Η περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ελλάδα και η εφαρμογή της. Η δράση του WWF Ελλάς. Ιόλη Χριστοπούλου WWF Ελλάς Νοέμβριος 2007

Transcript

1 Η περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ελλάδα και η εφαρμογή της. Η δράση του WWF Ελλάς Ιόλη Χριστοπούλου WWF Ελλάς Νοέμβριος 2007

2 Δομή της παρουσίασης Σημαντικές ημερομηνίες στο διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο Βασικές αρχές και ιδιαιτερότητες του περιβαλλοντικού δικαίου H περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ελλάδα Η πρόκληση της εφαρμογής ΗδράσητουWWF Ελλάς

3 Σημαντικές ημερομηνίες για την πολιτική/νομική προστασία του περιβάλλοντος Ίδρυση WWF 1961: Καμπύλη του Keeling Κυκλοφορεί το Silent Spring της Rachel Carson 1970: 1 Συνδιάσκεψη Στοκχόλμης για το Ανθρώπινο η Earth Day στην Αμερική Περιβάλλον Δημοσίευση έκθεσης Limits to Growth Σύμβαση CITES Δημοσίευση της World Conservation Strategy Ολοκληρώνεται η έκθεση Our Common Future Πρωτόκολλο του Montreal 1989: Ατύχημα Exxon Valdez στην Αλάσκα Συνδιάσκεψη Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη Πρωτόκολλο του Κιότο Συνδιάσκεψη Γιοχάνεσμπουργκ για την Αειφόρο Ανάπτυξη Θέση σε ισχύ του Πρωτοκόλλου του Κιότο 1984: Μισά από τα δένδρα του Μέλανα Δρυμού επηρεάζονται από την όξινη βροχή 1985: 1 η Συνάντηση για την κλιματική αλλαγή και ανακάλυψη της τρύπας του όζοντος : Απώλεια μισού πληθυσμού ελεφάντων - θήρευση για ελεφαντόδοντο 2005: Η πιο θερμή (καταγεγραμμένη) χρονιά

4 Βασικές αρχές περιβαλλοντικού δικαίου Δικαίωμα στη ζωή και σε ένα καθαρό περιβάλλον Δικαίωμα στην Ανάπτυξη Αειφόρος Ανάπτυξη Παγκόσμια/κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας - Κοινή ανησυχία Ισότητα μεταξύ γενεών και ατόμων/ομάδων της ίδιας γενιάς Κοινές αλλά διαφοροποιημένες ευθύνες Μη διαφοροποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων Αρχή της προφύλαξης Υποχρέωση μη πρόκλησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων Αρχή της πρόληψης Υποχρέωση εκτίμησης (περιβαλλοντικών επιπτώσεων) Ο ρυπαίνων πληρώνει Αρχή της επικουρικότητας Διαφάνεια και Πρόσβαση στην πληροφορία Συμμετοχή του κοινού Ειρηνική επίλυση διαφορών Εθνική Κυριαρχία Κρατική ευθύνη

5 Ιδιαιτερότητες περιβαλλοντικού δικαίου Σχετικάνέοςκαιδυναμικόςτομέαςδικαίου Από τους ογκωδέστερους ειδικούς τομείς δικαίου Περισσότερες από 1000 περιβαλλοντικές συνθήκες Σχεδόν 400 περιβαλλοντικές Ευρωπαϊκές Οδηγίες Σημαντική επιρροή του «ήπιου δικαίου» (soft law) Επιστήμη δίκαιο Πολλοί εμπλεκόμενοι φορείς - Κράτη - Ακαδημαϊκή κοινότητα - επιστήμη - Διεθνείς Οργανισμοί - Επιχειρήσεις - ΜΚΟ - Τοπική αυτοδιοίκηση Εφαρμογή επηρεάζει και το τοπικό επίπεδο και τον πολίτη

6 Ιδιαιτερότητες περιβαλλοντικού δικαίου Δημιουργία/Συμφωνία Ενσωμάτωση/ επικύρωση Παρακολούθηση/ Επιβεβαίωση/ Έλεγχος Αποτελεσματικότητα Υλοποίηση/ εφαρμογή Συμμόρφωση

7 Προστασία του περιβάλλοντος στην ΕΕ 1973: 1ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το Ανθρώπινο Περιβάλλον 1986: Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη προσθέτει κεφάλαιο στις πολιτικές της ΕΟΚ για το περιβάλλον (σήμερα άρθρα ) 1987: Έκθεση Our Common Future 1992: Συνθήκη του Μάαστριχτ η περιβαλλοντική ενσωμάτωση ως απαίτηση (άρθρο 6) Συνδιάσκεψη Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη 1997: Συνθήκη του Άμστερνταμ: Αειφόρος ανάπτυξη ως στόχος της ΕΕ (άρθρο 2) 5ετής αναθεώρηση συμπερασμάτων Συνδιάσκεψης Ρίο 2001: Υιοθέτηση Στρατηγικής του Γκέτεμποργκ από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 2002: Συνδιάσκεψη Γιοχάνεσμπουργκ για την Αειφόρο Ανάπτυξη

8 Περιβαλλοντική νομοθεσία στην ΕΕ Κοινοτική νομοθεσία Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (άρθ. 2, 6, ) Πολιτικές δεσμεύσεις και στρατηγικές Στρατηγική της Λισαβόνας και του Γκέτεμποργκ Αποφάσεις Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, π.χ.: 1. Ιούνιος 1990 Διακήρυξη του Δουβλίνου 2. Μάρτιος 2007 ενεργειακό πακέτο για το 2020 Οδηγίες, Κανονισμοί και Αποφάσεις της ΕΕ Ερμηνείες και Αποφάσεις του ΔΕΚ

9 Σημαντικές Κοινοτικές Οδηγίες Οδηγία 79/409 γιαταάγριαπουλιά Οδηγία 92/43 για τους οικοτόπους Οδηγία πλαίσιο 2000/60 για την πολιτική των υδάτων Οδηγία 2003/87 για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου Οδηγία 2001/42 για την στρατηγική εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων Κανονισμός 1907/2006 (REACH)

10 Περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ελλάδα Εθνική νομοθεσία Σύνταγμα 1975/1986/2001 Νομοθετικές ρυθμίσεις από τον ορισμό εθνικών δρυμών 1937 ν. 1650/1986 Νόμοι, ΚΥΑ, ΠΔ που κυρώνουν/ενσωματώνουν στο εθνικό δίκαιο διεθνείς συμβάσεις και κοινοτικές Οδηγίες Άλλοι νόμοι, ΚΥΑ και ΠΔ Διοικητικές/ κανονιστικές πράξεις Νομολογία δικαστηρίων Νομολογία ΣτΕ, ειδικά του Ε Τμήματος

11 Περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ελλάδα Σύνταγμα και Άρθρο 24 Προστασία του περιβάλλοντος υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός Αρχή της αειφορίας ως νομικός κανόνας από τον οποίο απορρέουν υποχρεώσεις, δεσμεύσεις και περιορισμοί για το νομοθέτη, τις δημόσιες πολιτικές και τις ιδιωτικές δραστηριότητες Δάση (μαζί με το αρθ. 117, παρ. 3,4) Υποχρεωτική κήρυξη εκτάσεων ως αναδασωτέων Απαλλοτρίωση δασών μόνο υπέρ του Δημοσίου, υποχρέωση διατήρηση της δασικής μορφής εκτός έργων δημόσιας ωφέλειας Υποχρέωση σύνταξης δασολογίου Ορισμός δάσους και δασικών εκτάσεων (ερμηνευτική)

12 Περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ελλάδα Σύνταγμα και Άρθρο 24 Κανόνες χωροταξικού κ πολεοδομικού σχεδιασμού Υποχρέωση κατάρτισης χωροταξικού σχεδίου κ πολεοδομικού σχεδιασμού Υποχρέωση σύνταξης εθνικού κτηματολογίου 2007: Πρόταση εκ νέου αναθεώρησης του άρθρου 24 Έντονη αντίδραση από ποικίλους φορείς (και του WWF) Η Κυβέρνηση θα προτείνει μόνο επιπλέον ερμηνευτική διατύπωση σχετικά με τον ορισμό του δάσους και των δασικών εκτάσεων

13 Έκκληση προς τον Πρωθυπουργό Περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ελλάδα Δράση WWF Άρθρο 24

14 Περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ελλάδα Νόμος 1650/1986 Βασικές διατάξεις: Προστασία του περιβάλλοντος από έργα περιβαλλοντικοί όροι Προδιαγραφές Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Προστασία του περιβάλλοντος από τη ρύπανση Ατμόσφαιρα, νερά, έδαφος, στερεά απόβλητα, συσκευασίες προϊόντων, θόρυβος, επικίνδυνες ουσίες, ραδιενέργεια Προστασία της φύσης και του τοπίου Κριτήρια χαρακτηρισμού, αρχές προστασίας, Προστασία αυτοφυών ειδών χλωρίδας και πανίδας Χαρακτηρισμός περιοχών, φύσης ή τοπίου Υπηρεσίες Περιβάλλοντος Κλιμάκιο Ελέγχου Κυρώσεις και αστική ευθύνη

15 Η πρόκληση της εφαρμογής Διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο Ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό δίκαιο Εθνικό περιβαλλοντικό δίκαιο Η παγκόσμια κοινότητα, η ΕΕ, η Ελλάδα έχουν στη διάθεση τους τα νομικά εργαλεία (δεσμεύσεις, συγκεκριμένες υποχρεώσεις) για την προστασία του περιβάλλοντος. Ηπρόκλησητώρααφορά: 1) Την τυπική εφαρμογή της νομοθεσίας 2) Την επί της ουσίας συμμόρφωση με τη νομοθεσία Αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος

16 Περιβαλλοντική νομοθεσία και WWF Αναλυτική παρακολούθηση εφαρμογής των δεσμεύσεων της χώρας σε κάποιους συγκεκριμένους τομείς Ετήσια έκθεση «Δεσμεύσεις χωρίς εφαρμογή» Παρατηρητήριο νομοθεσίας Ιστοσελίδα

17 Ετήσια έκθεση για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας Τομείς που εξετάζονται: Πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία Εκτίμηση Περιβαλλοντικών επιπτώσεων Αέρας Κλίμα Νερό Φύση (είδη, οικότοποι, δάση, θαλάσσιο περιβάλλον) Θόρυβος Χημικά και Βιοτεχνολογία Απόβλητα (στερεά, αστικά λύματα, επικίνδυνα και τοξικά) Βιομηχανία και Περιβάλλον Χωροταξία

18 Ετήσια έκθεση: Κριτήρια που εξετάζονται Βαθμός ενσωμάτωσης της κοινοτικής και διεθνούς νομοθεσίας Σαφήνεια και λειτουργικότητα των ρυθμίσεων Ποιότητα των νομοθετημάτων (λάθη, άσχετες διατάξεις) Στελέχωση των αρμόδιων υπηρεσιών Επίπεδο γνώσης της νομοθεσίας από τις υπηρεσίες Συντονισμός των αρμόδιων υπηρεσιών Ύπαρξη και λειτουργία μηχανισμών ελέγχου Καταγγελίες (προς και από ΕΕ ή προς δικαστήρια) Ύπαρξη χρηματοδοτήσεων Διάθεση επαρκούς πληροφόρησης προς το κοινό

19 Ετήσια έκθεση Διαπίστωση προβλημάτων Έλλειμμα περιβαλλοντικής πολιτικής Σαφής έλλειψη πολιτικής βούλησης Έλλειψη εθνικής πολιτικής για το περιβάλλον Απουσία χωροταξικού σχεδιασμού Έλλειμμα νομοθεσίας Χαοτική πολεοδομική νομοθεσία με περιβαλλοντικό έλλειμμα Ασαφής και περίπλοκη δομή της ισχύουσας νομοθεσία Έλλειμμα εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας Υπερβολική νομοθετική δραστηριότητα της Βουλής Πλημμελής εφαρμογή νομοθεσίας από αρμόδιες υπηρεσίες Μη συμμόρφωση της Διοίκησης με τις αποφάσεις των δικαστηρίων Μακροχρόνιες διαδικασίες ελέγχου των παραβάσεων Ελλιπής εφαρμογή της Κοινοτικής νομοθεσίας, συνήθως υπό την πίεση της ΕΕ και την απειλή του ΔΕΚ

20 Ετήσια έκθεση Διαπίστωση προβλημάτων Έλλειμμα περιβαλλοντικών δομών και υποδομών Έλλειψη επιστημονικών δεδομένων Απουσία κτηματολογίου και δασικών χαρτών Ελλιπής στελέχωση υπηρεσιών και απουσία μηχανισμών ελέγχου Ανεπαρκής χρηματοδότηση Ελλιπής γνώση της νομοθεσίας από τις αρμόδιες υπηρεσίες Έλλειμμα περιβαλλοντικού «πολιτισμού» Πολιτική αναξιοπιστία Απουσία διαδικασιών διαβούλευσης Ελλιπής ενημέρωση του κοινού Ελλιπής προστασία του περιβάλλοντος

21 Ετήσια έκθεση: Διατύπωση προτάσεων Βασικοί άξονες για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας στην Ελλάδα: Ενίσχυση της διαφάνειας Θέσπιση θετικών κινήτρων Ενίσχυση των μηχανισμών ελέγχου και επιβολής της νομοθεσίας Αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος

22 Ετήσια έκθεση: Διατύπωση προτάσεων περιβαλλοντικής πολιτικής Εθνική στρατηγική για το περιβάλλον Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξικός σχεδιασμός Έλλειμμα περιβαλλοντικής νομοθεσίας εφαρμογής της νομοθεσίας Κωδικοποίησης της νομοθεσίας Απλούστευση διαδικασιών συντονισμού υπηρεσιών Στελέχωση και κατάρτιση των υπηρεσιών Στήριξη και αναβάθμιση Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος δομών και υποδομών περιβαλλοντικού πολιτισμού Ολοκλήρωση Δασολογίου & Κτηματολογίου Εθνικό Ταμείο Περιβάλλοντος Εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία Τακτική και συνεπής ενημέρωση Ενίσχυση συμμετοχικών διαδικασιών

23 Παρατηρητήριο περιβαλλοντικής νομοθεσίας Περιεχόμενα Παρατηρητήριου νομοθεσίας: Οδηγίες για τις οποίες εκκρεμεί η ενσωμάτωση (εκπρόθεσμη ήμη) Εκκρεμείς υποθέσεις κατά της Ελλάδας στο ΔΕΚ Άλλες ανοιχτές υποθέσεις της Ελλάδας με την ΕΕ Καταδίκες της Ελλάδας στο ΔΕΚ Τακτική Ενημέρωση (Σεπτ., Νοεμ., Ιαν., Μαρ., Ιουν.)

24 Παρατηρητήριο περιβαλλοντικής νομοθεσίας Νοέμβριος 2007 Καθυστέρηση στην ενσωμάτωση 5 Κοινοτικών οδηγιών: 2002/91 ενεργειακή απόδοση των κτηρίων (4/1/06) ΔΕΚ 2004/08 συμπαραγωγή ενέργειας και θερμότητας (21/2/06) 2004/35 περιβαλλοντική ευθύνη (30/4/07) 2005/35 ρύπανση από πλοία και κυρώσεις (1/4/07) 2005/32 οικολογικός σχεδιασμός προϊόντων που καταναλώνουν ενέργεια (10/8/07)

25 Παρατηρητήριο περιβαλλοντικής νομοθεσίας Νοέμβριος 2007 Εκκρεμότητες εφαρμογής περιβαλλοντικής νομοθεσίας: Ανεπαρκές καθεστώς προστασίας των προστατευόμενων περιοχών Ανεπαρκές καθεστώς νομικής προστασίας ΖΕΠ ΔΕΚ Μη υποβολή σχεδίου δράσης για την ενεργειακή απόδοση Μη συμμόρφωση με τις διατάξεις τις Οδηγίας-πλαίσιο για το Νερό ΔΕΚ παράνομες χωματερές (Κουρουπητός 4,7εκατ.) Ελλιπής επεξεργασία λυμάτων σε 23 πόλεις Καταδίκη στο ΔΕΚ Νοέμβριος 2007: 5 εκκρεμείς υποθέσεις κατά της Ελλάδας στο ΔΕΚ 18 άλλες υποθέσεις/εκκρεμότητες με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Από το καταδίκες της Ελλάδας στο ΔΕΚ

26 Το επόμενο βήμα: Σύστημα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης Περιβαλλοντική νομοθεσία δεν είναι απομονωμένος τομέας Για να εφαρμοστεί αποτελεσματικά απαιτούνται κάποιες προϋποθέσεις (δομές, υποδομές, προσωπικό, πολιτική βούληση, έλεγχοι, κοκ) Για να εκπληρωθούν οι προϋποθέσεις απαιτείται: Εκσυγχρονισμός νόμου-πλαίσιο για το περιβάλλον Νέα συντονισμένη διοικητική δομή των υπηρεσιών που ασχολούνται με το περιβάλλον Επαρκής χρηματοδότηση. Απαιτείται Αναδόμηση του συστήματος περιβαλλοντικής διακυβέρνησης της χώρας Η νέα πρόκληση για την ομάδα πολιτικής του WWF Ελλάς

27 Ευχαριστώ πολύ! WWF Ελλάς Φιλελλήνων Αθήνα Tηλ: Fax: