Προκλήσεις και πολιτική στον τομέα της ενέργειας

Transcript

1 Προκλήσεις και πολιτική στον τομέα της ενέργειας Εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 22ας Μαΐου 2013

2 Προκλήσεις και πολιτική στον τομέα της ενέργειας Συνεισφορά της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 22ας Μαΐου 2013 Ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Μαΐου του 2013, το παρόν έγγραφος αξιολογεί ορισμένες ενεργειακές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, εστιάζοντας σε επίκαιρα θέματα που συνδέονται με την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Δεν ασχολείται με το ευρύτερο θέμα της κλιματικής και περιβαλλοντικής διάστασης της χρήσης της ενέργειας, που είναι το θέμα τρέχουσας δημόσιας διαβούλευσης 1. Μερικά στοιχεία και αριθμοί σχετικά με το ενεργειακό μείγμα και τις προκλήσεις της Ευρώπης, καθώς και σχετικά με τα κύρια στοιχεία της πολιτικής και του νομοθετικού πλαισίου της ΕΕ, παρουσιάζονται στο παράρτημα του παρόντος εγγράφου. Τα κράτη μέλη έχουν πολύ διαφορετικά ενεργειακά μείγματα. Το 2011, το σύνολο των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ, σε όρους ακαθάριστης εσωτερικής κατανάλωσης, καλύφθηκε κατά μέσο όρο από τις ακόλουθες πηγές: 35% πετρέλαιο, 24% φυσικό αέριο, 17% στερεά καύσιμα, όπως ο άνθρακας, 14% πυρηνική ενέργεια και 10% ανανεώσιμες πηγές όπως υδροηλεκτρική ή αιολική ενέργεια. Το μείγμα αυτό ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των χωρών (βλέπε παράρτημα 5) και εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου ως αποτέλεσμα των γεωγραφικών συνθηκών, όπως η διαθεσιμότητα και η προσβασιμότητα σε φυσικούς πόρους, εθνικών επιλογών πολιτικής, όπως η απόφαση για τη χρήση ή μη πυρηνικής ενέργειας, της αλλαγής των οικονομικών κινήτρων, της τεχνολογικής προόδου, των απαιτήσεων απεξάρτησης από τον άνθρακα και της ανάπτυξης της εσωτερικής αγοράς 2. Τα κράτη μέλη μοιράζονται τους ίδιους στόχους... Παρά τις διαφορές τους, τα κράτη μέλη έχουν τρεις κοινούς στόχους πολιτικής: Μείωση του ενεργειακού κόστους για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις («ανταγωνιστικότητα»), προκειμένου να εξασφαλιστεί αξιόπιστος και απρόσκοπτος ενεργειακός εφοδιασμός («ασφάλεια του εφοδιασμού») και περιορισμός των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την παραγωγή, τη μεταφορές και τη χρήση της ενέργειας («αειφορία»). Σε πολλές περιπτώσεις, οι εν λόγω στόχοι επιτυγχάνονται καλύτερα με τη θέσπιση κοινού πλαισίου και την ανάληψη κοινής δράσης σε επίπεδο ΕΕ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων συμφώνησαν ότι μέχρι το 2020 πρέπει να επιτευχθούν τρεις πρωταρχικοί στόχοι (που συχνά αναφέρονται ως « έως το 2020»): να μειωθούν οι εκπομπές CO2 κατά 20% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, να αυξηθεί το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών στο συνολικό ενεργειακό μείγμα της ΕΕ κατά 20% και να αυξηθεί η ενεργειακή απόδοση κατά 20%. Οι στόχοι αυτοί αποτελούν επίσης το επίκεντρο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. 1 2 Στις 27 Μαρτίου 2013, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε Πράσινο Βιβλίο συμβουλευτικού χαρακτήρα σχετικά με ένα πλαίσιο για την ενέργεια και το κλίμα μετά το 2020 (COM(2013)169). Το αποτέλεσμα της περιόδου διαβούλευσης (από τέλη Μαρτίου μέχρι τις αρχές Ιουλίου) θα ληφθεί υπόψη από την Επιτροπή στο πλαίσιο της προετοιμασίας συγκεκριμένων προτάσεων μέχρι το τέλος του Λεπτομερέστερες πληροφορίες σχετικά με πιθανά σενάρια περιλαμβάνονται στους χάρτες πορείας που συντάσσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή: «Χάρτης πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών το 2050» (COM (2011) 112), καθώς και «Ενεργειακός χάρτης πορείας για το 2050» (COM (2011) 885). 1

3 και ένα κοινό πλαίσιο. Υπάρχει ήδη ένα νομοθετικό πλαίσιο για την εμβάθυνση και την ενοποίηση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, μέσω της μεγαλύτερης διασύνδεσης των υποδομών, της διασφάλισης του εφοδιασμού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, των δικαιωμάτων των καταναλωτών και συνθηκών ισότιμου ανταγωνισμού, καθώς και μέσω της εποπτείας των ενεργειακών φορέων. Έχει θεσπιστεί νομοθεσία της ΕΕ με στόχο την προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την ενίσχυση των προσπαθειών για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και τη διασφάλιση της ασφαλούς εκμετάλλευσης των υπεράκτιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ορισμένες από αυτές τις πράξεις δεν έχουν ακόμη τεθεί σε εφαρμογή (βλέπε Παράρτημα 3). 1. Καίριας σημασίας ενεργειακές προκλήσεις για την Ευρώπη Ευρώπη εξαρτάται όλο και περισσότερο από τις εισαγωγές ενέργειας από τρίτες χώρες Απέχουμε πολύ ακόμη από τη στιγμή που θα παράγουμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε για να καλύψουμε τη δική μας ζήτηση. Η εξάρτηση της Ευρώπης από τις εισαγωγές αυξήθηκε τις δύο τελευταίες δεκαετίες και έως το 2035 αναμένεται να υπερβεί το 80% στην περίπτωση του πετρελαίου και του αερίου. Ορισμένα κράτη μέλη βασίζονται σε έναν μόνο ρώσο προμηθευτή και συχνά σε μία και μοναδική οδό εφοδιασμού για το 80% έως και το 100% του αερίου που καταναλώνουν. Αυτό σημαίνει ότι είναι εκτεθειμένα στην ισχύ του μοναδικού προμηθευτή τους, ο οποίος ενδέχεται να μην ακολουθεί πάντα τη λογική της αγοράς για τον καθορισμό των τιμών του. Η Ευρώπη συμμετέχει σε έναν παγκόσμιο αγώνα δρόμου για τις πηγές ενέργειας. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΔΟΕ), έως το 2035 η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί κατά περισσότερο από ένα τρίτο, με την Κίνα, την Ινδία και τη Μέση Ανατολή να αντιπροσωπεύουν το 60% της αύξησης. Η αυξημένη ζήτηση ενέργειας σε άλλα μέρη του κόσμου θα μπορούσε να έχει άμεσες επιπτώσεις στην Ευρώπη. Για παράδειγμα, λόγω των υψηλών τιμών που η Ιαπωνία και η Κορέα καταβάλλουν για το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) περίπου κατά 60% υψηλότερες από τη μέση τιμή των εισαγωγών LNG στην ΕΕ τον Φεβρουάριο 2013 οι εισαγωγές LNG προς την ΕΕ μειώθηκαν κατά 30% σε σύγκριση με το Τα κράτη μέλη που διαθέτουν διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο προμηθευτών φυσικού αερίου και οδών εφοδιασμού καθώς και καλά ανεπτυγμένες αγορές αερίου ευνοούνται πληρώνοντας λιγότερο για τις εισαγωγές. Κατά μέσο όρο, οι εκτιμώμενες τιμές στα σύνορα για εισαγωγές φυσικού αερίου στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία και το Βέλγιο είναι πολύ χαμηλότερες (κατά περίπου 35%) των εκτιμώμενων τιμών στα σύνορα για εισαγωγές φυσικού αερίου σε χώρες όπως η Βουλγαρία και η Λιθουανία που βασίζονται σε περιορισμένο αριθμό προμηθευτών. Ενώ η εξάρτηση της Ευρώπης από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων αυξάνεται, οι ΗΠΑ έχουν δρομολογήσει τη μετατροπή τους από εισαγωγέα φυσικού αερίου σε καθαρό εξαγωγέα. Οι διαφορές στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις τιμές των ορυκτών καυσίμων, και η πρόσφατη ανάκαμψη στην εγχώρια παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου στις ΗΠΑ, ιδίως του αερίου από σχιστολιθικά πετρώματα, δημιουργεί χάσμα μεταξύ των βιομηχανικών τιμών ενέργειας στην ΕΕ και τις ΗΠΑ, το οποίο συνεχώς διευρύνεται. Το 2012, οι βιομηχανικές τιμές 2

4 αερίου ήταν τέσσερις φορές χαμηλότερες στις ΗΠΑ απ ό, τι στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα τη διάβρωση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών εταιρειών. Η εξέλιξη αυτή έχει επίσης επιπτώσεις στον υπόλοιπο κόσμο. Ο δείκτης βιομηχανικών τιμών ΔΟΕ για πραγματικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε κατά 37% σε ευρωπαϊκά μέλη του ΟΟΣΑ σε διάστημα 7 μόλις ετών (μεταξύ 2005 και 2012), ενώ η αντίστοιχη μεταβολή στις ΗΠΑ ήταν μείον 4%. Ο δείκτης για τα νοικοκυριά αυξήθηκε λιγότερο στην Ευρώπη (+ 22%), αλλά πάντα σημαντικά περισσότερο απ ό, τι στις ΗΠΑ (+ 8%). Μια άλλη επίπτωση της έκρηξης στην παραγωγή σχιστολιθικού φυσικού αερίου στις ΗΠΑ είναι η αύξηση της χρήσης άνθρακα και των εκπομπών CO2 στους σταθμούς παραγωγής ενέργειας της Ευρώπης. Η μεγάλη κατανάλωση αερίου στις ΗΠΑ συνεπάγεται την απελευθέρωση άνθρακα ΗΠΑ για εξαγωγή προς την Ευρώπη. Η κατανάλωση και οι εισαγωγές άνθρακα στην ΕΕ (σκληρού άνθρακα και λιγνίτη) αυξήθηκαν κατά 2% και σχεδόν κατά 9% τους πρώτους 11 μήνες του 2012, σε σχέση με την ίδια περίοδο το Στο ΗΒ και την Ισπανία, η κατανάλωση άνθρακα (σκληρού άνθρακα και λιγνίτη) αυξήθηκε κατά 28% τους πρώτους 11 μήνες του Η κατανάλωση άνθρακα της Γαλλίας αυξήθηκε κατά 16% και της Γερμανίας κατά 3%. Η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε στην Ιρλανδία (διπλασιασμός της κατανάλωσης άνθρακα κατά τους πρώτους 11 μήνες του 2012) και στην Πορτογαλία (+ 38%). Σε πρόσφατη μελέτη του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιλαμβάνεται ανάλυση σεναρίων για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις της εγχώριας παραγωγής σχιστολιθικού φυσικού αερίου στην εξάρτηση από τις εισαγωγές. Ενώ είναι μάλλον απίθανο ότι η Ευρώπη θα καταστεί αυτάρκης στον τομέα του φυσικού αερίου, σύμφωνα με ένα αισιόδοξο σενάριο, το εγχώριο μη συμβατικό αέριο θα μπορούσε να αντικαταστήσει την παρακμάζουσα συμβατική παραγωγή διατηρώντας την εξάρτηση από τις εισαγωγές στο 60%. Μη συμβατικές πηγές είναι ήδη υπό εκμετάλλευση στην Ευρώπη: Η Εσθονία καλύπτει το 90% των ενεργειακών αναγκών της από την εξόρυξη πετρελαιούχου σχιστόλιθου. Ορισμένες από τις αυξήσεις των τιμών της ΕΕ προέρχονται από τις εθνικές πολιτικές επιλογές Οι λογαριασμοί ενέργειας για τους καταναλωτές αυξάνονται και αντιπροσωπεύουν ένα διαρκώς αυξανόμενο μερίδιο των μέσων δαπανών των νοικοκυριών, το οποίο κυμαίνεται μεταξύ 7% και 17%, συμπεριλαμβανομένης της προσωπικής μεταφοράς, ανάλογα με το κράτος μέλος. Σε ορισμένα κράτη μέλη, τα φτωχότερα τμήματα του πληθυσμού επιβαρύνονται με ενεργειακές δαπάνες σε ποσοστό 25% της συνολικής δαπάνης. Οι ενεργειακές δαπάνες των νοικοκυριών, συμπεριλαμβανομένων των φόρων και των εισφορών, αναμένεται να αυξηθούν κι άλλο, ακόμη και αν ληφθούν υπόψη όλα τα πιθανά κέρδη από την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην πίεση από την αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση πόρων, καθώς και στο κόστος που συνδέεται με τις φθίνουσες υποδομές, των οποίων η συντήρηση καθίσταται όλο και πιο δύσκολη. Ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό οι τιμές της ενέργειας είναι επίσης αποτέλεσμα των αποφάσεων των κρατών μελών σχετικά με τους δασμούς, τις εισφορές (συμπεριλαμβανομένων των τελών καθεστώτος στήριξης) και τους φόρους. Για την ΕΕ των 15 (δεν διατίθενται στοιχεία για την ΕΕ των 3

5 27), αντιπροσώπευαν ποσοστό 28% της τελικής τιμής για τους εγχώριους καταναλωτές το 2010, έναντι 22% το Τα αντίστοιχα στοιχεία για βιομηχανικούς χρήστες ήταν 19% το 1998 και 27% το Σε ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Δανία, οι φόροι και οι εισφορές για ορισμένες κατηγορίες καταναλωτών ηλεκτρισμού και αερίου αντιπροσωπεύουν μέχρι το 50% του τελικού λογαριασμού για την κατανάλωση ενέργειας. Οι επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα Σύμφωνα με τους χάρτες πορείας της Επιτροπής για χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές και την ενέργεια για το 2050, η μετάβαση σε μια ασφαλή, ανταγωνιστική ενέργεια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών απαιτεί τη συνεχή αύξηση των επενδύσεων σε εξοπλισμό, δίκτυα, τεχνολογίες μεταφορών, υποδομές και αποδοτικά κτίρια. Η εν λόγω αύξηση των επενδύσεων εκτιμάται στο 1,5% του ΑΕΠ σε ετήσια βάση κατά την περίοδο έως το Μέχρι το 2020, απαιτούνται στην ΕΕ επενδύσεις 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ για τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού, τη διαφοροποίηση των πηγών, καθαρότερες πηγές ενέργειας και ανταγωνιστικές τιμές εντός μιας ολοκληρωμένης ενεργειακής αγοράς. Ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να βρίσκονται σε μια «ενεργειακή νησίδα» ως αποτέλεσμα ανεπαρκών συνδέσεων των υποδομών σε σχέση με την υπόλοιπη ΕΕ. Η εξάρτηση από μία μόνο πηγή εισαγωγών φυσικού αερίου εξακολουθεί να αποτελεί τον κανόνα στη βόρεια και ανατολική Ευρώπη. Σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης, οι αυξανόμενες ποσότητες ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές διαλείπουσας λειτουργίας δεν μπορούν να μεταφερθούν στους καταναλωτές λόγω της έλλειψης επαρκούς υποδομής. Για να υπερνικηθούν οι εν λόγω ανεπάρκειες, χρειάζονται νέες επενδύσεις (περίπου 200 δισ. ευρώ) σε γραμμές μεταφοράς, διασυνδέσεις, εγκαταστάσεις αποθήκευσης κλπ. μέχρι το Αυτό απαιτεί την αύξηση των επενδύσεων κατά περισσότερο από 50% για την ηλεκτρική ενέργεια και κατά περίπου 30% για το φυσικό αέριο από την περίοδο στην περίοδο Ωστόσο, ο αντίκτυπος στο κόστος για τους καταναλωτές αναμένεται να παραμείνει πολύ περιορισμένος (περίπου 1% στην ηλεκτρική ενέργεια) και να αντισταθμιστεί κατά μεγάλο μέρος από τα οφέλη χάρη στη σύγκλιση των τιμών, την αύξηση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, τις μικρότερες ανάγκες για εφεδρικά αποθέματα και τη μεγαλύτερη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Μέχρι το 2020, σχεδόν το ένα πέμπτο της συνολικής ικανότητας της ΕΕ όσον αφορά τον άνθρακα, ανάλογη με την συνολική εγκατεστημένη ικανότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Πολωνία, αναμένεται να έχει αποσυρθεί. Το 11% της βρετανικής εθνικής ικανότητας ηλεκτροπαραγωγής θα είναι εκτός δικτύου. Στην ΕΕ, την Ελβετία και τη Νορβηγία, οι γνωστές αποσύρσεις μονάδων ηλεκτροπαραγωγής είναι κατά 70% μεγαλύτερες από αυτές των πέντε προηγούμενων ετών. Λόγω της χαμηλής ενεργειακής ζήτησης και της αύξησης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, περίπου 40 GW από έργα σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με αέριο και 25 GW από έργα σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα έχουν αναβληθεί ή ματαιωθεί κατά τα τελευταία τρία έτη. Αυτό αντιστοιχεί περίπου με τη συνδυασμένη ικανότητα των Κάτω Χωρών, του Βελγίου και της Δανίας. Οι επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μειώθηκαν το πρώτο τρίμηνο του 2013 κατά 25% στην Ευρώπη, ενώ σχεδόν ακινητοποιήθηκαν εντελώς σε χώρες όπως η Ισπανία (-96%), η Ιταλία και η Γαλλία. 4

6 2. Οι σωστές πολιτικές έχουν θεσπιστεί, αλλά η εφαρμογή τους είναι υπερβολικά αργή Τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, η Ευρώπη δεν θα είναι σε θέση να ανταγωνιστεί τον μεγαλύτερο εμπορικό της εταίρο, τις ΗΠΑ, στις τιμές της ενέργειας λόγω των διαφορετικών εκμεταλλεύσιμων φυσικών πόρων. Δεδομένου ότι η Ευρώπη αποτελεί καθαρό εισαγωγέα ενέργειας, η στρατηγική της για ένα ασφαλές, ανταγωνιστικό και βιώσιμο ενεργειακό σύστημα εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την υιοθέτηση ευρείας προσέγγισης με βάση την ενεργειακή απόδοση, τη δημιουργία ανταγωνιστικών αγορών με βάση τις έξυπνες υποδομές, τη διαφοροποίηση των καυσίμων και των οδών εφοδιασμού, την αξιοποίηση συμβατικών και μη συμβατικών πηγών ενέργειας και την καινοτομία. (1) Ενεργειακή απόδοση: Επενδύσεις σε μια φθηνότερη και καθαρότερη πηγή ενέργειας Η επίτευξη του ενωσιακού στόχου ενεργειακής απόδοσης 20% μέχρι το έτος 2020 σημαίνει εξοικονόμηση του ισοδύναμου σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα ή αεριοστρόβιλων. Η ενεργειακή απόδοση περιορίζει τη ζήτηση για ενέργεια, μειώνει τις εισαγωγές ενέργειας και μετριάζει τη ρύπανση. Η ενεργειακή απόδοση αποτελεί επίσης μια μακροπρόθεσμη λύση στο πρόβλημα της ενεργειακής ένδειας και των υψηλών τιμών της ενέργειας. Παρά τον ζωτικό ρόλο της ενεργειακής απόδοση όσον αφορά τον περιορισμό της ζήτησης, μόνο ένα μικρό μέρος του οικονομικού δυναμικού της αποτελεί επί του παρόντος αντικείμενο εκμετάλλευσης. Η Ευρώπη παραμένει η σημαντικότερη αγορά παγκοσμίως για την ενεργειακή απόδοση (40% των συνολικών επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση το 2011) και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων είναι ο μεγαλύτερος στον κόσμο χορηγός δανείων για καθαρή ενέργεια. Η Κίνα (η οποία επενδύει 3-4% των ετήσιων εσόδων του ενεργειακού τομέα) και οι ΗΠΑ (που υπερδιπλασίασαν τις δαπάνες τους στην ενεργειακή απόδοση μεταξύ 2007 και 2010) καλύπτουν τη διαφορά με ταχύ ρυθμό. Θέση 1: Ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης για τα βιομηχανικά προϊόντα (κανονισμός περί οικολογικού σχεδιασμού) Οι πρώτοι τέσσερις κανονισμοί σχετικά με τον οικολογικό σχεδιασμό των ηλεκτρικών βιομηχανικών προϊόντων (κινητήρες, κυκλοφορητές, ανεμιστήρες και υδραντλίες) 3 αναμένεται να αποφέρουν έως το 2020 ετήσια εξοικονόμηση ενέργειας ισοδύναμη με την τρέχουσα τελική κατανάλωση ενέργειας της Ουγγαρίας (195 TWh) και να συμβάλουν σημαντικά στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Οι εν λόγω κανονισμοί είναι οι πρώτοι στον κόσμο που έχουν ως αντικείμενο ένα σύνολο συναφών προϊόντων (ευρεία πολιτική προϊόντος), καθώς και τις ανάγκες και τις μεταβαλλόμενες καταναλωτικές συνήθειες των χρηστών (ευαισθησία ως προς τις καταναλωτικές συνήθειες). Επιπλέον, ο καινοτόμος χαρακτήρας της νομοθεσίας έχει ήδη οδηγήσει σε σημαντική ανάπτυξη της τεχνολογίας. 3 Κανονισμοί περί οικολογικού σχεδιασμού: (ΕΚ) αριθ. 640/2009 για τους ηλεκτροκινητήρες, (ΕΚ) 641/2009 για τους κυκλοφορητές, (ΕΚ) 327/2011 για τους ανεμιστήρες με κινητήρα ηλεκτρικής ισχύος εισόδου μεταξύ 125 W και 500 kw, (ΕΚ) 547/2012 για τις υδραντλίες. 5

7 Η επιτυχία ορισμένων από τους εν λόγω κανονισμούς έχει κινητοποιήσει μια ευρωπαϊκή και παγκόσμια διαδικασία τυποποίησης. Η Κίνα ήταν η πρώτη χώρα που χρησιμοποίησε τον ευρωπαϊκό κανονισμό για τους κινητήρες ως βάση για την εθνική της νομοθεσία. Η Σαουδική Αραβία εξετάζει το ενδεχόμενο να θεσπίσει απαιτήσεις παρόμοιες με αυτές το ευρωπαϊκό κανονισμό για τους κινητήρες. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ αντιγράφει το σύνολο των απαιτήσεων της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τις αντλίες και τους ανεμιστήρες και χρησιμοποιεί τα συνοδευτικά πρότυπα μέτρησης. (2) Ανοικτές και ανταγωνιστικές αγορές ενέργειας Κάλυψη των αναγκών της ΕΕ Το άνοιγμα της αγοράς, η αύξηση του διασυνοριακού εμπορίου, η ολοκλήρωση της αγοράς και ο εντονότερος ανταγωνισμός, που ενισχύονται με τη νομοθεσία της ΕΕ και την επιβολή των κανόνων περί ανταγωνισμού και κρατικών ενισχύσεων, έχουν ως αποτέλεσμα να διατηρούνται υπό έλεγχο οι τιμές ενέργεια. Ενώ οι τιμές των πρωτογενών ενεργειακών προϊόντων αυξήθηκαν ετησίως κατά 14% για το αργό πετρέλαιο, σχεδόν 10% για το αέριο και 8% για τον άνθρακα μεταξύ του 2002 και του 2012, οι τιμές χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ έχουν αυξηθεί πολύ λιγότερο, συγκεκριμένα κατά 3,4% 4. Η ελευθέρωση της αγοράς πιέζει προς τα κάτω τις τιμές στις αγορές χονδρικής πώλησης, στις οποίες επιτράπηκε η ελευθέρωση. Οι ανταγωνιστικές αγορές έχουν επίσης βελτιστοποιήσει τη χρήση της υποδομής ηλεκτρικής ενέργειας και παρέχουν ενδεικτικές τιμές για την πραγματοποίηση επενδύσεων. Υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για βελτίωση. Τρέχουσα έρευνα σχετικά με το κόστος μιας μη ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς αερίου εκτιμά ότι τα οφέλη της αγοράς από την πλήρη εφαρμογή της τρίτης δέσμης μέτρων για την ενέργεια το 2015 σε σύγκριση με το 2012 (βασική περίπτωση) ενδέχεται να ανέλθουν στο ποσό των 8 δισ. ευρώ ετησίως. Τα οφέλη αυτά ενδέχεται να ανέλθουν σε 30 δισ. ευρώ ετησίως εάν η ΕΕ των 27 ήταν μια πλήρως ολοκληρωμένη αγορά. Στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, το όφελος της ολοκλήρωσης (σε αντίθεση με την εθνική αυτάρκεια) θα ισοδυναμούσε με ετήσια εξοικονόμηση κόστους ύψους έως 35 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενεργείας (ACER), είναι δυνατό να εξοικονομηθούν 15 δισ. ευρώ ετησίως (10% της τιμής χονδρικής πώλησης φυσικού αερίου, εάν εκλείψουν υφιστάμενες αδυναμίες της αγοράς που επιτρέπουν την ύπαρξη μη ανταγωνιστικών διαφορών τιμών μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Στον τομέα λιανικής, το άνοιγμα της αγοράς δεν είναι ακόμα εφικτό λόγω ρύθμισης της τελικής τιμής. Αυτό όχι μόνο επιδρά αρνητικά στον ανταγωνισμό και τις επενδύσεις, αλλά και στις περιπτώσεις που οι τιμές υπόκεινται σε ρυθμίσεις κάτω του κόστους, αυτό οδηγεί σε ελλείμματα τα οποία τελικά επιβαρύνουν τους φορολογούμενους. 4 Η διαφορά μεταξύ των τιμών χονδρικής και των τιμών λιανικής καθορίζεται από τους εθνικούς φόρους και εισφορές, τις μη ενεργειακές συνιστώσες του κόστους της ενέργειας. 6

8 Θέση 2: Επενδύσεις σε διασυνοριακές ενεργειακές υποδομές Η ΕΕ πρέπει να πραγματοποιήσει επενδύσεις σε διασυνοριακές συνδέσεις, στο πλαίσιο της οικοδόμησης της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και της κατάργησης των «ενεργειακών νησίδων». Χάρη στο Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Πρόγραμμα Ανάκαμψης (ΕΕΠΑ), αρκετά έργα για την αντίστροφη ροή φυσικού αερίου έχουν δρομολογηθεί στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Τα εν λόγω έργα συνέβαλαν στην πρόληψη των προβλημάτων εφοδιασμού με αέριο, όπως αυτά που παρατηρήθηκαν κατά την πρόσφατη περίοδο ψύχους του Φεβρουαρίου του Οι πρόσφατα εγκριθείσες κατευθυντήριες γραμμές για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές εισαγάγουν έναν νέο τρόπο προσδιορισμού των έργων υποδομών κοινού συμφέροντος και επισπεύδουν την εφαρμογή τους μέσω της ενίσχυσης της περιφερειακής συνεργασίας, της απλούστευσης των διαδικασιών χορήγησης αδειών, της κατάλληλης κανονιστικής ρύθμισης και μέσω της ευρωπαϊκής χρηματοδοτικής βοήθειας στο πλαίσιο της προτεινόμενης διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη». Η περιφερειακή συνεργασία μεταξύ κρατών μελών μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη για την εξασφάλιση των αναγκαίων επενδύσεων. Στις 25 Μαρτίου 2013, τα κράτη μέλη που συνεργάζονται στο Σχέδιο Διασύνδεσης των Ενεργειακών Αγορών της Βαλτικής (BEMIP), συμφώνησαν όσον αφορά, αφενός, τη λήψη ολοκληρωμένης δέσμης μέτρων για την ανάπτυξη της υποδομής φυσικού αερίου και, αφετέρου, την κατάρτιση χάρτη πορείας για την εφαρμογή της. Οι προτεινόμενες επενδύσεις σε νέο τερματικό σταθμό υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου που θα μπορεί να καλύπτει έως 40% των αναγκών των εν λόγω χωρών σε φυσικό αέριο, και σε έργα κατασκευής αγωγών (Βαλτικός σύνδεσμος, διαβαλτικές συνδέσεις και σύνδεσμος Πολωνίας-Λιθουανίας) θα ανέλθουν σε περίπου 1,3 δισ. ευρώ, θέτοντας τέλος στην απομόνωση των χωρών της Βαλτικής και της Φινλανδίας, και αυξάνοντας την ασφάλεια του εφοδιασμού. (3) Μείωση του κόστους της ανανεώσιμης ενέργειας και άλλων συμβατικών και μη συμβατικών εγχώριων πηγών ενέργειας Για μειώσουν τις εκπομπές CO2, την εξάρτηση από τρίτες χώρες όσον αφορά τον ενεργειακό εφοδιασμό και τους λογαριασμούς των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων, τα κράτη μέλη αύξησαν το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 13,0% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας της Ευρώπης το 2011 (αύξηση κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες σε 6 έτη). Το 2011, 20,6% της ηλεκτρικής ενέργειας προήλθε από ανανεώσιμες πηγές. Αυτή η εξέλιξη επιτρέπει να παραμείνουν υπό έλεγχο οι τιμές χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας, δεδομένου ότι οι βασικές τεχνολογίες αιολικής και ηλιακής ενέργειας έχουν σχεδόν μηδενικό οριακό κόστος. Οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τρία εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας έως το 2020 (σήμερα υπάρχουν ήδη 1,19 εκατ. απασχολούμενοι στον τομέα αυτό στην ΕΕ). Προς το παρόν, η ΕΕ βρίσκεται σε καλό δρόμο για να επιτύχει την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 20% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας, στόχος που προβλέπεται στην οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αν και η κατάσταση ποικίλλει από το ένα κράτος μέλος στο άλλο. 7

9 Τα εθνικά καθεστώτα στήριξης, σύμφωνα με την οδηγία της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έχουν συντελέσει αποφασιστικά στην έντονη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ωστόσο, η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εξακολουθεί να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε επιδοτήσεις, και ορισμένα άκαμπτα συστήματα στήριξης δεν έχουν λάβει υπόψη ότι οι τιμές μειώνονται σημαντικά όταν οι τεχνολογίες ωριμάσουν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την υπεραντιστάθμιση σε καιρούς σοβαρών οικονομικών περιορισμών. Ταυτόχρονα, αιφνίδιες αλλαγές στους μηχανισμούς στήριξης, σε ορισμένες περιπτώσεις αναδρομικά, δημιουργούν αβεβαιότητα στους επενδυτές. Οι μηχανισμοί συνεργασίας που προβλέπονται από την οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν έχουν ακόμη χρησιμοποιηθεί, και τα εθνικά καθεστώτα στήριξης πρέπει να συγκλίνουν για να εκμεταλλευτούν την ευρωπαϊκή διάσταση μιας ολοκληρωμένης αγοράς ενέργειας. Εκτιμάται ότι η εμπορία ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε όλη την ΕΕ και η επίτευξη του στόχου του 20% για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο σε όλα τα κράτη μέλη, μπορούν να μειώσουν το κόστος στο συνολικό ενεργειακό σύστημα κατά 8 δισ. ευρώ μέχρι το Η αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας θέτει το θέμα της επάρκειας των μονάδων παραγωγής και των δικτύων. Αυτό αποτελεί ζήτημα σε εποχές όπου η διαλείπουσα παραγωγή ηλιακής και αιολικής ενέργειας πρέπει να υποστηριχτεί από άλλες πηγές. Ορισμένα κράτη μέλη εξετάζουν το ενδεχόμενο να πληρώνουν για τη διαθεσιμότητα παραγωγικής ικανότητας σε εθνικό επίπεδο («αγορές παραγωγικής ικανότητας») και η ικανότητα αυτή βασίζεται συχνά στα ορυκτά καύσιμα. Η προσέγγιση αυτή ενδέχεται να μην είναι οικονομικά αποδοτική, και όχι μόνο να διαιωνίσει τον κατακερματισμό της εσωτερικής αγοράς ενέργειας αλλά και να εγκλωβίσει ικανότητες παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα. Υπάρχουν και άλλα μέτρα που μπορούν να αυξήσουν την ευελιξία του συστήματος κατά την αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων επάρκειας, που είναι περισσότερο βιώσιμα από οικονομική άποψη και που διατηρούν ή ακόμη και ενισχύουν την εσωτερική αγορά ενέργειας. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν την επένδυση σε διασυνοριακές υποδομές (όσο ευρύτερο το δίκτυο, τόσο ευκολότερη η ισοσκέλιση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας), μέτρα ανταπόκρισης στη ζήτηση και αποθήκευση. (4) Τεχνολογία και καινοτομία Η τεχνολογική μετατόπιση που απαιτείται για την επίτευξη των ενεργειακών στόχων της ΕΕ θα είναι δυνατή μόνο με ουσιαστικό εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων ενεργειακών υποδομών. Η Ε & Α και καινοτομία στον τομέα της έρευνας εξακολουθούν να διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη φθηνότερων, αποδοτικότερων και αξιόπιστων ενεργειακών τεχνολογιών. Παρά την κρίση, οι δαπάνες της ΕΕ για Ε & Α πλησιάζουν αυτές της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ. Οι ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις στην τεχνολογική ανάπτυξη στους τομείς που περιλαμβάνονται στο στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών (σχέδιο SET) αυξήθηκαν από 3,2 δισ. ευρώ το 2007 σε 5,4 δισ. ευρώ το Σήμερα, η βιομηχανία καλύπτει περίπου στο 70% του συνόλου των επενδύσεων έρευνας και καινοτομίας στις προτεραιότητες του σχεδίου SET, ενώ τα κράτη μέλη αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 10%. Οι προσπάθειες Ε & Α των κρατών μελών παραμένουν κατακερματισμένες. Με καλύτερο συντονισμό και συγκέντρωση πόρων 8

10 μεταξύ των κρατών μελών μπορεί να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των ερευνητικών προσπαθειών, μέσω της πρόληψης των αλληλεπικαλύψεων και της επίτευξης της κρίσιμης μάζας για τεχνολογικές ανακαλύψεις. Κατά τις τελευταίες δυο δεκαετίες, οι ερευνητικές προσπάθειες της ΕΕ συνέβαλαν σημαντικά σε μειώσεις των τιμών και στην τεχνολογική ανάπτυξη σε διάφορους βασικούς τομείς ενέργειας, όπως η αιολική ενέργεια και το φωτοβολταϊκό (PV) σύστημα. Γι αυτόν και άλλους λόγους, το κόστος των φωτοβολταϊκών στοιχείων έχει μειωθεί σημαντικά (υποτριπλασιάστηκε σε δύο έτη). Ο στόχος του σχεδίου SET για 1 EUR /kw έως το 2030 μπορεί να αποτελεί πραγματικότητα ήδη το Στον τομέα των μεταφορών επίσης, οι προσπάθειες της ΕΕ έδωσαν ένα θετικό έναυσμα στα βιοκαύσιμα «δεύτερης γενιάς». Από το 2007, το πρόγραμμα «Ευφυής ενέργεια για την Ευρώπη» (ΕΕΕ) έχει προωθήσει τη διείσδυση των τεχνολογιών στην αγορά και έχει εξαλείψει μη τεχνολογικούς φραγμούς μέσω της υλοποίησης άνω των 300 έργων, με αποτέλεσμα να πραγματοποιηθούν σχετικές επενδύσεις που υπερβαίνουν τα 4 δισ. ευρώ. Το ΕΕΕ ΙΙ έχει, επίσης, θεσπίσει τη συνεργασία με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την κινητοποίηση επενδύσεων της τάξης των 2 δισ. ευρώ (με 38 εκατ. ευρώ χρηματοδότηση της ΕΕ) στη βιώσιμη ενέργεια, με τα μέσα παροχής συνδρομής για την ανάπτυξη έργων (ELENA και «Κινητοποίηση Τοπικών Επενδύσεων σε Αειφόρο Ενέργεια»/Mobilising Local Energy Investment -MLEI). Οι εν λόγω επενδύσεις αναμένεται να αποφέρουν εξοικονόμηση ενέργειας άνω των 2000 GWh/έτος. Παραρτήματα: 1. Η πρόοδος για την επίτευξη των στόχων του Η συνέχεια που έδωσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 4ης Φεβρουαρίου 2011 στις κατευθύνσεις για την ενέργεια 3. Εφαρμογή της βασικής νομοθεσίας της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας 4. Επισκόπηση των χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ για την υποστήριξη της ενεργειακής πολιτικής 5. Βασικά στοιχεία για την ενέργεια στην Ευρώπη 9

11 Παράρτημα 1: Η πρόοδος για την επίτευξη των στόχων του 2020 (1) Στόχος της ΕΕ για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% σε σχέση με τις εκπομπές το 1990, Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 2011 οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ήταν 16% χαμηλότερες από τα επίπεδα του Ο στόχος αυτός υλοποιείται μέσω του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΕ της ΕΕ) και της απόφασης επιμερισμού των προσπαθειών. (2) Μερίδιο 20% για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας στην ΕΕ Το 2011, το μερίδιο ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας στην ΕΕ ήταν 13.0% σε σύγκριση με 8.5% το Με δεσμευτικούς εθνικούς στόχους, η οικονομική μεγέθυνση στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει αυξηθεί αλλά πρέπει να φθάσει κατά μέσο όρο σε 6,3% ανά έτος για να επιτευχθεί ο γενικός στόχος για το Η Επιτροπή έχει συνεπώς προσδιορίσει τέσσερις τομείς στους οποίους πρέπει να καταβληθούν εντονότερες προσπάθειες, συγκεκριμένα, την αγορά ενέργειας, τα συστήματα στήριξης, τους μηχανισμούς συνεργασίας και τη συνεργασία στην περιοχή της Μεσογείου 5, και προετοιμάζει την κατάρτιση σχετικών κατευθυντήριων γραμμών (μεταξύ άλλων, για το άνοιγμα της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, την καλύτερη ενοποίηση της αγοράς των ΑΠΕ, τη συνεργασία και το εμπόριο, την υποδομή και τους καταναλωτές και την τεχνολογική καινοτομία). (3) Εξοικονόμηση πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ κατά 20%, σε σύγκριση με τις προβλέψεις του 2007 Ο εν λόγω στόχος δεν είναι νομικά δεσμευτικός για τα κράτη μέλη. Η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας κορυφώθηκε το 2005/2006 (περίπου 1825 Mtoe) και παρουσιάζει ελαφρά μείωση από το 2007 (για να φθάσει τα 1730 εκατ. ΤΙΠ το 2011). Αυτό οφείλεται στην οικονομική κρίση, την αποτελεσματικότητα των υφιστάμενων πολιτικών και τη μείωση της έντασης ενέργειας της βιομηχανίας της ΕΕ. 5 Ανακοίνωση «Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: Σημαντικός παράγοντας στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας» (COM (2012) 271). 10

12 Παράρτημα 2: Η συνέχεια που δόθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 4ης Φεβρουαρίου 2011 στους προσανατολισμούς για την ενέργεια Σχετικά με την ενεργειακή απόδοση Η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2012 και αναμένεται να επιτρέψει στην ΕΕ να φθάσει το 17% περίπου του 20% της ενεργειακής απόδοσης για το Επιπλέον, το 2012 συνήφθη η συμφωνία Energy Star μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ σχετικά με την επισήμανση της ενεργειακής απόδοσης του εξοπλισμού γραφείου, και συστήθηκε το ταμείο ενεργειακής απόδοσης με προϋπολογισμό ύψους 265 εκατ. ευρώ. Η πρόταση της Επιτροπής για την Ενεργειακή Πρόκληση του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», για την οποία προτείνεται η χορήγηση 6,5 δις ευρώ, βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση και αναμένεται να ενσωματώσει προγράμματα για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης. Τέλος, τον Ιούλιο του 2012, δρομολογήθηκε το σχέδιο «Έξυπνες πόλεις και κοινότητες - Ευρωπαϊκή σύμπραξη καινοτομίας» για την ενίσχυση των καινοτόμων μέσων μεταφοράς ενέργειας και των λύσεων ΤΠΕ για την ενίσχυση της βιωσιμότητας σε πόλεις και κοινότητες. Σχετικά με την εσωτερική αγορά «Μια πλήρως λειτουργούσα, διασυνδεδεμένη και ολοκληρωμένη εσωτερική αγορά ενέργειας μέχρι το 2014»: Πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά τις αυξανόμενες συζεύξεις στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και τη σύγκλιση των τιμών χονδρικής, καθώς και την αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ των διαφόρων παραγωγών φυσικού αερίου χάρη στις καλύτερες διασυνδέσεις. Η Ομάδα Συντονισμού Ηλεκτρικής Ενέργειας που συστάθηκε τον Νοέμβριο του 2012 αναμένεται να ενισχύσει τον συντονισμό των κρατών μελών για τον εντοπισμό των κινδύνων, και να διασφαλίσει την ασφάλεια του εφοδιασμού σε περίπτωση κρίσης. Ως μέρος της ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά με την εσωτερική αγορά ενέργειας προτάθηκε σχέδιο δράσης (COM (2012) 663) για την αντιμετώπιση των υπόλοιπων προκλήσεων ενόψει της προθεσμίας του «Τέλος στην απομόνωση ορισμένων κρατών μελών από τα ευρωπαϊκά δίκτυα φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2015»: Οι προπαρασκευαστικές εργασίες για την ανάπτυξη των υποδομών στην Ευρώπη συνεχίζονται εν αναμονή του τελικού πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου και της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη», στην οποία η Επιτροπή πρότεινε 9,1 δισ. ευρώ για ενεργειακές υποδομές. Οι κατευθυντήριες γραμμές για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές εγκρίθηκαν τον Μάρτιο του 2012 δημιουργώντας 12 στρατηγικούς διευρωπαϊκούς ενεργειακούς διαδρόμους και καθορίζοντας έναν τρόπο προσδιορισμού των έργων κοινού συμφέροντος και επιτάχυνσης της εφαρμογής τους. Τα δίκτυα διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου (ENTSO-E και ENTSO-G) έχουν επίσης σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την προετοιμασία των δεκαετών προγραμμάτων ανάπτυξης δικτύων (TYNDP) για το αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια. 11

13 «Καλύτερος συντονισμός των δραστηριοτήτων της ΕΕ και των κρατών μελών για την εξασφάλιση της συνέπειας και της συνοχής στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ»: Συνεχίστηκαν οι εργασίες για την ενίσχυση της εξωτερικής διάστασης της ενωσιακής ενεργειακής πολιτικής μετά το αίτημα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για καλύτερο συντονισμό. Πρόοδος σημειώθηκε στις διαπραγματεύσεις για αγωγό μέσω της Κασπίας και τον νότιο διάδρομο μεταφοράς φυσικού αερίου. Ο ενεργειακός χάρτης πορείας για το 2050 συμφωνήθηκε μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ρωσίας, και συνεχίστηκαν οι διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία όσον αφορά τη λειτουργία του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας των κρατών μελών της Βαλτικής. Όσον αφορά την Κίνα, συνήφθη εταιρική σχέση αστικοποίησης ΕΕ-Κίνας και θεσπίστηκε πλαίσιο ενεργειακού διαλόγου για την ασφάλεια. Σε σχέση με το αίτημα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την παροχή πληροφοριών όσον αφορά τις διμερείς ενεργειακές συμφωνίες με τρίτες χώρες, εγκρίθηκε μηχανισμός ανταλλαγής πληροφοριών όσον αφορά τις διακυβερνητικές συμφωνίες μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ τον Νοέμβριο του

14 Παράρτημα 3: Εφαρμογή της βασικής νομοθεσίας της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας Μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των οδηγιών της τρίτης δέσμης μέτρων για την ενέργεια (κατάσταση στις 30 Απριλίου 2013) Κοινοί κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (οδηγία 2009/72/ΕΚ της 13ης Ιουλίου 2009) και κοινοί κανόνες για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου (οδηγία 2009/73/ΕΚ της 13ης Ιουλίου 2009) Κοινή ημερομηνία μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο: 3 Μαρτίου 2011 Κράτος μέλος Κατάσταση μεταφοράς όπως έχει αναφερθεί από τα κράτη μέλη -Οδηγία για την ηλεκτρική ενέργεια - Κατάσταση μεταφοράς όπως έχει αναφερθεί από τα κράτη μέλη - Οδηγία για το φυσικό αέριο - Βέλγιο Πλήρης Πλήρης Βουλγαρία Πλήρης Πλήρης Τσεχική Δημοκρατία Πλήρης Πλήρης Δανία Πλήρης Πλήρης Γερμανία Πλήρης Πλήρης Εσθονία Πλήρης Πλήρης Ιρλανδία Πλήρης Πλήρης Ελλάδα Πλήρης Πλήρης Ισπανία Πλήρης Πλήρης Γαλλία Πλήρης Πλήρης Ιταλία Πλήρης Πλήρης Κύπρος Πλήρης Πλήρης Λετονία Πλήρης Πλήρης Λιθουανία Πλήρης Μερική Λουξεμβούργο Πλήρης Πλήρης Ουγγαρία Πλήρης Πλήρης Μάλτα Πλήρης Πλήρης Κάτω Χώρες Πλήρης Πλήρης Αυστρία Πλήρης Πλήρης Πολωνία Πλήρης Πλήρης Πορτογαλία Πλήρης Πλήρης Ρουμανία Πλήρης Πλήρης Σλοβενία Μερική Μερική Σλοβακία Πλήρης Πλήρης Φινλανδία Μερική Μερική Σουηδία Πλήρης Πλήρης Ηνωμένο Βασίλειο Μερική Μερική

15 Η τρίτη δέσμη μέτρων στον ενεργειακό τομέα πρέπει να πιστοποιηθεί σε εθνικό επίπεδο από τους διαχειριστές του συστήματος μεταφοράς M Έχει κοινοποιηθεί / εκδόθηκε γνώμη Σε εξέλιξη Δεν έχει ακόμη κοινοποιηθεί

16 Εφαρμογή της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. (Στόχος της ΕΕ για μερίδιο 20% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) επί της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας) Οδηγία 2009/28/ΕΚ της 23ης Απριλίου 2009 Ημερομηνία μεταφοράς στην εσωτερική νομοθεσία: 5 Δεκεμβρίου 2010 Επισκόπηση της προόδου προς τον πρώτο ενδιάμεσο στόχο* (σύμφωνα με την έκθεση προόδου της 27ης Μαρτίου 2013) >2% πάνω από τον ενδιάμεσο στόχο <1% κάτω ή <2% πάνω από τον ενδιάμεσο στόχο >>1% κάτω από τον ενδιάμεσο στόχο< Κράτος μέλος Μερίδιο ΑΠΕ 2005 Μερίδιο ΑΠΕ ο ενδιάμεσος στόχος Στόχος ΑΠΕ 2020 Αυστρία 23,3% 30,1% 25,4% 34% Βέλγιο 2,2% 5,4% 4,4% 13% Βουλγαρία 9,4% 13,8% 10,7% 16% Κύπρος 2,9% 5,7% 4,9% 13% Τσεχική Δημοκρατία 6,1% 9,4% 7,5% 13% Γερμανία 5,8% 11,0% 8,2% 18% Δανία 17% 22,2% 19,6% 30% Εσθονία 18% 24,3% 19,4% 25% Ελλάδα 6,9% 9,7% 9,1% 18% Ισπανία 8,7% 13,8% 10,9% 20% Φινλανδία 28,5% 33% 30,4% 38% Γαλλία 10,3% 13,5% 12,8% 23% Ουγγαρία 4,3% 8,8% 6,0% 13% Ιρλανδία 3,1% 5,8% 5,7% 16% Ιταλία 5,2% 10,4% 7,6% 17% Λιθουανία 15% 19,7% 16,6% 23% Λουξεμβούργο 0,9% 3% 2,9% 11% Λετονία 32,6% 32,6% 34,0% 40% Μάλτα 0% 0,4% 2,0% 10% Κάτω Χώρες 2,4% 3,8% 4,7% 14% Πολωνία 7,2% 9,5% 8,8% 15% Πορτογαλία 20,5% 24,6% 22,6% 31% Ρουμανία 17,8% 23,6% 19,0% 24% Σουηδία 39,8% 49,1% 41,6% 49% Σλοβενία 16,0% 19,9% 17,8% 25% Σλοβακία 6,7% 9,8% 8,2% 14% Ηνωμένο Βασίλειο 1,3% 3,3% 4,0% 15% ΕΕ 8,5% 12,7% 10,7% 20% * Το πιο αντικειμενικό κριτήριο για να αξιολογηθεί η πρόοδος είναι να συγκριθούν τα κράτη μέλη σε σχέση με τον πρώτο ενδιάμεσο στόχο τους, που υπολογίζεται ως ο μέσος όρος των μεριδίων που είχαν την περίοδο 2011/2012. Ενώ κατά μέσο όρο η πρόοδος αυτή μέχρι το 2010 είναι ικανοποιητική, αυτό δεν αντανακλά τις πολιτικές και οικονομικές αβεβαιότητες που φαίνεται να αντιμετωπίζουν επί του παρόντος οι παραγωγοί ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

17 Ενεργειακή απόδοση: Μεταφορά στο εθνικό δίκαιο της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων Οδηγία 2010/31/ΕΕ της 19ης Μαΐου 2010 Ημερομηνία μεταφοράς στην εσωτερική νομοθεσία: 9 Ιουλίου 2012 Οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων* Κράτος μέλος Μεταφορά στην εσωτερική νομοθεσία Έκθεση για τα κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας (NZEB)** Υπολογισμοί βέλτιστου κόστους Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Κύπρος Τσεχική Δημοκρατία Δανία Εσθονία Φινλανδία Γαλλία Γερμανία Ελλάδα Ουγγαρία Ιρλανδία Ιταλία Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Κάτω Χώρες Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Ισπανία Σουηδία Ηνωμένο Βασίλειο * Η κατάσταση σχετικά με τη μεταφορά βασίζεται σε όσα ανέφεραν τα κράτη μέλη (πράσινο: πλήρης πορτοκαλί: μερική. κόκκινο: δεν έχει γίνει). Η Επιτροπή αναλαμβάνει ελέγχους prima facie και ελέγχους συμμόρφωσης για τα κράτη μέλη που έχουν κοινοποιήσει μέτρα μεταφοράς. Για τις εκθέσεις NZEB και τους υπολογισμούς του βέλτιστου κόστους, ο χαρακτηρισμός της κατάστασης βασίζεται στο κατά πόσον έχουν ληφθεί οι εκθέσεις και δεν εξαρτάται από την πληρότητα των εκθέσεων. Η Επιτροπή διενεργεί ανάλυση των εκθέσεων που λαμβάνει. ** Κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας.

18 Παράρτημα 4: Επισκόπηση των χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ για την υποστήριξη των ενεργειακών πολιτικών Επισκόπηση των μέσων της ΕΕ που είναι αποκλειστικά αφιερωμένα στην ενέργεια ανά πρόγραμμα και χρηματοδοτικό μέσο (υφιστάμενα και ενδεχομένως νέα για την περίοδο ) Ποσά σε εκατ. ευρώ Διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας (ΔΕΔ-E) Διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» η οποία περιλαμβάνει χρηματοδοτικά μέσα Κονδύλια που διατίθενται στο πλαίσιο των δημοσιονομικών προοπτικών Υποδομή φυσικού αερίου & ηλεκτρικής ενέργειας (1) 155 Σύνολο Βιώσιμη ενέργεια (2) Πυρηνικ ή ενέργεια (3) Πρόταση της Επιτροπής για κατανομή κονδυλίων στο πλαίσιο των δημοσιονομικών προοπτικών Σύνολο Υποδομή φυσικού αερίου & ηλεκτρικής ενέργειας (1) (1 000) Βιώσιμη ενέργεια (2) Πυρηνική ενέργεια (3) Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Πρόγραμμα Ανάκαμψης (ΕΕΠΑ) Χρηματ οδοτήσ εις της ΕΕ που περιλαμβάνει (265) χρηματοδοτικά μέσα (Ευρωπαϊκό Ταμείο ενεργειακής απόδοσης) Πρόγραμμα - πλαίσιο (A) - (B) ανταγωνιστικότητας και καινοτομίας-ευφυής ενέργεια για την Ευρώπη που περιλαμβάνει τον (132) Μηχανισμό Υποστήριξης Τοπικής Ενέργειας ELENA (τεχνική συνδρομή) Διαρθρωτικά ταμεία Πρόγραμμα πλαίσιο Ε&ΤΑ (Γ) Χρηματοδοτική διευκόλυνση (Δ) καταμερισμού του κινδύνου (ΕΚ-ΕΤΕπ) Χρηματοδότηση στο πλαίσιο 112 της πολιτικής για τη διεύρυνση Πυρηνική σχάση στο πλαίσιο του 7ου ΠΠ Ευρατόμ Πυρηνική σύντηξη στο πλαίσιο του 7ου ΠΠ Αποξήλωση πυρηνικών εγκαταστάσεων (LT, SK, BG) ΜΕΡΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΥΝΟΛΟ Α. Περιλαμβάνει το πρόγραμμα ELENA σε συνεργασία με την ΕΤΕπ, την ΕΤΑΑ, την CEB και την KfW Β. Μέρος του νέου προγράμματος πλαισίου για την έρευνα («Horizon 2020») Γ. ΕΤΑ για την περίοδο : κονδύλια που διατίθενται στο πλαίσιο της έρευνας σε μη πυρηνική ενέργεια γενικά Δ. 14 % του συνόλου της χρηματοδοτικής διευκόλυνσης καταμερισμού του κινδύνου (RSFF), που αφορά κυρίως ηλιακή και αιολική ενέργεια

19 Παράρτημα 5: Βασικά στοιχεία για την ενέργεια στην Ευρώπη 1. Ενεργειακό μίγμα της Ευρώπης Το ενεργειακό μίγμα της Ευρώπης αλλάζει Ακαθάριστη εγχώρια κατανάλωση της ΕΕ 2011 Ανανεώσιμες μορφές ενέργειας Πυρηνική ενέργεια 14 % 10 % 17 % Στερεά καύσιμα Ακαθάριστη εγχώρια κατανάλωση της ΕΕ 2030 (σενάριο) Πυρηνική ενέργεια Ανανεώσιμες μορφές ενέργειας 14 % 18 % 12 % Στερεά καύσιμα Αέριο 24 % 35 % Πετρέ λαιο Αέριο 22 % 33 % Πετρέ λαιο Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Η ενέργεια κινεί την κοινωνία και την οικονομία μας Τελική κατανάλωση ενέργειας στην ΕΕ ανά τομέα το 2011 Άλλες Υπηρεσίες 1 % Βιομηχανία Γεωργία 2 % 13 % 26 % 25 % Ανάγκες νοικοκυριών και κατοικιών 33 % Μεταφορές Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

20 Το ενεργειακό μίγμα ποικίλλει σημαντικά στην ΕΕ Ακαθάριστη εγχώρια κατανάλωση στα κράτη μέλη της ΕΕ το 2011 Πετρέλαιο Αέριο Στερεά καύσιμα Πυρηνική ενέργεια Ανανεώσιμες μορφές ενέργειας 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% AT BE BG CY CZ DE DK EE EL ES FI FR HU IE IT LT LU LV MT NL PL PT RO SE SI SK UK Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή