Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ

Transcript

1 Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ Ἄγκυρα Ἐλπίδος Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο Σ Β Τ Ε Υ Χ Ο Σ 7 4 Μ Α Ϊ Ο Σ - Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ

2 Περιεχόμενα Πατριαρχική καί Συνοδική Ἐγκύκλιος ἐπί τῇ 1700ετηρίδι ἀπό τῆς ἐκδόσεως τοῦ Διατάγματος τῶν Μεδιολάνων, Λόγος πανηγυρικός ἐπί τῇ μνήμῃ τῆς Ἁγίας Μεγαλομάρτυρος Φωτεινῆς τῆς Σαμαρείτιδος Σεβ. Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου, Ἔκκληση γιά τήν πρόληψη τῶν καταστροφικῶν πυρκαγιῶν, Σεβ. Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου, Ἡ τύχη ἤ ὁ δημιουργός;, Πρωτ. Εὐαγγέλου Παχυγιαννάκη Ταφή ἤ καύση νεκρῶν;, Νικολάου Μαστοράκη Γέροντας Ἀβιμέλεχ, ὁ Ἁγιορείτης», Βιβλιοπαρουσίαση Χρήστου Π. Κωνσταντουδάκη Περὶ τοῦ Γέροντος Δαμασκηνοῦ ὀλίγα παραλειπόμενα π. Κων/νου Ν. Καλλιανοῦ Ἡ κρητική διατροφή τότε καί σήμερα, Ἰωάννου Κων. Τσαγκατάκη, Περί τοῦ Ἁγίου Παναγιώτη, Παναγιώτη Σπάρου, Ἀπό τή ζωή τῆς Μητέρας Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, Ἐλευθερίου Χρυσοχόου Ἀπό τή ζωή τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, Ἄγκυρα Ἐλπίδος Διμηνιαῖο Ὀρθόδοξο Περιοδικό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Περιόδος Β, Τεῦχος 74, Μάιος - Ἰούνιος Ἰδιοκτήτης: Ἱερά Μητρόπολις Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Ἐκδότης-Διευθυντής, Ὑπεύθυνος κατά νόμο: Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγένιος. Ἠλεκτρονική στοιχειοθεσία: Σταῦρος Κακοδειπνάκης, Γραμματεύς Ἱ. Μητροπόλεως. Ἐπιμέλεια ὕλης, ἠλεκτρονική σελιδοποίηση, προετοιμασία ἐκτύπωσης: Ἀρχιμ. Κύριλλος Διαμαντάκης, Πρωτοσύγκελλος Ἱ. Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Διεύθυνση: Φιλοθέου Α 8, Ἱεράπετρα. Τηλέφωνο: /22786, FAX: / Web Site: / angira@otenet.gr Κωδικός Ταχυδρομείου: Ἐκτύπωση: Γραφικές Τέχνες «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ», Ἡράκλειο, τηλ Τό περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν. Προαιρετικές εἰσφορές καί ἐμβάσματα. Ἐξώφυλλο: Ἡ Ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ φορητή εἰκόνα, 44Χ 32 ἑκ., πού φυλάσσεται στό Ἐκκλησιαστικό Μουσεῖο τῆς Ἱερᾶς Σταυροπηγιακῆς Μονῆς Παναγίας Ἀκρωτηριανῆς Τοπλοῦ Σητείας, 19ος αἰ. Ὀπισθόφυλλο: Λεπτομέρεια ἀπό τήν ἴδια εἰκόνα. σελ. 2

3 Πατριαρχική καί Συνοδική Ἐγκύκλιος ἐπί τῇ 1700ετηρίδι ἀπό τῆς ἐκδόσεως τοῦ Διατάγματος τῶν Μεδιολάνων013 Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ Ε ΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ, ΝΕ ΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥ ΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Χ ΑΡΙΝ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΝ ΠΑΡΑ ΘΕΟΥ Εὐλογητός ὁ Θεός ἡμῶν, ὁ οὕτως εὐδοκήσας" καί οἰκονομῶν τά πάντα τοῖς πᾶσι καί ὁδηγήσας εἰς τήν "Ἀναστάσεως ἡμέραν ταύτην" καθ' ἥν "τά πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καί γῆ". Συμπληροῦνται κατά τό τρέχον ἔτος χίλια ἑπτακόσια ἔτη ἀπό τῆς ἐκδόσεως τοῦ Διατάγματος τῶν Μεδιολάνων περί τῆς ἐλευθερίας τῆς θρησκευτικῆς πίστεως καί ἐπικοινωνοῦντες πρός τήν ἐν παντί τόπῳ καί χρόνῳ ἐ κ κ λ η σ ί α ν ἀπευθύνομεν ἀπό τοῦ Ἁγιωτάτου Ἀποστολικοῦ καί Πατριαρχικοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου μ ή ν υ μ α ἐλπίδος, ἀγάπης, εἰρήνης καί αἰσιοδοξίας, καθ' ὅτι ἡ Ἐκκλησία ὑπάρχει ὡς συνεχής θεοφάνεια. "Ὁ ἑωρακώς τόν Υἱόν ἑώρακε τόν Πατέρα" (πρβλ. Ἰωάν. δ 9) καί ὁ ἑωρακώς τόν Θ ε σ μ ό ν τῆς Ἐκκλησίας ἑώρακε τόν ἀοράτως μεθ ἡμῶν ὄντα Θεάνθρωπον Κύριον καί τό Ἅγιον Πνεῦμα. Τοιοῦτος θεσμός ἐν ἐλευθερίᾳ ἐστίν ἡ Ἐκκλησία "τοιοῦτος ὁ Χριστιανισμός ἐν δουλείᾳ ἐλευθερίαν χαριζόμενος". (πρβλ. Ἰ. Χρυσοστόμου, Ὁμιλία ΙΘ εἰς Α Κορινθίους, 193). Διά τοῦ Διατάγματος τῶν Μεδιολάνων οἱ δ ι ω γ μ ο ί κατά τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς θρησκείας κατά τ ύ π ο ν νομικόν ἐπαύθησαν καί ἐθεσμοθετήθη διά πρώτην φοράν δι ἀνθρωπίνου περιβλήματος ἡ ἐλευθερία τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως εἰς τόν κόσμον. Ὅμως, ἡ ἐλευθερία ᾗ ὁ Χριστός ἡμᾶς ἠλευθέρωσε (πρβλ. Γαλ. ε 1) δέν εἶναι τ ύ π ο ς καί γ ρ ά μ μ α. Εἶναι ἡ πραγματική ἐλευθερία, τήν ὁποίαν ἐπιζητοῦμεν πάντοτε, ὥστε νά γίνωνται τά πάντα "καινά". Ἄλλωστε, μήπως δέν προσδοκῶμεν καινόν οὐρανόν καί καινήν γῆν; Μέχρι τῆς ἐποχῆς τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, ἡ ἱστορία τοῦ κόσμου, τοῦ πρό Χριστοῦ "παλαιοῦ Ἰσραήλ", ἀλλά καί μετά τήν θεανθρωπίνην ἔνσαρκον παρουσίαν τοῦ "καινοῦ Ἰσραήλ", καί ἡ ἐλευθέρα ἔκφρασις τῆς συνειδητῆς πίστεως τοῦ ἀνθρώπου ἦτο πλήρης διώξεων καί διωγμῶν μέχρι μαρτυρίου αἵματος ὑπέρ τῆς ἀληθείας. Εἰς τήν ἱστορίαν καταγράφονται καί δ ι ω γ μ ο ί κατά προσώπων, τά ὁποία εἶχον διαφορετικήν ἀντίληψιν καί πίστιν περί τῆς Θεότητος ἀπό αὐτῆς τήν ὁποίαν εἶχεν ὁ ἄρχων ἤ ἡ κοινωνία τῆς ὁποίας ἀπετέλουν μέλη. Ἡ Παλαιά Διαθήκη ἀναφέρεται εἰς τόν θεωρούμενον κοσμοκράτορα τότε βασιλέα Ναβουχοδονόσορα εἰς τήν κατασκευήν μεγάλης εἰκόνος τοῦ προσώπου του καί εἰς τήν ἀ π α ί τ η - σ ι ν αὐτοῦ παρά πάντων τῶν ὑπηκόων του ὅπως προσκυνοῦν αὐτήν δι ἐδαφιαίας ὑποκλίσε- 3

4 ως. "Οἱ τρεῖς εὐαγεῖς Παῖδες" ἐρρίφθησαν εἰς τήν κάμινον τοῦ πυρός, διότι ἠρνήθησαν νά προσκυνήσουν τό ε ἴ δ ω λ ο ν τοῦ Ναβουχοδονόσορος. Ἠρνήθησαν ἐν τῇ πράξει νά ἀποδώσουν εἰς κοσμικόν βασιλέα τήν ἀξίαν τῆς ἰσοθεΐας, τήν ὁποίαν ἀπέδιδεν αὐτός οὗτος εἰς τόν ἑαυτόν του. Ἐδιώχθησαν καί ἔσχον μαρτυρικόν τέλος διά τόν αὐτόν λόγον καί ἡ Ἁγία Σολωμονή καί οἱ ἑπτά μακαββαῖοι παῖδες σύν τῷ διδασκάλῳ αὐτῶν Ἐλεαζάρῳ. Τήν α ὐ θ ε ν τ ί α ν τοῦ Ναβουχοδονόσορος διέψευσε πανηγυρικῶς ἡ κ ά μ ι ν ο ς τοῦ πυρός, ἡ ὁποία, προτυποῦσα τό Μυστήριον τῆς Ὑπεραγίας ἡμῶν Θεοτόκου, ἐδρόσισε καί ἐφύλαξεν ἀσινεῖς τούς Τρεῖς Παῖδας, ὡς τό Πῦρ τῆς Θεότητος τήν Παρθένον Θεοτόκον. Οἱ ἀρνηθέντες νά προσκυνήσουν τόν ἐξ ἀλόγου ὑ π ε ρ η φ α ν ε ί α ς ἰδιοποιηθέντα τήν ἰδιότητα τοῦ Θεοῦ ἄ ν θ ρ ω π ο ν αἰχμάλωτοι Παῖδες ἐν τῇ καμίνῳ λέγοντες μεγάλῃ τῇ φωνῇ, "πάντα τά ἔργα ὑμνεῖτε τόν Κύριον", προεικόνισαν τήν ἐ λ ε υ θ ε ρ ί α ν τήν ὁποίαν ἔφερεν ὁ Κύριος, "γενόμενος ὑπό νόμον ἵνα τούς ὑπό νόμον κερδήσῃ" (πρβλ. Α Κορ. θ 20). Εἰς τάς ἀρχαίας Ἀθήνας, ὁ φιλόσοφος Σωκράτης κατεδικάσθη εἰς θάνατον μέ τήν αἰτιολογίαν ὅτι δέν ἀπεδέχετο τούς θεούς τούς ὁποίους ἡ πόλις ἐλάτρευεν. Ὁμοίως ἀτομικαί διώξεις κατά τῶν ὑποστηριζόντων διαφορετικάς δοξασίας ἀναφέρονται πολλαί ὑπό τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων συγγραφέων ὅπως ἐπί παραδείγματι ἡ δίωξις τοῦ Ἀναξαγόρου τοῦ Κλαζομενίου ἐπειδή ὑπεστήριζεν ὅτι ὁ ἥλιος εἶναι πυρακτωμένη πέτρα ἤ ἡ δίωξις τοῦ Διαγόρου τοῦ Μηλίου ἐπειδή ἐκατηγόρει τά ἀρχαῖα εἰδωλολατρικά μυστήρια καί ἀπέτρεπε τούς πολίτας νά συμμετέχουν εἰς αὐτά. Ὁπωσδήποτε οἱ διωγμοί, πραγματικοί καί ἰδεολογικοί, ἀνά τούς αἰῶνας, καίτοι ὡδήγησαν πολλάκις καί ὁδηγοῦν εἰς τό ἐν μαρτυρίᾳ μ α ρ τ ύ ρ ι ο ν, οὐδέποτε κατέλυσαν τήν μεταξύ τῶν ἀνθρώπων θρησκευτικήν ἀ ν ε κ τ ι κ ό τ η τ α, ἡ ὁποία διεκηρύχθη ἐπισήμως διά τοῦ Διατάγματος τῶν Μεδιολάνων. Οἱ ρωμαῖοι αὐτοκράτορες κατείχοντο ὑπό ἀπολυταρχικοῦ πνεύματος καί κατέστησαν ἑαυτούς ἀρχηγούς καί τῆς θρησκείας. Μάλιστα δέ ἔφθασαν μέχρι τοῦ σημείου νά ἀπαιτοῦν τήν ἀναγνώρισιν εἰς αὐτούς θεϊκῆς ἰδιότητος καί ἀντιστοίχου τιμῆς. Ἡ ὑπό τῶν Χριστιανῶν ἀπόρριψις τῶν ὡς ἄνω ἀπαιτήσεων τοῦ αὐτοκράτορος προεκάλει τήν ὀργήν αὐτοῦ, ἕνεκα κυρίως τῆς ἀμφισβητήσεως τῆς αὐθεντίας αὐτοῦ. Ἀποτέλεσμα τῆς τοιαύτης ἀνθρωποκεντρικῆς θεωρήσεως οἱ γνωστοί ἀνηλεεῖς διωγμοί, οἱ ὁποῖοι προεκάλεσαν ἑκατόμβας μαρτύρων, οἵτινες "ἔπλυναν τάς στολάς αὐτῶν καί ἐλεύκαναν αὐτάς ἐν τῷ αἵματι τοῦ Ἀρνίου" (Ἀποκ. Ιωάν. ζ,14). Συμπερασματικῶς, οἱ διωγμοί κατά τῆς θρησκείας κατέληξαν εἰς τό ἀπόφθεγμα τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου: "Τόν δέ Θεῷ πολεμοῦντα οὐκ ἔνι ποτέ εἰς χρηστόν καταστρέψαι τέλος ἀλλ ὁ τοιοῦτος ἐν ἀρχῇ μέν τῆς τόλμης οὐδέν ἴσως πείσεται δεινόν [...] ἄν δέ ἐπιμένῃ τῇ παροινίᾳ [...] μηδέποτε τῆς πρός τόν Θεόν ἅπτεσθαι μάχης, ὡς οὐκ ἐνόν τήν ἀήττητον ἐκείνην χεῖρα διαφυγεῖν" (Εἰς τούς πολεμοῦντας τόν μοναχικόν βίον Α, P.G. 47,319). Οἱ Αὐτοκράτορες Κωνσταντῖνος ὁ Μέγας, τῆς Ἀνατολῆς, καί Λικίνιος, τῆς Δύσεως, παρεδέχθησαν μετά τρεῖς αἰῶνας σκληροτάτων διωγμῶν κατά τῶν χριστιανῶν, ὅτι ἡ θρησκευτική μισαλλοδοξία καί οἱ συνεχεῖς διωγμοί κατ αὐτῶν εἰς οὐδέν ὠφέλησαν τήν Αὐτοκρατορίαν. Ἀπεφασίσθη δέ ὑπ αὐτῶν ὅπως ἐπιτραπῇ εἰς τούς χριστιανούς ἡ ἐλευθέρα ἄσκησις τῆς πίστεως καί τῆς ὑπ αὐτῶν λατρείας τοῦ Θεοῦ. Τήν βούλησιν τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, "λογισαμένου τό ἔντεχνον τοῦ διαβολικοῦ πολέμου" ἀπεικονίζει τό περιεχόμενον τοῦ πάντοτε σ υ γ - χ ρ ό ν ο υ τούτου Διατάγματος τῶν Μεδιολάνων τοῦ ἔτους 313 μ.χ., τό ὁποῖον ἀπετέλεσε τήν β ά σ ι ν τῆς μετά πολλούς αἰῶνας ἀναγνωρισθείσης παγκοσμίως ἐλευθερίας τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως. Τό Διάταγμα τῶν Μεδιολάνων περιλαμβάνει προκεχωρημένας θέσεις διά τήν θρησκευτικήν ἐλευθερίαν, ἐκπεφρασμένας εἰς δεκατρεῖς ἑνότητας. Θεσπίζονται ἀ ρ χ α ί παράδοξοι διά τήν περίοδον ἐκείνην τοῦ Δ αἰῶνος, αἱ ὁποῖαι παραμένουν πάντοτε ἀρχαί καί ὁδοδεῖκται, ἔστω 4

5 καί ἐάν προβάλληται ὁ ἰσχυρισμός ὅτι ἐφαρμόζονται αὗται πλήρως καί ἐν τῷ κειμένῳ "ἐν τῷ πονηρῷ" κόσμῳ τούτῳ τῆς "ἀδικίας" καί τῆς ἐπικρατήσεως τοῦ "σκότους", ἀντί τῆς Δικαιοσύνης καί τοῦ Φωτός. Ὁμολογοῦνται καί διακηρύσσονται: ὁ σεβασμός εἰς τήν σκέψιν καί εἰς τήν βούλησιν ἑκάστου νά ἐπιμελῆται τῶν θείων πραγμάτων ὡς αὐτός βούλεται ἡ εὐλάβεια καί τό σέβας πρός τό θεῖον καί ἡ ἀπόδοσις εἰς τούς Χριστιανούς καί εἰς πάντας τῆς ἐλευθερίας τῆς ἐπιλογῆς θρησκείας, ἄνευ ἐνοχλήσεώς τινος ἡ παράδοσις πάραυτα ἄνευ χρονοτριβῆς τινος εἰς τό σῶμα τῶν χριστιανῶν, τήν Ἐκκλησίαν καί τήν Σύνοδον, τῶν κατασχεθέντων καί ἀφαιρεθέντων τόπων λατρείας αὐτῶν καί λοιπά ταῦτα δέ πάντα, ὥστε "ἡ θεία μέριμνα, ἡ ὁποία μᾶς περιβάλλει, τῆς ὁποίας πεῖραν ἐλάβομεν ἤδη εἰς πολλάς περιστάσεις, νά μείνῃ εἰς ἡμᾶς ἀσφαλής διά παντός". Διά τοῦ Διατάγματος τούτου καί διά τῶν ἀκολουθησασῶν μεταρρυθμίσεων τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, εἰσῆλθεν εἰς τόν κόσμον ἡ ἔννοια τῶν ἀ ν θ ρ ω π ί ν ω ν δ ι κ α ι ω μ ά τ ω ν. Καθιερώθησαν διά πρώτην φοράν αἱ ἀνωτέρω περιγραφόμεναι ἀξίαι, ὁ σεβασμός τῆς ἀνεξιθρησκείας, ἡ ἐλευθερία τῆς ἐκφράσεως τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως - ἀξίαι τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς- καί πάντα ὅσα ἀπετέλεσαν τήν βάσιν τῆς σήμερον ἰσχυούσης σχετικῆς νομοθεσίας καί τῶν περιλαμβανομένων ἐν αὐτῇ διατάξεων εἰς τάς κατά καιρούς διακηρύξεις διεθνῶν ὀργανισμῶν καί κρατικῶν ὁλοτήτων. Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, οὐκ ἐξ ἀνθρώπων λαβών τήν κλῆσιν, περιεπτύχθη πάντας, λαόν καί Ἐκκλησίαν, πιστούς καί ἀπίστους, καί ἐγένετο διάκονος τοῦ ἔργου τῆς εὐημερίας ἐν γαλήνῃ καί τῆς σωτηρίας τῆς ἀνθρωπότητος. Ἀπό τῆς ἐποχῆς του καί ἑξῆς ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μεταμορφώνει τούς θεσμούς, τήν ζωήν καί ἀναγεννᾷ τόν κόσμον, ὅπως ἀκριβῶς ἡ Βάτος ἡ καιομένη καί μή φλεγομένη τοῦ Σινᾶ, ἡ Μήτρα "ἡ τόν ἀχώρητον χωρήσασα", τήν Ζωήν, "ἵνα ζωήν ἔχωμεν" (πρβλ. Ἰωάν. ι 10). Παρατηροῦντες μετά προσοχῆς τήν ἔκτοτε ἱστορίαν τοῦ κόσμου, ἰδίᾳ σήμερον, μετά 1700 ἔτη ἀπό τῆς θεσπίσεως διά τοῦ Διατάγματος τούτου τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, διαπιστοῦμεν μετά λύπης, ὅτι ἀτυχῶς αἱ θεσπιζόμεναι ὑπ αὐτοῦ διατάξεις ὑπέρ τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας πολλάκις κατά τό παρελθόν παρεβιάσθησαν, οὐχί μόνον εἰς βάρος τῶν Χριστιανῶν, ἀλλά ἐνίοτε καί ὑπό τῶν Χριστιανῶν κατ ἀλλήλων καί κατά τῶν ὀπαδῶν ἄλλων θρησκειῶν. Δυστυχῶς, ὅταν οἱ Χριστιανοί κατέστησαν πλειονοψηφία εἰς τήν κοινωνίαν, ὑπῆρξαν περιπτώσεις τινές ὑπερζηλωτικῆς τάσεως μεταξύ αὐτῶν. Ἐκ τῶν πλέον ἀξιοκατακρίτων συμπεριφορῶν τῆς μισαλλοδοξίας χριστιανῶν κατ ἀλλήλων ὑπῆρξε τό μεταξύ αὐτῶν σχίσμα καί ἡ διαίρεσις τῆς Μιᾶς Ἐκκλησίας, λησμονησασῶν τῶν ἐπακολουθησασῶν γενεῶν ὅτι "οὐ μεμέρισται ὁ Χριστός" (πρβλ. Α Κορ. α 13) καί ὅτι οἱ ἄνθρωποι εἴμεθα "γῆ καί σποδός" (Σοφ. Σιράχ. ι, 9) καί ἠγνοήσαμεν καί παραβλέπομεν τήν ἀγωνίαν τῆς διαιρέσεως τοῦ ἀρράφου χιτῶνος τοῦ Kυρίου, τῆς Ἐκκλησίας, κατά τόπον καί ἐπί μέρους ὡς Μιᾶς καί Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς. Καί ὡς ἄλλη "κάμινος κακίας" (πρβλ. Παροιμ. ις 30), δέν ἔχομεν ἀγάπην καί εἰρήνην καί ἀνεκτικότητα, καί δέν ὑποβάλλομεν εἰς ἑαυτούς καί ἀλλήλους τό καίριον ἐρώτημα μήπως "ὁ κρίνων πᾶσαν τήν γῆν οὐ ποιήσεις κρίσιν" (Γεν. ιη,25-26) καί δι ἡμᾶς; Τόν παρελθόντα αἰῶνα, ἡ Ὀρθόδοξος ἰδιαιτέρως Ἐκκλησία κατεδιώχθη ἀπηνῶς ὑπό τοῦ ἀθεϊστικοῦ καθεστῶτος καί τῶν λοιπῶν ἐξαρτωμένων ἰδεολογικῶς ἐξ αὐτοῦ καθεστώτων, ἰδιαιτέρως εἰς τάς χώρας τῆς Ἀνατολικῆς Εὐρώπης. Εἰς ὡρισμένας δέ χώρας οἱ Χριστιανοί ἀντιμετωπίζονται ἀκόμη καί σήμερον μετά μεγάλης δυσμενείας, παρ ὅλον ὅτι διά πολλῶν διεθνῶν συμβάσεων ἔχει πλέον παγκοσμίως ἀναγνωρισθῆ τό δικαίωμα τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας. Αἱ σχετικαί πρός τήν θρησκευτικήν καταπίεσιν ἐκθέσεις τῶν ἁρμοδίων Διεθνῶν Ὀργανισμῶν βρίθουν συγκεκριμένων περιπτώσεων θρησκευτικῆς καταπιέσεως εἰς βάρος κυρίως χριστιανικῶν θρησκευτικῶν μειονοτήτων καί μεμονωμένων χριστιανῶν. Ἤδη καί σήμερον χρειάζεται, δυστυχῶς, νά τονίζηται, ὅτι ἡ ἀνεξιθρησκεία καί ἡ ἐλευθερία τῆς λατρείας εἶναι πολιτιστική κατάκτησις. Μεγάλαι περιοχαί τῆς γῆς κατοικοῦνται ὑπό ἀνθρώπων οἱ ὁποῖοι δέν ἀνέχονται θρησκευτικήν πίστιν διαφορετικήν τῆς ἰδικῆς των. 5

6 Θρησκευτικοί διωγμοί ἐξακολουθοῦν νά γίνωνται, ἄν καί δέν ἔχουν τήν μορφήν τῶν κατά τῶν πρώτων χριστιανῶν διωγμῶν. Διακρίσεις διάφοροι δυσμενεῖς διά τούς ὀπαδούς ὡρισμένων θρησκευτικῶν πίστεων ὑφίστανται καί πολλάκις εἶναι ἐντόνως καταπιεστικαί. Εἰς πολλάς περιπτώσεις ἐπικρατεῖ ὁ θρησκευτικός φανατισμός καί φονταμενταλισμός, ὥστε τό Διάταγμα τῶν Μεδιολάνων νά εἶναι ἐπίκαιρον καί σήμερον καί νά ἀπευθύνηται πρός ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι, παρά τήν πάροδον 1700 ἐτῶν ἀπό τῆς ἐκδόσεώς του, δέν τό ἔχουν ἐφαρμόσει ἐν τῷ συνόλῳ του. Καθορῶντες τήν πορείαν τῆς ἀνθρωπότητος ἀπό τοῦ Ἱεροῦ τούτου Κέντρου τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐν ἐλευθερίᾳ ὁμολογοῦμεν ὅτι ἀτυχῶς, παρά τήν ραγδαίαν πρόοδον τῆς κατ ἄνθρωπον ἐπιστήμης καί τάς ἀνακαλύψεις, δέν ἔφθασεν εἰσέτι ὡς σύνολον ὁ κόσμος εἰς τήν ἀνωτέραν ἀντίληψιν καί παραδοχήν τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας καί ὅτι ἀπαιτεῖται σύντονος προσπάθεια διά τήν ἐπίτευξιν τοῦ στόχου τούτου. Οἱ σύγχρονοι θρησκευτικοί διωγμοί κατά τῶν Χριστιανῶν ἀποκαλύπτουν καί πάλιν τήν δ ύ - ν α μ ι ν τ ῆ ς π ί σ τ ε ω ς καί τήν Χ ά ρ ι ν τ ῆ ς ἁ γ ι ό τ η τ ο ς. Πατέρες, Ἀδελφοί καί Τέκνα ἐν τῷ Ἀναστάντι Κυρίῳ, Ἡ ἑορταζομένη αὕτη ἐ π έ τ ε ι ο ς ἀποτελεῖ καίριον σ ῆ μ α. Τό σῆμα ὅτι ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀπολέσῃ τήν ἑνότητά του πρός τήν Ἐκκλησίαν, ἡ ὁποία συγκροτεῖται διά τοῦ Τριαδικοῦ "καθώς", ἀπόλλυσι καί τήν ἐλευθερίαν του. Διότι ἀπόλλυσι τόν ἑαυτόν του, ὁ ὁποῖος εἶναι πάντες οἱ ἄλλοι. Τό πᾶν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ φανερώνει τό Τριαδικόν "καθώς", ἰδιαιτέρως ἡ εὐχαριστιακή ἱερουργία, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τήν κ α ρ δ ί α ν τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι χάρισμα, δωρεά ἐκ τοῦ Πατρός διά τοῦ Υἱοῦ συνεργίᾳ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἐάν σωθῇ τό Τριαδικόν "καθώς", σώζεται ὁ ἄνθρωπος ὡς πρόσωπον καί κοινωνία. Καί ἐάν σώζωμεν καί βιῶμεν τό "καθώς", τό θεανθρώπινον, τότε τό ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως τῆς ἑνώσεως τῶν δύο ἐν Χριστῷ συνελθουσῶν φύσεων διατηρεῖται καί ἐπεκτείνεται ὡς ε ὐ λ ο γ ί α εἰς τήν ἑνότητα ἀληθείας καί τῆς ζωῆς, θεσμοῦ καί Χάριτος, νόμου καί ἐλευθερίας. Περιχωροῦνται ἀτρέπτως καί ἀναλλοιώτως τά φαινομενικῶς ἀντίθετα, κατά τό πρότυπον τῆς Θεομήτορος ἡ ὁποία ἤγαγεν εἰς ταὐτό τἀναντία καί ἐν τῇ περιχωρήσει ταύτῃ διακρίνεται ἡ πανταχοῦ μέχρι συντελείας τοῦ αἰῶνος διαρκής παρουσία τοῦ Θεανθρώπου, ὁ Ὁποῖος ἐξακολουθεῖ νά πορεύηται ἐν ἑτέρᾳ μορφῇ εἰς τόν ἀγρόν τῆς ἱστορίας. Καί συμπορεύεται πρός τόν ἀγωνιῶντα, ἐρευνῶντα καί ἀπελπιζόμενον ἄνθρωπον, οὐχί διά νά τῷ δώσῃ "μαγικάς λύσεις" ὡς ναρκωτικόν τῶν αἰσθήσεων ἀλλά διά νά τῷ ἀνεώξῃ τούς ὀφθαλμούς, νά τῷ χαρίσῃ τάς αἰσθήσεις καί νά τόν ἀναγάγῃ εἰς τόν οὐρανόν καί νά καταγάγῃ εἰς τήν γῆν τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, τό Ὁποῖον ὡς Τριαδική ζύμη εἰσέρχεται εἰς τό γεῶδες ἡμῶν φύραμα. Οὐδείς ἀνθρώπινος θεσμός, οὔτε καί ἄν ὀνομάζηται ἐκκλησιαστικός, δύναται νά χωρέσῃ, νά ἀνεχθῇ καί νά ἱκανοποιήσῃ τόν ἄνθρωπον, ὁ ὁποῖος ἔχει ἐντός του τήν πνοήν τοῦ Θεοῦ, ἐπιποθεῖ τό "πορρωτέρω", τήν ἐπέκτασιν, τόν Χριστόν. Καί δέν εἶναι δυνατόν νά ἀναπαυθῇ ὁ ἄνθρωπος εἰς οὐδεμίαν ὑπόσχεσιν ἤ ἐνδοκοσμικήν προοπτικήν, διότι διψῇ τό ἀσύλληπτον καί ἀνθρωπίνως ἀνέφικτον. Ὁλόκληρος ἡ ὕπαρξις τοῦ ἀνθρώπου ὁμολογεῖ "ὄχι" εἰς τόν κοσμικῶς ὠργανωμένον θεσμόν, ὁ ὁποῖος θέλει δῆθεν νά τόν χειραγωγήσῃ εἰς τό μυστήριον τῆς ζωῆς καί τῆς σωτηρίας. Διά τόν ἄνθρωπον ὁ μηχανικῶς λειτουργῶν "καλός" πνευματικός θεσμός εἶναι "μόνον" ὁ ἑτοιμόρροπος, ὁ διαλελυμένος καί ἀνύπαρκτος. Διά τοῦτο καί ὁ τά πάντα γιγνώσκων καί ἐτάζων καρδίας καί νεφρούς Κύριος ἦλθε καί διέλυσε τάς "φυλακάς". Ἐδιώχθη καί διώκεται. Εἰς τό τέλος ἐνίκησε μέ τήν Ἀνάστασίν Του. Καί κατέστρεψε τήν ἀπάτην. Ἀνέτρεψε τάς τραπέζας τῶν κολλυβιστῶν καί τάς καθέδρας τῶν ἐμπόρων, οἱ ὁποῖοι μετέτρεψαν τόν Ναόν τοῦ Θεοῦ εἰς "οἶκον ἐμπορίου"(ἰωάν. β 17). Ἀπήλλαξε τήν ἀνθρωπότητα ἐκ τῆς "κατάρας" τοῦ Νόμου (Γαλ. γ 13). Καί διά τῆς καθόδου Του εἰς τόν Ἅδην "μοχλοί συνετρίβησαν, ἐθλάσθησαν πῦλαι, μνήματα ἠνοίχθησαν, νεκροί ἀνέστησαν" (πρβλ. ἀπόστιχα Μ. Ἑσπερινοῦ Μ. Παρασκευῆς). Καί ἐξήλθομεν ὅλοι οἱ "νεκροί" ἀπό ἀγάπην, ἀπό ἐλευθερίαν, ἀπό ἀνθρωπίνα δικαιώματα, ἀπό πίστιν, ἀπό ἐλπίδα, ἀπό προσδοκίαν, ἀπό φῶς, ἀπό δικαιοσύνην, ἀπό ἀλήθειαν, ἀπό Ζωήν, ἐξήλθο- 6

7 μεν εἰς τό Φῶς: "Καί νεκρός οὐδείς ἐπί μνήματος" (Κατηχητήριος Λόγος Ἱεροῦ Χρυσοστόμου). Συνεκροτήθη ἡ Ἁγία Ἐκκλησία, ἡ ὁποία διά τῶν αἰώνων, τῶν Μαρτύρων, τῶν Ὁσίων, τῶν δικαίων, παρά τούς διωγμούς καί τούς ἀνθρωπίνους πειρασμούς, δέν εἶναι "φυλακή", ἀλλά ἐ λ ε υ - θ ε ρ ί α καί κραταιά, ὡς ὁ θάνατος, ἀ γ ά π η. Ἡ Ἐκκλησία, κῆρυξ τῆς ἀληθείας αὐτῆς ἀνά τούς αἰῶνας, εἶναι συνέχεια καί συνέπεια τῆς μήτρας μιᾶς ἄλλης Μητρός, "εὐρυχωροτέρας τῶν οὐρανῶν", ἡ ὁποία γεννᾷ τόν ἐλεύθερον ἄνθρωπον. Καί εἴμεθα ὅλοι, χάρις εἰς αὐτήν, τέκνα τῆς ἐλευθέρας (Γαλ. δ 31), τέκνα τῆς ἐλευθερίας, ἡ ὁποία κατακτᾶται διά τῆς ὑπακοῆς εἰς τήν Ἀλήθειαν τοῦ Θεοῦ, τήν Ἀγάπην. Καί ἐάν οἱ ἀνθρώπινοι θεσμοί φοβῶνται τήν ἐλευθερίαν τοῦ ἀνθρώπου, καί δι αὐτό τήν ἀπεμπολοῦν, τήν ἀγνοοῦν ἤ τήν καταργοῦν, ὁ Θεσμός τῆς Ἐκκλησίας γεννᾷ τούς ἐλευθέρους ἐν Πνεύματι ἀνθρώπους. Καί ὅλον συγκροτεῖ τόν Θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας τό Πνεῦμα, τό Ὁποῖον "ὅπου θέλει πνεῖ... ἀλλ' οὐκ οἶδας πόθεν ἔρχεται καί ποῦ ὑπάγει οὕτως ἐστί καί πᾶς ὁ γεγεννημένος ἐκ τοῦ Πνεύματος" (Ἰωάν. γ, 8). Καί τό ἀπροσδιόριστον τῆς ἐλευθερίας εἶναι ἡ πέτρα τῆς πίστεως. Ἡ τοῦ Θεοῦ Σοφία, ἡ Κυρία Θεοτόκος ἡ Παμμακάριστος καί ἡ Παραμυθία, ὁ Ἅγιος Δημήτριος ὁ Κανάβης, ὁ Ἅγιος Γεώργιος ὁ Τροπαιοφόρος τοῦ Διπλοφαναρίου, οἱ Ἅγιοι συνολικῶς τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν δέν εἶναι φύλακες τοῦ νόμου, ἀλλά νομοθέται, κατά τό Ἅγιον Συμεών τόν Νέον Θεολόγον. Ὁ Θεσμός τῆς Ἐκκλησίας εἶναι χ α ρ ι σ μ α τ ι κ ό ς καί τά χαρίσματα τῶν Ἁγίων λειτουργοῦν ὡς θεσμοί καθοδηγητικοί διά τό ἐκκλησιαστικόν πλήρωμα. Δύναται ἀληθῶς καί ἐμπειρικῶς νά λεχθῇ ὅτι χαρισματοῦχοι δέν ὑπάρχουν, ἀλλά γίνονται, γεννῶνται διαρκῶς. Δέν τοῖς ἐδόθη χάρισμα ὡς ἰδιότης στατική, ἀλλά ὡς ε ὐ λ ο γ ί α ἡ ὁποία χαρίζεται διαρκῶς. Εἶναι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι εἶναι ἀληθῶς ἐλεύθεροι διότι συνειδητοποιοῦν τήν ἐσχάτην ἀδυναμίαν τοῦ ἀνθρώπου καί τήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ, ἀποστάλαγμα τῶν ὁποίων ὑπῆρξαν αἱ διατάξεις τοῦ Διατάγματος τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου. Αὐτοί οἱ ὁποῖοι βλέπουν ὅλους τούς ἄλλους καλούς καί καθαρούς καί θεωροῦν τόν ἑαυτόν των "ὑποκάτω τῆς κτίσεως", ἔχουν τήν χ ά ρ ι ν τῆς συντριβῆς τοῦ ταπεινοῦ καί ἐξουθενημένου. Δέχονται τά χαρίσματα τῆς ἔσωθεν ἀναπαύσεως καί τοῦ φωτισμοῦ. Δέν θεωροῦν οἱοδήτι ὡς κατόρθωμα οὔτε ἀξιοποιήσιμον δυνατότητα πρός αὔξησιν τοῦ "κύρους" των διά τῆς "ὑποτιμήσεως" τῶν ἄλλων, τοῦ περιορισμοῦ δηλαδή τῆς ἐλευθερίας τοῦ προσώπου. Ἐκπλήσσονται οἱ ἅγιοι ἐκ τῆς ἀφάτου ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καί αὐθορμήτως ἀποδίδουν, ἐπιστρέφουν αὐτήν ἀμέσως εἰς τόν Δωρεοδότην. Καί αὐτό καθιστᾷ ἀξίους τούς ἁγίους νά δέχωνται συνεχῶς νέα χ α ρ ί σ μ α τ α, μεγαλύτερα, πάναγνα, πνευματικά, εὐλογοῦντα τά σύμπαντα, ἀληθινά ἐπιτεύγματα. Καί αὐτοί ἐξακολουθοῦν οὐδεμίαν ἰδέαν νά ἔχουν δι ἑαυτούς. Ἔχουν μεγάλην Ἰδέαν διά τόν Θεόν. Καί μόλις γίνεται γνωστόν ὅτι ὁ κόσμος τούς τιμᾷ, παραξενεύονται, δυσανασχετοῦν, συστέλλονται. Καί φεύγουν εἴτε ὄπισθεν τοῦ παραπετάσματος μιᾶς ἐπιπλάστου μωρίας καί σαλότητος, εἴτε ἀγνοίας κατ ἄνθρωπον, δηλαδή ἀληθινῆς ἐλευθερίας. Καί ἡσυχάζουν, διότι ζοῦν, παρακολουθοῦν καί συμβάλλουν εἰς τήν κυκλοφορίαν τοῦ Αἵματος καί τῆς Χάριτος ἐντός τοῦ σώματος τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητος. Ἀδελφοί ἐν Κυρίῳ, Τά ἀνθρώπινα δικαιώματα, ἡ ἐλευθερία τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως εἶναι χ α ρ ί σ μ α τ α τά ὁποῖα "ἅπαξ ἐδόθησαν τοῖς ἁγίοις" (πρβλ. Ἰουδ. 3), κατακτῶνται ὅμως συνεχῶς ἐν τῇ ἀνθρωπίνῃ διαδρομῇ. Καί κατακτῶνται διά τοῦ β ι ώ μ α τ ο ς τῆς κοινωνίας ἐν Χριστῷ ἐντός τῆς παναρμονίου συμπαντικῆς λειτουργίας. Ὁμιλοῦμεν ἐπί 1700 ἔτη περί ἐλευθερίας τῆς συνειδήσεως τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ Ὀρθόδοξος ὅμως Ἐκκλησία ἀνέκαθεν ἀλλ ἰδίᾳ κατά τούς ἐσχάτους τούτους καιρούς τῶν κοσμογονικῶν ἀλλαγῶν τοῦ παρελθόντος τραγικοῦ αἰῶνος προβλέπει, διαβλέπει καί μελετᾷ ἐν τῷ συνόλῳ αὐτῆς τήν "ἐπικράτησιν ἐν τῷ κόσμῳ τῆς εἰρήνης, τῆς δικαιοσύνης, τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἀδελφοσύνης καί τῆς ἀγάπης μεταξύ τῶν λαῶν καί τήν ἄρσιν 7

8 τῶν φυλετικῶν καί λοιπῶν διακρίσεων", θά ἀποφανθῇ δέ συγκαλουμένης τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης αὐτῆς Συνόδου. Τά θεῖα δωρήματα ταῦτα βιοῦνται διά τῆς χάριτος ἐντός τῆς Θείας Λειτουργίας, κατά τήν ὁποίαν ἀποκαλύπτεται ἡ κοσμογονία. Δέν κατανοεῖται ἀνθρωπίνως τό μέγεθος τῆς ἐλευθερίας αὐτῆς τοῦ ἀνθρώπου καί τῶν φρονημάτων του διότι δέν γίνεται σεβαστή ἡ εἰκών τοῦ Θεοῦ, ὁ ἄνθρωπος. Καί ἐάν δέν ἀγαπᾶται ἑνωτικῶς ὁ συνάνθρωπος, δέν ἀγαπᾶται ἀληθῶς ὁ Θεός. Εἰς τόν ἐπίγειον βίον ἀφελῶς νομίζεται ὅτι "τά πάντα ρεῖ καί οὐδέν διαμένει καί οὔκ ἔστι δίς τόν αὐτόν ποταμόν διαβῆναι" (Ἡράκλειτος), ὅτι δηλαδή τά πάντα ἔρχονται καί παρέρχονται καί λησμονοῦνται, καί καλύπτουν τά ἀνθρώπεια λίθοι καί τάφος. Ὁ Κύριος ἐδώρισε τό μυστήριον τῆς μνήμης ἐν ἐλευθερίᾳ διακηρύττων ὅτι "οὐδέν [...] συγκεκαλυμμένον ἐστίν ὅ οὐκ ἀποκαλυφθήσεται" (Λουκ. ιβ 2) καί ὅτι τά πάντα καταλήγουν εἰς τήν ἀλήθειαν τῆς ἐλευθερίας ἐν Αὐτῷ καί εἰς τήν αἴσθησιν τῆς δοξολογικῆς εὐγνωμοσύνης "ὑπέρ πάντων ὧν ἴσμεν καί ὧν οὐκ ἴσμεν". Πέραν τῶν ἐξωτερικῶν διαφορῶν καί ἀποστάσεων, λοιπόν, πέραν τῶν ἐγκοσμίων ἐναλλαγῶν καί ἀπόψεων, πέραν τῆς "λογικῆς" Δύσεως καί Ἀνατολῆς, ἀπό καταβολῆς κόσμου ἔχομεν τήν φανέρωσιν τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ ἡ ὁποία ὡς ἔκρηξις ἐν σιγῇ διαλύει τό ψεῦδος τῆς ἀπάτης, χαρίζει εἰς ἡμᾶς τήν ἀλήθειαν τῆς ζωῆς, ὡς εὐλογίαν ἐλευθερίας καί ἑνότητος, ὡς πορείαν ἐκπλήξεων ὁδηγουσῶν εἰς τήν ἀτελεύτητον Πορείαν καί πρός τό Πάσχα, τό ὁποῖον εἶναι αὐτός ὁ ἴδιος ὁ Θεάνθρωπος. "Οὐ πρέσβυς οὐδέ ἄγγελος, ἀλλ' αὐτός Κύριος ἔσωσεν" (Ἡσ. ξγ 9) ἡμᾶς ἐν ἐλευθερίᾳ καί ἐπ' ἐλευθερίᾳ. Εἶναι μεθ ἡμῶν ὅταν ἀναλαμβάνεται, "οὐδαμόθεν χωριζόμενος, ἀλλά μένων ἀδιάστατος" (κοντάκιον ἑορτῆς Θείας Ἀναλήψεως). Συμπαραστέκεται ὅταν φαινομενικῶς ἐγκαταλείπῃ τόν ἄνθρωπον. Καί χαρίζει, τέλος, τήν βεβαιότητα, ὅτι εἶναι πάντοτε παρών, φανερῶν τήν δόξαν Του ἐν τῇ ἀγάπῃ καί ἐν τῇ κενώσει, παρουσιαζόμενος εἰκονογραφικῶς ὡς Βασιλεύς τῆς δόξης ἐν τῇ Ἀναστάσει, ἐλευθερῶν ἐκ τῶν καταχθονίων τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔαν, τόν ἄνθρωπον, ἀλλά καί κρεμάμενος γαληνίως ἐπί ξύλου Σταυροῦ, ἐν ἐσχάτῃ ταπεινώσει. "Μέγας εἶ Κύριε καί θαυμαστά τά ἔργα Σου καί οὐδείς λόγος ἐξαρκέσει πρός ὕμνον τῶν θαυμασίων Σου" ἄλλωστε "ὕμνος ἅπας ἡττᾶται, συνεκτείνεσθαι σπεύδων τῷ πλήθει τῶν πολλῶν οἰκτιρμῶν" τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἡμετέρα Μετριότης καί οἱ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀδελφοί καί συλλειτουργοί ἐν Κυρίῳ, ἱστάμενοι μετά τῶν Μυροφόρων Γυναικῶν ἔμπροσθεν τοῦ "κενοῦ μνημείου" θεωροῦμεν ὅτι "ἀποκεκύλισται ὁ λίθος" καί θεωροῦμεν ἐν ἐκστάσει καί ἐν τρόμῳ Ἀναστάντα τόν Κύριον, θανάτῳ θάνατον πατήσαντα καί ἐλευθερώσαντα ἡμᾶς ἐκ τῶν δεσμῶν τοῦ σαρκίου καί τοῦ παμφάγου ᾃδου καί ζωήν χαρισάμενον. Μέ ἀφορμήν τήν ἀνάμνησιν, λοιπόν, τοῦ γεγονότος τῆς παροχῆς εἰς τούς χριστιανούς τοῦ δικαιώματος τῆς ἐλευθερίας τῆς πίστεως καί τῆς λατρείας των, ἀπό τοῦ Ἱεροῦ τούτου Κέντρου τῆς Ὀρθοδοξίας, τοῦ ἐν δουλείᾳ κατ ἄνθρωπον διακονήσαντος τήν ἀληθῆ ἐλευθερίαν ἐν Χριστῷ τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος, ἐκφράζομεν τόν μόνιμον ἔντονον π ρ ο β λ η μ α τ ι σ μ ό ν, τήν ἀγωνίαν καί τήν διαμαρτυρίαν αὐτοῦ διά τάς συνεχιζομένας διώξεις ἁπανταχοῦ τῆς γῆς, ἰδίᾳ ἐσχάτως πρός τούς χριστιανικούς πληθυσμούς τῆς γεωγραφικῆς περιοχῆς τῆς Μέσης Ἀνατολῆς, αἱ ὁποῖαι ἐκφράζονται μέ συχνάς δολοφονίας, ἀπαγωγάς, διώξεις καί ἀπειλάς ἐναντίον των, μέ ἀποκορύφωμα τήν ἀπαγωγήν τῶν δύο ἀγνοουμένων εἰσέτι ἀδελφῶν Ἱεραρχῶν, τοῦ ἐκλεκτοῦ καί γνωστοῦ διά τήν πνευματικότητα καί τό σημαντικόν ἐκκλησιαστικόν, κοινωνικόν καί ἐκπαιδευτικόν ἔργον του Ἱερωτάτου Μητροπολίτου Χαλεπίου καί Ἀλεξανδρέττας κυρίου Παύλου καί τοῦ Συροϊακωβίτου Μητροπολίτου Χαλεπίου Ἰωάννου- Ἰμπραχίμ. Συμμεριζόμεθα καί συμμετέχομεν εἰς τόν πόνον, τήν θλῖψιν καί τάς δυσκολίας, τάς ὁποίας ἀντιμετωπίζουν οἱ χριστιανοί ἐν τῇ Μέσῃ Ἀνατολῇ καί ἐν Αἰγύπτῳ, καί ἰδιαιτέρως εἰς τό παλαίφατον καί πρεσβυγενές Πατριαρχεῖον Ἀντιοχείας, καί μακράν πάσης πολιτικῆς τοποθετήσεως 8

9 καταδικάζομεν ἀπεριφράστως ἅπαξ ἔτι τήν χρῆσιν πάσης μορφῆς βίας ἐναντίον των, ποιοῦντες ἔκκλησιν πρός τούς ἰσχυρούς τῆς γῆς εἰς σεβασμόν τῶν στοιχειωδῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων τῆς ζωῆς, τῆς τιμῆς, τῆς ἀξιοπρεπείας, τῆς περιουσίας, γνωρίζοντες καί ἐπαινοῦντες τό φιλήσυχον καί εἰρηνικόν αὐτῶν καί τήν μόνιμον καί σταθεράν προσπάθειαν ἵνα μείνουν μακράν πάσης ταραχῆς καί διαμάχης. Ἐκφράζομεν τήν ἀγωνίαν ἡμῶν ὡς Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως διότι χίλια ἑπτακόσια ἔτη μετά τήν ἔκδοσιν τοῦ Διατάγματος τῶν Μεδιολάνων οἱ ἄνθρωποι διώκονται διά τήν πίστιν καί τήν θρησκείαν καί τάς συνειδησιακάς ἐπιλογάς αὐτῶν. Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον οὐδέποτε θά παύσῃ διά τῶν εἰς τήν διάθεσιν αὐτοῦ πνευματικῶν μέσων καί τῆς ἀληθείας νά στηρίζῃ τάς προσπαθείας δι εἰρηνικόν διάλογον μεταξύ τῶν διαφόρων θρησκειῶν, τήν εἰρηνικήν ἐπίλυσιν κάθε διαφορᾶς καί τήν ἐπικράτησιν κλίματος ἀνοχῆς, καταλλαγῆς καί συνεργασίας μεταξύ τῶν ἀνθρώπων κάθε θρησκεύματος καί ἐθνικῆς καταγωγῆς. Καταδικάζοντες ὡς ἀντίθετον πρός τήν θρησκείαν κάθε μορφήν βίας, κηρύσσομεν ἀπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὅτι μέγα ὡς ἀληθῶς "τό τῆς εὐσεβείας μυστήριον Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι, ὤφθη ἀγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ, ἀνελήφθη ἐν δόξῃ" (Α Τιμ. γ, 16), κυβερνᾷ τόν κόσμον καί τά τοῦ κόσμου κατά τάς ἀνεξιχνιάστους βουλάς καί τά κρίματα Αὐτοῦ καί πάλιν ἔρχεται ἐν δόξῃ ὡς δίκαιος Κριτής κρῖναι τά σύμπαντα. Αὐτῷ ἡ δόξα καί τό κράτος καί ἡ δύναμις καί ἡ τιμή καί ἡ προσκύνησις καί ἡ βασιλεία εἰς τούς ἀπεράντους αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. Ἐν ἔτει σωτηρίῳ βιγ, κατά μῆνα Μάϊον (ιθ ) Ἐπινεμήσεως Ϛ Ὁ Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος, διάπυρος πρός Θεόν εὐχέτης ὁ Χαλκηδόνος Ἀθανάσιος, συνευχέτης ὁ Δέρκων Ἀπόστολος, συνευχέτης ὁ Πέργης Εὐάγγελος, συνευχέτης ὁ Θεοδωρουπόλεως Γερμανός, συνευχέτης ὁ Μυριοφύτου καί Περιστάσεως Εἰρηναῖος, συνευχέτης ὁ Μύρων Χρυσόστομος, συνευχέτης ὁ Σασίμων Γεννάδιος, συνευχέτης ὁ Νέας Ἰερσέης Εὐάγγελος, συνευχέτης ὁ Ρόδου Κύριλλος, συνευχέτης ὁ Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Δαμασκηνός, συνευχέτης ὁ Σιγκαπούρης Κωνσταντῖνος, συνευχέτης ὁ Αὐστρίας Ἀρσένιος, συνευχέτης 9

10 Λόγος πανηγυρικός ἐπί τῇ μνήμῃ τῆς Ἁγίας Μεγαλομάρτυρος Φωτεινῆς τῆς Σαμαρείτιδος Σεβ. Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου 10 «Οὐκέτι διά τήν σήν λαλιάν πιστεύομεν αὐτοί γάρ ἀκηκόαμεν καί οἴδαμεν, ὅτι οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ σωτήρ τοῦ κόσμου, ὁ Χριστός» (Ἰω. 4,42)*. Μέσα στήν ἀναστάσιμη περίοδο ἑορτάζομε καί τή συνάντηση τοῦ Χριστοῦ μέ τή Σαμαρείτιδα στό φρέαρ τοῦ Ἰακώβ, στήν πόλη Συχάρ τῆς Σαμάρειας. Οἱ Θεοφόροι Πατέρες μετά γνώσεως καί πράξεως θέλουν νά μᾶς διδάξουν μιά μεγάλη καί βασική ἀλήθεια τῆς πίστεώς μας, ἕνα θεμελιώδη νόμο τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ὅποιος δέν συναντήσει στή ζωή του τόν Ἰησοῦ Χριστό προσωπικά καί ἐμπειρικά καί δέν ζήσει τήν εὐαγγελική ἀλήθεια καί τή λογική λατρεία τοῦ Θεοῦ στή ζωή του, μένει ἄγευστος καί ἀκοινώνητος, ξένος ἤ καί ἄθεος, ἀμύητος, χωρίς τή χάρη καί τό φωτισμό τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἀκόμα κι ἄν ἔχει βαπτισθεῖ ἤ καί ἔχει ἐντελῶς τυπικά κοινωνήσει τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων. Ἡ Ἁγία Φωτεινή ἡ Σαμαρεῖτις ρώτησε, ζήτησε μέ ἀγωνία νά μάθει ποιός εἶναι ὁ Θεός καί ποῦ κατοικεῖ. Ἀμέσως πίστεψε σ αὐτόν μέ ὅλα ὅσα τῆς ἀποκάλυψε, καί εὐθύς ἔτρεξε νά τό ἐξαγγείλει καί στούς δικούς της. Νά μεταδώσει δηλ. τή δύναμη τῆς προσωπικῆς της ἐμπειρίας, πού γίνεται γνώση καί πίστη Θεοῦ. «Μήτι οὗτός ἐστιν ὁ Χριστός» (Ἰω. 4,29). Κι αὐτοί Τόν ἀκοῦν, Τόν γνωρίζουν, Τόν πιστεύουν καί Τόν ὁμολογοῦν. Καί συντελεῖται ἡ μεταμόρφωση καί ἡ προσωπική ἀναγέννηση. Βρίσκουν νόημα καί περιεχόμενο στή ζωή τους. Βρίσκουν λυτρωτή καί Σωτήρα, τόν ἀναμενόμενο Μεσσία. Γνωρίζουν πιά ποιός εἶναι καί γιά ποιό λόγο ἐνδιαφέρεται. Γιατί αύτός εἶναι τό ἀρχέτυπον καί ὅλοι ἐμεῖς οἱ εἰκόνες πού μοιάζουν τοῦ πλάσαντος, τοῦ Δημιουργοῦ Θεοῦ. Εἰκόνα Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος. Διαβεβλημένη γυναίκα ἡ Σαμαρεῖτις, πού ψάχνει ὅμως τό Ἀρχέτυπο, τό Αὐθεντικό, τό γνήσιο κι ὄχι τό κάλπικο. Ἀναζητεῖ τό ἀρχαῖον κάλλος καί τήν πρώτη συγγένεια, ξεκάθαρα καί εἰλικρινά. Ἀνοίγει δρόμους, μᾶς δείχνει τούς στόχους, χαρίζει προοπτική, ἡ ἀδυναμία γίνεται δύναμη, ἡ ἁμαρτία χάρη. Τί ἄλλο θελομε; Καί ὅμως, ὁ ταλαίπωρος ἄνθρωπος καθένας ἀπό τό δημιούργημά του μέχρι σήμερα αὐτοσχεδιάζει στή ζωή του, προσδιορίζει τούς στόχους του, μεταλλάσσει τή μορφή του καί τό προσωπεῖο του, ἱκανοποιεῖ τίς ἐπιθυμίες του, παίζει τό ρόλο του. Αὐτά μᾶς ἐπιβεβαιώνει ἡ θλιβερή καθημερινότητα τόσο στήν προσωπική, ὅσο καί στήν κοινωνική ζωή. Ποιός εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός σήμερα. Ποῦ βρίσκεται ὅταν κυβερνοῦν τά συμφέροντα, ἡ ὑποκρισία, ἡ δολιότητα, οἱ δολοπλοκίες, οἱ συναλλαγές, καί τέλος ἡ αὐτοκτονία καί ἡ ἄρνηση. Πῶς τολμοῦμε νά φέρομε τό ὄνομα Χριστιανός, πού σημαίνει ὅτι ἀνήκουμε στόν Χριστό, ὅταν δέν ἀσχολούμαστε μέ Αὐτόν, ὅταν δέν Τόν ἀναγνωρίζουμε, ὅταν δέν ἔχομε νόμο τό Εὐαγγέλιό Του γιά νά στηρίξομε τήν ἀλήθεια, τό φῶς τῆς ζωῆς, τούς σκοπούς καί τούς στόχους μας; Ἀποδεχόμαστε καί ἀσχολούμαστε μέ τόσα σύγχρονα συστήματα ἰδεῶν, φιλοσοφίας, μυστικισμοῦ, ἐκμοντερνιστῶν, γιόγκα κ.ἄ. πού χαρακτηρίσουν τόν Ἰησοῦ Χριστό ἀκόμα καί ἰδεολόγο ἐπαναστάστη. Δέν θέλομε, ὅμως, νά Τόν ὁμολογήσομε Πατέρα καί Θεό ἀληθινό. Μήπως ὅλα αὐτά εἶναι προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις, γιά νά μή γνωρίσομε τόν Ἰησοῦ Χριστό *Λόγος τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου τήν Κυριακή τῆς Σαμαρείτιδος 2 Ἰουνίου 2013, κατά τήν πολυαρχιερατική Θεία Λειτουργία, μέ ἀφορμή τόν ἑορτασμό τῶν εἴκοσι χρόνων ἀπό τά Ἱερά Ἐγκαίνια τοῦ πανηγυρίζοντος Ἱ. Καθεδρικοῦ Ναοῦ Ἁγίας Φωτεινῆς Ἱεραπέτρας,

11 σέ μιά προσωπική ἐμπειρία κι ὄχι μιά ἁπλή γνώση καί θεωρία περί Αὐτοῦ; Στή σύγχυση τῆς ἐποχῆς μας, ὅπως καί σ ὅλες τίς ἐκδηλώσεις, προσωπικές ἤ κοινωνικές, ἐπικρατεῖ ἡ μετάλλαξη, ἀκόμα καί στά προϊόντα-προωθοῦνται τά μεταλλαγμένα καί ἐπικίνδυνατό καμουφλάζ, τό ἐπίχρισμα, καί ἔτσι ἡ κοινωνία ἀποϊεροποιεῖται. Περιορίζουμε τόν Ἰησοῦ Χριστό μόνο στήν ἐξωτερική ἐντύπωση, στήν ἐπιφάνεια, στίς τελετές, στή συνήθεια, χωρίς νόημα καί βάθος χριστιανικῆς ἀναζητήσεως, ἐπίπονης συνάντησης καί γνωριμίας προσωπικῆς. Βγάλαμε ἀπ τό κέντρο τῆς ζωῆς μας τό Χριστό καί βάλαμε τόν ἑαυτό μας καί τόσους ἄλλους μεσσίες πού ὑπόσχονται πολλά καί δίνουν λίγα, ἀλλά οἱ ψυχές μένουν πάλι διψασμένες καί νηστικές. Αὐτή εἶναι ἡ ἀσυνέπεια τῆς προσωπικῆς καί κοινωνικῆς εὐθύνης. Γι αὐτό σήμερα χωρίς Χριστό ὅλα ἐπιτρέπονται, καί τό ἔγκλημα καί ἡ αὐτοκτονία γιά νά ζοῦν οἱ ἄνθρωποι αἰώνια χωρίς μετάνοια, χωρίς μεταστροφή, χωρίς ἐλπίδα, χωρίς ἀνάσταση καί ζωή. Ὑπάρχουν καί θά ὑπάρχουν ἄλυτα προβλήματα πού θά βασανίζουν τόν ἄνθρωπο, ὅταν λείπει ἡ ὀντολογική καί εἰλικρινής γνωριμία μέ τόν Χριστό. Τέτοια εἶναι ἡ ἐξουσία τοῦ κακοῦ, ἡ κυριαρχία τοῦ θανάτου, ἡ σχιζοφρένεια καί ἡ μισαλλοδοξία τῆς ἐποχῆς. Εἶναι καιρός νά ἐπιδιώξομε μαζί μέ ὅλα τ ἄλλα καί πρίν ἀπό τά ἄλλα νά γυρίσομε στίς βαθιές ρίζες τῆς παραδόσεώς μας, στίς ἀξίες τῆς ζωῆς, στή σωστή ἱεράρχηση, μέ ἀρχηγό τόν Ἰησοῦ Χριστό. Νά ζήσουμε κατά Θεόν καί μαζί μέ τούς φίλους τοῦ Θεοῦ πού εἶναι οἱ Ἅγιοι. Νά μάθομε ποιός εἶναι ὁ Χριστός καί ἐμεῖς γιατί ἤρθαμε στή ζωή καί ποῦ πηγαίνομε. Αὐτό διδάσκει ἡ Ἐκκλησία Του μέ ὅλα τά μέσα ἁγιασμοῦ. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἦλθε νά λύσει τά ἔργα τοῦ διαβόλου, νίκησε τό θάνατο καί ἔσβησε τήν ἁμαρτία. Ὅμως ἀκόμη καί σήμερα βασιλεύει ἡ ἁμαρτία, ὁ διάβολος καί ὁ θάνατος, πού τυραννοῦν τόν ἄνθρωπο καί ἐν πολλοῖς ρυθμίζουν τή ζωή καί τίς σχέσεις του. Αὐτή ἡ νίκη τοῦ Χριστοῦ καί ἡ προσωπική ἐμπειρία τῶν Μαθητῶν Του, τούς ἀνέδειξε κήρυκες καί ὁμολογητές, θεραπευτές καί προστάτες τῶν πιστῶν ἀνθρώπων. Ὁμολόγησαν ὅλοι, μαζί μέ τόν Εὐαγγελιστή Ἰωάννη, «ὃ ἀκηκόαμεν, ὃ ἑωράκαμεν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν, ὃ ἐθεασάμεθα καί αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν, περί τοῦ λόγου τῆς ζωῆς» (Α Ἰω. 1,1), δηλ. τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καί σήμερα, στήν πυρίκαυστη καί διψασμένη ἐποχή μας, ὁ Ἰησοῦς Χριστός περιμένει νά σκύψομε στό βαθύ πηγάδι τῆς ἐπίγνωσης καί ἀναζήτησης, πολλές φορές μέσα στήν ἀπόγνωσή μας, γιά νά συναντήσει ψυχές πού διψοῦν τή σωτηρία τους καί ἐπιθυμοῦν νά γνωρίζουν προσωπικά καί ἐμπειρικά «τό ὕδωρ τό ζῶν», τό «ἁλλόμενον εἰς ζωήν αἰώνιον» (Ἰω. 4,14). Ἐκεῖνος πρῶτος καί σήμερα, ὡς Πατέρας φιλόστοργος καί ἀληθινός, ψάχνει καί ἀναζητεῖ τά παιδιά Του, διψᾶ τή σωτηρία μας, ἐργάζεται διά τῶν μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας, τήν κάθαρση καί τόν ἁγιασμό μας. Ἀρκεῖ νά Τόν παρακαλέσομε νἄρθει τάχιστα, νἄρθει στό μνῆμα τῆς προσωπικῆς μας ἀνασφάλειας, στή διχογνωμία καί πολυνομία τῶν στόχων μας, στό λίθο τῆς ἀμετακίνητης πεισματικῆς ἄρνησης τῆς ἐποχῆς καί τοῦ ἐγωϊσμοῦ μας. Καί ἐκεῖνος θά ἐπιβεβαιώσει τόν λόγον Του «Ἐγώ εἰμί μεθ ἡμῶν καί οὐδείς καθ ὑμῶν» καί «μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ. ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται». 11

12 Σήμερα ὅμως πανηγυρίζομε Κλῆρος καί λαός τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, τήν 20ή ἐπέτειο ἀπό τά Ἱερά Ἐγκαίνια τοῦ περικαλλοῦς Καθεδρικοῦ Ναοῦ τῆς Ἁγίας Μεγαλομάρτυρος Φωτεινῆς τῆς Σαμαρείτιδος, ἀφοῦ συμπληρώνονται ἀκριβῶς εἴκοσι χρόνια συνεχοῦς καί ἀδιάκοπης λατρείας τοῦ ἐν Τριάδι ζῶντος Θεοῦ καί ἁγιασμοῦ καί εὐλογίας στόν εὐσεβῆ λαό μας. Εἶναι ἀνάμνηση ἀγαθή καί καθῆκον ἱερόν καί ἐπιβεβλημένον μετά συγκινήσεως νά ἀναμνησθῶμεν τοῦ κόπου καί τῆς προσφορᾶς τοῦ ἀειμνήστου προκατόχου μας κυροῦ Φιλοθέου τοῦ Β. Ὅπως ὁ ἴδιος ὁμολόγησε στήν ὁμιλία του τότε κατά τήν τέλεση τῶν ἱερῶν Ἐγκαινίων, ὑπῆρξε πόθος καί στόχος πρωταρχικός ἑνός μεγαλειώδους καί ὑπέρκαλλου Ἱεροῦ Ναοῦ, δίπλα στό Ἐπισκοπεῖο, στήν ἕδρα τῆς Ἱ. Μητροπόλεως, διότι «ἐξ ἀρχῆς διά ποιμαντικῶν καί διοικητικῶν μέσων καί ἄλλων προσφόρων τρόπων καί μέσων ἐπιδιώξαμεν τήν ὅλην ἀνάπτυξιν τῆς ζωῆς τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας καί τήν πνευματικήν τῶν πιστῶν συγκρότησιν καί ἀναγέννησιν, βεβαιουμένην διά βίου θεαρέστου ἀποπνέοντος εὐσέβειαν καί ἀληθῆ θρησκευτικότητα». Καί συνεχίζει σημειώνοντας ὅτι «αὐτή ἡ ἀναγέννησις καί ἀληθής μεταμόρφωσις τοῦ πιστοῦ χριστιανοῦ συντελεῖται ὄχι μόνον διά τοῦ Εὐαγγελίου ἀλλά καί διά τῆς θείας λατρείας, διότι ὁ πιστός ἀναγεννᾶται, φωτίζεται, ἁγιάζεται καί ἀποβαίνει ἄξιος κληρονόμος τῆς τῶν οὐρανῶν Βασιλείας». Γι αὐτό ἀκριβῶς τό ὑψηλόν καί θεάρεστον ἔργον τῆς λατρείας τοῦ Θεοῦ «ἀπεβλέψαμεν εἰς τούς καθιερωμένους εἰς τήν θείαν λατρείαν χώρους, τά ἱερά μας κτίρια, τά ὁποῖα ὡς Ναοί τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀνάγκη νά ἀνακαινίζονται, νά καταλαμπρύνονται, νά ἁγιογραφοῦνται, ὥστε νά εἶναι ὅ,τι ὡραιότερον ἔχομεν νά ἐπιδείξωμεν, ἐφ ὅσον εἰς αὐτούς εὐαρεστεῖται νά ἐπαναπαύεται, νά κατοικῇ καί νά λατρεύηται ὁ ὑπερούσιος καί ὑπεράγιος Θεός, ἀλλά καί εἰς αὐτούς ὁ λαός μας λατρεύει καί αἰνεῖ τόν Κύριό Του καί διδάσκεται καί ἐμπνέεται καί ἁγιάζεται καί τήν σωτηρίαν του ἐπιτυγχάνει». Καί τελειώνει ὁ μακαριστός προκάτοχός μας «διά τήν ἄκραν παραχώρησιν καί εὔνοιαν τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ ἡ προσδοκία ἔγινε πραγματικότης, ἡ ὀφειλή ἀπεδόθη, ὁ μύχιος εὐσεβής τῶν πιστῶν πόθος ἐπληρώθη, τό θαῦμα συνετελέσθη καί ὁ νέος ναός ἀποτελεῖ πλέον κέντρον λατρευτικῆς τῶν πιστῶν ζωῆς καί πηγήν ἁγιασμοῦ». Ἐπίσης μακαρίζει καί ἐπαινεῖ ὅλους τούς δωρητές μικρούς ἤ μεγάλους, ἀνώνυμους καί ἐπώνυμους ἀπό τόν ἁπλοῦν ἕως καί τόν ἔσχατον, τούς συντρέξαντας προθύμως ὑλικῶς καί ἠθικῶς. Ἐπαινεῖ τήν προθυμία καί τόν ζῆλο τῶν Ἱερέων πού ἐργάστηκαν καί εὐχαριστεῖ φιλαδέλφως τούς τότε συλλειτουργούς ἁγίους Ἀρχιερεῖς, Σεβ. Μητροπολίτην Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κυρό Κύριλλο καί Σεβ. Μητροπολίτη Πέτρας κ. Νεκτάριο, οἱ ὁποῖοι καθαγίασαν τά ἱερά παρεκκλήσια Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου καί Ἁγίου Φωτίου. Μαζί καί ἐμεῖς σήμερα, μακαρίζομε καί μετ εὐγνωμοσύνης μνημονεύομε δι ὅσα προσέφερε ὡς διορατικός καί ἐργατικός Ποιμενάρχης προλαμβάνοντας τήν κρίση τῶν ἑπομένων ἐτῶν καί παραδίδοντας τέτοιο περικαλλῆ Ναό, πού δύσκολα σήμερα ὄχι μόνο κτίζεται ἀλλά καί συντηρεῖται. Ὅμως, δυστυχῶς, ἔχομε Ναό πού ἐξυπηρετεῖ τίς λειτουργικές ἀνάγκες, κυρίως γάμους καί βαπτίσια, ἀλλά πολλές φορές ὁ λαός μένει ἔξω ἀπ τό Ναό ἁπλός θεατής καί ὄχι μύστης. Ἡμεῖς συνεχίζομε τό ἔργο τοῦ μακαριστοῦ Προκατόχου μας, συντηροῦμε καί ἐπαυξάνομε τούς πολλούς χώρους πρός διακονίαν τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ μέ κέντρο τή θεία Λατρεία, τίς συχνές -πολλές, σχεδόν καθημερινές- θεῖες Λειτουργίες, τίς κατηχητικές συνάξεις, τίς προνοιακές καί φιλανθρωπικές δράσεις, πού ἐπιτελοῦν προγραμματίζουν καί πραγματοποιοῦν οἱ ἐργατικοί κι ἀφοσιωμένοι Ἱερεῖς, οἱ ἱεροπρεπεῖς ψάλτες, οἱ ἄμισθοι καί ἔντιμοι Ἐκκλησιαστικοί Ἐπίτροποι, οἱ Κυρίες τοῦ Φιλοπτώχου, οἱ Κατηχήτριες καί οἱ παντοειδεῖς διακονητές, μικροί καί μεγάλοι. Συναγάλλεται καί εὐφραίνεται ἡ μακαρία ψυχή τοῦ ἀοιδίμου προκατόχου μας Μητροπολίτου κυροῦ Φιλοθέου τοῦ Β μέ τή σημερινή Ἱερουργία γιά τήν παρουσία καί ἄλλων ἁγίων Ἀρχιερέων, τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου, εἰς τιμήν καί μνήμην τοῦ μακαριστοῦ προ- 12

13 κατόχου του κυροῦ Κυρίλλου, τόν ὁποῖο εὐχαριστοῦμε γιατί ἐνέκρινε καί ἐπευλόγησε τήν παρουσία τῆς τιμίας Κάρας τοῦ Ὁσίου Παρθενίου ἐκ τῆς παλαιφάτου καί ἱστορικῆς Μονῆς Παναγίας τοῦ Κουδουμᾶ τῆς θεοσώστου ἐπαρχίας του, ἀλλά καί τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέου, ὁ ὁποῖος ὡς Ἀρχιμανδρίτης καί Σχολάρχης τῆς Ἀνωτέρας τότε Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς Ἡρακλείου εἶχε λάβει μέρος στή Θεία Λειτουργία τῶν ἱερῶν Ἐγκαινίων. Γνωστοί καί ἀγαπητοί καί οἱ δύο Κληρικοί στόν μακαριστό Προκάτοχό μας κυρό Φιλόεθο καί κτήτορα τοῦ Ἱεροῦ τούτου Ναοῦ. Ἀλλά καί ἡ Μετριότης μου, ὡς Ἀρχιμανδρίτης τότε, παρευρέθηκα στά Ἱερά Ἐγκαίνια τοῦ Ἱ. Κ. Ναοῦ Ἁγ. Φωτεινῆς, προσκεκλημένος τοῦ μακαριστοῦ Φιλοθέου, καί ἀξιώθηκα τῆς εὐλογίας καί τῆς συλλειτουργίας μετ αὐτοῦ. Ἦταν γνωστός σέ μένα ὁ μακαριστός Φιλόθεος καί ἐγνώριζα τήν ἀγωνιώδη μέριμνα καί πολυδάπανη ἀνέγερση ἑνός τέτοιου ναοῦ, ἴσως τοῦ μεγαλύτερου τῆς Ἐπαρχίας καί τοῦ Νομοῦ μας, ὡς τακτικά συζητούσαμε μέ τόν ἀείμνηστο ἐξάδελφό του Γεώργιο Σαρρῆ, μέ τόν ὁποῖο μᾶς συνέδεε φιλία. Εὐχαριστοῦμε καί ἐπαινοῦμε ὅλους ὅσοι συνέβαλαν καί συμβάλλουν στήν ἀπρόσκοπτη καί ἱεροπρεπῆ θεία λατρεία τοῦ Ἱεροῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, τοῦ δεσπόζοντος τῆς μεγάλης καί ἱστορικῆς πόλεως τῆς Ἱεράπετρας μέ τούς φιλακόλουθους, φιλάγιους καί εὐσεβεῖς χριστιανούς. Εὐχαριστοῦμε τούς ἁγίους Πατέρες τοῦ Κουδουμᾶ, τόν Ἡγούμενο Ἀρχιμανδρίτη Μακάριο καί τήν ἐκλεκτή Συνοδεία του, γιά τή ζωντανή παρουσία τοῦ ἱεροῦ Λειψάνου τοῦ Ὁσίου Παρθενίου, Κτήτορος τῆς Ἱερᾶς αὐτῆς Μονῆς καί τῆς χαριτόβρυτης εὐλογίας της. Εὐχαριστοῦμε τούς τοπικούς ἄρχοντες, οἱ ὁποῖοι συμμετέχουν στίς ἱερές Ἀκολουθίες καί ἐπιβεβαιώνουν μέ τήν τιμητική παρουσία τους τό συντελεσθέν καί συντελούμενον ἔργον τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας, συμβάλλοντες στήν ἄριστη συνεργασία, συναλληλία καί προαγωγή τῆς τοπικῆς κοινωνίας καί τοῦ εὐσεβοῦς ποιμνίου μας. Καί τώρα «ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ» εἰς μνημόσυνον αἰώνιον καί δόξαν ἄληκτον τοῦ μακαριστοῦ προκατόχου μας Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας κυροῦ Φιλοθέου τοῦ Β καί τῶν εὐεργετῶν καί δωρητῶν τοῦ Ἱ. Καθεδρικοῦ τούτου Ναοῦ ἄς ἀναφωνήσομε καί ἄς ψάλλομε: «ὡς τοῦ ἄνω στερεώματος τήν εὐπρέπειαν καί τήν κάτω συναπέδειξας ὡραιότητα τοῦ ἁγίου τούτου σκηνώματος τῆς δόξης Σου». Κύριε, στερέωσον τόν Ναόν τοῦτον εἰς αἰῶνας αἰώνων καί πρόσδεξαι πάντων ἡμῶν τάς ἐν αὐτῷ ἀπαύστως προσαγομένας σοι δεήσεις καί προσευχάς καί αἰτήσεις ὑπέρ ὑγείας καί σωτηρίας ποιμένος καί ποιμενομένων, ἀρχόντων καί ἀρχομένων, ἀσθενούντων καί δοκιμαζομένων, νεοπτώχων καί ἀδικουμένων, πρός δόξαν Θεοῦ καί εὔκλειαν τῆς Τοπικῆς ἡμῶν Ἐκκλησίας. Ἀμήν. 13

14 Ἔκκληση τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου γιά τήν πρόληψη τῶν καταστροφικῶν πυρκαγιῶν Πρός τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναχικές Ἀδελφότητες καί τό εὐσεβές πλήρωμα τῆς καθ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί, Εἶναι γνωστό σέ ὅλους ὅτι οἱ ὀλέθριες πυρκαγιές πού ἐκδηλώνονται κάθε χρόνο στή χώρα μας ὀφείλονται κυρίως στήν ἀνθρώπινη δράση ἤ ἀμέλεια. Γιά τό λόγο αὐτό στό ξεκίνημα τῆς νέας ἀντιπυρικῆς περιόδου, ὡς Τοπική Ἐκκλησία, ἀπευθύνουμε ἔκκληση σέ ὅλο τό εὐσεβές πληρώμα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας νά συμβάλλει ἔμπρακτα στήν πρόληψη καί καταπολέμηση τοῦ φαινομένου τῶν πυρκαγιῶν καί στήν προστασία τοῦ δασικοῦ καί λοιποῦ φυσικοῦ μας πλούτου. Ἡ συμβολή ὅλων μας εἶναι ἀναγκαία καί καθοριστικῆς σημασίας γιά τή διαφύλαξη τοῦ μοναδικοῦ κάλλους φυσικοῦ περιβάλλοντός μας καί στήν οὐσιαστική πρόληψη τῶν πυρκαγιῶν, κυρίως στούς χώρους ὑψηλῆς ἐπικινδυνότητας, ὅπως εἶναι οἱ δασικές περιοχές, οἱ θαμνώδεις καί οἱ χορτολιβαδικές ἐκτάσεις. Ἡ κοινωνική εὐθύνη, ἡ πρόληψη, ἡ ἑτοιμότητα καί ἡ εὐαισθησία γιά τήν προστασία τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος μπορεῖ νά ἀποδειχθεῖ σωτήρια γιά τήν ἀποτροπή καί ἄλλων καταστροφῶν τῆς πύρινης λαίλαπας στόν τόπο μας. Ὡς κάτοικοι τοῦ εὐλογημένου τούτου τόπου ὀφείλουμε νά λαμβάνουμε ὅλα τά ἐνδεικνυόμενα μέτρα πυροπροστασίας κατά τούς θερινούς μῆνες, γιά νά διαφυλάξομε τά λίγα δάση πού μᾶς ἔχουν ἀπομείνει: Νά μήν καῖμε σκουπίδια ἤ ξερά χόρτα καί κλαδιά στήν ὕπαιθρο, νά μήν ἀφήνουμε σκουπίδια στά δάση, νά μήν πετᾶμε ἔξω ἀναμμένα τσιγάρα, καί νά μήν σταθμεύουμε τά αὐτοκίνητά μας σέ σημεῖα πού ὑπάρχουν ξηρά χόρτα, διότι ὑπάρχει πάντοτε αὐξημένος κίνδυνος πυρκαγιᾶς. Ἄς μή λησμονοῦμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ κρίκος ἀνάμεσα στόν κόσμο καί τόν Θεό καί βιώνει τή φύση ὡς κτίση, δηλαδή ὡς δημιούργημα τοῦ προσωπικοῦ Θεοῦ. Γιατί Αὐτός ἔπλασε τόν κόσμο «καλά λίαν» (Γεν. 1,31) καί τοποθέτησε τόν ἄνθρωπο ὡς οἰκονόμο, διαχειριστή, ἱερέα τῆς κτίσεως καί ὑπεύθυνο «ἐργάζεσθαι καί φυλάσσειν» (Γεν. 2,15) τή φύση γιά νά μή διασαλεύεται ἡ ἀκεραιότητα τῆς Δημιουργίας Του. Ἱεράπετρα, 14 Ἰουνίου 2013 Μετ εὐχῶν πατρικῶν Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ Ὁ Ἱεραπύτνης & Σητείας ΕΥΓΕΝΙΟΣ 14

15 Ἡ τύχη ἤ ὁ δημιουργός; Πρωτ. Εὐαγγέλου Παχυγιαννάκη Οἄνθρωπος στέκεται πάντοτε μπροστὰ στὸ θαῦμα τῆς Δημιουργίας σὰν ἕνα μικρὸ κι ἀκάτεχο παιδὶ κι ὅταν θὰ βρίσκει κάπου-κάπου λίγο χρόνο νὰ διώχνει ἀπὸ τὰ μάτια του καὶ τὴν καρδιὰ του τὴ σκόνη τοῦ ἐγωισμοῦ, γιὰ νὰ μπορέσει νά βλέπει καὶ νὰ αἰσθάνεται καθαρά, ἤ ὅταν, προπαντός, θὰ τοῦ χαρίζεται τὸ κουράγιο, μέσα ἀπ τ ἀδιάκοπο κυνηγητὸ τῆς ὕλης καὶ τὸν ἀχόρταγο χορὸ τῶν αἰσθήσεων νὰ κουβεντιάζει τίμια μέ τόν ἑαυτόν του καί νά προβληματίζεται ἤρεμα, δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ σταθεῖ φρονηματισμένος καί σκεπτικός, μπροστὰ στὸ πρόσωπο τοῦ συνανθρώπου του, στὴ σιωπηλὴ ἁρμονία τῶν ἄστρων, στὸ πολύβουο μουρμουρητὸ τῶν κυμάτων τῆς θάλασσας, στὸ ἄρωμα τῶν λουλουδιῶν, στὴ μουσικὴ τῶν πουλιῶν, στὰ γεμάτα νοσταλγία χρώματα τοῦ δειλινοῦ, στὴ θωπεία τῆς πρωινῆς ἡλιαχτίδας. Στό μέγιστο θαῦμα τῆς συμπαντικῆς Δημιουργίας. Καὶ μέσ ἀπ αὐτὴ τὴ σκέψη καὶ τὴ σιωπή, τὴ γεμάτη στοχασμὸ καὶ μυστήριο θὰ ξυπνήσουν μέσα του ἑκατομμύρια προγονικὲς φωνές, ποὺ ξεκινοῦν ἀπὸ τὸ χάραμα τῆς Ἱστορίας, ὅταν, παλεύοντας μὲ τὰ θηρία καὶ τὶς ἀντίξοες δυνάμεις τῆς φύσεως, γιὰ νὰ κορέσει τὴν πείνα του ὁ ἄνθρωπος καὶ νὰ στεριωθεῖ στὴ ζωή, μαζὶ μὲ τὴν πείνα τοῦ κορμιοῦ του ξυπνοῦσε μιὰ ἄλλη πείνα καὶ δίψα, ἡ πείνα καὶ ἡ δίψα τοῦ πνεύματος: Νά δεῖ, νά γευθεῖ, νά χαρεῖ, νά ἐρευνήσει τόν περιβάλλοντα κόσμο, καί ν ἀκούσει τόν μυστικό ἀσίγαστον ὕμνο πρός τόν δημιουργόν Θεό, πού ἀναπέμπουν ὅλα τά πλἀσματα τοῦ κόσμου. Κύλισαν τὰ χρόνια. Ἑκατομμύρια χρόνια. Κι ἂν μέσα σ αὐτὰ μπόρεσε νὰ χορτάσει, ὁ ἄνθρωπος, τὴν πείνα τοῦ κορμιοῦ του, ἡ πείνα καὶ ἡ δίψα τῆς ψυχῆς του θὰ ὑπάρχει πάντοτε, ἀνοίγοντας μέσα του ἕνα βαθύ, ὅλο καὶ πιὸ βαθύ, κενό, ποὺ θὰ ρχεται σὰν ἕνα τυραννικὸ ἐρωτηματικὸ στὴ ζωὴ καὶ στὸ θάνατο, στὴ χαρὰ καὶ στὸν πόνο, στὸ θόρυβο καὶ στὴ σιωπή, στὸ κλάμα καὶ στὸ τραγούδι του, νὰ καρφώνεται στὸ ὑπαρξιακό του στερέωμα: Ποιός; Ποιὸς ἔκαμε ὅλα ἐτοῦτα ποὺ συνθέτουν τὶς ἄπειρες μορφὲς καὶ ποικίλες ἐκφράσεις τοῦ μικρόκοσμου καὶ τοῦ μακρόκοσμου; Ποιός ὕφανε τούς γαλαξίες καί ποιός τούς κέντησε μέ τά ἑκατομμύρια τῶν ἄστρων; Ποιὸς συντηρεῖ τὸ μικρὸ σκουλήκι μέσα στὴν πέτρα τῆς θάλασσας καὶ ποιὸς τρέφει τὸ ταπεινὸ ἀγριολούλουδο μέσα στῶν βράχων τὶς ἀσήμαντες ρωγμές; Ποιὸς μᾶς ἔριξε μέσα σ αὐτὸ τὸ πέλαγος τῆς ὀμορφιᾶς, ποὺ δὲν μποροῦμε νὰ προσδιορίσομε τὸ πάνω καὶ τὸ κάτω, τὸ τέλος καὶ τὴν ἀρχή, τὸ κέντρο καὶ τὴν περιφέρεια; Βέβαια, γιὰ κεῖνον ποὺ ξεκινᾶ ἀπὸ μόνη τὴν ἐμπειρία τῶν αἰσθήσεων καὶ ἐξαντλεῖται σ αὐτές, γιὰ κεῖνον ποὺ χει τὰ πήλινα μάτια του καρφωμένα στὸ χῶμα, τὸ ζήτημα εἶναι ἁπλὸ καὶ λυμένο. Κάθεται σὰν τὸν πρωτόγονο ἄνθρωπο ποὺ βλέπει γιὰ πρώτη φορὰ τὸ «μαγικὸ κουτὶ», τὴν τηλεόραση, καὶ τὴ θαυμάζει καὶ τὴ λατρεύει γιὰ Θεό, χωρὶς νὰ ὑποπτεύεται κἄν ὅτι τὸ ὑπέροχο αὐτὸ κουτὶ δὲν εἶναι τίποτα ἄλλο παρὰ ἕνα κατασκεύασμα, ἕνα δημιούργημα τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὅτι πίσω ἀπὸ αὐτὸ ὑπάρχει ἡ ἀσυγκρίτως ἀνώτερη ὕπαρξη τοῦ τεχνίτη πού τό δημιούργησε. Ἀλλὰ γιὰ κεῖνον ποὺ μὲ δέος καὶ ἔκσταση σκύβει μέσα στὴ φύση τῶν πραγμάτων τὰ πάντα εἶναι μιὰ ἔκπληξη, ἕνα μυστήριο, ἕνα ποίημα, ἕνας ἔρωτας καὶ μιὰ ὀμορφιά, ποὺ ὅλα μιλοῦν, ὅλα δοξάζουν, ὅλα μαρτυροῦν γιά τὴ μοναδική καί ἀνεπανάληπτη προσωπικότητα, Ἐκείνου, ποὺ τὰ δημιούργησε καὶ ποὺ μὲ τόν δημιουργικό Λόγο Του, συνέλαβε τὸ σχέδιο, ἔβαλε συνέπεια, ἁρμονία καὶ τάξη καὶ παρακολουθεῖ προνοητικότατα ὥς τὴν τελευταία λεπτομέρεια τὴν πραγμάτωση τοῦ σκοποῦ τους. Ἀλλ ὅπως καὶ νὰ χει τὸ πράγμα στὸν ὁποιονδήποτε σκεπτόμενο ἄνθρωπο, ἔστω καὶ ἂν ἀρνεῖται Ἐκεῖνον ποὺ τοῦ δωσε τὴ σκέψη, ἀναδύεται, ἀπὸ τὰ ἔγκατα τῆς ὑπάρξεώς του τὸ ἐρώ- 15

16 τημα, πότε σὰν κραυγὴ καὶ πότε σὰν ἠχὼ καὶ ἀπόηχος: Ἡ τύχη ἢ ὁ Δημιουργός; Στὸ ἐρώτημα αὐτὸ πολλοὶ θὰ σπεύσουν νὰ ἀπαντήσουν: Ἡ τύχη. Εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ ἀρνοῦνται τὴν ὕπαρξη προσωπικοῦ Θεοῦ. Ἀλλὰ τί θὰ πεῖ τύχη; Ἀπ ὅτι γνωρίζομε ἡ λέξη Τύχη ἐκφράζει μιὰ ἔννοια τυφλή, συγκεχυμένη καὶ ἀκαθόριστη, ποὺ λατρεύτηκε κάποτε στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα καὶ τὴ Ρώμη σὰν θεά! Καὶ δὲν ξέρω ἂν θὰ πρέπει νὰ καταλογίσει κανεὶς στοὺς σημερινοὺς πρεσβευτὲς καί ὑποστηρικτές της μιὰ σύγχρονη εἰδωλολατρία, ποὺ ἐξαντλεῖται στὴν πιὸ ἀνόητη εὐπιστία καὶ τὸν πιὸ στεῖρο δογματισμό, γιὰ νὰ ἐπαληθεύσουν, στὴν περίπτωση αὐτή, τὰ λόγια τοῦ Πασκάλ: «Κανεὶς ἄπιστος» ἔλεγε, «δὲν χρειάζεται ν ἀφήσει τὴν πίστη του, ἀλλὰ ν ἀποκτήσει, μεγάλη δόση εὐπιστίας. Οἱ ἄπιστοι εἶναι οἱ περισσότερον εὔπιστοι»! Μερικοὶ ἐπικαλοῦνται τὸν Δημόκριτο (αὐτόν τόν μεγάλο σοφό τῆς ἀρχαιότητας, θεμελιωτὴ τῆς ἀτομικῆς ἐπιστήμης), γιὰ νὰ στηρίξουν τὸν ὑλισμὸ καὶ τὴν ἀθεΐα καὶ λησμονοῦν ὅτι ὁ Δημοκριτος πίστευε σὲ δημιουργό τοῦ κόσμου κι ἔδινε μεγάλη ἀξία στὴν ἀνθρώπινη ψυχή. «Οἱ ἄνθρωποι πρέπει νὰ φροντίζουν περισσότερο γιὰ τὴν ψυχὴ τους παρὰ γιὰ τὸ σῶμα τους» καὶ «ἐκεῖνος ποὺ ἐκλέγει τὰ ἀγαθά τῆς ψυχῆς, ἐκλέγει τὰ θειότερα, ἐνῶ ἐκεῖνος ποὺ ἐκλέγει τὰ ἀγαθά τοῦ σώματος ἐκλέγει ἀνθρώπινα ἀγαθὰ», ἀποφαίνεται (Ὁμιλοῦν οἱ σοφοί, 1, ἔκδ. β, σελ. 14). Ὁ Δημόκριτος, ἐξάλλου, εἶναι ὁ ἱδρυτὴς μιᾶς ὁλότελα ἰδελιστικῆς ἠθικῆς. «Ὅπως πάνω ἀπὸ τὴν ἀντίληψη μὲ τὶς αἰσθήσεις στέκεται ἡ νόηση, ἔτσι και πάνω ἀπὸ τὶς αἰσθησιακὲς ὁρμὲς στέκεται ἡ λογικὴ γνώση τοῦ καλοῦ καὶ πάνω ἀπὸ τὴν ἡδονὴ καὶ τὸν πόνο ἡ εἰρήνη τῆς ψυχῆς, ἡ ἁρμονικὴ ἠρεμία τοῦ θυμικοῦ» (Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς φιλοσοφίας, Τσέλλερ, Νεστλέ, σελ. 46). Τὸ εὐχάριστο γιὰ μᾶς εἶναι ὅτι οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ ἀθεϊσμοῦ ἔχουν μεταξύ τους καὶ στὸ θέμα αὐτό, ὅπως καὶ σὲ ἄλλα, ριζικὲς διαφωνίες. Ἄς πάρουμε γιὰ παράδειγμα τὴν περίπτωση τοῦ Ζάν Μονὸ (Γάλλος βιολόγος καὶ βιοχημικός, βραβεῖο Νόμπελ Φυσιολογίας, 1965), ποὺ ἔγινε ἰδιαίτερα γνωστὸς μὲ τὸ βιβλίο του: «Ἡ τύχη καὶ ἡ ἀναγκαιότητα». Σ αὐτὸ προσπαθεῖ νὰ δώσει μιὰ καινούρια ἄποψη γιὰ τὴν καταγωγὴ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ ἀνθρώπου καὶ γιὰ τὴ θέση του στὴ βιόσφαιρα. Εἶναι ἕνα δοκίμιο γιὰ τὴ φυσικὴ φιλοσοφία τῆς νεότερης βιολογίας, ποὺ δημιούργησε μεγάλο θόρυβο. Ἀλλὰ δὲν πέρασε πολὺς καιρὸς καὶ ἔρχεται ὕστερα ὄχι μόνο ὁ Γκρασσέ, μὲ τὸ βιβλίο του: Ἐσὺ ὁ μικρούλης Θεός, γιὰ νὰ ἀντικρούσει τὸν Μονὸ καὶ νὰ διαφωνήσει ριζικὰ μαζί του, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ ἄθεος Καστλὲρ Ἀλφρὲ (Γάλλος φυσικός, ἐφευρέτης τῆς μεθόδου «ὀπτικῆς ἀντλήσεως», βραβεῖο Νόμπελ φυσικῆς, 1966), ποὺ διατυπώνει διαφορετικὲς ἀπόψεις. Ὁ διάσημος αὐτὸς φυσικὸς δὲν μπορεῖ νὰ σκεφτεῖ κἄν ὅτι ἡ ἐξέλιξη εἶναι δυνατὸν νὰ ἐξηγηθεῖ σύμφωνα μὲ τὶς ἀπόψεις τοῦ Μονό. Καὶ διακηρύττει κατηγορηματικά, ὅτι «ἡ σκοπιμότης ὑπάρχει, ἀκόμη καὶ ὅταν ἐμεῖς δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ τὴν δοῦμε». Ἔτσι ἀποκλείει τὴν τύχη (Γεωρ. Μελέτη, Γιατί δὲν εἶμαι ἄθεος, σελ.106 κ. ἑ). Ἀπ ὅ,τι γνωρίζομε, κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ὑποστηρίξει στὰ σοβαρὰ ὅτι τὸ θαῦμα τῆς ζωῆς, τῆς ἁρμονίας καὶ τῆς τάξεως στὴ Δημιουργία ὀφείλεται σὲ συμπτώσεις καὶ στὴν τύχη. Βεβαίως, αὐτὸ ποὺ λέμε σύμπτωση, παίζει κι αὐτὸ ἕνα ρόλο στὰ γεγονότα. Ὅπως π.χ. ἕνα ἄσπρο τριαντάφυλλο μπορεῖ νὰ γονιμοποιηθεῖ κατὰ τύχη μέσῳ τοῦ ἀνέμου ἀπὸ ἕνα ἄλλο κόκκινο καὶ νὰ ἔχουμε ἕνα ρὸζ τριαντάφυλλο. Ὅμως ποτὲ δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ ὑποστηρίξει ὅτι σ ἕνα τυπογραφεῖο ἀνακατώθηκαν τὰ διάφορα τυπογραφικὰ στοιχεῖα, μπῆκαν μόνα τους στὴ σειρὰ κατὰ τύχη καὶ βγῆκε ἕνα βιβλίο, μιὰ ὑπέροχη ποιητικὴ συλλογή! Ἡ σύμπτωση μπορεῖ νὰ ἐξηγήσει ἕνα μεμονωμένο φαινόμενο. Ὄχι ὅμως ἕνα συνεχές, τακτικὸ φαινόμενο, ποὺ ἔχει ἕνα σκοπό, ὅπως π.χ. τὴν κυκλοφορία τοῦ αἵματος, τὴν ἀναπνοή, τὴν ἀνταλλαγὴ τῆς ὕλης, κ.ἄ. Ἡ σύμπτωση δὲν μπορεῖ νὰ ἐξηγήσει: α) Τὴ συνέχεια ἑνὸς πράγματος, β) τὴν κανονικότητα καὶ εὐρυθμία, γ) τοὺς νόμους τῆς φύσεως, δ) πῶς τόσο διαφορετικά, ἀντίθετα καὶ ποικίλα πράγματα μποροῦν νὰ συνδυάζονται, νὰ συνεργάζονται, νὰ συνταιριάζουν τόσο ἔξοχα, παρ ὅτι ἔχομε δυνάμεις χημικὲς ἀσυνείδητες καὶ τυφλὲς, καὶ ε) τὸ βαθύτερο «γιατί» τῶν πραγμάτων (Β. Νικολοπούλου, Ἀπὸ τὰ θαυμάσια της δημιουργίας, σελ. 34 κ. ἑ.). Τὸ ὅτι ἡ σκοπιμότης εἶναι τόσο φανερὴ στὴ 16

17 Δημιουργία, οὔτε καὶ ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν λόγους νὰ τὴν ἀρνηθοῦν δὲν μποροῦν νὰ τὴν ἀποφύγουν. Λέει π.χ. ὁ Καστλέρ: «Ὁ Μονὸ εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ δεχτεῖ τὴν ὕπαρξη μιᾶς τελειονομίας, δηλαδὴ ἑνὸς σχεδίου, ἑνὸς προγράμματος, ποὺ ἐκτελεῖται ἀπὸ τὴν ἐξέλιξη τῶν ζωντανῶν ὑπάρξεων». Καὶ προσθέτει: «Δὲν βλέπω πώς, τίμια, θὰ μπορούσαμε νὰ καταλάβομε τὴν ἐξέλιξη, χωρὶς τὴν ἔννοια τῆς σκοπιμότητας. Ἄς ὑποθέσουμε», λέει, «ὅτι ἀνακαλύπτομε ἕνα αὐτόματο ἐργοστάσιο παραγωγῆς ἀλουμινίου στὴν ἀόρατη πλευρὰ τῆς σελήνης. Τί θὰ μπορούσαμε νὰ σκεφτοῦμε; Θὰ ἦταν λογικὸ νὰ ὑποθέσομε, ὅτι ἡ τύχη ἔχει μαζέψει τὰ μόρια μὲ τέτοιο τρόπο, ὥστε νὰ δημιουργήσουν ἕνα τέτοιο αὐτόματο ἐργοστάσιο; Κανένα πνεῦμα δὲ θὰ δεχόταν αὐτὴν τὴν ἑρμηνεία. Λοιπόν, μέσα σ ἕνα ζωντανὸ ὀργανισμὸ βρίσκουμε ἕνα σύστημα ἀπείρως πιὸ πολύπλοκο ἀπὸ ἕνα αὐτόματο ἐργοστάσιο. Τὸ νὰ θέλομε νὰ δεχτοῦμε, ὅτι ἡ τύχη δημιούργησε αὐτὸ τὸν ὀργανισμό μοῦ φαίνεται ἐντελῶς παράλογο. Ἐὰν ὑπάρχει πρόγραμμα, δὲν νοεῖται πρόγραμμα χωρὶς προγραμματιστή». Ὁ ἐπίσης ἄθεος Ροστὰντ (Γάλλος βιολόγος, βρίσκει πολὺ δύσκολο νὰ ἐξηγήσομε ἀκόμα καὶ ἕνα ἀνθάκι μὲ τὴν τύχη: «Κάποιο πράγμα, ποὺ δύσκολα φαντάζεται, κανείς, πρέπει νὰ ὁλοκληρώσει τὶς ἀλλαγές, ποὺ παράγονται στὸ σύμπαν». Τέλος, καὶ αὐτὸς ἀκόμη ὁ ἀρνητής, Ντιντερό, σὲ στιγμὲς ἀνανήψεως, διεκήρυττε κάτι ἀπὸ τὸ θαυμαστὸ βασίλειο τῆς φύσεως, ποὺ ἀποκαλύπτει τὸ μεγαλεῖο καὶ τὴ σοφία τοῦ Δημιουργοῦ: «Τὸ μάτι καὶ ἡ φτερούγα μιᾶς πεταλούδας ἀρκοῦν γιὰ νὰ συντρίψει κανείς ἕναν ἄθεο» (Γ. Μελέτη, ὅ.π., σελ.109). Κάποτε ρώτησαν τὸν Ἱσπανὸ φιλόσοφο Μπάλμες, ἂν θὰ μποροῦσε νὰ ἀποδείξει τὴν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ κι ἐκεῖνος ἔδωσε μιὰ ἁπλή, ἀλλὰ πειστικὴ ἀπάντηση: «Τὴν ἀπόδειξη τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ», εἶπε, «τὴν ἔχω στὴν τσέπη μου» καὶ ἔδειξε τὸ ρολόι του. Πράγματι, ἡ τέχνη τῆς κατασκευῆς, ὁ τρόπος λειτουργίας καὶ ἡ σκοπιμότητα ποὺ ἐξυπηρετεῖ τὸ ρολόι μαρτυροῦν τὴν ὕπαρξη ὡρολογοποιοῦ. Ἀλλὰ μήπως στὸ σύμπαν ὁλάκερο δὲν ὑπάρχει ἀπαράμιλλη τέχνη, ὀμορφιά, ἁρμονία καὶ σκοπιμότητα; Ἀστρονόμοι, βοτανολόγοι, φυσιολόγοι, χημικοί, ἀνθρωπολόγοι κ.ἄ. ἐπιστήμονες, μένουν ἔκθαμβοι μπροστὰ στὸ ἀνείπωτο μεγαλεῖο τῶν ἄπειρων δομῶν καὶ μορφῶν τῆς ὕλης, ποὺ πάνω σ αὐτὲς χτίζεται ἡ ἁρμονικὴ διάταξη καὶ διάρθρωση τοῦ κόσμου. Εἶναι λοιπόν, ὅλα αὐτὰ (ποὺ συνθέτουν τὸ θαῦμα τῆς Δημιουργίας) δημιούργημα καὶ κατασκεύασμα τῆς τύχης ἢ προϋποθέτουν τὴν ὕπαρξη τοῦ Δημιουργοῦ; Ἄς ἀκούσομε τί ἔχει νὰ μᾶς πεῖ τὸ πολυμαθέστατο πνεῦμα ὅλων τῶν αἰώνων, ὁ Ἀριστοτέλης. Ὁ Ἀριστοτέλης εἶναι ὁ εἰσηγητὴς τῆς λεγόμενης «τελολογικῆς ἀπόδειξης περὶ ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ». Νὰ ἡ σειρὰ τῶν συλλογισμῶν του: Κάθε κίνηση, λέει, τῶν κτισμάτων τείνει πρὸς ἕνα τέλος, πρὸς τήν πραγμάτωση κάποιου σκοποῦ. Δὲν εἶναι, ὅμως, λογικὸ νὰ δεχτοῦμε ὅτι τὴ σκοπιμότητα τῶν ἐπὶ μέρους ὄντων τὴν ἔβαλαν στὸν ἑαυτὸ τους τὰ ἴδια τὰ ὄντα, γιατί αὐτὰ ὑπόκεινται σ αὐτήν. Συνεπῶς πρέπει νὰ ὑπάρχει ἕνα ἀρχικὸ αἴτιο, ἔξω ἀπὸ τὰ ἐπιμέρους ὄντα, ποὺ δημιουργεῖ τὴν τάξη καὶ τὴ συνοχὴ τοῦ κόσμου καὶ ποὺ ὁδηγεῖ σ ἕνα ὁρισμένο τέλος καὶ σκοπό τά πάντα καί τό καθένα χωριστά. Τὸ ἀρχικὸ αὐτὸ αἴτιο εἶναι ὁ Δημιουργὸς - ὁ Θεός. Λέει, ἐπίσης, ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι παντοῦ σ ὅλο τὸν κόσμο παρατηροῦμε τὴν κίνηση καὶ τὴ με- 17

18 ταβολή. Κάθε κίνηση ἔχει ἄλλη κίνηση ὡς αἰτία. Ἂν προχωρήσομε ἔτσι πρὸς τὰ πίσω φτάνουμε στὴν ἀρχικὴ κίνηση. Αὐτή, ὅμως, ἡ κίνηση δὲν μπορεῖ νὰ ὑπόκειται σὲ ἀπέξω κίνηση καὶ μεταβολή, γιατί τότε θὰ ἔπρεπε νὰ προϋποθέσομε ὅτι προϋπάρχει ἄλλη ἀρχὴ κ.ο.κ. Ἄρα πρέπει νὰ δεχτοῦμε μιὰ ἀρχή, ἀκίνητη καὶ ἀναλλοίωτη. Τήν ἀρχὴ αὐτὴ τὴν ὀνόμασε ὁ Ἀριστοτέλης «πρῶτον κινοῦν ἀκίνητον». Ἀλλ ἄς ἀφήσομε τὸ τί λένε οἱ σοφοὶ, τούς διαξιφισμούς καί τίς ἀντιθέσεις τους, κι ἄς δοῦμε ἕνα μόνο ἀπὸ τὰ ἄπειρα θαυμάσια πού μᾶς περιβάλλουν, γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ ἀπαντήσομε στὸ ἐρώτημα: ἡ Τύχη ἢ ὁ Δημιουργός; Στὸ ἐρώτημα τί εἶναι ζωή; ἡ ἐπιστήμη ἀδυνατεῖ νὰ ἀπαντήσει. Οὔτε βάρος ἔχει νὰ τὴ ζυγίσομε, οὔτε ὄγκο νὰ τὴ μετρήσομε κι ὅμως ἡ ζωὴ εἶναι τὸ πᾶν. Γνωρίζει τοὺς τρόπους νὰ πλάθει τὰ μόρια πολὺ σύνθετα κι ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ τὰ τοποθετεῖ σὲ κατάλληλες θέσεις, δημιουργώντας ἔτσι τὴν εἰδικὴ ὑλικὴ οἰκοδομή, ὅπου μπορεῖ νὰ ἐκδηλώνει τὰ εἰδικά της φαινόμενα, ποὺ συγκροτοῦν καί φανερώνουν τὴν ὕπαρξή της. Ἡ ζωὴ κατασκευάζει ἕνα δέντρο καὶ σὲ ἀντίθετη κατεύθυνση πρὸς τὴ βαρύτητα, ἀνεβάζει κάθε μέρα ἑκατομμύρια τόνους νερὸ ἀπὸ τὴ γῆ γιὰ νὰ δημιουργήσει τὰ φύλλα καὶ τοὺς καρπούς. Ἡ ζωὴ εἶναι ἕνας μουσικὸς ποὺ μαθαίνει στὸ κάθε πουλὶ τὸ τραγούδι του καὶ στὰ ἔντομα νὰ προσκαλοῦν, νά ἑλκύουν τὸ ἕνα τό ἄλλο μὲ τὶς ἀναρίθμητες φωνές τους, γιά νά ζευγαρώνουν καί να προάγουν τό μυστήριο τῆς ζωῆς. Ἡ ζωὴ εἶναι ἕνας ζωγράφος ποὺ χρωματίζει τὸ καθετὶ μὲ τὸν ἀνάλογο χρωματισμό του, ὥστε ὅλα νὰ ζοῦν ἐρωτευμένα μέσα στὸ φῶς. Ἡ ζωὴ δίνει τὴ γεύση στὰ φροῦτα, ἀρωματίζει τὰ λουλούδια, μετατρέπει τὸ νερὸ καὶ τὸ ἀνθρακικὸ ὀξὺ ποὺ ἐκπνέομε σὲ ζάχαρο καὶ σὲ ξύλο, ἐλευθερώνοντας τὸ ὀξυγόνο γιὰ ν ἀναπνεύσουν τὰ ζῶα καὶ οἱ ἄνθρωποι καί νά ζήσουν. Ἀλλὰ ἀπὸ ποῦ πηγάζει ἡ ζωή; Ἀπὸ τὸ κύτταρο. Καὶ τὸ κύτταρο εἶναι ὁ θρίαμβος τῆς ζωῆς. Ὁ πιὸ ἁπλὸς ὀργανισμὸς ποὺ ὑπάρχει στὴ φύση εἶναι τὸ κύτταρο. Μέσα του ἔχει τὸ σπέρμα τῆς ζωῆς καὶ τὴ δύναμη νὰ μεταδίδει τὴ ζωὴ στὸ κάθε πλάσμα. Κάθε ζωντανὸ κύτταρο ἀποτελεῖ ἕνα ὁλόκληρο χημικὸ ἐργαστήρι. Καὶ μέσα σ αὐτὸ τὸ χημικὸ ἐργαστήρι συντελεῖται τὸ φαινόμενο τῆς ζωῆς. Παίρνει νεκρὰ στοιχεῖα - νεκρὴ ὕλη καὶ τὴν μετατρέπει, τὴ μεταμορφώνει σὲ ζωντανὴ ὕλη. Ἔτσι αὐξάνει, πολλαπλασιάζεται καὶ ἐξελίσσεται ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ κύτταρο σὲ ὀργανισμὸ πολυσύνθετο, «αὐτὸς δι ἑαυτοῦ», δημιουργώντας τὰ ὄργανά του καὶ τὴν πολύπλοκη συσκευὴ τοῦ ζωντανοῦ ὀργανισμοῦ (Β. Νικολοπούλου, ὅ.π., σελ. 27). Εἴπαμε, ὅτι στὸ κάθε κύτταρο λειτουργεῖ ἀθόρυβα ἕνα ὁλόκληρο ἐργοστάσιο. Ξέρομε, ὅμως, πόσα κύτταρα ἔχει ὁ ἄνθρωπος; Ἑκατὸ τρισεκατομμύρια περίπου! Δηλαδὴ τόσα τρισεκατομμύρια χημικὰ ἐργοστάσια λειτουργοῦν στὸν ἀνθρώπινο ὀργανισμό. Καὶ ὅλα αὐτὰ προέρχονται ἀπὸ ἕνα κύτταρο ζωντανό, στὸ ὁποῖο ἔχουν συγχωνευθεῖ τὸ πατρικὸ καὶ τὸ μητρικὸ κύτταρο. Σ αὐτὸ τὸ κύτταρο περιλαμβάνεται ὁ ἄνθρωπος, ὅταν πρωτοεμφανίζεται στὴ ζωή, ποὺ εἶναι ὅλος κι ὅλος ἕνας κόκκος ψιλῆς, λεπτῆς ἄμμου. Ὕστερα αὐτὸ τὸ ἕνα, τὸ μοναδικὸ κύτταρο, σχίζεται, μεταπλάθεται, μεταμορφώνεται, συνθέτει ἕνα ἄπειρο πλῆθος ἄλλων κυττάρων, γιὰ νὰ διαμορφωθεῖ σὲ ἕνα τέλειο ζωντανὸ ὀργανισμό. Ὅλα αὐτὰ τὰ 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα, ποὺ ἀπαρτίζουν τὸν ἀνθρώπινο ὀργανισμό, συνεργάζονται ἁρμονικὰ μεταξύ τους κι ἀποτελοῦν τὰ νεῦρα, τὸν ἐγκέφαλο, τὴν καρδιά, τὸ αἷμα, τὰ ὀστᾶ, τὸ δέρμα κ.λπ. Στὸ κάθε κύτταρο, ποὺ εἶναι τόσο μικρὸ καὶ δὲν τὸ βλέπομε μὲ γυμνὸ μάτι, ἀλλὰ μὲ τὸ μικροσκόπιο σὲ μεγέθυνση ἀπὸ 500 ἕως φο- 18

19 ρές, μποροῦμε νὰ δοῦμε μὲ τὸ ἠλεκτρονικὸ ὑπερμικροσκόπιο ὑπερμικροσκοπικὰ μικρὰ σωμάτια (ὀργανίδια), πολύπλοκες χημικὲς οὐσίες 500 ἕως 800 τὰ λεγόμενα χρωματοσώματα, ἀκόμη καὶ τὰ περίφημα «γονίδια», ὄμορφα τακτοποιημένα μέσα σὲ ἕνα ἀπείρως μικρὸ χῶρο. Στὰ γονίδια κρύβεται τὸ θαῦμα τῆς ζωῆς. Ἐκεῖ μέσα γίνονται καταπληκτικὲς χημικὲς ἑνώσεις καὶ λειτουργίες. Ἐκεῖ μέσα ὑπάρχει μιὰ ἀφάνταστη ἀλλὰ καὶ ἀνεξιχνίαστη ὀργάνωση, τάξη καὶ ποικιλία. Ἐκεῖ μέσα, φιλοξενεῖται κάθε ἰδιότητα καὶ κάθε κληρονομικότητα τοῦ ὀργανισμοῦ τοῦ ἀτόμου ποὺ ἐξωτερικεύεται, ἔχει τὴν αἰτία -τὴν ἀρχὴ- τὴν καταβολάδα της. Τὰ χρωματοσώματα εἶναι ὁρισμένα σὲ ἀριθμὸ γιὰ κάθε εἶδος. Στὸν ἄνθρωπο π.χ. τὸ κάθε σωματικὸ κύτταρό του (ἐκτός τά γεννητικὰ) περιέχει 23 ζεύγη χρωματοσωμάτων καὶ πολὺ μεγάλο, ἀλλὰ ὁρισμένο ἀριθμὸ γονιδίων. Στὰ γονίδια καὶ τά χρωματοσώματα εἶναι κρυμμένα - κρυπτο-γραφημένα: κανονισμοὶ - δρομολόγια - μηχανισμοὶ - τρόποι ἐκτελέσεως - λειτουργίες - ἕνα σύνολο κανόνων - ἕνας γενετικὸς κώδικας, βάση τοῦ ὁποίου ἐκτελοῦνται ὅλες οἱ μυστηριώδεις ἐργασίες ποὺ συνθέτουν τὴ ζωή. Ὡστόσο, τὸ πῶς γίνονται ὅλες αὐτὲς οἱ διεργασίες, παραμένει ἄγνωστο. Μιὰ ΠΡΟΝΟΙΑ (γράφει ὁ χημικὸς Β. Νικολόπουλος, ὅ.π., σελ. 30), καταπληκτικὴ πρόνοια, ποὺ σὲ πιάνει ἴλιγγος, ἀποκαλύπτεται, γιὰ ὅλους τούς ζωντανοὺς ὀργανισμούς, χάρη στὸ θαῦμα ἢ μᾶλλον στὰ θαύματα (!) ποὺ ἐκτελοῦν τὰ γονίδια. Μὰ τί εἶναι αὐτὰ τὰ γονίδια; α) Διακρίνονται μόνο μὲ τὸ ὑπερ-μικροσκόπιο σὲ μεγέθυνση περίπου φορές. β) Τὰ συστατικὰ στοιχεῖα τῶν χρωματοσωμάτων τοῦ πυρήνα κάθε κυττάρου. γ) ἀντιπροσωπεύουν καὶ κανονίζουν τὰ χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα κάθε ζωντανοῦ ὀργανισμοῦ. Αὐτὰ κανονίζουν ἂν αὐτά τὰ κύτταρα θὰ γίνουν μελιτζάνα ἢ χελιδόνι ἢ φάλαινα ἢ πορτοκαλιὰ ἢ ἄνθρωπος ἤ ἤ ὅ,τι ὑπάρχει στὴ δημιουργία. δ) Τόσο ἀφάνταστα μικροσκοπικὰ εἶναι ὥστε, ἂν τὰ μαζεύαμε ὅλα ἀπὸ δυόμιση δισεκατομμύρια ἀνθρώπους καὶ τὰ βάζαμε μαζί, μόλις θά γέμιζαν μιὰ δαχτυλήθρα. Καὶ ἀναρωτιέται κανείς, πῶς τὰ γονίδια δυόμιση δισεκατομμυρίων ἀνθρώπων παρουσιάζουν σ ἕνα τόσο μικρὸ χῶρο (μία δαχτυλήθρα) κάθε κανονικὴ κληρονομικότητα πολλῶν παραγόντων, καὶ πῶς διατηροῦν τὴν «ψυχολογία» τοῦ καθενὸς, καθὼς καὶ περασμένων γενεῶν. Τὰ γονίδια εἶναι τὰ κλειδιὰ γιὰ κάθε ἰδιαίτερο γνώρισμα τῶν χαρακτήρων τῶν ἀνθρώπων, τῶν ζώων, τῶν φυτῶν. Πῶς; Ποιός; Ἡ τύχη ἢ ὁ Δημιουργός; Ἢ τὰ κύτταρα σκέπτονται ἢ Κάποιος σκέφτηκε γι αὐτὰ ( Β. Νικολοπούλου, ὅ.π. σελ. 32). Ὁ διάσημος καθηγητὴς Μόρισον, χημικός, ἀπορρίπτοντας τὴν τύχη ὡς αἰτία τῆς δημιουργίας, ἀναφέρει ἕνα παράδειγμα: Πάρτε, λέει, 30 ζάρια καὶ προσπαθῆστε νὰ τὰ ρίξετε ἔτσι, ὥστε νὰ δείξουν ὅλα τὸν ἀριθμὸ 6. Νὰ ξέρετε, σύμφωνα μὲ τὴ μαθηματικὴ ἐπιστήμη (Νόμος τῶν πιθανοτήτων), ἐὰν ἕνα ἑκατομμύριο ἄνθρωποι ζοῦσαν ἐπὶ χρόνια καὶ τὰ ἔριχνε ὁ καθένας 20 φορὲς τὸ λεπτό, οὔτε μιὰ φορὰ δὲν θὰ ἔρχονταν σὲ ὅλα ἑξάρες! Ἀποκλείεται λοιπὸν νὰ ὀφείλεται στὴν τύχη ἡ τή σκόπιμη διάταξη τοῦ Σύμπαντος, ποὺ δὲν ἀποτελεῖται ἀπὸ 30 ζάρια, ἀλλὰ ἀπὸ πλῆθος ὑλικῶν, ποὺ κατευθύνονται ἀπὸ θαυμαστὴ σκοπιμότητα καὶ ἀκρίβεια καὶ αὐτὰ εἶναι τά ἴχνη τοῦ Δημιουργοῦ. Ἡ τύχη ἢ ὁ Δημιουργὸς; ἕνα αἰώνιο ἐρώτημα καρφωμένο στὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ καθένας ἄς ἀπαντήσει μὲ τὴ δική του λογική. Ἄς ἔχομε, ὅμως, ὑπόψη μας καὶ τὴ σοφὴ γνώμη τοῦ μεγάλου βιολόγου Ἀλέξη Καρρέλ, ὅπως τὴ διατυπώνει στὸ βιβλίο του «Ἡ Προσευχή»: «Οἱ ἁπλοὶ ἄνθρωποι αἰσθάνονται τὸν Θεὸ τόσο φυσικά, ὅσο καὶ τὴ θερμότητα τοῦ ἥλιου ἢ τὸ ἄρωμα ἑνὸς ἄνθους. Ἀλλ ὁ Θεὸς, ποὺ εἶναι τόσο προσιτὸς στὸν ἄνθρωπο ποὺ ξέρει ν ἀγαπᾶ, εἶναι ἀπρόσιτος σ ἐκεῖνον, ποὺ θέλει μόνο νὰ κατανοεῖ». Καί ὁ μεγάλος Πασχάλ, παρακαλοῦσε τον Θεό νά μποροῦσε νά τοῦ χαρίσει τήν πίστη «μιᾶς ἁπλῆς χωρικῆς τῆς Τοσκάνης»! Ἡ λογικὴ δὲν εἶναι τὸ πᾶν στὸν ἄνθρωπο οὔτε μπορεῖ νὰ περιλάβει καὶ νὰ κατανοήσει τὰ πάντα, πολὺ περισσότερο τὸν Ποιητὴ τῶν ἁπάντων Θεόν. Τὸ σύμπαν ἢ σωστότερα τὰ σύμπαντα ἔχουν τὴν ἀναγκαία λογική τους συνέπεια, τὴν ἀρχή τους, τὸν λόγο ὑπάρξεώς τους καὶ συνδέονται ἄμεσα μὲ τὸν χωροχρόνο, καθὼς ἐπίσης καὶ ὁ Λόγος τῆς ὑποστάσεώς τους πρέπει, κατὰ τὴν ἴδια λογικὴ συνέπεια, νὰ ἀναζητηθεῖ ἔξω ἀπὸ αὐτὸ τὸ σύμπλεγμα ποὺ συνθέτει τὴν ποικιλία καὶ τὴν ἁρμονία ὅλων αὐτῶν τῶν συμπάντων. Στὴν Ἁγία Γραφὴ (Ψαλ. 103, στ. 28) διαβάζο- 19

20 με γι αὐτὰ τὰ σύμπαντα, τά ὁποῖα «πλησθήσονται χρηστότητος» (γεμίζουν ἀπὸ πλῆθος εὐεργεσιῶν καὶ δωρεῶν), ὅταν ὁ Θεὸς ἀνοίξει τὸ χέρι Του καὶ τὰ εὐλογήσει, ἀπεναντίας, «ὅταν ἀποστρέψει τὸ πρόσωπόν Του» ἀπὸ αὐτὰ (δέν ἐνδιαφερθεῖ) «θὰ καταληφθοῦν ἀπὸ ταραχὴ καὶ τρόμο - ταραχθήσονται», γιατί Αὐτὸς εἶναι ἡ πρώτη Ἀναίτιος Αἰτία, ποὺ δὲν ὑπόκειται σὲ κανενὸς εἴδους νόμον ἢ περιορισμό. Εἶναι ἄτρεπτη, ἀμετάβλητη, εἶναι ὁ Δημιουργὸς Θεὸς «Τὸ πρῶτο κινοῦν ἀκίνητον», κατὰ τὸν Ἀριστοτέλη, ποὺ δὲν ὑπόκειται σὲ τρεπτότητα ἢ ἀναγκαιότητα. Εἶναι πάνω καὶ πέρα ἀπὸ τὸν χωροχρόνο. Ἐπειδὴ μερικοὶ μιλοῦν περὶ αὐτόματης ἤ τυχαίας δημιουργίας τοῦ κόσμου καὶ αὐτὸ δημιουργεῖ τὴ λανθασμένη ἐντύπωση ὅτι ἡ τύχη δημιουργεῖ καὶ κυβερνᾶ τὴ Δημιουργία, θὰ ἀναφερθοῦμε σὲ μιὰ μόνη γνώμη τοῦ Βασ. Πετρουλέα, Δρος τῶν Φυσικῶν ἐπιστημῶν, ποὺ διατυπώνει στὸ ἄρθρο του «Ἡ τύχη, οἱ νόμοι τῆς φύσεως καὶ ὁ Δημιουργός». Γράφει, λοιπόν: «ἐξετάσαμε τὴν πιθανότητα τυχαίας (τυφλῆς) συναρμολόγησης μίας μεσαίου μεγέθους πρωτεΐνης ἀπὸ τὰ ἀμινοξέα ποὺ τὴν ἀπαρτίζουν. Διαπιστώσαμε ὅτι ὅλο τό Σύμπαν στὸ χρόνο τῆς ζωῆς του δὲν ἔχει καμία πιθανότητα νὰ συνθέσει τυχαία ἔστω καὶ μία πρωτεΐνη. Κατὰ τὸν εὐνοϊκότερο ὑπολογισμὸ θὰ χρειαζόντουσαν ἡλικίες τοῦ σύμπαντος γιὰ νὰ συντεθεῖ τυχαία μία μεσαίου μεγέθους ἀπὸ προϋπάρχοντα ἀμινοξέα. (Ἡ Δράσις μας, Δεκ. 2010, «Τὸ Σύμπαν, τὸ ποίημα καὶ ἡ πρωτεΐνη»). Ἀναφέραμε τὸ παράδειγμα τυχαίας συναρμολόγησης πρωτεΐνης ὄχι σὰν ἐπιχείρημα ἐναντίον τῶν θεωριῶν δημιουργίας τῆς ζωῆς (οἱ μηχανισμοὶ ποὺ προτείνονται εἶναι πολὺ διαφορετικοί), ἀλλὰ γιὰ νὰ καταδείξομε ὅτι ἡ τυφλὴ τύχη δὲν μπορεῖ νὰ παραγάγει τίποτε χρήσιμο στὸν χρόνο ζωῆς τοῦ σύμπαντος». Καὶ ὁ καθηγητὴς συνεχίζει τὸν συλλογισμό του: «Ἄς ὑποθέσομε, ὅτι ὅλη ἡ ζωὴ δημιουργήθηκε χωρὶς ἄλλη ἐξωτερικὴ ἐπέμβαση, ἀπ τὰ ὑλικὰ ποὺ προῆλθαν ἀπ τὴ μεγάλη ἔκρηξη καὶ τὴ λειτουργία τῶν νόμων τῆς φύσης. Αὐτοὶ οἱ νόμοι, γιὰ νὰ ξεπεράσουν τὶς ἀδυσώπητες ἐπιταγὲς τῆς τυχαιότητας καὶ νὰ συνθέσουν ἕνα τόσο μεγαλειῶδες καὶ ἀπίστευτης πολυπλοκότητας κατασκεύασμα, θὰ πρέπει νὰ εἶναι προικισμένοι μὲ ἀσύλληπτη σοφία. Καὶ ἐπειδὴ κανεὶς λογικὸς ἄνθρωπος δὲν θὰ ὑποστήριζε, ὅτι τόσο σπουδαῖοι νόμοι κατασκευάστηκαν μόνοι τους, ὁδηγούμαστε σὲ ἕνα πάνσοφο Δημιουργό των νόμων». Καὶ καταλήγει μὲ ἕνα παράδειγμα: Ἀφοῦ ἡ φύση στὰ τόσα χρόνια «δὲν ἔχει καμία πιθανότητα νὰ συνθέσει τυχαῖα ἔστω καὶ μία πρωτεΐνη, πόσο μᾶλλον (μπορεῖ) νὰ συνθέσει ἕνα ἐνζυματικὸ συγκρότημα ἤ ὀργανίδιο, γιὰ νὰ μὴν πᾶμε τόσο μακριὰ ὅσο τὸ κύτταρο. Εἶναι σὰν νὰ ρωτᾶμε, ἂν θὰ μποροῦσε νὰ συναρμολογηθεῖ τυχαία ἕνα σύγχρονο πολύπλοκο ἐργοστάσιο (οἱ κόκκοι τῆς ἄμμου ἑνώθηκαν καὶ ἔφτιαξαν συμμετρικὰ δομικὰ ὑλικὰ καὶ αὐτὰ πήδησαν καὶ συγκολλήθηκαν τὸ ἕνα μὲ τὸ ἄλλο καὶ ἔφτιαξαν ἕνα θαυμάσιο ἀρχιτεκτόνημα, μέσα στὸ ὁποῖο μόρια χαλκοῦ ἑνώθηκαν καὶ ἔφτιαξαν πολύπλοκες καλωδιώσεις, καὶ ἄλλα ὀργανικὰ μόρια συνενώθηκαν καὶ ἔφτιαξαν τὴ μόνωση τῶν καλωδίων καὶ μόρια σιδήρου ἑνώθηκαν καὶ ἔφτιαξαν τὰ μοτέρ, κ.ο.κ). Στὴν πραγματικότητα, ἕνα κύτταρο εἶναι ἀπείρως πολυπλοκότερο ἀπὸ τὸ πλέον πολύπλοκο ἐργοστάσιο.»ἡ ἀνάπτυξη τῆς ζωῆς, ἀπὸ ἀνόργανες ὕλες ποὺ ὑπῆρχαν στὰ πρῶτα στάδια δημιουργίας τῆς γῆς μέχρι τὸ σημερινὸ μεγαλεῖο της, εἶναι ἕνα θαῦμα ἀσύλληπτων διαστάσεων. Γιὰ ὅσους ὅμως δὲν πιστεύουν στὰ θαύματα, εἶναι ἐπιστημονικὸ πρόβλημα ἀπείρως δυσχερέστερο ἀπὸ τὴν αὐτόματη δημιουργία τοῦ ἐργοστασίου ποὺ προαναφέραμε. Κανεὶς λογικὸς ἄνθρωπος δὲν ὑποστηρίζει, ὅτι ἕνα ἐργοστάσιο μπορεῖ νὰ αὐτοδημιουργηθεῖ(!). Μερικοὶ ὅμως ἰσχυρίζονται ὅτι ἡ ζωὴ ἔφθασε στὸ σημερινό της μεγαλεῖο τυχαία!»ἀκόμη κι ἂν ὑποθέσομε, ὅτι ὅλη ἡ ζωὴ δημιουργήθηκε χωρὶς ἄλλη ἐξωτερικὴ ἐπέμβαση, ἀπὸ τὰ ὑλικὰ ποὺ προῆλθαν ἀπ τὴ μεγάλη ἔκρηξη καὶ τὴ λειτουργία τῶν νόμων τῆς φύσης. Αὐτοὶ οἱ νόμοι, γιὰ νὰ ξεπεράσουν τὶς ἀδυσώπητες ἐπιταγὲς τῆς τυχαιότητας καὶ νὰ συνθέσουν ἕνα τόσο μεγαλειῶδες καὶ ἀπίστευτης πολυπλοκότητας κατασκεύασμα, θὰ πρέπει νὰ εἶναι προικισμένοι μὲ ἀσύλληπτη σοφία. Καὶ ἐπειδὴ κανεὶς λογικὸς ἄνθρωπος δὲν θὰ ὑποστήριζε, ὅτι τόσο σπουδαῖοι νόμοι κατασκευάστηκαν μόνοι τους, ὁδηγούμαστε στήν ὕπαρξη ἑνός πάνσοφου Δημιουργοῦ τῶν ὄντων καί τῶν νόμων, πού τά διέπουν.»ἡ πίστη μας, ἑπομένως, σὲ Θεὸ Δημιουργὸ δὲν ἀπειλεῖται ἀπὸ τὶς θεωρίες περὶ αὐτόματης δημιουργίας ἢ τύχης καὶ ἐξέλιξης τῆς ζωῆς, ἀπεναντίας ἐνισχύεται»! 20