ΜΕΛΕΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΗΠΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΣΕ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ CAMPUS

Transcript

1 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Τομέας Μεταφορών Συγκοινωνιακής Υποδομής, Διαχείριση Έργων και Ανάπτυξης Υπεύθυνος Καθηγητής Αριστοτέλης Νανιόπουλος Ακαδημαϊκό Έτος ΜΕΛΕΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΗΠΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΣΕ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ CAMPUS Επίβλεψη Δρ. Δημήτριος Ναλμπάντης Λάμπου Σοφία Χριστίνα Ιούνιος 2015

2 ΜΕΛΕΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΗΠΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΣΕ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ CAMPUS 1. Εισαγωγή ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.1. Η σημασία της αυτόνομης μετακίνησης σε ανοιχτούς χώρους Αντικείμενο, στόχοι, μεθοδολογία και δομή της εργασίας Μέτρα ήπιας κυκλοφορίας 2.1. Ορισμοί Στόχοι των μέτρων ήπιας κυκλοφορίας Μέτρα ήπιας κυκλοφορίας σύμφωνα με τον 1 ο ορισμό Οδικές υβώσεις Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Οδικών Υβώσεων Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Επεμβάσεις στα χαρακτηριστικά της ίδιας της οδού Αλλαγές στην ευθυγραμμία της οδού Περιορισμός του πλάτους του οδοστρώματος Αλλαγές στην επιφάνεια της οδού Επίπλωση της οδού Μέτρα ήπιας κυκλοφορίας σύμφωνα με τον 2 ο ορισμό ζώνη WOONERF Αποτελεσματικότητα των μέτρων Ήπιας Κυκλοφορίας Παραδείγματα από τη διεθνή και εγχώρια εμπειρία 3.1. Διεθνής εμπειρία σε πανεπιστημιακό επίπεδο Ο οικισμός της Θέρμης Μακροσκοπική θεώρηση της δυνατότητας εφαρμογής σχεδίου ήπιας κυκλοφορίας στο πανεπιστημιακό campus του Α.Π.Θ Τα προβλήματα του πανεπιστημιακού campus του Α.Π.Θ

3 4.2. Δυνατότητα εφαρμογής μέτρων ήπιας κυκλοφορίας στο Α.Π.Θ Συμπεράσματα Προτάσεις 5.1. Συμπεράσματα Προτάσεις Βιβλιογραφία 19

4 ΜΕΛΕΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΗΠΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΣΕ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ CAMPUS 1. Εισαγωγή 1.1. Η σημασία της αυτόνομης μετακίνησης σε ανοιχτούς χώρους Στις σύγχρονες κοινωνίες δεν νοείται πλήρης κοινωνική ενσωµάτωση εάν δεν υπάρχει η δυνατότητα της ανεµπόδιστης µετακίνησης, για λόγους εργασίας αλλά και για διασκέδαση. Η κινητικότητα δεν πρέπει να εκλαµβάνεται απλώς σαν µια ακόµα ευκολία αλλά σαν θεµελιώδες δικαίωµα. Αυτό ισχύει ακόµα περισσότερο για όσους αντιµετωπίζουν προβλήµατα κινητικότητας και για τους οποίους η δυνατότητα συµµετοχής στην κοινωνική, εµπορική, οικονοµική, πολιτιστική και πολιτική ζωή εξαρτάται από την επίλυση προβληµάτων µετακίνησης µε έναν τρόπο που δεν ισχύει για τους άλλους ανθρώπους. Στην περίπτωση των πανεπιστημιακών χώρων απαραίτητη προϋπόθεση της αυτόνομης μετακίνησης είναι η δημιουργία ενός ασφαλούς, φιλικού και προσβάσιμου στο φοιτητή περιβάλλοντος που ως πρωταρχικό σκοπό έχει την παροχή δυνατότητας σε όλους να φοιτούν, να κινούνται και να χρησιμοποιούν άνετα και με ασφάλεια όλους τους υπαίθριους χώρους του πανεπιστημίου. Η αυτόνοµη και ασφαλής µετακίνηση και διαβίωση των εµποδιζόµενων ατόµων, δυσχεραίνεται ή καθίσταται αδύνατη, από τη δυσκολία που έχουν στη κίνηση, στην προσέγγιση, στην αντίληψη, στην επικοινωνία, στην προσαρµογή, στην ακοή και στην όραση. Η έννοια της προσπελασιµότητας όπως χρησιµοποιείται εδώ περιλαµβάνει δύο άλλες επί µέρους έννοιες. Την έννοια της προσβασιµότητας, που αφορά τη δυνατότητα αυτόνοµης φυσικής προσέλευσης, µετακίνησης και παραµονής στο χώρο και της αντιληπτικότητας, που αναφέρεται στον τρόπο που ο άνθρωπος αντιλαµβάνεται, κατανοεί το περιβάλλον και διδάσκεται από αυτό. ιευκολύνεται µε την πρόβλεψη αντιολισθηρών δαπέδων απαλών κλίσεων και χωρίς σκαλοπάτια, µηχανικών µέσων για την κάλυψη υψοµετρικών διαφορών, κατάλληλης ευκολονόητης σήµανσης, εύκολων και προσιτών µηχανισµών χειρισµού, άνετων και ακίνδυνων χώρων. [1] Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι ο σχεδιασμός πανεπιστημιακών campus με τέτοιου είδους προβλέψεις δε διευκολύνουν μόνο την μετακίνηση των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες αλλά και τη ζωή ολόκληρου του πληθυσµού που διέρχεται από αυτά Αντικείμενο, στόχοι, μεθοδολογία και δομή της εργασίας Το βασικό αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι τα μέτρα ήπιας κυκλοφορίας. Στόχος ήταν η γνωστοποίηση στους φοιτητές των διαθέσιμων μέσων ρύθμισης ταχύτητας καθώς επίσης και των αλλαγών θετικών η αρνητικών που η εφαρμογή τους επιφέρει. Έπειτα κρίθηκε σκόπιμο να συστηθεί η έννοια των ζωνών woonerf οι οποίες είναι ευρέως διαδεδομένες 1

5 εκτός της χώρας και πιθανών αποτελούν τη λύση στο πρόβλημα της συμφόρησης της πανεπιστημιούπολης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Για το λόγο αυτό μελετώνται συνοπτικά οι αλλαγές που επήλθαν σ έναν οικισμό της Θέρμης με την εφαρμογή τέτοιων μέτρων και έπειτα μακροσκοπικά η δυνατότητα εφαρμογής τους στο δικό μας campus. Επισημαίνονται επίσης συνοπτικά τα κυκλοφοριακά προβλήματα που αντιμετωπίζει και οι λόγοι για τους οποίους κρίνεται σκόπιμη η άμεση αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης. 2. Μέτρα ήπιας κυκλοφορίας 2.1. Ορισμός Οι ορισμός όπως Ήπιας Κυκλοφορίας ποικίλλει, θα μπορούσαμε και να πούμε ορισμοί. Όλοι όπως οι ορισμοί επικεντρώνονται όπως στόχους όπως μείωσης των ταχυτήτων των οχημάτων, όπως αύξησης όπως οδικής ασφάλειας και όπως βελτίωση όπως ποιότητας ζωής των κατοίκων. Οι περισσότεροι ορισμοί εστιάζουν στα μέτρα εφαρμοσμένης μηχανικής, που στόχο έχουν την αλλαγή όπως οδικής συμπεριφοράς των οδηγών. Μερικοί εστιάζουν στα μέτρα εφαρμοσμένης μηχανικής, που αναγκάζουν όπως οδηγούς να επιβραδύνουν και να κινούνται με χαμηλές ταχύτητες, και δεν περιλαμβάνουν τα μέτρα εκείνα που στηρίζονται στη δημιουργία διάφορων τύπων εμποδίων, που σκοπό έχουν την εκτροπή όπως κυκλοφορίας από δευτερεύουσες οδούς σε μεγάλες οδικές αρτηρίες. Οι ακόλουθοι είναι δύο ορισμοί που χρησιμοποιούνται ευρύτατα όπως μέρες όπως: 1) «Η Ήπια Κυκλοφορία (Traffic Calming) περιλαμβάνει αλλαγές στην ευθυγραμμία των οδών, εγκατάσταση μπαρών, καθώς και άλλα φυσικά μέτρα που μειώνουν όπως ταχύτητες των οχημάτων ή/και εμποδίζουν όπως μεγάλους όγκους κυκλοφορίας να εισέλθουν σε κάποιες περιοχές αμιγούς κατοικίας όπως όφελος όπως οδικής ασφάλειας, των κοινωνικών δραστηριοτήτων και άλλων κοινωνικών σκοπών». [2] 2) «Η Ήπια Κυκλοφορία (Traffic Calming) περιλαμβάνει μέτρα που στοχεύουν στην αλλαγή όπως συμπεριφοράς των οδηγών σε κάποια οδό ή σε κάποιο οδικό δίκτυο. Όπως, περιλαμβάνει και μέτρα διαχείρισης όπως κυκλοφορίας που αλλάζουν όπως κυκλοφοριακές ρυθμίσεις και την κυκλοφοριακή ροή μέσα σε μία κατοικημένη περιοχή». [] Εικόνα 1 : Δέντρο μέτρων ήπιας κυκλοφορίας Πηγή [2] 2

6 2.2. Στόχοι των μέτρων Ήπιας Κυκλοφορίας Οι τεχνικές Ήπιας Κυκλοφορίας εφαρμόζονται σήμερα σε ολόκληρες περιοχές των πόλεων και όχι μόνο σε μεμονωμένες οδούς διαμορφώνοντας ένα πλαίσιο για την αναδιανομή του οδικού χώρου και την προώθηση των τρόπων μετακίνησης με ανθρώπινη ενέργεια. Οι στόχοι των μέτρων αυτών είναι οι εξής: 1. Παρεμπόδιση των μηχανοκίνητων οχημάτων να χρησιμοποιούν «ακατάλληλες» διαδρομές (εξάλειψη διαμπερούς κυκλοφορίας μέσα από περιοχές αμιγούς κατοικίας). 2. Βελτίωση όπως ασφάλειας όπως οδού για όπως πλέον ευάλωτους χρήστες όπως (παιδιά, ηλικιωμένοι, ποδηλάτες και άτομα με ειδικές ανάγκες). 3. Μείωση του αριθμού και όπως σοβαρότητας των ατυχημάτων. 4. Μείωση του θορύβου και όπως ατμοσφαιρικής ρύπανσης. 5. Εξοικονόμηση χώρου για δραστηριότητες, που δε σχετίζονται με την κυκλοφορία (κίνηση στάση πεζών, παιδικό παιχνίδι κλπ). 6. Εξωραϊσμός του δρόμου, με πιθανές θετικές επιπτώσεις σε τοπικές οικονομικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. 7. Αύξηση του πρασίνου των οδών. 8. Ενθάρρυνση οικολογικά επιθυμητών μέσων μεταφοράς, όπως το ποδήλατο. [2] Οι επιδιώξεις όπως Ήπιας Κυκλοφορίας, σε μεγάλη κλίμακα, θα πρέπει να συνοδεύονται από αναβάθμιση όπως δημόσιας συγκοινωνίας, η οποία θα προσφέρει ολοκληρωμένη και αξιόπιστη εναλλακτική λύση μετακίνησης. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι οι αρχές των μέτρων Ήπιας Κυκλοφορίας έχουν άμεση σχέση με τα απολύτως νόμιμα και αναγνωρισμένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση Δικαιώματα των Πεζών, τα οποία βασίζονται στο γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι δικαιούνται να ζουν σε μια περιοχή ασφαλή και καθαρή, χωρίς να απειλείται, ανά πάσα στιγμή, η ζωή όπως από την αυξημένη κυκλοφορία των μηχανοκίνητων μέσων Μέτρα ήπιας κυκλοφορίας σύμφωνα με τον 1ο ορισμό Οδικές υβώσεις Το πιο σύνηθες μέτρο για τη ρύθμιση όπως ταχύτητας σε χώρους όπου κρίνεται απαραίτητη μια τέτοια παρέμβαση είναι οι οδικές υβώσεις. Οι μορφές που μπορούν να πάρουν αυτές και όπως οποίες συναντάμε πιο συχνά είναι οι εξής: Κυκλικής διατομής (round top humps) Εικόνα 2 Πηγή [3] 3

7 Μαξιλαράκια (speed cusions) Εικόνα 3 Πηγή [3] Με επίπεδη επιφάνεια στην κορυφή ( flat top humps) Εικόνα 4 Πηγή [3] Πλατώ (speed tables) Εικόνα 5 Πηγή [3] 4

8 Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Οδικών Υβώσεων Οι παραπάνω μορφές οδικής ύβωσης καθότι οι συνηθέστερες έχουν και αρκετά κοινά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα Πλεονεκτήματα Ειδικά οι κυκλικές διατομές είναι αποτελεσματικές στην επίτευξη μείωσης όπως ταχύτητας των αυτοκινήτων Δεν παρεμποδίζεται η αποστράγγιση του δρόμου Όπως οι μορφές πλην όπως κυκλικής διατομής μπορούν να λειτουργήσουν και σαν διάβαση πεζών Όπως οι μορφές πλην όπως κυκλικής διάβασης είναι φιλικές όπως τα λεωφορεία και τα δίκυκλα. [3] Μειονεκτήματα Δημιουργία προβλημάτων σε οχήματα εκτάκτου ανάγκης π.χ. ασθενοφόρα, πυροσβεστικά οχήματα Υβώσεις με επίπεδη επιφάνεια και πλατώ είναι ιδιαίτερα δαπανηρά Πιθανότητα θορύβων, δονήσεων και ζημιών σε οχήματα Τα πλατώ συγκεκριμένα παρότι κατάλληλα για διέλευση λεωφορείων δεν είναι αρκετά αποτελεσματικά σε ότι αφορά τη μείωση ταχύτητας Ι.Χ. [3] Επεμβάσεις στα χαρακτηριστικά όπως όπως όπως οδού Αλλαγές στην ευθυγραμμία όπως οδού Δημιουργία άξονα οδού σχήματος S ( chicanes) Τα οχήματα είναι αναγκασμένα να κινούνται σε μια ελικοειδή διαδρομή. Για το λόγο αυτό πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη σημασία στον σχεδιασμό όπως διαδρομής όπως, ώστε να μην είναι επικίνδυνη για όπως οδηγούς, καθώς όπως και να επιτυγχάνεται η απορροή ομβρίων υδάτων. [3] Εικόνα 6 Πηγή [3] 5

9 Μικροί κυκλικοί κόμβοι (round abound) Κυκλικοί κόμβοι δημιουργούνται σε διασταυρώσεις που αποτελούν <<μελανά σημεία>> λόγω του μεγάλου αριθμού ατυχημάτων και σε οδούς όπου η χρήση φωτεινής σηματοδότησης θα δημιουργούσε μεγάλες ουρές. Εικόνα 7 Πηγή [3] Περιορισμός του πλάτους του οδοστρώματος Στενώσεις οδών, νησίδες, προεξοχή πεζοδρομίων ( road narrowings, traffic islands, footway build-outs ) Εκτός από την μείωση όπως ταχύτητας των οχημάτων, αυτή η μέθοδος ρύθμισης όπως κυκλοφορίας αποσκοπεί στη διευκόλυνση των πεζών κατά τη διάσχιση του οδοστρώματος, αλλά και στην διευκόλυνση όπως κυκλοφορίας με χρήση ποδηλάτου. [3] Εικόνα 8 Εικόνα 9 Πηγή [3] Αλλαγές στην επιφάνεια όπως οδού Είτε με αλλαγές υλικών είτε με χρωματικές αλλαγές όπως οδού οι οποίες συνοδεύονται και από κάποια οριζόντια σήμανση. 6

10 Εικόνα 10 Πηγή [3] Επίπλωση όπως οδού Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ικανοποιητική μείωση όπως ταχύτητας των διερχόμενων οχημάτων ενισχύοντας παράλληλα την συμβίωση πεζών και οδηγών καθώς και την αισθητική εικόνα των περιοχών που υιοθετούν αυτή τη μέθοδο ρύθμισης όπως ταχύτητας. Εικόνα 11 Πηγή [3] Συνοπτικά παρουσιάζονται τα παραπάνω στον πίνακα που ακολουθεί: 7

11 Πίνακας 1 : Συνοπτική παρουσίαση μέτρων ήπιας κυκλοφορίας Πηγή [3] 2.4. Μέτρα ήπιας κυκλοφορίας σύμφωνα με τον 2ο ορισμό ζώνη WOONERF Η σύλληψη όπως ιδέας των μέτρων Ήπιας Κυκλοφορίας εντοπίζεται στην ευρωπαϊκή πόλη Delft όπως Ολλανδίας. Οι άνθρωποι όπως πόλης όπως αναγνώρισαν το πρόβλημα που δημιουργούσαν τα κορεσμένα με οχήματα οδικά δίκτυα κι έτσι προέβησαν στην εξυγίανση των δρόμων όπως πόλης όπως, εφαρμόζοντας τη φιλοσοφία του Woonerf. Με τον όρο Woonerf, εννοούμε ένα δρόμο που σκοπό έχει να εξυπηρετεί όπως πεζούς, επιτρέποντας τα μηχανοκίνητα μέσα να υπάρχουν υπό προϋποθέσεις και κανόνες. Μια ικανοποιητική προσέγγιση όπως έννοιας του Woonerf είναι «δρόμος αυλή» ή «περιοχή διαβίωσης». Σήμερα, η φιλοσοφία του Woonerf βρίσκει εφαρμογή σε όπως περιοχές ανά τον κόσμο δημιουργώντας περιοχές ασφαλείς και άνετες για όπως ευάλωτους χρήστες όπως πεζοί, παιδιά, ηλικιωμένοι, ποδηλάτες και ΑμεΑ. [8] Σύμφωνα με το Υπουργείο μεταφορών Ολλανδίας (1976) οι βασικές προϋποθέσεις για την δημιουργία μια ζώνης Woonerf σε μια περιοχή είναι οι εξής: 1. Η ζώνη Woonerf θα βρίσκεται σε περιοχή κατοικίας 2. Οι οδοί ή τα οδικά δίκτυα εντός μιας ζώνης Woonerf θα πρέπει να εξυπηρετούν αποκλειστικά κυκλοφορία οχημάτων τα οποία έχουν την αρχή ή το τέλος όπως διαδρομής όπως εντός όπως ζώνης Woonerf. H διαμπερής κυκλοφορία θα πρέπει να αποκλείεται. 3. Καμία οδός εντός μιας ζώνης δε θα πρέπει να εξυπηρετεί κυκλοφορία η οποία επηρεάζει το χαρακτήρα όπως οδού ως οδό εντός ζώνης Woonerf. 4. Θα πρέπει να αποφεύγεται η αίσθηση ότι διαχωρίζεται η κυκλοφορία οχημάτων και πεζών. Δε θα πρέπει να υπάρχουν διαφορές στη συνέχεια των στοιχείων των διατομών κατά μήκος όπως οδού. 5. Τα κάθετα στοιχεία όπως οι δενδροδόχοι και οι θάμνοι δεν θα πρέπει να περιορίζουν την ορατότητα. 6. Οι είσοδοι και οι έξοδοι των Woonerven θα πρέπει να είναι σχεδιασμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι καθαρά αναγνωρίσιμες και θα πρέπει να είναι φανερό όπως οδηγούς των μηχανοκίνητων οχημάτων ότι οι οδοί αυτές είναι <<τοπικές οδοί>>. 8

12 7. Τα όρια των τμημάτων όπως οδού τα οποία προορίζονται για στάθμευση θα πρέπει με σαφήνεια να σημαίνονται και κατ ελάχιστον οι γωνίες των χώρων στάθμευσης. 8. Επάρκεια θέσεων στάθμευσης για όπως κατοίκους όπως ζώνης εκτός και αν υπάρχει πλεόνασμα θέσεων στάθμευσης σε περιοχή γύρω από τη ζώνη. 9. Στα σημεία όπως οδού που προορίζονται για χρήση από μηχανοκίνητα οχήματα θα πρέπει να τοποθετούνται στοιχεία για τη μείωση όπως ταχύτητας όλων των τύπων οχημάτων. Αυτά τα στοιχεία δε θα πρέπει να απέχουν μεταξύ όπως πάνω από 50 μέτρα. 10. Τα στοιχεία που αναφέρονται στο 9 δε θα πρέπει να είναι τοποθετημένα με τέτοιο τρόπο ώστε να προκαλούν τη διέλευση οχημάτων κοντά από οικήματα τα οποία βλέπουν απευθείας στο δρόμο 11. Σε συμφωνία με όπως κανονισμούς, τα στοιχεία που αναφέρονται στο 9 δε θα πρέπει να δημιουργούν κινδύνους για τη διερχόμενη κυκλοφορία. 12. Θα πρέπει να υπάρχει επαρκής φωτισμός όπως οδού για να διασφαλίζεται ότι όλα τα στοιχεία για τα οποία γίνεται λόγος στο 9 είναι πλήρως ορατά κατά τη διάρκεια όπως νύχτας. 13. Οι περιοχές οι οποίες έχουν σχεδιαστεί ως χώροι παιχνιδιού θα πρέπει να είναι καθαρά ταυτοποιήσιμες ώστε να μπορούν άμεσα να διαχωριστούν από όπως περιοχές όπως οποίες μπορούν να χρησιμοποιούν τα οχήματα. Όπου είναι δυνατόν θα πρέπει να υπάρχει και φυσικός διαχωρισμός των περιοχών παιχνιδιού. 14. Η λέξη Woonerf θα πρέπει να εμφανίζεται μαζί με το μπλέ σήμα woonerf. [3] Εικόνα 12 : Επίσημο σήμα εισόδου σε ζώνη woonerf Πηγή [3] 9

13 2.5. Αποτελεσματικότητα των μέτρων Ήπιας Κυκλοφορίας Η εφαρμογή μέτρων Ήπιας Κυκλοφορίας, επιδρά στο μέγεθος όπως ταχύτητας. Με όπως παραπάνω τεχνικές Ήπιας Κυκλοφορίας μπορεί να προκληθεί σημαντική μείωση όπως ταχύτητες των μηχανοκίνητων οχημάτων. Μείωση των ταχυτήτων όπως έχει και ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του αριθμού των ατυχημάτων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, μια έρευνα στη Δανία, που αφορούσε 600 περιπτώσεις εφαρμογής Μέτρων Ήπιας Κυκλοφορίας, έδειξε πως όπως περιοχές όπου εφαρμόστηκαν τέτοιου είδους μέτρα, υπήρξε μείωση του αριθμού των ατυχημάτων κατά 43%. [2] Πίνακας 2 : Επιρροή των διάφορων μέτρων ήπιας κυκλοφορίας στην ταχύτητα Πηγή [2] Σύμφωνα με όπως τεχνικές κατασκευής των μέτρων Ήπιας Κυκλοφορίας, ο σωστός σχεδιασμός του οδοστρώματος, σε συνδυασμό με τα κατάλληλα υλικά επίστρωσης κατά την κατασκευή του, μπορούν να επιδράσουν στη μείωση των επιπέδων του θορύβου από την κυκλοφορία. Επιπλέον, έχει αποδειχτεί ότι σε περιπτώσεις όπου οι ταχύτητες έχουν μειωθεί από 50 km/h σε 30 km/h, οι μειώσεις των επιπέδων θορύβου είναι όπως τάξης των 4-5 db. [], []. Παρ όλα αυτά, υπάρχουν μερικά μέτρα με κύριο στόχο τη μείωση των ταχυτήτων (π.χ. δημιουργία τραχειών επιφανειών οδοστρώματος), που μπορεί να οδηγήσουν σε μικρή αύξηση των επιπέδων θορύβου και για τον λόγο αυτό επιβάλλεται περεταίρω διερεύνηση όπως καταλληλότητας εφαρμογής όπως σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Σημαντική, τέλος, είναι η επίδραση των Μέτρων Ήπιας Κυκλοφορίας στην ατμοσφαιρική ρύπανση, καθώς η ταχύτητα και η οδική συμπεριφορά μπορούν να επηρεάσουν τα επίπεδα των εκπεμπόμενων από τα οχήματα ρύπων. Μέτρα τα οποία μειώνουν όπως ταχύτητες των οχημάτων, σε συνδυασμό με ομαλοποίηση όπως κυκλοφοριακής ροής, οδηγούν σε μείωση των εκπεμπόμενων αέριων ρύπων. Όπως, η γενικότερη φιλοσοφία όπως Ήπιας Κυκλοφορίας εμπεριέχει την ενθάρρυνση μετακίνησης με ανθρώπινη ενέργεια (μετακίνηση πεζή ή με ποδήλατο), εις βάρος όπως μηχανοκίνητης μετακίνησης, το οποίο μακροσκοπικά καταλήγει σε μείωση όπως ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Υπάρχουν, όπως, και περιπτώσεις όπως οποίες η εφαρμογή κάποιων μέτρων δημιούργησε αύξηση όπως συχνότητας των επιβραδύνσεων και επιταχύνσεων στην κίνηση των οχημάτων και συνεπακόλουθα αύξηση των εκπεμπόμενων αέριων ρύπων. 10

14 Στον πίνακα 2 φαίνεται η μείωση που καταγράφηκε όπως εκπεμπόμενους ρύπους και στην κατανάλωση καυσίμου στην περιοχή Buxtehude όπως Γερμανίας μετά την εφαρμογή μέτρων, η οποία οδήγησε σε μείωση των ταχυτήτων των οχημάτων από 50 σε 30 km/h [2]. Πίνακας 3 : Εκπομπή ρύπων έπειτα από μείωση όπως ταχύτητας από 50 σε 30 km/h Πηγή [2] 3. Παραδείγματα από τη διεθνή και εγχώρια εμπειρία Η εφαρμογή ζώνης ήπιας κυκλοφορίας είναι ευρέως διαδεδομένη στο εξωτερικό και εντοπίζεται μεταξύ άλλων όπως παρακάτω χώρες: Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία (6000 ζώνες), Νορβηγία, Σουηδία, Πολωνία, Ισπανία, Ελβετία, Τουρκία, Μεγάλη Βρετανία (70 ζώνες), Αυστραλία, Ρωσία, Νέα Ζηλανδία, Καναδάς και Ηνωμένες πολιτείες Αμερικής (πάνω από 400 πόλεις). [4], [5] Διεθνής εμπειρία Παρότι η ζώνη Woonerf εφαρμόζεται προς το παρόν μόνο σε κατοικημένες περιοχές υπάρχουν πανεπιστήμια τα οποία μελετάνε την εφαρμογή όπως όπως το πανεπιστήμιο DePaul του Σικάγο. [6] Εικόνα 13 : Τα όρια στα οποία μελετάται η ίδρυση ζώνης woonerf στο πανεπιστήμιο DePaul Πηγή [7] 11

15 Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η δημιουργία ζώνης woonerf στον κεντρικό δρόμο που διασχίζει το πανεπιστήμιο δόθηκε σαν εναλλακτική στην μέχρι τότε πρόταση που ήταν το εξολοκλήρου κλείσιμο του δρόμου προκειμένου η περιοχή να γίνει ασφαλέστερη για τους φοιτητές και τους άλλους πεζούς. Οι πρώτες προτάσεις που έγιναν περιελάμβαναν ξεχωριστό νέο ανασχεδιασμό του χώρου, καρέκλες, παγκάκια, κυβόλιθους αντί για τσιμέντο και άσφαλτο ακόμα και ποδηλατόδρομο. Το υψόμετρο φυσικά της οδού θα εξισωνόταν με αυτό του πεζοδρομίου. Στόχος όλων των παραπάνω θα είναι όπως έχει αναφερθεί και προηγουμένως μέσω της κατάλληλης διάταξης τους να συντελέσουν σε μείωση της ταχύτητας των διερχόμενων οχημάτων. Επίσης 47 θέσεις πάρκινγκ προβλέπεται χαθούν σύμφωνα με την πρόταση τις οποίες όμως η πρυτανεία υποσχέθηκε να εξισορροπήσει προσφέροντας 24ωρη πρόσβαση σε πάρκινγκ και άλλους χώρους της πανεπιστημιούπολης. Προκειμένου να ελέγξει τι αλλαγές που θα επιφέρει μια τέτοια αλλαγή στην πανεπιστημιούπολη αλλά στις γύρω περιοχές το πανεπιστήμιο έκλεισε τον δρόμο για έναν ολόκληρο μήνα. Τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά καθώς η ποιότητα κυκλοφορίας και ζωής της πανεπιστημιούπολης άλλαξε ριζικά σύμφωνα με τους φοιτητές ενώ πέρα από την ανάγκη παράκαμψης δε δημιούργησε κάποιο περαιτέρω πρόβλημα στους διερχόμενους Ο οικισμός της Θέρμης. Από το 1995 έχουν εκπονηθεί 4 κυκλοφοριακές μελέτες για τον οικισμό της Θέρμης, οι οποίες εμπεριέχουν τη φιλοσοφία των Μέτρων Ήπιας Κυκλοφορίας και περιλαμβάνουν μονοδρομήσεις και πεζοδρομήσεις οδών, υβώσεις, ποδηλατοδρόμους και διαμορφώσεις προβληματικών κόμβων. Οι μετρήσεις κυκλοφοριακών φόρτων που παρουσιάζονται παρακάτω αφορούσαν δύο κόμβους του οικισμού της Θέρμης, οι οποίοι βρίσκονται σε κεντρικό σημείο του οικισμού και δέχονται αυξημένους κυκλοφοριακούς φόρτους στο σύνολο της ημέρας. Στους συγκεκριμένους κόμβους έχουν εφαρμοστεί μέτρα Ήπιας κυκλοφορίας και η μέτρηση έγινε με σκοπό την αξιολόγηση των μέτρων αυτών. Σε μετρήσεις ταχύτητας που έγιναν έπειτα από την εφαρμογή των μέτρων σε πολυσύχναστους δρόμους του οικισμού παρουσιάστηκαν τα παρακάτω αποτελέσματα. [2] Πίνακας : Αποτελέσματα μέτρησης ταχύτητας. Πηγή [2] 12

16 Από τον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι τα μέτρα ήπια κυκλοφορίας που επιβλήθηκαν οδήγησαν τελικά σε μείωση της ταχύτητας ακόμα και κατά τις πρωινές ώρες που θεωρούνται ώρες αιχμής. Η μείωση των ταχυτήτων κυμαίνεται μεταξύ 22,5 και 36 % με χαμηλότερο το 10 μεταξύ 8:15 8:25 και υψηλότερο ποσοστό μείωσης το 10 μεταξύ 8:45 8:55. Όσο αφορά τα επίπεδα θορύβου από τις 3 οδούς στις οποίες έγιναν μετρήσεις, οι κόμβοι Ταβάκη Ελ. Βενιζέλου και Καπετάν Χάψα Ελ. Βενιζέλου λόγω της ύπαρξης διαμπερούς κυκλοφορίας εξαιτίας της έλλειψης περιφερειακής οδού εμφανίζουν υψηλά ποσοστά θορύβου σε αντίθεση με τον κόμβο Ταβάκη Μακρυγιάννη ο οποίος βρίσκεται σε σχετικά ήσυχη περιοχή χωρίς σημαντικότητα κυκλοφορίας παρουσιάστηκε μείωση του θορύβου σε αντίθεση με τα αναμενόμενα λόγω της τοποθέτησης κυβόλιθων σε αντικατάσταση του οδοστρώματος για μείωση της ταχύτητας διέλευσης. Το όριο του θορύβου είναι 65 db σύμφωνα με τις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνοπτικά τα αποτελέσματα των μετρήσεων σχετικά με τον θόρυβο παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας : Επίπεδα θορύβου Πηγή [2] Τέλος σε έρευνα ερωτηματολογίου που έγινε σε 100 κατοίκους, εργαζομένους αλλά και επισκέπτες του οικισμού πάρθηκαν τα εξής αποτελέσματα. Γράφημα 1 Πηγή [8] 13

17 Γράφημα 2 Πηγή [8] Γράφημα 3 Πηγή [8] Με βάση τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου φαίνεται ότι οι κάτοικοι του οικισμού της Θέρμης θεωρούν κατά ένα μεγάλο ποσοστό, 62%, πως η εφαρμογή των μέτρων Ήπιας Κυκλοφορίας βελτίωσαν το επίπεδο οδικής ασφάλειας του οικισμού καθώς επίσης και την ποιότητα ζωής του. Τέλος οι κάτοικοι στην πλειοψηφία τους υποστηρίζουν την εφαρμογή τέτοιων μέτρων και σε άλλες περιοχές με αυξημένο κυκλοφοριακό πρόβλημα. 4. Μακροσκοπική θεώρηση της δυνατότητας εφαρμογής σχεδίου ήπιας κυκλοφορίας στο πανεπιστημιακό campus του Α.Π.Θ Τα προβλήματα του πανεπιστημιακού campus του Α.Π.Θ. Το πανεπιστημιακό campus του Α.Π.Θ. έχει παρατηρηθεί ότι αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα όσο αφορά τη δυνατότητα κίνησης ατόμων με ειδικές ανάγκες όπως επίσης υστερεί σημαντικά σε υποδομές για τη διευκόλυνση τους όπως επίσης και σε σεβασμό του ανθρώπινου παράγοντα από τους οδηγούς οχημάτων. Συγκεκριμένα: Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η εκτεταμένη στάθμευση οχημάτων η οποία σε πολλές περιπτώσεις δυσχεραίνει τη μετακίνηση όλων των πεζών και όχι μόνο των εμποδιζόμενων ατόμων. Σε μεγάλο ποσοστό των πεζοδρομίων επιτρέπεται η στάθμευση οχημάτων, δηλαδή δεν αποτελεί παράνομη πράξη, παρόλα αυτά για άλλη μια φορά η σημασία των αναγκών των πεζών έχει παραγκωνιστεί καθώς επί των 14

18 πραγμάτων δεν περισσεύει επαρκής χώρος για την κίνηση των πεζών κάτι που θέτει σε κίνδυνο την ασφαλή τους μετακίνηση. Εικόνα 14 Πηγή [9] Υπάρχει πλήθος εμποδίων, προσωρινών ή μόνιμων, καθώς και κακή τοποθέτηση αστικού εξοπλισμού οδών. Παρατηρήθηκαν φαινόμενα ελλιπούς συντήρησης και κακοτεχνίες κατά μήκος των υπό εξέταση διαδρόμων. Όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί πρόβλημα η έλλειψη σήμανσης σε αρκετές διαδρομές όπως επίσης και εκτεταμένη κακοδιαχείριση των ήδη υπαρχόντων. Εικόνα 15 Εικόνα 16 Πηγή [9] Σχετικά με τον οδηγό τυφλών, παρόλο που έχει σημειωθεί σημαντική βελτίωση στα τελευταία χρόνια, δεν έχουν γίνει όλοι οι άξονες προσβάσιμοι. [9] 4.2. Δυνατότητα εφαρμογής μέτρων ήπιας κυκλοφορίας στο Α.Π.Θ. Ελέγχοντας τους ορισμούς Woonerf σύμφωνα με το υπουργείο μεταφορών της Ολλανδίας και μελετώντας την ισχύ τους στην περίπτωση του δικού μας πανεπιστημιακού campus καταλήξαμε στα εξής συμπεράσματα: 15

19 Εικόνα 17 : Η πανεπιστημιούπολη του Α.Π.Θ. Πηγή [10] 1. Η πανεπιστημιούπολη του Α.Π.Θ. δεν είναι κατοικημένη περιοχή αλλά αποτελεί πόλο έλξης εργαζομένων του πανεπιστημίου κατά κύριο λόγο κινούμενοι μηχανοκίνητα και φοιτητών οι οποίοι κινούνται κατά πλειοψηφία πεζοί. Συνεπώς και σύμφωνα και με τα προβλήματα που αναφέρθηκαν προηγουμένως το campus θεωρείται ότι ικανοποιεί αυτό το κριτήριο σχετικά με την αναδιαμόρφωση ως ζώνη ήπιας κυκλοφορίας. 2. Καθώς οι πανεπιστημιακοί χώροι είναι ο προορισμός όσων διέρχονται από το campus ικανοποιείται και το 2ο κριτήριο το οποίο αναφέρει ρητά ότι αρχή ή τέλος μια διαδρομής θα πρέπει να βρίσκεται εντός της ζώνης. 3. Όπως φαίνεται και στην παραπάνω εικόνα καμία κάθετη οδός δεν αποτελεί μοναδική διαδρομή και αναγκαστική για διαμπερή κυκλοφορία συνεπώς μπορεί να τηρηθεί και το 3ο κριτήριο σε περίπτωση ανακήρυξης του campus ως ζώνη ήπιας κυκλοφορίας. 5. Συμπεράσματα Προτάσεις 5.1. Συμπεράσματα Σύμφωνα με όσα αναλύθηκαν παραπάνω το κύριο συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως η άποψη ότι τα μέτρα ρύθμισης της ταχύτητας οδηγούν στην αύξηση των φόρτων είναι λανθασμένα. Υπό αυτή την προϋπόθεση και λαμβάνοντας ως παράδειγμα τον οικισμό της Θέρμης η εφαρμογή τέτοιων μέτρων συντέλεσε σε μείωση των ταχυτήτων και σε ορισμένες περιπτώσεις και του θορύβου που προκαλείται από τα οχήματα βελτιώνοντας έτσι συνολικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων αλλά και των επισκεπτών του οικισμού. Ο σεβασμός του ανθρώπου και των δικαιωμάτων του οδηγεί στα παρακάτω ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την εφαρμογή μέτρων ήπιας κυκλοφορίας σε πανεπιστημιακά campus: 16

20 Η σημερινή μορφή της πανεπιστημιούπολης του Αριστοτελείου πανεπιστημίου δεν θεωρείται ότι σέβεται τα δικαιώματα των πεζών που δρουν μέσα σε αυτήν καθώς λειτουργεί όπως και η πλειοψηφία του ελληνικού χώρου με προτεραιότητα στους οδηγούς και ιδιοκτήτες Ι.Χ. Ειδικά σε ότι αφορά τα Α.Μ.Ε.Α. παρότι έχουν γίνει προσπάθειες διευκόλυνσης τους με εγκατάσταση οδηγού τυφλών η σημερινή κατάσταση του χώρου με υψομετρικές διαφορές, τακτικά εμπόδια σε πεζοδρόμια και παρακείμενα του οδηγού τυφλών καθιστά την πανεπιστημιούπολη ανεπαρκή και την διέλευση της αδύνατη. Η πανεπιστημιούπολη εως και σήμερα χρησιμοποιείται σαν κάθετος άξονας ο οποίος συνδέει τους δρόμους Αγίου Δημητρίου και Εγνατία κάτι που συντελεί σε περιστασιακό φόρτο και αύξηση της ταχύτητας διέλευσης οχημάτων σε μια περιοχή που φιλοξενεί καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας μεγάλο αριθμό πεζών. Κάτι τέτοιο οδηγεί σε αύξηση της επικινδυνότητας για τους πεζούς και φυσικά μείωση της οδικής ασφάλειας. Στο παράδειγμα της Θέρμης με την εφαρμογή μέτρων μείωσης ταχύτητας είχαμε μείωση της ταχύτητας διέλευσης κάτι που αναμένεται να συμβεί και στην περίπτωση της πανεπιστημιούπολης. Παρά την μείωση της ταχύτητας οι κάτοικοι και οι εργαζόμενοι που συμμετείχαν στο ερωτηματολόγιο είναι στην πλειοψηφία τους ικανοποιημένοι και υποστηρίζουν την εφαρμογή παρόμοιων μέτρων και αλλού. Η πανεπιστημιούπολη με τη σημερινή μορφή της φιλοξενεί μεγάλο αριθμό σταθμευμένων οχημάτων κάτι που σε περίπτωση χαρακτηρισμού της ως ζώνη Woonerf θα δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα σε όσους την έχουν ως προορισμό λόγω έλλειψης εναλλακτικού χώρου ίδιας χωρητικότητας. Μέλλουσα απελευθέρωση στο κοινό της γραμμής μετρό Νέος Σιδηροδρομικός σταθμός Χαριλάου μέσω Εγνατίας και η πρόβλεψη στάσης στην πανεπιστημιούπολη ίσως λύσει σοβαρά το θέμα συνωστισμού σταθμευμένων οχημάτων. Η ύπαρξη νοσοκομείου μέσα στην πανεπιστημιακή κοινότητα δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα στην επιβολή μέτρων ρύθμισης ταχύτητας τουλάχιστον στον δρόμο που περνά μπροστά από το νοσοκομείο και εξυπηρετεί τα οχήματα άμεσης δράσης (ασθενοφόρα). Επιβολή εξαίρεσης σε αυτόν τον δρόμο αποτελεί παραβίαση των κανονισμών της ζώνης. Συνεπώς αυτό το κομμάτι απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση. Η ανακήρυξη της πανεπιστημιούπολης σε ζώνη ήπιας κυκλοφορίας η ακόμη καλύτερα σε ζώνη woonerf θα προσδώσει νέα εικόνα στο πανεπιστήμιο και θα αλλάξει τη συνολική του εικόνα ως ίδρυμα και εντός της χώρας αλλά και εκτός αποκτώντας αέρα Ευρώπης στην οποία και ανήκει Προτάσεις Βασιζόμενη στα παραπάνω οι προτάσεις μου σχετικά με την πανεπιστημιούπολη του Α.Π.Θ. είναι οι εξής : Σε ότι αφορά την υπάρχουσα κατάσταση της πανεπιστημιούπολης 17

21 1) Αφαίρεση εμποδίων, εξέταση του τύπου αστικού εξοπλισμού και επανατοποθέτηση του 2) Εφαρμογή μέτρων ρύθμισης της ταχύτητας μέσα στον χώρο της πανεπιστημιούπολης με εξαίρεση την οδό που εξυπηρετεί το νοσοκομείο ο οποίος απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση. 3) Αύξηση των μέτρων ελέγχου των δικαιούχων εισόδου οχημάτων στην πανεπιστημιούπολη. 4) Αύξηση της αστυνόμευσης στην πανεπιστημιούπολη με σκοπό την επιβεβαίωση της τήρησης των προβλεπόμενων ταχυτήτων και περιορισμού των χώρων στάθμευσης στους προβλεπόμενους. 5) Εφαρμογή οικονομικής ποινής στους παραπάνω παραβάτες. Τα παραπάνω αποτελούν παροδικές λύσεις διευκόλυνσης της συνύπαρξης πεζών και οχημάτων μέσα στο χώρο της πανεπιστημιούπολης. Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω όμως κρίνεται σκόπιμη η επίσημη ανακήρυξη της πανεπιστημιούπολης ως ζώνη woonerf. Συνεπώς μακροσκοπικά προτείνονται τα εξής: 1) Έναρξη εμπεριστατωμένης και επίσημης έρευνας σχετικά με τη δυνατότητα δημιουργίας ζώνης woonerf εντός της πανεπιστημιούπολης. 2) Κατάθεση επίσημης πρότασης στην πρυτανεία του πανεπιστημίου και συνεργασία της στην διεκπεραίωση του έργου. 3) Ενημέρωση των εργαζομένων, φοιτητών και άλλων χρηστών της πανεπιστημιούπολης σχετικά με τα οφέλη ανακήρυξης του campus σε ζώνη ήπιας κυκλοφορίας. Φυσικά όλα τα παραπάνω είναι σε θεωρητικό επίπεδο καθώς δεν έχει διεξαχθεί επίσημη έρευνα και φυσικά προαπαιτείται ανασχεδιασμός της πανεπιστημιούπολης έτσι ώστε να μπορεί να υποστηρίξει τις προδιαγραφές μια ζώνης woonerf όπως υψομετρική εξίσωση οδών και πεζοδρομίων. 18

22 6. Βιβλιογραφία [1] : [2] : /pub6/02_diplomatiki.pdf [3] : Διάλεξη <<Κυκλοφοριακή τεχνική με στοιχεία Οδοποιίας>>, Δρ. Δημήτριος Ναλμπάντης [4] : [5] : [6] : [7] : [8] : Εφραιμίδου Ε., Ιορδανόπουλος Π. <<Αξιολόγηση της εφαρμογής Μέτρων Ήπιας κυκλοφορίας σε αστικές περιοχές. Η περίπτωση της Θέρμης. >> Διπλωματική εργασία, Θεσσαλονίκη Ιούλιος 2008 [9] : Αϊσεγκιούλ Ι., Κουτσίδου Χ. << Η προσβασιμότητα των Α.Μ.Ε.Α. στους ελεύθερους χώρους του Α.Π.Θ. και δημιουργία συστήματος GIS>> Διπλωματική εργασία, Θεσσαλονίκη Οκτώβριος 2010 [10] : 19