ΔΑΣΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ι Οικονομική ανάπτυξη και προγραμματισμός και η θέση της δασικής πολιτικής

Transcript

1 ΔΑΣΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ι Οικονομική ανάπτυξη και προγραμματισμός και η θέση της δασικής πολιτικής

2 Οικονομική ανάπτυξη Εννοούμε μια μακροπρόθεσμη διαδικασία, με την οποία επιδιώκεται η μεγιστοποίηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος και η οποία οφείλεται στη διεύρυνση της παραγωγικής ικανότητας και παρακολουθείται από τις οικονομικές και εξωοικονομικές διορθωτικές μεταβολές. Ιστορικά διακρίνονται τρεις διαδικασίες οικονομικής ανάπτυξης: α. η κεφαλαιοκρατική β. η σοσιαλιστική γ. εθνική απελευθερωτική Ο βασικός κοινός παράγοντας ανάπτυξης είναι η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, η οποία πετυχαίνεται με τρεις τρόπους: 1. αποταμίευση με σκοπό τις παραγωγικές επενδύσεις 2. τεχνική πρόοδο 3. βελτίωση των οικονομικών δραστηριοτήτων

3 Κεφαλαιοκρατική διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης Η διαδικασία αυτή είναι παλιότερη από τις δυο άλλες και το βασικό χαρακτηριστικό της είναι ο σχηματισμός κεφαλαίου και παραγωγικών επενδύσεων από τη μέση αστική τάξη. Ορισμένη ποσότητα σχηματισμού κεφαλαίου αναλαμβανόταν ή διευκολυνόταν από το Κράτος. Αργότερα, τα κέρδη έγιναν πηγές παραπέρα σχηματισμού κεφαλαίου και αυτοτροφοδοτούμενης διαδικασίας οικονομικής μεγέθυνσης. Η διαδικασία αυτή της κεφαλαιοκρατικής ανάπτυξης ήταν άνιση σε διάφορες χώρες. Στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, οι διεθνείς επενδύσεις κεφαλαίων έγιναν παράγοντες επιτάχυνσης.

4 Όμως με τη δημιουργία μεγάλων κεφαλαιοκρατικών μονοπωλίων, οι κεφαλαιοκράτες των χωρών αυτών έπαυσαν πλέον να ενδιαφέρονται για επενδύσεις ανάπτυξης στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, γιατί τέτοιες επενδύσεις θα κινδύνευαν να καταστούν πηγή συναγωνισμού στην καθιερωθείσα μονοπωλιακή τους θέση. Επομένως, οι επενδύσεις των αναπτυγμένων χωρών απέβλεπαν κυρίως στην εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου τους για να τον χρησιμοποιήσουν ως πρώτη ύλη στις βιομηχανίες των προηγμένων χωρών. Τα κέρδη δε χρησιμοποιούνταν για αξιόλογες βιομηχανικές επενδύσεις.

5 Σοσιαλιστική διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης Τη σοσιαλιστική διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης, την ακολούθησαν η Ρωσία και μερικές άλλες χώρες. Για τις χώρες αυτές μπορούμε να πούμε ότι η κοινωνική επανάσταση άρχισε βασικά με δυο πράξεις: Η πρώτη πράξη ήταν η εθνικοποίηση της υφιστάμενης κεφαλαιοκρατικής βιομηχανίας, εμπορίου, μεταφορών, χρηματοδοτικών οργανισμών και η δημιουργία του σοσιαλιστικού τομέα της οικονομίας.

6 Η δεύτερη πράξη ήταν η αγροτική μεταρρύθμιση, η οποία κατάργησε τις φεουδαρχικές κοινωνικές σχέσεις στη γεωργία, ανακατένειμε το έδαφος μεταξύ των γεωργών, και σε κάποιο στάδιο την συνεταιριστική ανάπτυξη στη γεωργική παραγωγή. Με την επένδυση των αυξανόμενων βιομηχανικών κερδών και της υποχρεωτικής εισφοράς του αγροτικού πληθυσμού άρχισε ο σχηματισμός του παραγωγικού κεφαλαίου σε μεγάλη κλίμακα, το οποίο και κατέστησε δυνατή την οικονομική ανάπτυξη, η οποία έγινε με την πάροδο του χρόνου αυτοτροφοδοτούμενη και συσσωρευτική.

7 Εθνική απελευθερωτική διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης Το πρώτο χαρακτηριστικό είναι ότι το Κράτος και οι δημόσιες επενδύσεις αποτελούν τον πλέον ενεργό και δυναμικό παράγοντα, οικονομικής ανάπτυξης, γιατί δεν υπάρχει επαρκώς αναπτυγμένη κεφαλαιοκρατική μέση τάξη. Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι βασίζεται σε κρατικοποίηση διαφορετικού τύπου από τη σοσιαλιστική, δηλαδή η κρατικοποίηση περιορίζεται συνήθως στο ξένο κεφάλαιο ή σε μέρος αυτού. Επειδή δεν υπάρχουν πολλά πράγματα για να κρατικοποιηθούν, ώστε να συμβάλουν στη διαδικασία συσσώρευσης κεφαλαίου, γι' αυτό γίνεται προσπάθεια να κινητοποιήσει οποιοδήποτε εγχώριο ή ιδιωτικό κεφάλαιο. Συνήθως οι χώρες αυτές χειραφετούνται από την αποικιακή ή ημιαποικιακή εξάρτηση και σ αυτές σημειώνονται και ορισμένης έκτασης αγροτικές μεταρρυθμίσεις.

8 Οικονομικός προγραμματισμός Αρχικά ήταν εφεύρεση της σοσιαλιστικής οικονομίας, αλλά σιγάσιγά εξαπλώθηκε σ' ολόκληρο τον κόσμο. Ως οικονομικό προγραμματισμό εννοούμε ένα σύνολο διατάξεων που έχουν αποφασισθεί για την εκτέλεση κάποιου έργου. Τα βασικά λοιπόν στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα πρόγραμμα είναι, ο σκοπός που επιδιώκεται και τα συγκεκριμένα μέσα που χρειάζονται για την υλοποίηση αυτού του σκοπού. Συνήθως, η διάρκεια ενός τέτοιου προγράμματος είναι πενταετής. Οι μέθοδοι προγραμματισμού είναι τρεις: 1. των οικονομικών ισοζυγίων 2. των μαθηματικών υποδειγμάτων, και 3. της ανάλυσης κόστους-οφέλους.

9 Ως προς τη σχεδίαση των προγραμμάτων διακρίνουμε τρεις φάσεις: 1. την πρόβλεψη της οικονομικής θέσης της οικονομίας, 2. τη σύγκριση των προβλέψεων και τους σκοπούς της οικονομικής πολιτικής, 3. τον υπολογισμό των αλλαγών για την επίτευξη της επιδιωκόμενης πολιτικής. Τα πρόβλημα που αντιμετωπίζει είναι: 1. η κινητοποίηση των παραγωγικών πόρων προς την κατεύθυνση των παραγωγικών επενδύσεων. 2. η κατεύθυνση των επενδύσεων σε κατάλληλες δραστηριότητες.

10 Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την κινητοποίηση των παραγωγικών πόρων είναι οι εξής: 1. αυτή που εφαρμόζεται κυρίως στις σοσιαλιστικές χώρες και συνίσταται στην κρατικοποίηση των βιομηχανικών, εμπορικών και χρηματοδοτικών επιχειρήσεων, όπως είδαμε παραπάνω, τα κέρδη των οποίων χρησιμοποιούνται για παραγωγικές επενδύσεις. 2. αυτή που χρησιμοποιείται στις χώρες εθνικής απελευθέρωσης και συνίσταται στην κρατικοποίηση των φυσικών πόρων που είναι στα χέρια των αλλοδαπών και στη χρησιμοποίηση των κερδών για επενδύσεις. Επίσης, σε χώρες όπου πραγματοποιήθηκε η γεωργική μεταρρύθμιση, η υποχρεωτική συμβολή των χωρικών σε επενδύσεις είναι μια μέθοδος οικονομικής χρηματοδότησης των επενδύσεων. 3. η παρότρυνση των ιδιωτών αποταμιευτών να αναλάβουν παραγωγικές επενδύσεις. 4. η εισαγωγή ξένου κεφαλαίου

11 Προβλήματα προγραμματισμού ανάπτυξης 1. η εξασφάλιση επαρκών επενδύσεων 2. την κατεύθυνση κατανομής των επενδύσεων, η οποία αναλύεται σε τρία επιμέρους προβλήματα: α) το πως θα κατανεμηθούν οι επενδύσεις ώστε να εξασφαλισθεί η ταχύτερη αύξηση της παραγωγής β) η εξασφάλιση ισόρροπης ανάπτυξης στην οικονομία, δηλαδή επίτευξη ισορροπίας μεταξύ των διάφορων τομέων της εθνικής οικονομίας γ) το πως θα εξασφαλισθεί η αποδοτικότητα στη χρησιμοποίηση των πόρων για την οικονομική ανάπτυξη, δηλαδή το πως θ' αποφευχθεί η σπατάλη των πόρων

12 Κατανομή των Επενδύσεων για οικονομική ανάπτυξη Υπάρχουν μέθοδοι που χρησιμοποιούν λίγη εργασία και αυξάνουν ελάχιστα την απασχόληση, πλην όμως επιταχύνουν την αύξηση της παραγωγής και του εθνικού εισοδήματος ή άλλες μέθοδοι που χρησιμοποιούν πολλή εργασία μεν, αλλά επιβραδύνουν την αύξηση της παραγωγής και του εθνικού εισοδήματος. Για την περίπτωση βραχυχρόνιου προγραμματισμού μπορεί να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος που δίνει περισσότερη εργασία, ενώ για μακροχρόνιο προγραμματισμό είναι προτιμότερη εκείνη η μέθοδος που δίνει περισσότερες επενδύσεις για τον παραγωγικό τομέα και τις βιομηχανίες, οι οποίες τελικά οδηγούν στην αύξηση της παραγωγής και στην αύξηση του εθνικού εισοδήματος.

13 Άλλη σημαντική πλευρά του προγραμματισμού αποτελεί η εξισορρόπηση των επενδύσεων και της παραγωγής στους διάφορους τομείς της εθνικής οικονομίας. Γενικά υπάρχουν δυο ειδών εξισορροπήσεις, οι οποίες πρέπει να επιτευχθούν: η μια είναι η φυσική και η άλλη η νομισματική και χρηματοδοτική εξισορρόπηση. Η φυσική εξισορρόπηση συνίσταται στην κατάλληλη αξιολόγηση των σχέσεων μεταξύ επενδύσεων και παραγωγής. Ενώ η νομισματική εξασφαλίζει νομισματική ισορροπία στην οικονομία. Γενικά, το πρόγραμμα της οικονομικής ανάπτυξης έχει δυο πλευρές, το δημόσιο τομέα και τον ιδιωτικό τομέα.

14 Οικονομική ανάπτυξη και θέση της δασικής πολιτικής, αυτή μπορεί να λάβει κάποια προτεραιότητα είτε: 1. Στον καθορισμό των αντικειμενικών σκοπών Η δασοπονία εργάζεται με μακρές συνήθως χρονικές περιόδους, οι δασικές επενδύσεις υποφέρουν γενικά από αναγκαίες πιστώσεις. Παρόλα αυτά όμως, μπορεί η δασική πολιτική να τύχει ιδιαίτερης προσοχής, εξαιτίας των έμμεσων αποτελεσμάτων της, τα οποία δεν μπορούν πάντοτε να εκτιμηθούν σε ποσοτική αξία, αλλά τα οποία μπορούν να εκτιμηθούν σε όρους ποιοτικούς στο μέτρο που η δασική πολιτική είναι συνδεδεμένη: α) με την αγροτική πολιτική, - χρησιμοποίηση των εργατικών χεριών - ισορροπία των εκμεταλλεύσεων - ευεργετικά αποτελέσματα πάνω στη γεωργία β) με την προσαρμογή του τοπίου ως προς τις απαιτήσεις των νέων κοινωνικών διαρθρώσεων της αστικής ζωής, γ) με την οικονομική πολιτική, και δ)) με τις αρχές της οικονομικής ανάπτυξης - σε τεχνικό πεδίο, δηλαδή η αρχή του πόλου ανάπτυξης και - σε ανθρώπινο πεδίο, δηλαδή η αρχή της συναίνεσης.

15 2. Στην εξέταση των μέσων χρηματοδότησης ανάλογα με τις κυριότερες δαπάνες είναι: α) οι δαπάνες συντήρησης (αυτοχρηματοδότηση συνήθως όχι κατώτερο του 10% της ακαθάριστης αξίας των υλοτομιών) β) οι δαπάνες επένδυσης οι οποίες μπορούν να διακριθούν σε: - δαπάνες επένδυσης γενικού ενδιαφέροντος και - δαπάνες μετασχηματισμού ή μεταποίησης.

16 Τα κριτήρια στα οποία βασίζεται η δασική πολιτική είναι: α) το φυσικό κριτήριο (έδαφος), το οποίο βρίσκεται σε στενή σχέση με την προστασία, την οποία παίζουν οι δασοσκεπείς επιφάνειες. β) το οικονομικό κριτήριο (κεφάλαιο) με τη στενή έννοια, το οποίο αποτελεί τη συνάρτηση της παραγωγής των δασοσυστάδων. γ) το κοινωνικό κριτήριο (άνθρωπος-εργασία), το οποίο αντιμετωπίζει τα αποτελέσματα του δάσους επί του επιπέδου ζωής των αγροτικών πληθυσμών και γενικότερα επί της ευημερίας των εν λόγω πληθυσμών. Είναι φανερό ότι μεταξύ των κριτηρίων αυτών υπάρχει μια αλληλεπίδραση.

17 Οι διάφορες δασοσυστάδες καθορίζονται κυρίως σύμφωνα με τη σχετική σπουδαιότητα τους με βάση: α) το οικονομικό κριτήριο (δάση παραγωγής), β) το φυσικό κριτήριο (δάση προστατευτικά, στα οποία περιλαμβάνεται ή έννοια της προστασίας των εδαφών, η συντήρηση του νερού σε ποιότητα και ποσότητα, και ο έλεγχος των χειμάρρων και των χιονολισθήσεων) γ) το κοινωνικό κριτήριο (τα δάση περιπάτου, τα πάρκα των πόλεων, τα δάση τα υποαστικά πλησίον των μεγάλων κατοικημένων συγκροτημάτων, τα δάση αναψυχής της υπαίθρου, που προορίζονται για τη θήρα, το ψάρεμα την άθληση, κλπ.)

18 Η αποδοτικότητα ενός σχεδίου ανάλογα με την τεχνική και την εκτίμηση των ωφελειών και του κόστους, δίνεται γενικά από τη σχέση: [στοιχειώδειςωφέλειες(κέρδος)-συνδυασμένεςδαπάνες(κόστος) ] / κόστος του σχεδίου Εννοείται ότι οι τιμές αυτές, θα αναφέρονται στην ίδια χρονική περίοδο και στην ίδια μονάδα μέτρησης, εντούτοις όμως δημιουργούνται αρκετά προβλήματα: 1. Ποιο είναι το επίπεδο των τιμών προς συγκράτηση για τον υπολογισμό των ωφελειών και των δαπανών; 2. Ποιο είναι το επιτόκιο που προορίζεται για να επαναφέρει τα οφέλη και τις δαπάνες, που ανήκουν σε διαφορετικές περιόδους, σε μια βάση συσχέτισης, που να είναι συγκρίσιμη;

19 3. Ποια προθεσμία θα καθορισθεί μεταξύ της επένδυσης και του τέλους της συλλογής συγκομιδής; 4. Πως θα γίνει η πρόβλεψη των διεξόδων κατανάλωσης για μακροπρόθεσμη περίοδο; 5. Ποια θα είναι η αξία ρευστοποίησης των εγκαταστάσεων κατά την εκπνοή της διάρκειας του σχεδίου; Η μελέτη της αποδοτικότητας δεν προορίζεται στο να δώσει μια απόλυτη αξία, αλλά μόνο στο να εκτιμήσει ένα αριθμητικό δείκτη κατά προσέγγιση, και κυρίως ο σκοπός της είναι να θέσει σε συναγωνισμό περισσότερα σχέδια αποδοτικότητας, ώστε να μπορεί να συντάξει κάποιος τους καταλόγους προτεραιότητας τους.

20 Η εκτίμηση των έμμεσων ωφελειών και αποδοτικότητα ενός σχεδίου Οι έμμεσες ωφέλειες που προέρχονται από τις εργασίες επέκτασης, αποκατάστασης και συντήρησης του δάσους δικαιολογούν δαπάνες, οι οποίες μπορούν να αναληφθούν από: α) τον ιδιώτη ιδιοκτήτη, τη δημόσια Κοινότητα ανθρώπων, μια δημόσια υπηρεσία ή και από το Κράτος ως ιδιοκτήτη δημόσιας περιουσίας ή ιδιωτικής β) το Κράτος ως δημόσια αρχή (εξουσία) και γ) τους οργανισμούς διεθνούς χρηματοδότησης. Ως προς τα πλαίσια μέσα στα οποία μπορούν να υλοποιηθούν τα προγράμματα επέκτασης, αποκατάστασης και συντήρησης του δάσους έχουμε: α) το πλαίσιο του γενικού κρατικού προϋπολογισμού, β) το πλαίσιο κανονικών εκπαιδευτηρίων με συντονισμό των διαφόρων προγραμμάτων, γ) το πλαίσιο ενός σχεδίου οικονομικής ανάπτυξης, δ) το πλαίσιο ενός νόμου για το πρόγραμμα, και ε) το πλαίσιο ενός αυτόνομου δασικού προγράμματος.

21 Άμεση κρατική οικονομική βοήθεια και χρηματοδότηση για την εκτέλεση εργασιών επέκτασης, αποκατάστασης και συντήρησης του δάσους είναι οι εξής: 1) επιχορηγήσεις σε κεφάλαια, που να είναι δάνεια μακροπρόθεσμα με μικρό επιτόκιο και με τη δυνατότητα αναβλητικής πληρωμής κατά τα πρώτα έτη, 2) εκτέλεση εργασιών με πληρωμή του δασικού κεφαλαίου, και 3) έκπτωση του τόκου ή επιμήκυνση της διάρκειας καταβολής των συναφθέντων δανείων με οργανισμούς τραπεζών. Οι πηγές από τις οποίες μπορούν να προέλθουν τα δημόσια αποθεματικά κεφάλαια είναι: 1) εγγεγραμμένες πηγές στον Κρατικό Προϋπολογισμό, 2) πηγές από αυτόνομα αποθεματικά κεφάλαια, 3) πηγές τροφοδοτούμενες από ειδικές Τράπεζες που διαθέτουν κεφάλαια, τα οποία είναι στη διάθεση τους από το Κράτος, και 4) διαθέσιμες πηγές με τη μορφή διεθνούς βοήθειας. Έμμεση κρατική οικονομική βοήθεια και χρηματοδότηση για την επαγγελματική μόρφωση και τη δασική έρευνα

22 Ερωτήσεις - Συζήτηση