικτύων μάθησης Βασίζονται στη συνομιλία και στην αλληλεπίδραση, στη διαμοίραση και κοινή χρήση πόρων υλικού, στη δημιουργίακαι στη συνεργασία των ατόμων Οι ενέργειες αυτές δεν αποτελούνσποραδικές ή ανεξάρτητες δραστηριότητες αλλά ενσωματώνονται σε νοηματοδοτούμενες μαθησιακές δραστηριότητες και σχέδια εργασίας Εφαρμογές και μορφές ηλεκτρονικής μάθησης 2.0 Εφαρμογές και περιβάλλοντα Ιστού 2.0, όπως ιστολόγια, wikis, e-portfolios, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, microblogging κ.α. Τεχνολογίες κινητής μάθησης Ανοιχτοί εκπαιδευτικοί πόροι (openeducation resources) και μαθησιακά αντικείμενα (learning objects) Μαζικά Ανοιχτά Ηλεκτρονικά Μαθήματα (MOOCs) Ηλεκτρονικές Κοινότητες Μάθησης και Πρακτικής 2

3 Χώροι ηλεκτρονικής μάθησης 2.0 Τα εργαλεία του Ιστού 2.0 ενσωματώνουν δύο διακριτούς χώρους, οι οποίοι στην πράξη λειτουργούν με ένα διαδραστικό-συνδυαστικό τρόπο Χώρος περιεχομένου:λειτουργεί ως αποθετήριο και ως σύστημα σύνθεσης περιεχομένου από τους χρήστες. Διαθέτει επομένως δυνατότητες επεξεργασίας, ανταλλαγής και διαμοίρασης περιεχομένου, υποστήριξης συνεργατικών διαδικασιών, καθώς και διατήρησης του ιστορικού κάθε δράσης. Κοινωνικός χώρος:διαμορφώνεται από τα αλληλεπιδραστικά χαρακτηριστικά των εργαλείων Ιστού 2.0 και επιτρέπει να λειτουργούν ως περιβάλλοντα συζήτησης και εικονικών συναντήσεων, αλληλεπίδρασης, συνεργασίας, υποστήριξης σχεδίων έρευνας (projects) και ομαδικών δραστηριοτήτων των συμμετεχόντων. Χώροι ηλεκτρονικής μάθησης 3

4 Βασικές αρχές της ηλεκτρονικής μάθησης 2.0 Ανοιχτοί σχεδιασμοί, ανοικτοί στόχοι, ανοικτές και πλαισιοθετημένες διαδικασίες μάθησης Ελεύθερη πρόσβασησε εκπαιδευτικό περιεχόμενο και εκπαιδευτικούς πόρους Αλληλεπίδραση, διαμοίραση πόρων, συνεργασία και συνδημιουργία περιεχομένου μάθησης Διασυνδεδεμένη μάθηση πουβασίζεται στην ικανότητα των ατόμων να αναζητούν κατανεμημένους πόρους γνώσης και να συμμετέχουν σε διασυνδεδεμένα δίκτυα σκέψης και μάθησης. Πανταχού παρούσαμάθηση (ubiquituslearning), που αξιοποιεί τις δυνατότητες συνεχούς συμμετοχής στην ηλεκτρονική μάθηση, χωρίς περιορισμούς χώρου και χρόνου. Το παιδαγωγικό πλαίσιο του Ιστού 2.0 Ο εκπαιδευτικός Ιστός 2.0 δεν αποτελεί ένα ενισχυτικό μέσο της παραδοσιακής διδασκαλίας ούτε μια νέα τεχνολογία Συνιστά μία ολοκληρωμένη πλατφόρμα μάθησης (Jimoyiannis, 2015), η οποία θεμελιώνεται σε πέντε αλληλοσυσχετιζόμενεςδιαστάσεις που διαμορφώνουν νέες παιδαγωγικές και μαθησιακές πρακτικές Συμμετοχή (Participation) Ανοικτότητα(Openness) Αλληλεπίδραση (Interactivity) Συνεργασία (Collaboration) Κοινωνικότητα (Sociability) 4

5 Τα παιδαγωγικά χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού Ιστού 2.0 Ανοικτοί Εκπαιδευτικοί Πόροι Ο όρος Ανοικτοί Εκπαιδευτικοί Πόροι (Open Educational Resources, OER) εισήχθη για πρώτη φορά από την UNESCO (2002) Κάθε μορφής ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό που είναι διαθέσιμο μέσω του Διαδικτύου και ελεύθερα για χρήση στους εκπαιδευομένους και στους διδάσκοντες εγχειρίδια και βιβλία, προγράμματα σπουδών εκπαιδευτικά σχέδια και σενάρια εκπαιδευτικά λογισμικά, εφαρμογές πολυμέσων μαθησιακά αντικείμενα, χάρτες, βίντεο, podcasts 5

6 Ανοιχτή εκπαίδευση Η διακήρυξη του Cape Town ανέδειξε τη σημασία και την πολλαπλότητα των χαρακτηριστικών της ανοιχτής εκπαίδευσης (Cape Town Open Education Declaration, 2007) Εστίασε σε τρεις στρατηγικές πολιτικής για την ανοικτή μάθηση, οι οποίες θεωρήθηκαν ως ευφυής επένδυση για τη διδασκαλία και τη μάθηση στον 21ο αιώνα συμμετοχή των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευόμενων ανοικτοί εκπαιδευτικοί πόροι ανοικτές εκπαιδευτικές πολιτικές Διακήρυξη UNESCOγια την ανοικτή μάθηση (2012) Η διακήρυξη του Παρισιού για τους ΑΕΠ (UNESCO, 2012), με στόχο την προώθηση της ανοικτής μάθησης και τη διεύρυνση της συμμετοχής των ατόμων στη μάθηση, έκανε τις εξής συστάσεις προς τα κράτη μέλη: να προωθήσουν και να ενισχύσουν τη χρήση ΑΕΠ και ανοικτών πλαισίων αδειοδότησης εκπαιδευτικών πόρων να διαμορφώσουν συνθήκες ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση να προωθήσουν την ανάπτυξη ειδικών πολιτικών και ευρύτερων στρατηγικών για την ανάπτυξη, διάδοση και αξιοποίηση των ΑΕΠ στην εκπαίδευση 6

7 Εκπαιδευτικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ανάπτυξη και προώθηση των ανοικτών ψηφιακών εκπαιδευτικών πόρων και, κυρίως, των Μαζικών Ανοικτών Ηλεκτρονικών Μαθημάτων (MOOCs) Ειδική έμφαση δίνεται στους παράγοντες που ανοίγουν την εκπαίδευση και σχετίζονται με την πρόσβαση, το περιεχόμενο, τις παιδαγωγικές πρακτικές, την αναγνώρισηπιστοποίηση, τη συνεργασία και ανταλλαγή πρακτικών μεταξύ ιδρυμάτων και την εκπαιδευτική έρευνα Ο σημαντικός ρόλος εγκάρσιων παραγόντων, όπως είναι οι τεχνολογίες, οι στρατηγικές υλοποίησης, η ηγεσία και η ποιότητα των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων (European Commission, 2013, 2016) Μαθησιακά αντικείμενα (learning objects) Ψηφιακά υλικά εκπαιδευτικού περιεχομένου που βασίζονται στην αρχή των μικρών, αυτοτελώνμονάδων μάθησης, οι οποίες είναι επαναχρησιμοποιήσιμεςσε διαφορετικά τεχνολογικά περιβάλλοντα και πλατφόρμες (Duval et al., 2004) Χαρακτηρίζονται από τέσσερις βασικές ιδιότητες: δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης (reusability) διαλειτουργικότητα(interoperability) προσαρμοστικότητα (adaptability) επεκτασιμότητα (scalability) 7

8 Συνιστώσες ΜΑ Περιεχόμενο:Περιλαμβάνει το γνωστικό περιεχόμενο πληροφοριών πολυμέσων, το μαθησιακό σενάριο, καθώς και στοιχεία μαθησιακής καθοδήγησης και υποστήριξης των εκπαιδευόμενων Μεταδεδομένα (metadata):πληροφορίες περιγραφής των τεχνολογικών, παιδαγωγικών, διδακτικών, νομικών και άλλων χαρακτηριστικών του μαθησιακού αντικειμένου Πρότυπα LOM (Learning Object Metadata)της IEEE αποτελεί το καθιερωμένο πρότυπο μεταδεδομένωνγια μαθησιακά αντικείμενα και ψηφιακούς πόρους που χρησιμοποιούνται στην ηλεκτρονική μάθηση SCORM (Sharable Content Object Reference Model), τεχνικό πρότυποτο οποίο υποστηρίζει τη διαλειτουργικότητα της ηλεκτρονικής μάθησης Σύνολο τεχνικών προδιαγραφών και κανόνων που πρέπει να υιοθετήσουν οι προγραμματιστές, ώστε να παράγουν μαθησιακά αντικείμενα τα οποία διανέμονται και εκτελούνται απρόσκοπτα σε διαφορετικές τεχνολογικές πλατφόρμες, λογισμικά ή συστήματα διαχείρισης ηλεκτρονικής μάθησης 8

9 Αποθετήρια Ανοικτού Περιεχομένου Συγκεντρώνουν και ενοποιούν σημασιολογικά έναν μεγάλο όγκο μαθησιακών αντικειμένων και ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού. Παρέχουν λεπτομερείς περιγραφές μεταδεδομένων, ώστε να διευκολύνουν την αναζήτηση από διδάσκοντες, εκπαιδευόμενους, ιδρύματα κ.λπ. MERLOT ( OpenLearn( OLnet( ORIOLE( Edutopia( PheT( OER Commons( Φωτόδεντρο( Κινητή μάθηση (mobile learning, m-learning) Κύρια χαρακτηριστικά φορητότητα των ψηφιακών συσκευών συνεχής επικοινωνία, κοινωνική αλληλεπίδραση αυτονομία και εξατομίκευση της μαθησιακής πορείας συνεχής και ευέλικτη συμμετοχή στη μάθηση, ανεξάρτητα από το χρόνο και τον τόπο που βρίσκεται ο εκπαιδευόμενος Δυνατότητες των εκπαιδευόμενων να μεταφέρουν τις δικές τους συσκευές στο χώρο της εκπαίδευσης το κίνημα BYOD(Bring Your Own Device) 9

10 Η έννοια της κινητικότητας Το πλαίσιο της κινητής μάθησης διαμορφώνεται από τέσσερις αλληλοσχετιζόμενες διαστάσεις της κινητής μάθησης (Cochrane, 2014, Sharples et al., 2009): Κινητικότητα των τεχνολογικών μέσων Κινητικότητα στο φυσικό χώρο Κινητικότητα στο χώρο μάθησης Κινητικότητα στον κοινωνικό χώρο Πανταχού παρούσα μάθηση(ubiquitous learning) Ατομικά κατευθυνόμενες δραστηριότητες ηλεκτρονικής μάθησης, οι οποίες είναι ενσωματωμένες στην καθημερινή ζωή των ατόμων ενώ υποστηρίζονται από κινητές συσκευές Μάθηση 2.0 Ένα ευρύ φάσμα παιδαγωγικών προσεγγίσεων και μαθησιακών συμπεριφορών, οι οποίες εξελίσσονται σε συνεργατικά περιβάλλοντα και εργαλεία του Ιστού 2.0 (ηλεκτρονικές πλατφόρμες, αποθετήρια ψηφιακού υλικού, εκπαιδευτικά ιστολόγια, wikis, κοινωνικά δίκτυα κ.α.). Αλλαγή παραδείγματος στην ηλεκτρονική μάθηση: από την οργάνωση και διανομή του περιεχομένου μάθησης προς την οργάνωση ανοιχτών, μαθητοκεντρικών,συνεργατικώνκαι αναδυόμενωνπροσεγγίσεων μάθησης που προωθούν την ενεργό συμμετοχή, τη διερεύνηση, την αλληλεπίδραση, τη δημιουργικότητα, τη συνεργασία και τη μάθηση μαζί με άλλους 10

11 Σχεδιασμοί Μάθησης 2.0 Επέκταση του μοντέλου (TPACK 2.0) που ενσωματώνει τα παιδαγωγικά χαρακτηριστικά του Ιστού 2.0 (Jimoyiannis et al., 2013, Jimoyiannis, 2015) Η κεντρική ιδέα βασίζεται στην παραδοχή ότι τα εργαλεία του Ιστού 2.0 δεν είναι απλά μία νέα τεχνολογία για την εκπαίδευση αλλά διαμορφώνουν τις νέες μαθησιακές συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν την Ηλεκτρονική Μάθηση 2.0. Μετασχηματίζουν τη μορφή του περιεχομένου (Περιεχόμενο 2.0) και τις παιδαγωγικές στρατηγικές (Παιδαγωγική 2.0) Τεχνολογική Παιδαγωγική Γνώση Περιεχομένου 2.0 (TPACK 2.0) 11

12 Περιεχόμενο 2.0 Περιεχόμενο που δημιουργείται από τους εκπαιδευόμενους, μέσω της αλληλεπίδρασης, του αναστοχασμού, της διαμοίρασηςκαι της συνδημιουργίαςσε κοινότητες που αναπτύσσονται στον Ιστό 2.0 (Jimoyiannis, 2015) Η εμπλοκή των εκπαιδευόμενων στη δημιουργία και διαμοίραση περιεχομένου έχει ως κύριους στόχους (Jimoyiannis& Tsiotakis, 2016) να προκαλέσει και να διαμορφώσει τη συμμετοχή των εκπαιδευόμενων στη συλλογική γνώση μέσα από τη συνεργασία, τη δημιουργικότητα και την ταυτότητα κοινότητας μάθησης να καταστούν διαφανείς οι τροχιές της ατομικής μάθησηςκάθε συμμετέχοντα Τύποι Περιεχομένου 2.0 Ακαδημαϊκό περιεχόμενο Έγκριτο εκπαιδευτικό περιεχόμενο Εκπαιδευτικό υλικό καθοδήγησης Περιεχόμενο επίδοσης Περιεχόμενο ανάκτησης Δημιουργία περιεχομένου (διαδοχικές ατομικές και συνεργατικές συνεισφορές) Περιεχόμενο συζήτησης Ακαδημαϊκό περιεχόμενο εκπαιδευόμενου 12

13 Περιεχόμενο 2.0 = Δημιουργία + Κοινότητα Συνεργατική δημιουργία περιεχομένου Κοινωνική οικοδόμηση γνώσης 13

14 Περιεχόμενο 2.0 Χαρακτηριστικά που παίζουν σημαντικό ρόλο στους σχεδιασμούς της ηλεκτρονικής μάθησης 2.0 (Jimoyiannis, 2015): ανοικτότητα περιεχομένου (content openness) συνάθροιση περιεχομένου (content aggregation) επαναχρησιμοποίηση περιεχομένου (content reusability) μικρο-περιεχόμενο (micro-content) και στρατηγικές μικρο-μάθηση (microlearning) 14

15 Παιδαγωγική 2.0 Πέρα από το διδακτικό παράδειγμα Ενεργητική μάθηση Διερεύνηση, έρευνα, πειραματισμός Αναστοχαστικήμάθηση Συνεργατική μάθηση Αυτονομία στη μάθηση (μαθαίνω πώς να μαθαίνω) Αυτορρυθμιζόμενη (και εξατομικευμένη) μάθηση Συνεχής μάθηση (πανταχού παρούσα, ubiquitous learning) Δικτυακή-συλλογική γνώση Δημιουργία κοινότητας Παιδαγωγική 2.0 Ο όρος εισήχθη από τους McLoughlin& Lee(2008) για να δοθεί έμφαση στα χαρακτηριστικά μιας νέας παιδαγωγικής που εστιάζει στη διαμοίραση περιεχομένου και πόρων, στη διερευνητική, αυτο-κατευθυνόμενη, συνεργατική, συνεχή και πανταχού παρούσα μάθηση Σχεδιασμοί που συνδυάζουν τα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες του Ιστού 2.0 σε τρεις διαστάσεις: Συμμετοχή (participation) Εξατομίκευση (personalization) Δημιουργικότητα (productivity) Κοινότητα (community),η τέταρτη διάσταση της Μάθησης 2.0 (Jimoyiannis, 2015) 15

16 Βασικές αρχές της ηλεκτρονικής μάθησης 2.0 (Jimoyiannis, 2015) Πέρα από το διδακτικό παράδειγμα Συνδυασμός Κοινότητας και Περιεχομένου Μάθηση πέρα από τα όρια της τάξης Συνδυασμός ηλεκτρονικής μάθησης και φιλοσοφίας-προσεγγίσεων ανοικτής μάθησης Κατάλληλη αξιοποίηση των εργαλείων Ιστού 2.0 Οικοσυστημική θεώρηση της μάθησης Νέοι όροι χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τις αναδυμένες προσεγγίσεις μάθησης σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα Κοινότητες πρακτικής (Wenger, 1998) Ηλεκτρονικές κοινότητες μάθησης (Preece, 2000) Δίκτυα μάθησης (Downes, 2006) Οικολογίες μάθησης (Wilson, 1995) Μαθησιακά οικοσυστήματα, οικοσυστημική σκέψη 16

17 Οικολογίες μάθησης Κάθε συστατικό στοιχείο του οικοσυστήματος μάθησης έχει ξεχωριστή σημασία και συμβάλλει στον κριτικό στοχασμό (κριτική σκέψη), στη βελτίωση της απόδοσης, στην αποτελεσματικότητακαι στην καινοτομία, δημιουργώντας ένα βιώσιμο περιβάλλον μάθησης που έχει θετική επίδραση στους συμμετέχοντες Ένα οικοσύστημα μάθησης βασίζεται σε μία κουλτούρα υποστήριξης, αλληλο-διδασκαλίας, συμβουλευτικής (mentoring) και μάθησης μεταξύ ομότιμων Είναι ένα ανοιχτό, σύνθετο και προσαρμόσιμο σύστημα, το οποίο χαρακτηρίζεται από ποικιλομορφία και διαφορετικότητα ενώ εξελίσσεται δυναμικά Εξατομικευμένα περιβάλλοντα μάθησης 17

18 Εξατομικευμένα περιβάλλοντα μάθησης Ανοικτά συστήματα τα οποία επιτρέπουν σε κάθε εκπαιδευόμενο να διαμορφώσει το δικό του, ατομικό σχέδιο μάθησηςκαι να καθορίσει τις καλύτερες μαθησιακές διαδρομές, ανάλογα με τις προτιμήσεις, τα ενδιαφέροντα, τις εμπειρίες και τις γνώσεις του. Κύρια χαρακτηριστικά Αυτονομία Ποικιλομορφία-διαφορετικότητα Διαφάνεια-ανοικτότητα Συνεκτικότητα Αυτορρύθμιση και βιωσιμότητα Για παραπέρα μελέτη Brown, J. S., & Adler, R. P. (2008). Minds on fire: Open education, the long tail, and learning 2.0. Educause Review, 43(1), Conole, G. (2012). Designing for learning in an open world. New York: Springer. Ehlers, U.-D. (2013). Open Learning Cultures: A Guide to Quality, Evaluation, and Assessment for Future Learning. Berlin Heidelberg: Springer. Jimoyiannis A. (2015). TPACK 2.0: Towards a framework guiding Web 2.0 integration in educational practice. In Khine M.S. (Ed.), New Directions in Technological Pedagogical Content Knowledge Research Multiple Perspectives (pp ). Charlotte, NC: Information Age Publishing. McLoughlin, C., & Lee,M. J. W. (2008). The Three P s of pedagogy for the networked society: Personalization, Participation, and Productivity. International Journal of Teaching and Learning in Higher Education, 20(1),

19 Αθανάσιος Τζιμογιάννης & Εκδόσεις Κριτική Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιονδήποτε τρόπο χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη και του συγγραφέα, σύμφωνα με το Ν. 2121/1993 και τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με τον Ν. 100/1975) 19