Λοιμώξεις στο ευρύτερο νοσοκομειακό περιβάλλον

Transcript

1 Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής Τρίτη 07 Μαΐου η Θεματική Ενότητα Μάθημα: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ Ακαδ. Έτος: Λοιμώξεις στο ευρύτερο νοσοκομειακό περιβάλλον Δρ. Ευτυχία Σ. Ευαγγελίδου ΠΕ Νοσηλεύτρια, MSc, MHSc, PhD, Νοσηλεύτρια Επιτήρησης Λοιμώξεων, Γ.Ν.Νέας Ιωνίας «Κωνσταντοπούλειο Πατησίων» efeva@nurs.uoa.gr efievaggelidou@gmail.com

2 Λοιμώξεις στο ευρύτερο νοσοκομειακό περιβάλλον Ευτυχία Σ. Ευαγγελίδου, ΠΕ Νοσηλεύτρια, MSc, MHSc, PhD, Νοσηλεύτρια Επιτήρησης Λοιμώξεων, Γ.Ο.Ν.Κ. «ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ»

3 Εκπαιδευτικοί Στόχοι Ι, ΘΕ 9 Μετά την ολοκλήρωση της θεματικής ενότητας οι φοιτητές θα γνωρίζουν: ποιες είναι οι λοιμώξεις που μπορούν να προκληθούν από το ευρύτερο νοσοκομειακό περιβάλλον (τροφιμογενείς λοιμώξεις, λοιμώξεις που μεταδίδονται μέσω του νερού, λοιμώξεις που μεταδίδονται από τον αέρα) ποιες είναι οι λοιμώξεις που σχετίζονται με κατασκευαστικές εργασίες

4 Το περιβάλλον του ασθενούς είναι γεμάτο από πιθανές δεξαμενές παθογόνων μικροοργανισμών Οι ασθενείς χρειάζονται καθαρό περοβάλλον για ανάρρωση χωρίς επιπλοκές

5 Νοσοκομειακό Περιβάλλον Οι χώροι των ασθενών πρέπει να καθαρίζονται περιοδικά και μετά από ρύπανση, σύμφωνα με τις οδηγίες της Ε.Ν.Λ. Οι χώροι των ασθενών πρέπει να προστατεύονται από μεγάλη ποσότητα σκόνης Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί παραμένουν στο περιβάλλον κατά το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα της παραμονής των ασθενών στο νοσοκομείο Έχει αποδειχθεί ότι ορισμένα σημεία του περιβάλλοντος αποτέλεσαν δεξαμενές παθογόνων μικροοργανισμών από όπου ξέσπασαν νοσοκομειακές επιδημίες για παράδειγμα φίλτρα αέρα, μονωτικά υλικά ή επιφάνειες Άλλα αντικείμενα όπως λουλούδια, τουαλέτες και ιατρικά απορρίμματα αποικίζονται με παθογόνους μικροοργανισμούς

6 Επιφάνειες Επιφάνειες του νοσοκομειακού περιβάλλοντος έχουν συσχετιστεί με επιδημίες πολυανθεκτικών μικροοργανισμών (π.χ. VRE, MRSA) Έχει παρατηρηθεί ότι το ποσοστό των νοσοκομειακών λοιμώξεων δε διαφέρει σημαντικά μεταξύ μονάδων που απολυμαίνονται και μονάδων που καθαρίζονται με απλά απορρυπαντικά Ο συστηματικός καθαρισμός των επιφανειών με απορρυπαντικά είναι επαρκής στις περισσότερες περιπτώσεις Σε περιπτώσεις επιδημιών που οφείλονται σε ανθεκτικούς μικροοργανισμούς, επιβάλλεται μετά την καθαριότητα και η εφαρμογή απολύμανσης Η απολύμανση των επιφανειών δεν αντικαθιστά τα μέτρα ελέγχου για τον περιορισμό μιας επιδημίας

7 Τουαλέτες νοσοκομείων Η λήψη καλλιεργειών από τις τουαλέτες των νοσοκομείων έδειξε χαμηλή συσχέτιση αυτών με την επίπτωση νοσοκομειακών λοιμώξεων Εξαίρεση αποτελούν μονάδες χρονίως πασχόντων, με ασθενείς με νοητική στέρηση, μικρά παιδιά ή άτομα με νευρολογικές αναπηρίες, όπου δύναται να δημιουργηθεί σημαντικού βαθμού ρύπανση με κόπρανα, με αποτέλεσμα διασταυρούμενες λοιμώξεις μεταξύ των ασθενών Επιβάλλεται απολύμανση των νοσοκομειακών αποχωρητηρίων και της λεκάνης

8 Άνθη και φυτά Το νερό στο οποίο τοποθετούνται τα άνθη μπορεί να αποικιστεί με μεγάλο αριθμό αποικιών παθογόνων μικροοργανισμών όπως Acinetobacter spp, Klebsiella spp, Enterobacter spp, Pseudomonas spp, Serratia marcenscens και Flavobacterium Τα άνθη και οι γλάστρες πρέπει να αποφεύγονται στα δωμάτια των ανοσοκατασταλμένων ασθενών και στις μονάδες εντατικής θεραπείας Στα υπόλοιπα τμήματα οι ασθενείς δεν επιτρέπεται να έρχονται σε επαφή με αυτά, ενώ η φροντίδα τους γίνεται από το βοηθητικό προσωπικό με τη χρήση γαντιών

9 Ακάθαρτος ιματισμός Κάθε ασθενής πρέπει να έχει στην κλίνη του καθαρό ιματισμό Τα κλινοσκεπάσματα απολυμαίνονται λόγω του γεγονότος ότι οι χειρισμοί του ήδη χρησιμοποιημένου ιματισμού αυξάνει τη συγκέντρωση μικροοργανισμών που μεταδίδονται μέσω του αέρα Ο ακάθαρτος ιματισμός των κλινών πρέπει να υφίσταται τους λιγότερο δυνατούς χειρισμούς και με όσο γίνεται λιγότερες αναδεύσεις Ο ιματισμός που έχει λερωθεί με αίμα ή άλλα βιολογικά υγρά πρέπει να τοποθετείται και να μεταφέρεται σε σάκους που να αποκλείουν τη διαρροή

10 Κατασκευαστικά Έργα Συσχέτιση μεταξύ των κατασκευαστικών εργασιών και μυκητιασικών λοιμώξεων Χρειάζονται προσεκτικά μέτρα ελέγχου κατά τη διάρκεια εκτέλεσης κατασκευαστικών έργων για την πεόληψη δυνητικών λοιμώξεων, όπως η ανέγερση φυσικών εμποδίων, η προσωρινή διακοπή της λειτουργίας του συστήματος εξαερισμού Ορισμός χώρων όπου θα κινούνται οι εργαζόμενοι στη διάρκεια εκτέλεσης κατασκευαστικών έργων, οι οποίοι θα είναι διαφορετικοί από του χώρους των ασθενών και των εργαζομένων στο νοσοκομείο Λήψη των απαραίτητων μέτρων/φραγμών ανάλογα με το είδος των οικοδομικών εργασιών και του βαθμού επικινδυνότητας των χώρων εκτέλεσης των εργασιών

11 Κατασκευαστικά Έργα «ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ»

12 Υγειονομικά απόβλητα Τα επικίνδυνα απόβλητα υγειονομικών μονάδων πρόερχονται από ασθενείς που βρίσκονται σε συνθήκες απομόνωσης, από εργαστήρια, από το παθολογοανατομικό εργαστήριο και άλλα Πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι εργασίες διαχείρισης αποβλήτων υγειονομικών μονάδων Τα αιχμηρά αντικείμενα, το αίμα και τα παράγωγα αυτού θεωρούνται και αντιμετωπίζονται ως μολυσματικά Δεν αναφέρεται βιβλιογραφικά συσχέτιση διαχείρισης αποβλήτων υγειονομικών μονάδων και επίπτωσης νοσοκομειακών λοιμώξεων σε ασθενείς Το προσωπικό που χειρίζεται απόβλητα υγειονομικής μονάδας πρέπει να είναι ενημερωμένο και εκπαιδευμένο για τους πιθανούς κινδύνους

13 Πιθανές δεξαμενές λοιμογόνων παραγόντων στο περιβάλλον και τρόποι ελέγχου Χώροι ασθενών φίλτρα αέρος περιοδική αντικατάσταση των ακάθαρτων φίλτρων (Aspergillus) ψευδοροφές ανέγερση προστατευτικών εμποδίων κατά τις ανακατασκευές (Rhizopus) στρώματα αέρος τήρηση των οδηγιών του κατασκευαστή στρώματα χρήση άθικτου πλαστικού καλύματος, απολύμανση από ασθενή σε ασθενή (Pseudomonas, Acinetobacter)

14 Πιθανές δεξαμενές λοιμογόνων παραγόντων στο περιβάλλον και τρόποι ελέγχου Λουτρά Καταιωνιστήρες δε χρειάζονται προφυλάξεις (Pseudomonas) Νιπτήρες χρήση διαφορετικών νιπτήρων για πλύσιμο και για απόρριψη μολυσμένων υγρών (Pseudomonas) Μπανιέρες, κάδοι προσθήκη μικροβιοκτόνου στο νερό, ξέβγαλμα και απολύμανση μετά τη χρήση (Pseudomonas)

15 Πιθανές δεξαμενές λοιμογόνων παραγόντων στο περιβάλλον και τρόποι ελέγχου Συνήθης Ιατρικός Εξοπλισμός Ηλεκτρόδια ΗΚΓράφου απολύμανση μετά τη χρήση ή χρήση κεφαλών μιας χρήσεως (S.aureus, gram (-) βακτηρίδια) Στηθοσκόπια απολύμανση με διαλύματα ισοπροπυλικής αλκοόλης 70% ή διαλύματος χλωρεξιδίνης (Staphylococcus) Ηλεκτρονικά θερμόμετρα κάλυψη της μύτης, απολύμανση καθημερινά και όταν είναι μακροσκοπικά λερωμένα, σε ασθενή με γνωστό λοιμώδες μεταδοτικό νόσημα πρέπει να υπάρχει αποκλειστικός εξοπλισμός εντός του θαλάμου του ασθενούς (Cl.difficile) Ελαστικοί επίδεσμοι αποφυγή σε ανοσοκατασταλμένους και σε δέρμα με λύσεις συνεχείας (Ζυγομύκητες)

16 Τρόφιμα Το κρέας και άλλες τροφές ζωϊκής προέλευσης, είναι συχνά μολυσμένες με παθογόνους μικροοργανισμούς Τα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά μπορεί να περιέχουν παθογόνους μικροοργανισμούς ή τοξίνες Το νερό μπορεί να μολυνθεί από κόπρανα ανθρώπου ή ζώου. Τα ψάρια, τα οστρακοειδή ή οποιαδήποτε τροφή συλλέχθηκε από μολυσμένο νερό μπορεί να είναι μολυσμένη Η κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων οδηγεί συχνά σε εκδήλωση εντερικής νόσου, η οποία όμως στα βρέφη μπορεί να καταστεί μοιραία Τα μολυσμένα τρόφιμα μπορούν να προκαλέσουν νόσους όπως η φυματίωση των βοοειδών, η βρουκέλλωση και η εχινοκοκκίαση. Οι τοξίνες της αλλαντίασης μπορεί να προκαλέσουν παράλυση

17 Βρουκέλλωση Ανθρωποζωονόσος με παγκόσμια κατανομή που προκαλείται από Gram αρνητικούς κοκκοβάκιλους του γένου Brucella 7 είδη βρουκέλλας έχουν ταυτοποιηθεί: 1. Brucella melitensis (αιγοπρόβατα), 2. B. abortus (βοοειδή), 3. B. canis (σκύλος), 4. B.sui (χοίρος), 5. B.maris (θαλάσσια θηλαστικά), 6. B.ovis (πρόβατα), 7. B. neotomae (αρουραίος)

18 Βρουκέλλωση Στην Ελλάδα όλες σχεδόν οι νοσήσεις οφείλονται στην B. melitensis, με σποραδικές αναφορές B.abortus και B. suis, ενώ δεν υπάρχουν αναφορές για B.canis Η Ελλάδα παραμένει στη λίστα των 25 χωρών με την υψηλότερη επίπτωση παγκοσμίως νέες περιπτώσεις ετησίως παγκοσμίως Τεκμηρίωση διάγνωσης: απομόνωση βρουκέλλας σε καλλιέργεια αίματος ή άλλου υλικού (μυέλός οστών, ΕΝΥ,ήπαρ, οστό) + ορολογικές μέθοδοι Θεραπεία: χορήγηση αντιμικροβιακών, ενώ στο 15% των ασθενών με εντοπισμένη νόσο απαιτείται και χειρουργική επέμβαση

19 Βασικά μέτρα προστασίας από τροφιμογενή νοσήματα Καλό μαγείρεμα των ύποπτων τροφών, ιδιαίτερα αμέσως πριν την κατανάλωσή τους Φύλαξη της έτοιμης τροφής σε κατάλληλη θερμοκρασία Προφύλαξη από έντομα, τρωκτικά και άλλα ζώα Επαναθέρμανση παλιάς τροφής πριν την κατανάλωση Αποφυγή διασταυρούμενης μόλυνσης κατά τη φύλαξη ή την προετοιμασία Διατήρηση της επιφάνειας εργασίας καθαρής Αυστήρη τήρηση των κανόνων προσωπικής υγιεινής (ιδιαίτερα τήρηση των κανόνων ορθής υγιεινής των χεριών) Εκπαίδευση των ατόμων που χειρίζονται τρόφιμα αναφορικά με την επιθεώρηση, το χειρισμό, την αποθήκευση, την προετοιμασία και το σερβίρισμα Τήρηση των Αρχών Καλής Πρακτικής των Κατασκευαστών (Good Manufacturing Practices) και του Συστήματος Ανάλυσης του Κρίσιμου Σημείου Κινδύνου (Hazard Analysis Critical Control Point System, HACCP)

20 Νερό Επειδή το νερό του νοσοκομείου δεν είναι στείρο, μπορεί να αποτελέσει πηγή νοσοκομειακών λοιμώξεων Το πόσιμο νερό του νοσοκομίου πρέπει να έχει <1 κολοβακτηρίδιο/100 ml Υψηλά επίπεδα βακτηριδίων στο νερό του νοσοκομείου, το νερό των διαλυμάτων, τις βρύσες, τους νιπτήρες, τους καταιωνιστήρες των ντους έχουν συχετιστεί με επιδημίες ή αποικισμό των χεριών Ο αποικισμός του νερού στο νοσοκομείο από παθογόνους μικροοργανισμούς έχει συσχετιστεί με τη νόσο των λεγεωναρίων Ακόμη και μια τεκμηριωμένη περίπτωση νοσοκομειακής μετάδοσης νόσου των λεγεωναρίων, απαιτεί επιδημιολογική και περιβαλλοντική έρευνα για την πηγή, συμπεριλαμβανομένης και της παροχής νερού Χρήση αποστειρωμένου νερού για το ξέπλυμα των νεφελοποιητών και άλλων παρόμοιων αναπνευστικών συσκευών

21 Νερό Πολλά βακτήρια έχουν επιβιώσει στο νερό και έχουν συνδεθεί με νοσοκομειακές λοιμώξεις: Pseudomonas aeruginosa Burkholderia cepacia Serratia marcenscens Citrobacter freundii Clostridium difficile Acinetobacter baumani Flavobacterium meningosepticum Aeromonas hydrophilla άτυπα μυκοβακτηρίδια Legionella spp

22 Νερό Πολλά βακτήρια έχουν επιβιώσει στο νερό και έχουν συνδεθεί με νοσοκομειακές λοιμώξεις: Pseudomonas aeruginosa Burkholderia cepacia Serratia marcenscens Citrobacter freundii Clostridium difficile Acinetobacter baumani Flavobacterium meningosepticum Aeromonas hydrophilla άτυπα μυκοβακτηρίδια Legionella spp Πνευμονία Ωτίτιδα Κυτταρίτις ρινικού διαφράγματος Βακτηριαιμία Θυλακίτιδα Δερματικές λοιμώξεις Διάρροια