ΔΙΑΙΤΑ ΦΥΤΟΦΑΓΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΡΟΦΗΜΑΤΑ ΣΟΓΙΑΣ, ΡΥΖΙΟΥ, ΑΜΥΓΔΑΛΟΥ

Transcript

1 ΔΙΑΙΤΑ ΦΥΤΟΦΑΓΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΡΟΦΗΜΑΤΑ ΣΟΓΙΑΣ, ΡΥΖΙΟΥ, ΑΜΥΓΔΑΛΟΥ Σμαραγδή Φεσσάτου Παιδίατρος Παιδογαστρεντερολόγος Διευθύντρια ΕΣΥ Γ Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική Νοσοκομείο «ΑΤΤΙΚΟΝ»

2

3

4 «Θέλω να μεγαλώσω το παιδί μου με χορτοφαγική δίαιτα» Είδος «χορτοφαγικής» δίαιτας ;

5 Χορτοφαγία - Ορισμός Η αποφυγή τροφών που προέρχονται από ζωικά προϊόντα και η αντικατάστασή τους από φυτικές τροφές όπως λαχανικά, φρούτα, δημητριακά, όσπρια και ξηρούς καρπούς Πολλές διαφορετικές δίαιτες

6 Τύποι ειδικής δίαιτας Αυστηρά χορτοφαγική (vegans) Γαλακτο-αυγο-χορτοφαγική (lacto-ovo-vegetarians) Γαλακτο-χορτοφαγική (lacto-vegetarians) Αυγο-χορτοφαγική (ovo-vegetarians) Φρούτα, λαχανικά, όσπρια, δημητριακά, ξηροί καρποί Και αυγά, γαλακτοκομικά Και γαλακτοκομικά Και αυγά

7 Τύποι ειδικής δίαιτας Ιχθυο-χορτοφαγική (pesco-vegetarians) Πουλερικο-χορτοφαγική (pollovegetarians) Φρουτοφαγική (fruitarians) Μακροβιοτική (macrobiotic) Δίαιτα ωμών τροφών (raw food diet) Μερικώς χορτοφαγική (semi-vegetarians) Και ψάρι Μπορεί αυγά και γαλακτοκομικά Και πουλερικά Φρούτα, ξηροί καρποί, σπόροι, μερικά λαχανικά Έμφαση σε δημητριακά ολικής άλεσης (κυρίως καστανό ρύζι), λαχανικά, μερικά φρούτα, όσπρια και φύκια, μπορεί ψάρι 1-2 φορές την εβδομάδα Φρούτα, ξηροί καρποί, σπόροι, λαχανικά Περιστασιακά πουλερικά, ψάρι, κρέας, αυγά, γαλακτοκομικά

8 Επιλογή ειδικής δίαιτας 2-9% γενικού πληθυσμού (εξαίρεση την Ινδία όπου το 1/3 του πληθυσμού είναι χορτοφάγοι) Ανατολική Ευρώπη και η Νότια Αμερική <1% 10% αυτών, αυστηρά χορτοφάγοι (vegan)

9 Γιατί η επιλογή αυτή ; Ενδιαφέρον για τη σωματική υγεία Οικολογικοί λόγοι Θρησκευτικές/ηθικές πεποιθήσεις Οικονομικοί λόγοι

10 Ενδιαφέρον για τη Σωματική υγεία: Xορτοφαγικές δίαιτες: κορεσμένο λίπος, χοληστερόλη, ζωική πρωτεΐνη σύμπλοκοι υδατάνθρακες, φυτικές ίνες, μαγνήσιο, κάλιο, φυλλικό, βιτ C και Ε, φυτοχημικά

11 Ενδιαφέρον για τη Σωματική υγεία Χαμηλότερα ποσοστά: Παχυσαρκίας Υπέρτασης ΣΔ τύπου 2 Στεφανιαίας νόσου Καρκίνου

12 Χορτοφαγική δίαιτα & ΔΜΣ Χαμηλότερο ΒΣ: 7,6 kg άνδρες 3,3 kg γυναίκες Χορτοφάγα παιδιά πιο αδύνατα Η διαφορά του ΔΜΣ ανάμεσα σε χορτοφάγα και μη χορτοφάγα, γίνεται μεγαλύτερη κατά τη διάρκεια της εφηβείας Amit V, et al. Paediatr Child Health 2010

13 Χορτοφαγική δίαιτα & Σακχαρώδης διαβήτης 2 Μειωμένος κίνδυνος εμφάνισης ΣΔ τύπου 2 (50%) H κατανάλωση κρέατος και επεξεργασμένων προϊόντων του, αποτελεί παράγοντα κινδύνου για ΣΔ ανεξάρτητο από τον ΔΜΣ. Yokoyama Y, et al Cardiovasc Diagn Ther. 2014

14 Χορτοφαγική δίαιτα & Καρδιαγγειακή νόσος Χαμηλότερος κίνδυνος για καρδιαγγειακά νοσήματα (30-60%) Χαμηλότερη συστολική και διαστολική ΑΠ Καρδιαγγειακή νόσος σε ηλικία 55 ετών: χορτοφάγοι 6% κρεατοφάγοι 18% Χαμηλότερα επίπεδα ολικής χοληστερόλης (7-27%) και LDL (9-35%) Yokoyama Y, et al. JAMA Intern Med

15 Χορτοφαγική δίαιτα και Καρκίνος Μείωση 30% του συνολικού αριθμού περιστατικών καρκίνου κίνδυνο για καρκίνο παχέος εντέρου, στοματικής κοιλότητας, οισοφάγου, στομάχου, προστάτη, μαστού και πνεύμονα Huang T, et al. Ann Nutr Metab

16 Επιλογή χορτοφαγίας για Οικολογικούς λόγους Κτηνοτροφία: Κατανάλωση 40% δημητριακών Παραγωγή αμμωνίας (60%), μεθανίου (40%), CO2 (20%) Μόλυνση νερού Αντοχή στα αντιβιοτικά

17 Επάρκεια χορτοφαγικής δίαιτας Ενέργεια Πρωτεΐνη Απαραίτητα λιπαρά οξέα Βιταμίνη Β12 Σίδηρο, ασβέστιο, ψευδάργυρο

18 Επάρκεια σε ενέργεια Γαλακτο-αυγο-χορτοφαγική δίαιτα: ικανοποιητική αύξηση και ανάπτυξη, από τη βρεφική μέχρι την ενήλικη ζωή Aυστηρά χορτοφαγική: παιδιά υπολείπονται σε βάρος και ύψος, αλλά εντός των φυσιολογικών ορίων αύξησης Golden NH, Abrams SA. Pediatrics. 2014;

19 Επάρκεια σε ενέργεια Φρουτοφαγική/Ωμών τροφών/ Μακροβιοτική: υπολείπονται σημαντικά σε ενέργεια, μικρο- και μακροθρεπτικά συστατικά Ακατάλληλες σε βρέφη, παιδιά και εφήβους

20 Επάρκεια σε πρωτεΐνη Ο βαθμός αξιοποίησης πρωτεΐνης που προσλαμβάνεται από τον οργανισμό εκφράζεται με τη «διορθωμένη ως προς την πεπτικότητα βαθμολογία αμινοξέων» (PDCAAS, Protein Digestibility Corrected Amino Acid Score). Μια τροφή αξιοποιείται πλήρως όταν έχει PDCAAS 1,00

21 Τιμές PDCAAS (Protein Digestibility Corrected Amino Acid Score) για πρωτεΐνες διαφόρων τροφών. Πηγή πρωτεΐνης PDCAAS Γάλα, τυρί 1,00 Λεύκωμα Αυγού 1,00 Μοσχάρι 0,92 Ψάρι 0,92 Σόγια 0,91 Φρούτα 0,76 Λαχανικά 0,73 Όσπρια 0,70 Ξηροί καρποί 0,52 Ρύζι 0,44 Αλεύρι ολικής 0,42

22 Επάρκεια σε πρωτεΐνη Οι πρωτεΐνες των φυτικών τροφών είναι χαμηλότερης βιολογικής αξίας: λιγότερο πλούσιες σε απαραίτητα αμινοξέα, απορροφώνται σε μικρότερο ποσοστό Oι χορτοφάγοι πρέπει να προσλαμβάνουν ημερησίως υψηλότερα ποσά πρωτεΐνης κατά 15%-35% J Acad Nutr Diet. 2015

23 Επάρκεια σε πρωτεΐνη Όλα τα απαραίτητα αμινοξέα μπορούν να βρεθούν σε φυτικές τροφές, αρκεί να γίνουν οι σωστοί συνδυασμοί Παραδείγματα αλληλοσυμπλήρωσης πρωτεϊνών με διαφορετικές ελλείψεις σε αμινοξέα: α. Σιτηρά με όσπρια β. Όσπρια με σπόρους

24 Συμπληρωματικές φυτικές πρωτεΐνες Λιωμένα ρεβίθια με ταχίνι (λιωμένο σουσάμι Φασόλια σόγιας και ρύζι Ψωμί με φυστικοβούτυρο

25 Επάρκεια σε απαραίτητα λιπαρά οξέα σε ω-6, αλλά σε ω-3 λιπαρά οξέα (εκτός αν περιλαμβάνουν ψάρια ή αυγά) Οι χορτοφάγοι συχνά: μειωμένα επίπεδα των ω-3 δοκοσαεξαενοϊκό-dha και εικοσαπενταενοϊκό οξέος- EPA

26 Επάρκεια σε Β12 Μοναδική πηγή της βιταμίνης Β12 τα προϊόντα ζωικής προέλευσης Τα γαλακτοκομικά περιέχουν μικρότερα ποσά Β12 σε σχέση με το κρέας, το ψάρι ή το αυγό, αλλά με μεγαλύτερη βιοδιαθεσιμότητα

27 Επάρκεια σε Β12 Επιπολασμός ανεπάρκειας στα βρέφη ~ 45% Θηλάζοντα βρέφη αυστηρά χορτοφάγων μητέρων: δυστροφία, αναιμία, ανορεξία, υποτονία, παλινδρόμηση στην κινητική εξέλιξη, 4-6 μήνες μετά τη γέννηση! Παιδιά και έφηβοι 0-33,3% Έγκυες 17-39%, ανάλογα με το τρίμηνο Ενήλικες και ηλικιωμένοι 0-86% European Journal of Clinical Nutrition (2014)

28 Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12 στον ορό δεν αντιπροσωπεύουν πάντοτε ανεπάρκεια και αντίθετα, παρουσία κανονικών ή ακόμη και υψηλών επιπέδων βιταμίνης Β12 στον ορό έχει τεκμηριωθεί με σοβαρή λειτουργική ανεπάρκεια. L.Hannibal et al. Frontiers in Molecular Biosciences: 27 June 2016 Επάρκεια σε Β12 Ο έλεγχος επάρκειας Β12 γίνεται με συνδυασμό μέτρησης Β12, ομοκυστεΐνης και μεθυλμαλονικού οξέος.

29 Επάρκεια σε σίδηρο Ο Fe των φυτικών τροφών απορροφάται σε μικρότερο ποσοστό συγκρινόμενος με το Fe των ζωικών Οι χορτοφάγοι πρέπει να προσλαμβάνουν 1,8 περισσότερες φορές Fe σε σχέση με αυτούς που τρώνε κρέας

30 Ο Fe τροφής είναι διαθέσιμος σε μορφές αίμης και μη- αίμης Fe αίμης: υπάρχει στην αιμοσφαιρίνη και τη μυοσφαιρίνη των ζωικών τροφών. Η ποσότητα του Fe αίμης που προσλαμβάνεται καθημερινά υπολογίζεται σε 10% Αίμη Μη-αίμη Η ποσότητα του Fe μη αίμης που προσλαμβάνεται καθημερινά υπολογίζεται σε 90% Fe μη αίμης: όσπρια, καρύδια, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, αποξηραμένα φρούτα και τρόφιμα εμπλουτισμένα με σίδηρο, όπως ορισμένα δημητριακά. JR. Am J Clin Nutr 2003;78(3 suppl):633s 9S. Ziegler EE, et al. AJCN 2009;90:76 87.

31 Απορρόφηση Fe Fe αίμης: απορροφάται εύκολα και έχει βιοδιαθεσιμότητα. Η απορρόφηση Fe από πηγές αίμης είναι περίπου 25% και δεν επηρεάζεται από διατροφικούς παράγοντες. Βοηθά απορρόφηση Fe από πηγές μη αίμης Fe μη αίμης: πρέπει να μεταβολιστεί πριν την απορρόφηση. Απορρόφηση ~ 4%. Η παροχή μεγάλων ποσοτήτων Fe σε μορφή που δεν απορροφάται εύκολα, προκαλεί παρέμβαση στην μικροβιοκοινότητα αρνητικές συνέπειες απορρόφησης : ΜΘ, πρωτεΐνες κρέατος, ασκορβικό και κιτρικό οξύ και ζυμωμένα φυτικά προϊόντα, απορρόφησης : κακάο, πολυφαινόλες, τανίνες, φυτικές-διαιτητικές ίνες, ασβέστιο,γα Thorisdottir AV, et al. Eur J Nutr 2013;52: Krebs NF, et al. J Pediatr 2013;163:

32 Επάρκεια σε σίδηρο Γενικά, οι χορτοφάγοι έχουν το ίδιο ποσοστό σιδηροπενικής αναιμίας σε σχέση με τους μη χορτοφάγους αλλά, μεγαλύτερο ποσοστό σιδηροπενίας Μελέτες δείχνουν υψηλά ποσοστά σιδηροπενικής αναιμίας σε χορτοφάγα παιδιά (20%-40%) Ann Nutr Metab 2017

33 Επάρκεια σε ψευδάργυρο 50% από ζωικές πηγές Μικρότερη βιοδιαθεσιμότητα στις χορτοφαγικές δίαιτες Μητρικός θηλασμός δεν καλύπτει μετά την ηλικία των 6-7 μηνών Κλινικά έκδηλη ανεπάρκεια ψευδαργύρου δεν παρατηρείται στις ανεπτυγμένες χώρες

34 Επάρκεια σε ασβέστιο Οι γαλακτο-αυγο-χορτοφάγοι προσλαμβάνουν ικανοποιητικό έως υψηλό ποσό Ca Οι αυστηρά χορτοφάγοι λαμβάνουν ποσό Ca μικρότερο από τη συνιστώμενη ημερησία δόση Αυξημένος κίνδυνος (30%) καταγμάτων σε αυστηρά χορτοφάγους ενήλικες (πρόσληψη Ca <500 mg/ημέρα) Χαμηλότερη οστική μάζα σε αυστηρά χορτοφάγα παιδιά και εφήβους

35 Αυστηρή χορτοφαγία: Επικίνδυνη για τα βρέφη;

36 Ανεπάρκεια της B12 βρέφος 9 μηνών

37 Ανεπάρκεια της B12 βρέφος 5 μηνών.δεν έπαιρνε Β12 στη γαλουχία!

38 Ανεπάρκεια Β12 Βρέφος 10 μηνών Υπομυελίνωση Μερικές φορές μη αναστρέψιμες βλάβες!

39 Προσοχή σε εφήβους! Η έναρξη χορτοφαγικής δίαιτας μπορεί να υποκρύπτει διαταραχές πρόσληψης τροφής (eating disorders)

40 Τι λένε οι Ειδικοί για τις χορτοφαγικές δίαιτες στα παιδιά ; Μία καλά ισορροπημένη χορτοφαγική δίαιτα μπορεί να ικανοποιήσει τις διατροφικές ανάγκες του ανθρώπου από τη βρεφική μέχρι την ενήλικη ζωή (AAP, Academy of Nutrition and Dietetics, Canadian Paediatric Society) Μπορούν να προωθήσουν την ομαλή ανάπτυξη με διαιτολογική καθοδήγηση των μητέρων και τα απαραίτητα συμπληρώματα Βιταμίνη Β12, Β2, A και D και Fe κατά την εγκυμοσύνη και την γαλουχία Στα μη θηλάζοντα βρέφη χορηγείται φόρμουλα με βάση τη σόγια (ESPGHAN) Van Winckel M, et al. Eur J Pediatr 2011;170: M Fewtrell et al. JPGN 2017;64:

41 Φυτικά ροφήματα

42 Τα ροφήματα παράγονται με την κατεργασία του φυτικού υλικού στο νερό. Τα φυτικά υλικά ομογενοποιούνται και υφίστανται θερμική κατεργασία για να βελτιωθεί η αιώρηση των σωματιδίων και να αυξηθεί η διάρκεια ζωής. Είναι κατασκευασμένα για να μοιάζουν οπτικά με το αγελαδινό γάλα και συχνά περιλαμβάνουν τη λέξη «γάλα» στο όνομα του

43 Οι πωλήσεις γάλακτος-γαλακτοκομικών προϊόντων μειώθηκαν κατά 7% το 2015 (17,8 δισ δολάρια) και αναμένεται να μειωθούν κατά 11% έως το 2020 Αντίθετα η κατανάλωση αυξάνεται αλματωδώς στα ροφήματα... εκτός από τη σόγια που το 2010 είχε 53%, ενώ το 2015 μόνο το 22%

44 Ροφήματα και αγορά $1.7 bn ΗΠΑ το 2014 το $1.1bn αφορά το ρόφημα αμυγδάλου 46% πρόβλεψη αύξησης κατανάλωσης : 30% των ενηλίκων καταναλώνουν ρόφημα αμυγδάλου, 23% σόγια, 14% ρυζιού

45 Στην Ευρώπη

46 Οι λόγοι κατανάλωσης είναι για την υγεία της καρδιάς (29%) και απώλεια βάρους (23%). Ο πιο συχνός ιατρικός λόγος είναι η ΑΓΑ 69% των καταναλωτών πιστεύουν ότι τα ροφήματα είναι υγιεινά για τα παιδιά σε σύγκριση με 62% που πιστεύει ότι το γάλα είναι υγιεινό για τα παιδιά

47 Σύσταση ροφημάτων

48 Kcal: Ρυζιού πιο κοντά στο ΓΑ, ακολουθεί σόγια, αμυγδάλου Υ/Δ: Ρυζιού το περισσότερο- μειονέκτημα ΟΧΙ λακτόζη (=πρεβιοτικό) Λίπη: Σόγια κυρίως πολυακόρεστα όμως πολύ λίγα (1,8) Αμυγδάλου κυρίως μονοακόραστα όμως λίγα (2) Ρυζιού ελάχιστα (1) Ιχνοστοιχεία (Fe, Zn, Mg): Συνδεδεμένα με ΓΑ (3,5) φυτικές ίνες = βιοδιαθεσιμότητα Πρωτεΐνη: σόγια την περισσότερη, ακολουθεί αμύγδαλο - ρύζι (PDCAAS : 90,6% 54% - 30%)

49 100 γρ ΓΑ = 64 kcal 4,65 γρ Υ/Δ=29% ενέργεια 3,66 γρ λίπη= 46% ενέργεια 3,28 γρ πρωτεΐνη= 21% ενέργεια Αμυγδάλου= 69% της ενέργειας από λίπη Ρύζι= 89% ενέργειας από Υ/Δ φτωχή πηγή πρωτεΐνης Αμυγδάλου= Μονοακόρεστα Σόγια= Πολυακόρεστα Οφέλιμα για την υγεία Σόγια: Παρά την έλλειψη επαρκούς επιστημονικής έρευνας που ποσοτικοποιεί το επίπεδο κινδύνου των φυτοοιστρογόνων για τα βρέφη υποστηρίζεται η κατανάλωση με σύνεση (ενδοκρινικός διαταράκτης;) SV Jargin German Medical Science 2014 J Paediatr Child Health 2003

50 Weight of nutrient per Kcal of energy= θρεπτική πυκνότητα θρεπτικών συστατικών σε σχέση με την ενεργειακή απόδοση και όχι με τη μάζα του τροφίμου πχ Ασβέστιο ΓΑ =1,9 mg Ca/ Kcal, Ασβέστιο σόγια = 0,62 mg Ca/Kcal, Ασβέστιο αμύγδαλο = 0,46 mg Ca/Kcal

51

52 Διαθέσιμο στο:

53 Σοβαρές διατροφικές ανεπάρκειες σε 9 βρέφη με κατανάλωση ακατάλληλων φυτικών γαλάτων Ροφήματα από ρύζι, σόγια, αμύγδαλα, κάστανα 3 παιδιά με υπολευκωματιναιμία και οίδημα 5 παιδιά με αναστολή αύξησης σε βάρος και ύψος 1 παιδί με ανθεκτικό status epilepticus λόγω σοβαρής υπασβεστιαιμίας Arch Pediatr. 2014

54 22 μηνών Θηλασμός για 13 μήνες μετά «γάλα» από ρύζι 1,5 L/ημέρα Kwashiorkor

55 Ραχίτιδα Καθυστέρηση ανάπτυξης Καθυστέρηση ανάπτυξης Αναιμία Μεταβολική αλκάλωση Ραχίτιδα Υπεροξαλουρία Σκορβούτο Nutr Hosp 2017

56 «Made With Luve» = made with lupine protein...ήρθε η ώρα του λούπινου!

57 Συμπεράσματα Οι χορτοφαγικές δίαιτες μπορεί να ικανοποιήσουν τις ανάγκες μόνο αν είναι σωστά σχεδιασμένες (εμπλουτισμένες τροφές ή συμπληρώματα) Γαλακτο-αυγο-χορτοφαγική >αυστηρά χορτοφαγική (ενέργεια, B12, ασβέστιο, ψευδάργυρο, ωμέγα-3) Όσο πιο περιοριστική η δίαιτα και μικρότερη η ηλικία τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος Παρακολούθηση ανάπτυξης/διαιτητικής πρόσληψης, επαγρύπνηση για διαιτητικές ανεπάρκειες ή εκτροπές Σε αυστηρά χορτοφάγα βρέφη, εναλλακτικά του ΜΘ, μπορεί να χορηγηθεί μόνο το ειδικό για βρέφη εμπλουτισμένο γάλα σόγιας

58 Συμπεράσματα Ροφήματα αμυγδάλου, ρυζιού ή άλλα φυτικά «γάλατα» δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά του ΜΘ ή του ειδικού γάλατος για βρέφη Είναι ασαφές αν παρέχουν πλεονεκτήματα έναντι του γάλακτος Η ακατάλληλη αντικατάσταση του γάλακτος με ροφήματα μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές ανεπάρκειες

59 η Μεσογειακή δίαιτα σχετίζεται με καλύτερο διατροφικό προφίλ σε παιδιά και ενήλικες.. Nutrients 2014, The Mediterranean diet and nutritional adequacy: a review

60 Ευχαριστώ για την προσοχή σας