Θεωρία απόδοσης Γνωστικές διαδικασίες

Transcript

1 ΕΠΕΑΕΚ : AΝΑΜΟΡΦΩΣΗ A ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΜΚ 108) Θέµα διάλεξης 5 Απόδοση Αιτιών & Αυτοαποτελεσµατικότητα στον Αθλητισµό και στη Φυσική Αγωγή Μάριος Γούδας ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΙΑΛΕΞΗΣ θεωρία απόδοσης - Γνωστικές διαδικασίες - Απόδοση της επιτυχίας αποτυχίας - ιαστάσεις της απόδοσης - Παραδείγµατα απόδοσης στις τρεις διαστάσεις - Απόδοση ως προς τις τρεις διαστάσεις - Απόδοση στη διάσταση της αιτιότητος - Απόδοση στη διάσταση της σταθερότητας - Απόδοση στη διάσταση του ελέγχου -Πρακτικές υποδείξεις - Αδύνατα σηµεία Θεωρία παρακίνησης για αποτελεσµατικότητα - Τι είναι - Το µοντέλο αντιληπτής ικανότητας της Harter - Σχέση αποτελεσµατικότητας αντιληπτικής ικανότητας εσωτερικής παρακίνησης - Αντιληπτός έλεγχος - Κλίµακα µέτρησης αντιληπτού ελέγχου - Παραδείγµατα κλίµακας στον αθλητισµό Υποδείξεις σε προπονητές Θέµατα για συζήτηση Προτεινόµενη βιβλιογραφία Γνωστικές διαδικασίες Γνωστική προσέγγιση στην παρακίνηση για επίτευξη. Οι διαφορές στην παρακίνηση των ανθρώπων οφείλονται σε διαφορετικές γνωστικές διαδικασίες και όχι σε διαφορετικές ανάγκες ιαφορετικοί άνθρωποι µπορεί να αποδίδουν το ίδιο γεγονός σε διαφορετικές αιτίες και αυτό οδηγεί σε διαφορετικές σκέψεις, συναισθήµατα και συµπεριφορές Βασικές αποδόσεις (αιτίες) της επιτυχίας και αποτυχίας ικανότητα προσπάθεια δυσκολία καθήκοντος τύχη οι δύο διαστάσεις απόδοσης επιτυχίας και αποτυχίας ΑΙΤΙΟΤΗΤΑ εσωτερική εξωτερική οι τρεις διαστάσεις απόδοσης επιτυχίας και αποτυχίας σταθερότητα αιτιότητα έλεγχος σταθερή ικανότητα δυσκολία καθήκοντος ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ασταθής προσπάθεια τύχη σταθερή ασταθής εσωτερική ελεγχόµενη ανεξέλεγκτη εξωτερική 1

2 Παραδείγµατα απόδοσης στις τρεις διαστάσεις στο ταλέντο (σταθερός παράγοντας) στην τύχη (ασταθής παράγοντας) στην προσπάθεια (εσωτερική αιτία) στον εύκολο αντίπαλο (εξωτερική αιτία) στο καλό πρόγραµµα προπόνησης (ελεγχόµενος παράγοντας) στην ευνοϊκή διαιτησία (ανεξέλεγκτος παράγοντας) απόδοση στις τρεις διαστάσεις Κάθε αιτία µπορεί να ταξινοµηθεί ως προς τις τρεις διαστάσεις προσπάθεια εσωτερική, ασταθής και ελεγχόµενη τύχη εξωτερική, ασταθής και ανεξέλεγκτη Απόδοση σε αιτίες που βρίσκονται στη διάσταση της αιτιότητας επηρεάζει το αυτοσυναίσθηµα Παραδείγµατα στη διάσταση της αιτιότητας Αν µια αθλήτρια αποδίδει την επιτυχία στο ταλέντο της (εσωτερικό αίτιο) ενισχύει το αυτοσυναίσθηµά της Αν ένας αθλητής αποδίδει την αποτυχία στην κακή διαδροµή (εξωτερικό αίτιο) δεν τραυµατίζει το αυτοσυναίσθηµά του Απόδοση σε αιτίες που βρίσκονται στη διάσταση της σταθερότητας επηρεάζει τις προσδοκίες Παράδειγµα Αν ένας αθλητής αποδώσει την ήττα σε έναν εχθρικό διαιτητή (ασταθής παράγοντας) διατηρεί υψηλότερες προσδοκίες για νίκη εναντίον του ίδιου αντιπάλου στο µέλλον, απ ότι αν αποδώσει την ήττα του στην ανωτερότητα του αντιπάλου του (σταθερός παράγοντας) Απόδοση σε αιτίες που βρίσκονται στη διάσταση του ελέγχου επηρεάζει τα συναισθήµατα Παράδειγµα Ένας αθλητής θα νιώσει ενοχή αν αποδώσει την αποτυχία του στην έλλειψη προσπάθειας (παράγοντας ελεγχόµενος) Ο ίδιος αθλητής θα νιώσει ντροπή αν αποδώσει την αποτυχία του στην έλλειψη ταλέντου (µη ελεγχόµενος παράγοντας) 2

3 Πρακτικές υποδείξεις σε προπονητές Σε αρχάριους αθλητές η απόδοση αποτυχίας σε ασταθείς και ελεγχόµενους παράγοντες (λάθος στρατηγική, έλλειψη προσπάθειας) Όχι όµως υπερβολές στη µη απόδοση της πραγµατικής αιτίας Σε αρχάριους αθλητές η απόδοση επιτυχίας σε σχετικά σταθερούς παράγοντες (ταλέντο που αναπτύσσεται µε δουλειά) Πρακτικές υποδείξεις σε προπονητές Αποφυγή δηµοσίων δηλώσεων για τα αίτια της αποτυχίας Εντοπισµός της πραγµατικής αιτίας και περιορισµός της (δεν φταίνε πάντα οι διαιτητές) Ενίσχυση της ικανότητας µε πολλή δουλειά Ενίσχυση της αίσθησης του προσωπικού ελέγχου Αποφυγή απόδοσης ήττας στην ανωτερότητα του αντιπάλου (χαµηλές φιλοδοξίες) Αδύνατα σηµεία οι αιτίες τοποθετούνται σαν δίπολα, ναι όχι η ικανότητα είναι πράγµατι σταθερός παράγοντας;. η απόδοση σε διαφορετικά αίτια που όµως τοποθετούνται στις ίδιες διαστάσεις η στρατηγική και η προσπάθεια σαν ασταθείς, εσωτερικές και ελεγχόµενες οδηγούν στις ίδιες ενέργειες; Παρακίνηση για αποτελεσµατικότητα Τι είναι? Αντανακλά την επιθυµία του ατόµου να επικοινωνήσει αποτελεσµατικά µε το περιβάλλον, παράγοντας ένα αποτέλεσµα. Η παρακίνηση επηρεάζεται από την αντιλαµβανόµενη ικανότητα του ατόµου Το µοντέλο της αντιληπτής ικανότητας της S. Harter Γνωστικής Αθλητικής Γενικό Αυτοσυναίσθηµα Κοινωνικής Σωστής Συµπεριφοράς Εµφάνισης Σώµατος Παρακίνηση για αποτελεσµατικότητα Σχέση αποτελεσµατικότητας αντιληπτής ικανότητας εσωτερικής παρακίνησης στον αθλητισµό Η αποτελεσµατικότητα ενός παιδιού στον αθλητισµό το κάνει να νιώθει πιο ικανό και αυτή η αίσθηση αυξάνει την προτίµησή του για προκλητικές καταστάσεις, την τάση του για αυτόνοµη προσωπική βελτίωση, το ενδιαφέρον του για τον αθλητισµό 3

4 Αντιληπτός έλεγχος Η εσωτερική παρακίνηση επηρεάζεται απ την αντιλαµβανόµενη ικανότητα και τον αντιληπτό έλεγχο της συµπεριφοράς Περιοχές αντιληπτού ελέγχου Γνωστική Κοινωνική Αθλητική Κλίµακες µέτρησης Αντιληπτού Ελέγχου Για κάθε µια από τις παραπάνω περιοχές, εξετάζεται: άγνωστος έλεγχος έλεγχος των ισχυρών άλλων εσωτερικός έλεγχος Γενική Παραδείγµατα από την κλίµακα ελέγχου στον αθλητισµό Άγνωστος έλεγχος Όταν κερδίζω δεν µπορώ να καταλάβω γιατί κέρδισα Έλεγχος ισχυρών άλλων Όταν δεν κερδίζω, το άτοµο εναντίον του οποίου έπαιζα ήταν καλύτερο από µένα Εσωτερικός έλεγχος Μπορώ να είµαι καλός σε οποιοδήποτε άθληµα αν προσπαθώ σκληρά Υποδείξεις σε προπονητές Για την αύξηση της εσωτερικής παρακίνησης και της απόδοσης στον αθλητισµό, ο προπονητής βοηθά τον αθλητή να: Kαταλάβει το αίτιο του αποτελέσµατος Αυξήσει την αυτοπεποίθησή του Αποκτήσει αντίληψη εσωτερικού ελέγχου Θέµατα για συζήτηση 1. Πολλές φορές οι αθλητές αλλά και οι προπονητές οµάδων αποδίδουν τα αίτια της αποτυχίας τους στην τύχη Θέµατα για συζήτηση 2. Σύµφωνα µε τη Harter, το γενικό αυτοσυναίσθηµα των παιδιών ηλικίας 9-15 ετών διαµορφώνεται από την αντίληψη που έχουν για την ικανότητά τους σε 5 διαφορετικές περιοχές. Σε ποιο βαθµό µπορεί να συντελέσουν κατά την άποψή σας εξωτερικοί παράγοντες, όπως για παράδειγµα η επίδραση του δασκάλου, στη διαµόρφωση της αντίληψης ικανότητας για καθέναν απ τους παραπάνω τοµείς ; 4

5 Προτεινόµενη βιβλιογραφία Θεοδωράκης Γ., Γούδας Μ., Παπαιωάννου Α.(2001). Ψυχολογική Υπεροχή στον Αθλητισµό. Κεφάλαιο 12. Eκδόσεις Χριστοδουλίδη. Weinberg, S., & Gould, D. (1999). Foundations of Sport and Exercise Psychology. Κεφάλαια, 3,6,14,22,24. Human Kinetics 5