Περιβαλλοντικός έλεγχος. Περιβαλλοντική διερεύνηση στο πλαίσιο διερεύνησης επιδημιών. Διεξαγωγή περιβαλλοντικής διερεύνησης

Transcript

1 Περιβαλλοντικός έλεγχος Περιβαλλοντική διερεύνηση στο πλαίσιο διερεύνησης επιδημιών Ο έλεγχος του περιβάλλοντος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τομείς δραστηριότητας της Δημόσιας Υγείας. Ελένη Τριανταφύλλου Πρόγραμμα εκπαίδευσης στην επιδημιολογική επιτήρηση και διερεύνηση επιδημιών ΚΕΕΛΠΝΟ ΕΣΔΥ, 008 Άψυχο περιβάλλον Νερό, τροφή, αέρας, κατοικία, εργασία κ.α Έμψυχο περιβάλλον Ζώα, έντομα, τρωκτικά, αρθρόποδα κ.α Κοινωνικό περιβάλλον Φτώχεια, ανεργία, κοινωνικός αποκλεισμός κ.α Περιβαλλοντικός έλεγχος Περιβαλλοντικός έλεγχος (περιβαλλοντική διερεύνηση) σε τροφιμογενείς επιδημίες Σημαντικός παράγοντας στην πρόληψη και αντιμετώπιση των νοσημάτων Λοιμώδη νοσήματα Μη μεταδοτικά νοσήματα Επαγγελματικές ασθένειες Έκτακταοξέασυμβάντα Επιδημίες Η εξασφάλιση υγιεινού περιβάλλοντος είναι ευθύνη της πολιτείας και του κράτους. Άμεσος στόχος Προσδιορισμός ειδικών παραγόντων που πιθανόν συνέβαλαν στην εκδήλωση της επιδημίας Επιβεβαίωση των παραγόντων (εργαστηριακά) Σκοπός του ελέγχου Προσδιορισμός των αιτίων της επιδημίας Προσδιορισμός της πηγής μόλυνσης Λήψη μέτρων για την διακοπή περαιτέρω μόλυνσης Διακοπή παραγωγής και πώλησης μολυσμένου τροφίμου Απόσυρση τροφίμου από την αγορά Διεξαγωγή περιβαλλοντικής διερεύνησης Επιτόπιος υγειονομικός έλεγχος Επιτόπιος υγειονομικός έλεγχος Έλεγχος συστήματος HACCP Εκτίμηση κινδύνου εμπλεκομένων τροφίμων Δειγματοληψία τροφίμων και νερού Συλλογή κοπράνων από χειριστές τροφίμων Κτηριακές εγκαταστάσεις Εξοπλισμός (σκεύη, ψυγεία, φούρνοι, θερμοθάλαμοι) Πρώτες ύλες προέλευση - ασφάλεια Αποθήκευση Αποχέτευση, απορρίμματα Έλεγχος εντόμων και τρωκτικών Προσωπικό Παροχή νερού Διαδικασία παραγωγής Καθαριότητα Η ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΣΗ ΑΡΧΟΝΤΙΑ!!!

2 Κτηριακές εγκαταστάσεις Εξοπλισμός Κατασκευή Να επιτρέπει την υγιεινή παρασκευή, διάθεση και αποθήκευση των τροφίμων Θέση Να είναι μακριά από πηγές μόλυνσης (σκουπιδότοποι, δρόμοι ταχείας κυκλοφορίας, χωματόδρομοι κλπ) Κατασκευαστικά λάθη Ανοίγματα για είσοδο πτηνών, ζώων, τρωκτικών Αποθήκες με υγρασία Ψυγεία, φούρνοι, θερμοθάλαμοι Θερμοκρασία, θερμόμετρα διακριβωμένα Σκεύη, εργαλεία Καθαριότητα, φύλαξη, υλικά κατασκευής Ειδικός εξοπλισμός Καταλληλότητα, ασφάλεια Επιφάνειες εργασίας Λείες, μη απορροφητικές, μη τοξικές, χωριστές για κάθε είδους τροφίμου Επιφάνειες εργασίας και εργαλεία Πρώτες ύλες Αξιόπιστοι προμηθευτές Συνθήκες μεταφοράς & παράδοσης Έλεγχος προϊόντων και οχημάτων κατά την παραλαβή Θερμοκρασία Ημερομηνία λήξης Μακροσκοπικά χαρακτηριστικά Πιστοποιητικά υγιεινής α υλών (HACCP ή άλλα) Λαχανικά πιστοποιητικό απαλλαγής από φυτοφάρμακα Κρέας - χωρίς υπολείμματα φαρμάκων και ορμονών Ξηροί καρποί πιστοποιητικό απαλλαγής από αφλατοξίνες Προσοχή στη διατήρηση της αλυσίδας ψύξης, ιδίως για τα ευπαθή ή υψηλού κινδύνου προϊόντα Αποθήκευση Καθαριότητα Αποθήκευση διαφορετικών τροφίμων χωριστά Πλήρης διαχωρισμός τροφίμων και απορρυπαντικών ή άλλων φαρμάκων Αρχή FIFO (First In-First Out) Αποχέτευση, απορρίμματα Επαρκείς κατάλληλες εγκαταστάσεις αποχέτευσης Σωστή απορροή των λυμάτων Αποφυγή κινδύνου μόλυνσης των τροφίμων Απορρίμματα Ποδοκίνητοι κάδοι με πλαστικές σακούλες, που κλείνουν ερμητικά, κοντά στη θέση εργασίας Συγκέντρωση απορριμμάτων μακριά από το χώρο παραγωγής τροφίμων Συχνή καθαριότητα Συχνή αποκομιδή

3 Έλεγχος εντόμων και τρωκτικών Καθαριότητα των χώρων Κλείσιμο όλων των εισόδων εντόμων και τρωκτικών Εφαρμογή προγραμμάτων εντομοκτονίας και μυοκτονίας Τήρηση αρχείων ελέγχου, εγκεκριμμένα σκευάσματα Προσωπικό Ατομική καθαριότητα Νιπτήρες και τουαλέτες με ζεστό νερό, σαπούνι, απολυμαντικό Υγιεινή συμπεριφορά Απαγορεύεται το φαγητό, ποτό, κάπνισμα Βιβλιάρια υγείας Εκπαίδευση Ατομική υγιεινή και υγιεινό χειρισμό των τροφίμων εν αισθάνομαι & πολύ καλά Έρχομαι να βοηθήσω.. ΑΨΟΥ!! Χρειάζομαι βοήθεια! Παροχή νερού Χρήση 00% πόσιμου νερού σε όλες τις διαδικασίες παραγωγής τροφίμων Μαγείρεμα Χρήση ατμού Παρασκευή πάγου Πλύσιμο τροφίμων, σκευών, επιφανειών, δαπέδου Χρήση ΜΗ πόσιμου νερού ΜΟΝΟ Ψύξη μηχανών Κατάσβεση φωτιάς Πότισμα κήπων Διαδικασία παραγωγής Εκτίμηση κινδύνου Εφαρμογή συστήματος HACCP Σε εγκαταστάσεις μαζικής παραγωγής / διάθεσης τροφίμων ελέγχουμε την ύπαρξη και σωστή λειτουργία του συστήματος HACCP (Hazard Analysis Critical Control Points). HACCP: Σύστημα ασφάλειας τροφίμων, βασίζεται σε καθορισμένες και επιστημονικά τεκμηριωμένες διαδικασίες που έχουν στόχο την παραγωγή ασφαλών τροφίμων Εκτίμηση κινδύνου εμπλεκομένων τροφίμων Λεπτομερής καταγραφή όλων των διαδικασιών βήμα-βήμα. Υλικά που χρησιμοποιήθηκαν Τρόπος χρήσης αυτών (ανάμιξη, βρασμός, ψήσιμο) Άτομα που ενεπλάκησαν στη διαδικασία, σε ποιο σημείο, με ποιο τρόπο. Δημιουργία διαγράμματος ροής Κρίσιμα σημεία

4 Κρίσιμα σημεία Χρόνος μεταξύ παρασκευής και σερβιρίσματος Σημεία της διαδικασίας όπου μπορεί να έχουμε: Μόλυνση του τροφίμου Μολυσμένες α ύλες Τρόφιμα ύποπτης προέλευσης Χρήση ωμού ή ανεπαρκώς επεξεργασμένου τροφίμου Μολυσμένα σκεύη Προσθήκη χημικών τοξικών ή τοξικοί περιέκτες Χειριστές τροφίμων Διασταυρούμενη μόλυνση Επιβίωση μικροβίων Ανεπαρκές μαγείρεμα Ανεπαρκές ξαναζέσταμα Πολλαπλασιασμός μικροβίων / παραγωγή τοξινών Ακατάλληλη θερμοκρασία συντήρησης Παραμονή σε θερμοκρασία περιβάλλοντος αρκετή ώρα πριν το σερβίρισμα (μπουφέ) Παράδειγμα διερεύνησης Τρίτη 5 Ιουλίου 000 Κυριακή 3 Ιουλίου 000 Τα ΜΜΕ αναφέρουν μεγάλη επιδημία γαστρεντερίτιδας (περίπου 500 άτομα) στα Ν. Μουδανιά Χαλκιδικής Δευτέρα 4 Ιουλίου 000 Ζητήθηκε από τον Νομίατρο Χαλκιδικής η παρέμβαση για τη διερεύνηση επιδημίας γαστρεντερίτιδας στην περιοχή. Το βράδυ της ίδιας μέρας ομάδα αποτελούμενη από 3 άτομα μετέβη στην περιοχή για τη διερεύνηση της επιδημίας. Συλλογή πληροφοριών / περιβαλλοντική διερεύνηση. Συστηματική αναζήτηση των κρουσμάτων. Καταχώρηση δεδομένων στο πρόγραμμα Epi Info 6.04 και ανάλυση με βάση τα χαρακτηριστικά του τόπου, τουχρόνουκαιτωνατόμων. Συλλογή πληροφοριών Περιβαλλοντική διερεύνηση Νερό Κατάσταση δικτύου ύδρευσης (συνεχής ή διακοπτόμενη ροή, πρόσφατες βλάβες) Έλεγχος δικτύου ύδρευσης (χλωρίωση, μικροβιολογικές εξετάσεις) Δεν υπήρξε κανένα πρόβλημα στο δίκτυο ύδρευσης Γεγονός ή εκδήλωση που προηγήθηκε της επιδημίας 0 Ιουλίου στον περίβολο της εκκλησίας Κόλλυβα Κουρμπάνι Παραδοσιακό έθιμο στο χωριό Διονυσίου Συμμετοχή ατόμων από πολλά μέρη Προσφορά φαγητού Στον περίβολο της εκκλησίας Στη δεξίωση για εγκαίνια πολιτιστικού κέντρου Όσοι συμμετείχαν στη δεξίωση ΔΕΝ αρρώστησαν Κουρμπάνι

5 Άτομα με συμπτώματα γαστρεντερίτιδας που προσήλθαν στο ΚΥ για εξέταση Τόπος μόνιμης κατοικίας ατόμων που επισκέφθηκαν το ΚΥ Άγιος Νικόλαος Αριθμός ασθενών από το ΚΥ Ποσοστό Αθήνα Αμερική Αριθμός κρουσμάτων Αρναία Βασιλικά Βατοπέδι Γαλάτιστα Γερακινή Γερμανία Διονυσίου Θεσσαλονίκη Λάρισα Ν.Μουδανιά Ορεστιάδα Περσία ,3 56, 9,6 4,7 0/7/00 /7/00 /7/00 3/7/00 4/7/00 Ημερομηνία έναρξης συμπτωμάτων 5/7/00 Πετράλωνα Ν. Πλάγια Ποτίδαια Πτολεμαϊδα Τρίγλια 5 6 5,3,8,3 Φλογητά Διερεύνηση διαδικασίας βήμα-βήμα ΦΑΓΗΤΑ κρέας αρνίσιο βρασμένο με κριθαράκι, τυροπιτάκια, σαλάτες και κόλλυβα ΚΡΕΑΣ ΑΡΝΙ 0 κιλά κομμένο σε μερίδες ΜΕΤΑΦΟΡΑ στις 9/07 ώρα :00, με ΙΧ, χωρίς ψυγείο σε πλαστικές σακούλες ΠΑΡΑΛΑΒΗ στο κοινοτικό κατάστημα ΠΛΥΣΙΜΟΣΕΜΕΓΑΛΟΚΑΖΑΝΙ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΕ ΞΥΛΙΝΕΣ ΣΚΑΦΕΣ (από διάφορες οικογένειες) ΒΡΑΣΙΜΟ όλη τη νύχτα τμηματικά σε μεγάλο καζάνι για.30 3 ώρες (μμ 5 πμ) ΜΕΤΑ ΤΟ ΒΡΑΣΙΜΟ ΤΟΠΟΘΕΤΗΘΗΚΕ ΣΕ ΣΚΑΦΕΣ όπου και παρέμεινε σκεπασμένο με σεντόνια μέχρι τις :00 της 0ης Ιουλίου που μεταφέρθηκε στο χώρο της εκκλησίας όπου έγινε η διανομή ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΖΥΜΑΡΙΚΟΥ ΣΤΟ ΚΑΖΑΝΙ Στις :00 το πρωί παρασκευάστηκε το κριθαράκι στο ίδιο καζάνι μέσα στο ζωμό του κρέατος ΔΙΑΝΟΜΗ ΦΑΓΗΤΟΥ Από τις :00 μέχρι τις 3:00 το μεσημέρι κρέας ΕΠΙΣΗΜΟΙ Έφαγαν σε συνεστίαση που οργανώθηκε στην αίθουσα τελετών του πολιτιστικού κέντρου ΜΗ ΕΠΙΣΗΜΟΙ Πήρανσεπιάτατοφαγητόκαιτοέφαγαν στο σπίτι τους σύμφωνα με το έθιμο Όλη η παραπάνω διαδικασία έγινε σε υπαίθριο χώρο κάτω από δένδρα Μάγειροι Πιθανοί παράγοντες που συμμετείχαν στην πρόκληση της επιδημίας ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΥΞΗΣΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ Ακατάλληλος τρόπος μεταφοράς Κακοί χειρισμοί στην παρασκευή φαγητού Κακή συντήρηση σε ακατάλληλη θερμοκρασία Μολυσμένα σκεύη και επιφάνειες εργασίας; Προμήθεια φαγητού από μη ασφαλή πηγή; Κακή ατομική υγιεινή των ατόμων που παρασκεύασαν το κρέας;

6 Αποτελέσματα μελέτης Αιτιολογικός παράγοντας Βάσει του χρόνου επώασης, των συμπτωμάτων και της διάρκειας της νόσου, ως πιθανό αίτιο πρόκλησης της νόσου θεωρήθηκε η Σαλμονέλα. Εργαστηριακή επιβεβαίωση Από το φαγητό που διανεμήθηκε δεν υπήρχε δείγμα για ανάλυση. Βρέθηκε μόνο ένα δείγμα φαγητού από το φαγητό της δεξίωσης για τους επισήμους το οποίο μετά από εξέταση στο εργαστήριο δεν έδειξε ύπαρξη Σαλμονέλας. Απομονώθηκε Σαλμονέλα σε 0 καλλιέργειες κοπράνων ασθενών που νοσηλεύτηκαν στο νοσοκομείο. Συλλογή κοπράνων από χειριστές τροφίμων δεν έγινε Δειγματοληψία τροφίμων - νερού Μεταφορά στο εργαστήριο Άτομα ειδικά εκπαιδευμένα στις τεχνικές δειγματοληψίας Λήψη δείγματος υπό άσηπτες συνθήκες Λήψη μέτρων για αποφυγή ανάπτυξης ή καταστροφής μικροβίων κατά τη μεταφορά στο εργαστήριο Δείγματα νερού λαμβάνονται ΠΡΙΝ από τη χλωρίωση. Ισοθερμικά δοχεία ή ψυγεία Ευαλλοίωτα τρόφιμα Θ 4 ο C Κατεψυγμένα τρόφιμα Θ < 0 ο C(με ξηρό πάγο) Κονσέρβες και τρόφιμα ξηράς μορφής όχι έκθεση σε Θ > 45 ο C Ταχύτερα και ασφαλέστερα Απαιτούμενα υλικά Φιάλες, μαχαίρια, σπάτουλες αποστειρωμένα από το εργαστήριο Φλόγιστρο Ανεξίτηλο μαρκαδόρο, αυτοκόλλητες ετικέτες, καρτελάκια για επισήμανση δοχείων δειγματοληψίας Ψυγεία ή ισοθερμικά δοχεία με παγοκύστεις ή ξηρό πάγο για μεταφορά δειγμάτων Πρωτόκολλα δειγματοληψίας Δειγματοληψία τροφίμων σε τροφιμογενή επιδημία Άμεση συλλογή υπολειμμάτων των υπόπτων τροφίμων. Κάθε τρόφιμο συλλέγεται σε ξεχωριστή συσκευασία. Λαμβάνεται και η ελάχιστη ποσότητα που έχει απομείνει. Ακόμα και με τον περιέκτη του τροφίμου. Μερικές φορές και από τα απορρίμματα. Συνοδεύεται από αναλυτικές πληροφορίες Από πού (ψυγείο, κατσαρόλα, σκουπίδια κλπ) Πως (δυνατότητα άσηπτων συνθηκών ή μη) Θερμοκρασία κατά τη συλλογή

7 Συνεργασία/ανταλλαγή πληροφοριών με εργαστήριο Οδηγίες από το εργαστήριο για τη δειγματοληψία Πληροφορίες για τα δείγματα τροφίμων Πού (από πού πήραμε το δείγμα) Πώς (σε τι κατάσταση ήταν το δείγμα) Πότε (ημερομηνία και ώρα λήψης του δείγματος) Πληροφορίες για την ασθένεια Συμπτώματα Χρόνος επώασης Διάρκεια και βαρύτητα Συνεχής συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών Δειγματοληψία νερού σε υδατογενή επιδημία Δείγμα νερού από διάφορα σημεία του δικτύου, σε αποστειρωμένες φιάλες Τουλάχιστον μία φιάλη ( ml) ανά σημείο Χωρίςνααφήσουμετονερόνατρέξει Χωρίς να αφαιρέσουμε εξαρτήματα ή φίλτρα της βρύσης Χωρίς να αποστειρώσουμε τον κρουνό της βρύσης Χαρακτηριστικά περιβαλλοντικού ελέγχου σε περίπτωση επιδημίας Διαφορά μεταξύ τυπικής διαδικασίας και επιδημίας Άμεσος (4-48 ώρες από την εκδήλωση της επιδημίας) Πλήρης εξονυχιστικός έλεγχος Χρονοβόρος διαδικασία Διαφορά σε τρόπο δειγματοληψίας Πλήρη, αναλυτική και τεκμηριωμένη αναφορά λόγω εμπλοκής σε δικαστικές διαδικασίες ΑΜΕΣΟΣ - ΠΛΗΡΗΣ - ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΟΣ