ΠΡΑΚΤΙΚΑ PROCΕEEDINGS

Transcript

1 ΠΡΑΚΤΙΚΑ συνάντησης εργασίας με θέμα: «Η διαχείριση των άγριων αυτοφυών μανιταριών» Ιωάννινα PROCΕEEDINGS of the workshop on: Mushroom (including truffles) regulating policies Ioannina, Epirus, Greece

2 Περιεχόμενα / Contents Εισαγωγή / Introduction...4 Παρουσιάσεις / Presentations...11 Συμπεράσματα / Conclusions...20 Φωτογραφίες / Photographs...34 Πίνακας συμμετεχόντων / List of participants...40 Ευχαριστίες / Acknowledgments

3 Συντάκτες / Compilers Ρήγας Τσιακίρης / Rigas Tsiakiris Ministry of Environment and Energy, Forestry Service of Ioannina rigasrsiakiris@gmail.com Kαλλιόπη Στάρα / Kalliopi Stara University of Ioannina, Department of Biological Applications and Technology kstara@cc.uoi.gr Contributors /Συντελεστές José -Antonio Bonet Spain University of Lleida, Forest Sciences Center of Catalonia (CTFC) Stephanos Diamandis Greece Hellenic Agricultural Organization - Demeter, Forest Research Institute Cosmin Cosofret Romania Universitatea Stefan cel Mare, Suceava John M. Halley Greece University of Ioannina, Department of Biological Applications and Technology George Konstantinides Greece Mushroom Society of Greece Thanasis Ntinos Greece Mushroom Friends Association of Epirus Davide Pettenella Italy Dipartimento Territorio e Sistemi Agro-Forestali, University of Padova (UNIPD) Antonis Philippoussis Greece Hellenic Agricultural Organization - Demeter, Institute of Food Technology Alvaro Picardo Spain Dirección General del Medio Natural Junta de Castilla y León Elias Polemis Greece Agricultural University of Athens/ Laboratory of General and Agricultural Microbiology Enrico Vidale Italy Dipartimento Territorio e Sistemi Agro- Forestali/University of Padova Jenny Wong U.K. Wild Resources Limited Φωτογραφίες / Photos: Antonis Philippoussis, Kalliopi Stara, Rigas Tsiakiris Προτεινόμενη βιβλιογραφική αναφορά: Τσιακίρης Ρ, Στάρα Κ, 2016 (συντάκτες). Πρακτικά συνάντησης εργασίας με θέμα "Η διαχείριση των άγριων αυτοφυών μανιταριών", Ιωάννινα. 20/04/2016, COST Action FP1203, Αδημοσίευτη αναφορά, Ιωάννινα. Recommended Citation Tsiakiris R, Stara K, 2016 (compilers). Proceedings of the workshop "Mushrooms (including truffles) regulating policies", Ioannina. 20/04/2016, COST Action FP1203, Unpublished Technical Report, Ioannina, Greece. 3

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μη ξυλώδη δασικά προϊόντα (NWFPs) Σύμφωνα με τον ορισμό της οργάνωσης Τροφίμων και Ενέργειας του ΟΗΕ (FAO, 1999) τα μη ξυλώδη δασικά προϊόντα (σύντμηση στα αγγλικά NWFPs) είναι «προϊόντα βιολογικής προέλευσης που δεν αφορούν στο ίδιο το ξύλο και τα οποία προέρχονται από δάση, δασικές εκτάσεις ή δέντρα εκτός δασών». Μπορούν να προέρχονται από τα ίδια τα δέντρα, αλλά επίσης και από φυτά του υπορόφου, μύκητες ή και να είναι ζωικής προέλευσης. Μπορούν να συλλέγονται από φυσικά δάση αλλά και να παράγονται σε φυτείες ή αγρο-δασικά συστήματα. Τυπικά παραδείγματα αποτελούν τα μανιτάρια, οι τρούφες, προϊόντα από το φλοιό δέντρων, όπως ο φελλός, καρποί όπως κάστανα, καρύδια και βελανίδια, φρούτα, ρητίνη, βότανα, αρωματικά φυτά, κτηνοτροφικά φυτά και άλλα προϊόντα που σχετίζονται με την κτηνοτροφία, μέλι και θηράματα. Ένας παρόμοιος σχετικός όρος είναι ο όρος δασικά προϊόντα εκτός της ξυλείας (σύντμηση στα αγγλικά NTFPs). Η κύρια διαφορά μεταξύ τους είναι ότι τα μη ξυλώδη δασικά προϊόντα (NWFPs) αποκλείουν την κάρπωση κάθε ξύλου, ενώ τα δασικά προϊόντα εκτός της ξυλείας (NTFPs) δεν αποκλείουν παρά μόνο την τεχνική ξυλεία και συμπεριλαμβάνουν την κάρπωση κλαδιών για καυσοξύλευση, χειροτεχνήματα (π.χ. καλαθοπλεκτική) ή παραγωγή ξυλανθράκων. INTRODUCTION Non Wood Forest Products (NWFPs) According to the FAO definition (FAO, 1999) non-wood forest products (NWFPs) are of biological origin other than wood derived from forests, other wooded land and trees outside forests. NWFPs offer wide range of many different products. NWFPs can be derived from trees, understory plants, fungi or animals. They are collected from natural forests, or produced in plantations and agro-forestry systems. Examples of NWFPs include mushrooms, truffles, bark (e. g. cork), nuts, acorns and other tree fruits, resin, understory berries, medicinal and aromatic plants, fodder and litter for livestock, honey and game. A similar term often used for such products is non-timber forest products (NTFPs). The main difference between them is that NWFPs exclude all wood and NTFPs do not exclude wood other than timber such as fuel-wood, artisanal use of wood or charcoal. (1) 4

5 Μη ξυλώδη δασικά προϊόντα -Non Wood Forest Products NWFPs (1) (2) (3) (4) (5) (6) Έκθεση προϊόντων των δασών της Ευρώπης, Glynllifon - B. Ουαλία, 27/5/2016, Wild Forest Products European Fair Glynllifon - North Wales, 27/5/ 2016: (1) Καρποί κέδρου - Juniper berries (2) Βαφές από λειχήνες - Lichens dye (3) Χειροτεχνήματα από ίσκα - Tinder fungus art crafts (4) Βούρτσες και δερμάτινες θήκες από αγριογούρουνο - Wild boar brushes and leader (4) Χυμός από σημύδα - birch sap (5) Μελάνι από κηκίδες βελανιδιάς - Oak gall ink. 5

6 H πολυλειτουργική αειφόρος δασική διαχείριση H πολυλειτουργική αειφορική διαχείριση των δασών στην Ευρώπη (Multifunctional Sustainable Forest Management MSFM), έχει καθιερωθεί σε πρακτικό και πολιτικό επίπεδο. Στοχεύει στη βελτιστοποίηση της παροχής διαφορετικών προϊόντων και υπηρεσιών που ζητά η κοινωνία, διατηρώντας σε ισορροπία τα δασικά οικοσυστήματα. Η ευρωπαϊκή δασική βιομηχανία αναγνωρίζει την πολυλειτουργικότητα των δασικών οικοσυστημάτων, καθώς και τη δυναμική εμπορευματοποίησης των μη ξυλωδών δασικών προϊόντων ώστε να επιχειρηθεί μια μετάβαση από τη διαχείριση με σκοπό μόνο την ξυλεία σε μορφές πολυλειτουργικής διαχείρισης. Ωστόσο η ευρωπαϊκή δασική έρευνα και καινοτομία έχει εστιαστεί ως σήμερα κυρίως στην παραγωγή ξύλου. Τα μη ξυλώδη δασικά προϊόντα αποτελούν όμως σε αρκετές περιοχές σημαντική πηγή εισοδήματος. Ο υπολογισμός της τιμής τους μπορεί να είναι εύκολος σε κάποιες περιπτώσεις (π. χ. κάστανα στη βόρεια Ιταλία), αλλά είναι δύσκολος σε άλλες (π. χ. άγρια εδώδιμα μανιτάρια). Οι δυσκολίες αυτές οφείλονται στο ότι τα μη ξυλώδη δασικά προϊόντα μπορούν να συλλεχθούν από τον καθένα για να καταναλωθούν ατομικά ή να πωληθούν σε άτυπες αγορές. Γι αυτό η σύγκριση των δικαιωμάτων κάρπωσής τους σε διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες είναι βασική για την κατανόηση των ευκαιριών βελτίωσης της διαχείρισης και παραγωγής τους. The multifunctional sustainable forest management (MSFM) The multifunctional sustainable forest management (MSFM) paradigm in Europe is generally accepted on practical and political level. It aims at optimizing the provision of multiple goods and services which are demanded by society, while maintaining the equilibrium of the forest ecosystem. The need for meeting multifunctional demands as well as increasing the potential for commercializing NWFPs has been recognized by the European Forest-Based Sector Technology Platform. The provision of such information will facilitate a shift from wood-based management to MSFM. However, within European forest research, development and innovation have mainly focused on timber production. NWFPs production in several regions is a significant source of income. Valuing NWFPs might be easy and straightforward in some of these cases (e. g. chestnuts from northern Italy) but difficult in others (e. g. wild edible mushrooms). Those difficulties arise mainly in cases where NWFPs are freely collected under open access regimes to be used directly by the collectors or sold in informal markets. Therefore, a comparison of property rights regimes for NWFPs across Europe is necessary as it forms the basis for understanding opportunities for improved NWFPs management and production in the future. 6

7 Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν κάποιο είδος έρευνας εν εξελίξει στο παραπάνω αντικείμενο. Ωστόσο, μέχρι στιγμής αυτή η γνώση δεν έχει διαδοθεί επαρκώς και δεν είναι εύκολα προσβάσιμη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το διεπιστημονικό ευρωπαϊκό δίκτυο για τα μη ξυλώδη δασικά προϊόντα και η δράση COST Action FP1203 προωθεί τη δικτύωση, την ενδυνάμωση δομών και την ανάπτυξη ικανοτήτων στους τομείς της δασοκομίας και διαχείρισης των φυσικών πόρων. Ο σκοπός της δράσης είναι να οικοδομήσουμε ένα διεπιστημονικό πανευρωπαϊκό δίκτυο ερευνητών και διαχειριστών, το οποίο θα εξετάσει την τρέχουσα γνώση για το θέμα, θα διακρίνει την υπάρχουσα καινοτομία, θα διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών, θα εντοπίσει νέα ερευνητικά θέματα, θα ενισχύσει συνέργειες και γενικά θα προάγει σε ευρωπαϊκό επίπεδο τη γνώση για θέματα σχετικά με την οικολογία, τη διαχείριση και την οικονομία των μη ξυλωδών δασικών προϊόντων. Most European countries have some sort of on-going NWFPs research being carried out. However, so far this knowledge has remained poorly disseminated and is not readily accessible across Europe. The multidisciplinary European network on NWFPs and the establishment of COST ActionFP1203 promotes networking and capacitybuilding activities for the European forestry and natural resources sectors. The aim of the Action has been to build a multidisciplinary European-wide network of NWFP researchers and managers, who will review current knowledge, highlight existing innovation, share information, identify research topics, seek research synergies and generally increase European knowledge about NWFP ecology, modeling, management and economics. Πηγή / Source: COST Action FP1203 7

8 Το Δίκτυο COST Το δίκτυο COST αποτελεί το μακροβιότερο πλαίσιο στήριξης υπερεθνικής συνεργασίας μεταξύ ερευνητών, ειδικών και επιστημόνων στην Ευρώπη. Στα πλαίσια του COST δίνεται η δυνατότητα σε άτομα και ομάδες να αναπτύξουν από κοινού τις δικές τους ιδέες και νέες πρωτοβουλίες σε όλους τους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, μέσα από μια πανευρωπαϊκή δικτύωση ερευνητικών δραστηριοτήτων που χρηματοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο. Το δίκτυο COST βασίζεται σε ένα ευρωπαϊκό διακυβερνητικό πλαίσιο συνεργασίας στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας κι έχει συμβάλει, από τη δημιουργία του (1971), ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των επιστημόνων, των υπευθύνων χάραξης πολιτικών και της ίδιας της κοινωνίας σε ολόκληρη την Ευρώπη και πέραν αυτής. Ως πρόδρομος της προηγμένης διεπιστημονικής έρευνας, το COST διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην οικοδόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΡΕ). Επιπλέον καθορίζει και συμπληρώνει τις δραστηριότητες προγραμμάτων - πλαισίων της Ε.Ε., αποτελώντας «γέφυρα» μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας των χωρών ενδιαφέροντος. Τέλος, αυξάνει την κινητικότητα των ερευνητών της Ευρώπης και προωθεί την επιστημονική αριστεία. COST framework COST is the longest-running European framework supporting trans-national cooperation among researchers, engineers and scholars across Europe. It is a unique means for them to jointly develop their own ideas and new initiatives across all fields in science and technology, including social sciences and humanities, through pan-european networking of nationally funded research activities. Based on a European intergovernmental framework for cooperation in science and technology, COST has been contributing - since its creation in to closing the gap between science, policy makers and society throughout Europe and beyond. As a precursor of advanced multidisciplinary research, COST plays a very important role in building a European Research Area (ERA).It anticipates and complements the activities of the EU Framework Programmes, constituting a bridge towards the scientific communities of COST Inclusiveness Target Countries. It also increases the mobility of researchers across Europe and fosters the establishment of scientific excellence. 8

9 Γιατί επιχειρήσαμε μια συνάντηση για την διαχείριση των μανιταριών στην Ελλάδα; Η επιστημονική έρευνα για τη ποικιλότητα των μυκήτων της Ελλάδας τα τελευταία 30 χρόνια έχει δείξει ότι η χώρα παρουσιάζει ιδιαίτερα πλούσια μυκοχλωρίδα. Πάνω από είδη μυκήτων έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα. Παρόλα αυτά ο αριθμός αυτός θεωρείται ιδιαίτερα υποεκτιμημένος ως αποτέλεσμα της απουσίας συστηματικών ερευνών. Η συλλογή και η εμπορία των άγριων μανιταριών, έχει αναπτυχθεί πολύ τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Είδη όπως ο Αμανίτης του Καίσαρα (Amanita caesarea), οι βωλίτες (Boletus edulis, Boletus aereus) οι κανθαρίσκοι (Cantharellus cibarius), ο Λακτάριος ο νόστιμος (Lactarius deliciosus) και οι μορχέλες (Morchella conica, M. elata, M. esculenta) συλλέγονται από ερασιτέχνες και επαγγελματίες, ενώ οι τρούφες (Tuber aestivum και Tuber borchii) έχουν αρχίσει να εντάσσονται στην ελληνική κουζίνα. Σχετικά με τη μανιταροφαγία οι Έλληνες συνήθιζαν να συλλέγουν μανιτάρια και στο παρελθόν, συνήθως 2-3 «σίγουρα» είδη ανά χωριό. Κατά τη διάρκεια όμως των τελευταίων 15 ετών η μυκοφιλία αναπτύσσεται ραγδαία στην Ελλάδα, όπως άλλωστε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες που θεωρούνταν μυκόφοβες. Εννέα σύλλογοι μανιταρόφιλων (8 τοπικοί/περιφερειακοί και ένας εθνικός) υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα και αριθμούν συνολικά χιλιάδες μέλη. Why a meeting for mushroom regulation policies in Greece? Scientific research on fungi diversity in Greece over the last 30 years has shown that the country is particularly rich in macromycetes. Over 3,000 species of fungi have been recorded up to now in Greece. However, this number is considered as an underestimation because of the absence of systematic research. In several parts of the country mushroom picking and trade has developed over the last two decades. Species like the Caesar's mushroom (Amanita caesarea), the ceps (Boletus edulis, B. aereus), the chanterelle (Cantharellus cibarius), the saffron milk cap (Lactarius deliciosus) and the morels (Morchella conica, M. elata, M. esculenta) are picked the most by amateurs and professionals, while summer truffles (Tuber aestivum) and "bianchetto" (Tuber borchii) have recently started to be picked with increasing fervor. Concerning mushroom consumption, most people in Greek villages traditionally used to collect only 2-3 species, but things are rapidly changing. During the last 15 years, mycophilia has started to develop in Greece as well as in many other formerly characterized mycophobic countries. Nine mushroom associations (8 local-regional and one nationwide) exist in Greece nowadays with thousands of members. 9

10 Ωστόσο η συλλογή αλλά κυρίως η εμπορία των άγριων μανιταριών δεν γίνεται εντός ενός συγκεκριμένου νομικού πλαισίου, ούτε έχουν εκδοθεί επαρκείς κανόνες για τη συλλογή των μανιταριών, ενώ όσα προωθούνται στην αγορά δεν ελέγχονται, ούτε είναι πιστοποιημένα από μια νομική αρχή και έτσι η ασφάλεια του καταναλωτή δεν είναι εξασφαλισμένη. Ως εκ τούτου, η δημόσια υγεία βρίσκεται σε εν δυνάμει κίνδυνο, αλλά και η αειφορική διαχείριση των εμπορικών ειδών δεν είναι ελεγχόμενη. Για το λόγο αυτό συστάθηκε ομάδα εργασίας στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με το καθήκον να συντάξει μια ολοκληρωμένη πρόταση νομοθετικής ρύθμισης για τη διαχείριση, τη συλλογή, την εμπορία και την πιστοποίηση των άγριων μανιταριών. Στο πλαίσιο της ανταλλαγής εμπειριών μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών που έχουν ήδη θεσπίσει σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις και άλλων, όπως η Ελλάδα, όπου υπάρχει έλλειψη, αποφασίσαμε να διοργανώσουμε αυτή τη συνάντηση στα Ιωάννινα αφού εδώ εδράζονται σχετικές με το θέμα υπηρεσίες (Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου Δυτικής Μακεδονίας, Δασικές Υπηρεσίες, Περιφέρεια κλπ.), υπάρχει ο Σύλλογος Μανιταρόφιλων Ηπείρου που είναι από τους πλέον πολυάριθμους της χώρας, ενώ η συλλογή μανιταριών αποτελεί συμπληρωματική πηγή εισοδήματος για αρκετούς κατοίκους της περιοχής που τα χωριά τους γειτνιάζουν με τα εκτεταμένα δάση της Ηπείρου. However, mushroom picking and especially trade in Greece has not been carried out up to now within a specific legal framework. In addition, there is no relative legislation on a national level, no picking permits are issued, the mushrooms which are forwarded to the market are not checked nor are they certified by a legal authority and thus the safety of consumers is not secured. Therefore, both public health and the safeguard of the sustainable management of commercial species are at risk. For that reason, a working team has been recently established in the Ministry of Environment and Energy with the task to recommend an integrated legislation proposal for the management, collection, trade and certification of wild mushrooms and truffles. So, the idea of experience exchange between European countries that have already established specific guidelines or legislation concerning the marketing of wild mushrooms and others, like Greece, that lack rules on picking and trading wild mushrooms has lead us to organize this meeting. We chose the town of Ioannina not only because several local authorities of the Epirus region are established here (such as the head of the Forestry Service and the Prefecture of Epirus and one of the biggest mushroom associations is active here), but also because mushroom picking is a supplementary source of income for many local people in the countryside where extensive natural forests exist. 10

11 11

12 Meeting Agenda* Tuesday, April 19 Arrival of participants Wednesday, April 20 08:00-08:30 Registration of participants 08:30-08:40 Introduction to the meeting: Kalliopi Stara, John M. Halley (Greece) 08:40-09:00 Greetings 09:00-11:00 Presentations of national studies (15 presentation + 5 discussion) 09:00-09:20 Introduction, COST Action FP1203-NWFPs: José Antonio Bonet (Spain) 09:20-09:40 Mushroom policies in Spain: Álvaro Picardo (Spain) 09:40-10:00 Mushroom policies in Italy: Davide Pettenella, Enrico Vidale (Italy) 10:00-10:20 Mushroom policies in Romania: Cosmin Cosofret, Laura Bouriaud (Romania) 10:20-10:40 Mushroom policies in Greece: an overview: Stephanos Diamandis (Greece) 10:40-11:00 Coffee break 11:00-11:45 Presentations of in-depth regional case studies (10 presentation + 5 discussion) 11:00-11:15 Mushrooms in Greece. Present status and threats: Elias Polemis, Giorgos I. Zervakis (Greece) 11:15-11:30 Mykophilia in Greece and the Grevena case: George Konstantinides (Greece) 11:30-11:45 The mushroom trade in Epirus, Greece: Thanasis Ntinos, Rigas Tsiakiris (Greece) 11:45-12:00 Mushroom production, harvesting and demand in Greece: Antonios Philippoussis, Panagiota Diamantopoulou (Greece) 12:00-12:15 Case study of conflicts in mushroom collection in the U.K.: Jennifer Wong (U.K.) 12:30-13:30 Lunch break 13:30 16:00 Round table discussion on specific topics (5 presentation + discussion) 13:30-14:00 Lists of mushrooms for conservation and commercialization purposes. Coordinator: Álvaro Picardo 14:00-15:00 Regulations of mushroom collection. Coordinator: José Antonio Bonet 14:00-14:30 Collectors and trade. José Antonio Bonet 14:30-15:00 Regulations of mushroom commercialization. Coordinator: Enrico Vidale 15:00-15:30 Traceability and certification. Enrico Vidale, Davide Pettenella 15:30-16:00 Concluding remarks and next steps Coordinator: Rigas Tsiakiris 17:00-22:30 Field excursion to Zagori and dinner Thurdsay, April 21 Departure of participants Note:* To see each presentations press Ctrl+ click on the title above and you will be guided to each presentation link 12

13 Παρουσιάσεις - Presentations Σημείωση: Για να δείτε κάθε παρουσίαση: Πατήστε Ctrl + κλικ στον τίτλο κάτω από την εικόνα θα οδηγηθείτε στον σύνδεσμο της παρουσίασης Note: To see each presentation: Press Ctrl+ click on the title below the picture and you will be guided to each presentation link PRESENTATION 1: Introduction to the meeting: Kalliopi Stara, John M. Halley (Greece) PRESENTATION 2: Introduction, COST Action FP1203-NWFPs: José Antonio Bonet (Spain) 13

14 PRESENTATION 3: Mushroom policies in Spain: Álvaro Picardo (Spain) PRESENTATION 4: Mushroom policies in Italy: Davide Pettenella, Enrico Vidale (Italy) 14

15 PRESENTATION 5: Mushroom policies in Romania: Cosmin Cosofret, Laura Bouriaud (Romania) PRESENTATION 6: Mushroom policies in Greece: an overview: Stephanos Diamandis (Greece) 15

16 PRESENTATION 7: Mushrooms in Greece. Present status and threats: Elias Polemis, Giorgos I. Zervakis (Greece) PRESENTATION 8: Mykophilia in Greece and the Grevena case: George Konstantinides (Greece) 16

17 PRESENTATION 9: The mushroom trade in Epirus, Greece: Thanasis Ntinos, Rigas Tsiakiris (Greece) PRESENTATION 10: Mushroom production, harvesting and demand in Greece: Antonios Philippoussis, Panagiota Diamantopoulou (Greece) 17

18 PRESENTATION 11: Regulations of mushroom collection & Collectors and trade: Coordinator: José Antonio Bonet PRESENTATION 12: Regulations of mushroom commercialization &Traceability and certification: Coordinator: Enrico Vidale 18

19 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ της συνάντησης COST στα Ιωάννινα CONCLUSIONS of the COST meeting in Ioannina town Epirus Greece 19

20 Συμπεράσματα της συνάντησης COST στα Ιωάννινα Conclusions of the COST meeting in Ioannina Η Ελλάδα αποτελεί χώρα με εξαιρετική βιοποικιλότητα και τα μανιτάρια δεν αποτελούν εξαίρεση. Αν και η επιστημονική έρευνα υστερεί εδώ σε σχέση με άλλους οργανισμούς, εντούτοις παρουσιάζεται ένα εξαιρετικό ενδιαφέρον για ορθολογική αξιοποίηση του ανανεώσιμου αυτού πόρου πανευρωπαϊκά. Παρακάτω αναλύονται θεματικά τα διάφορα αντικείμενα που συζητήθηκαν. Greece is a country with great biodiversity and mushrooms are no exception. Although scientific research in this topic is by far less than to other organisms, however a great interest for the sustainable utilization of this renewable resource throughout Europe is shown recently. The various objects discussed in the meeting are summarized thematically below. Α. Απογραφή βιοποικιλότητας μυκήτων, ευρωπαϊκοί και εθνικοί κατάλογοι Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ένας εθνικός κατάλογος με τα είδη και τις κατηγορίες των μυκήτων της χώρας διαθέσιμος στις δημόσιες υπηρεσίες και το κοινό, ούτε έχουν συνταχθεί εθνικοί κατάλογοι με τα εμπορεύσιμα, τα εδώδιμα, τα δηλητηριώδη, τα απειλούμενα, τα σπάνια είδη κ.τ.λ. Τέτοιες λίστες που περιλαμβάνουν κάποια αλλά όχι όλα τα είδη, έχουν δημιουργηθεί στα πλαίσια ερευνητικών προγραμμάτων από πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά ινστιτούτα ή καταγραφές από συλλόγους μανιταρόφιλων. Υπάρχει λοιπόν άμεση ανάγκη συνεργασίας με τη συμβολή όλων για την δημιουργία και διαχείριση ενός εθνικού καταλόγου που θα εμπεριέχει πληροφορίες σχετικά με τα παρακάτω: A. Mushroom biodiversity inventory, European and national lists In Greece there is not a national list of all mushroom species of the country available to authorities, public services and the general public nor is there a national list of edible, poisonous, endangered and rare species nor of those species that are suitable for commercialization. However, several lists, including some but not all species, have been created in the frame of research projects from universities, research institutes or by members of mushroom associations and clubs. Therefore, there is an urgent need for cooperation with all contributors for the creation and management of a national list that should contain information about the following: 20

21 1. Συνολικός κατάλογος των ειδών των μακρομυκήτων της χώρας και άτλαντας χωρικής κατανομής τους. 2. Κατάλογος με τα τοξικά, θανατηφόρα και δηλητηριώδη είδη (τα οποία είναι επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία). 3. Κατάλογος με τα εδώδιμα είδη τα οποία είναι κατάλληλα για εμπορική αξιοποίηση (με διαχωρισμό σe άγρια και καλλιεργούμενα είδη). 4. Κατάλογος με τα απειλούμενα και σπάνια είδη της χώρας (Κόκκινο Βιβλίο - Red Data Book). Η δημιουργία και η συμπλήρωση όλων των παραπάνω καταλόγων θα χρειαστεί εργασία σε βάθος χρόνου, συνεργασία με φορείς άλλων χωρών, χρηματοδότηση και πρόνοια ώστε οι κατάλογοι να ανανεώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Ωστόσο η αρχή (π.χ. με τα δηλητηριώδη είδη, τα εμπορεύσιμα κ.τ.λ.) μπορεί να γίνει άμεσα. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα πρέπει να ορίσει τις προδιαγραφές δημιουργίας μιας βάσης δεδομένων για τους μακρομύκητες, ώστε αυτή να είναι συμβατή με τις υπόλοιπες βάσεις δεδομένων της βιοποικιλότητας της χώρας σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες από διάφορα ιδρύματα και οργανώσεις, στο πλαίσιο της ανάγκης της παρακολούθησης της βιοποικιλότητας πανευρωπαϊκά. Χρειάζεται επιπλέον να προβλεφθεί πως θα γίνει η περαιτέρω διαχείριση της βάσης δεδομένων και η συνεχής επικαιροποίησή της, στην οποία κρίσιμο ρόλο θα πρέπει να έχουν τα αντίστοιχα ερευνητικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας, καθώς και οι σύλλογοι μανιταρόφιλων. Έτσι προτείνεται να γίνει άμεσα: 1. Total species checklist of all mushrooms in the country and atlases of their presence and distribution. 2. List with all toxic and deadly poisonous species (which are hazardous to public health). 3. List of edible mushrooms, which are suitable for commercial use (with distinction to wild and cultivated species). 4. List of endangered and rare species of the country (Red Data Book). The creation and completion of all these lists will need scientific work in the long term, cooperation with institutions of other countries, funding and safeguarding that lists will be updated at regular intervals. However, some lists (e.g. poisonous, edible species e.t.c.) can be created immediately. The Greek Ministry of Environment and Energy will have to set up the database for mushrooms and to create specifications compatible with other databases of the country's biodiversity and other countries in collaboration with scientists from various institutions and organizations, within the context of the need of a pan-european biodiversity monitoring. Moreover, the management of this database and the continuous updating should be planned well in advance, in which a crucial role should be played by the research and academic institutions of the country as well as the mushroom associations and clubs. The above actions that are proposed should be done immediately: 21

22 Α. Αναζήτηση και καταγραφή φορέων και ερευνητών που έχουν συλλέξει δεδομένα για τους μύκητες της Ελλάδας. Β. Αξιολόγηση των υπαρχόντων δεδομένων, εντοπισμός προβλημάτων και εξεύρεση λύσεων. Γ. Επικοινωνία με αντίστοιχους οργανισμούς του εξωτερικού και συνεργασία μαζί τους με στόχο την δημιουργία κοινής πλατφόρμας απογραφής και παρακολούθησης των μυκήτων της Ε.Ε.. Δ. Εξέταση των βάσεων δεδομένων της βιοποικιλότητας της Ελλάδας σχετικά με την δυνατότητα επέκτασής τους ώστε να συμπεριλάβουν τους μύκητες, καθώς και τη δυνατότητα συνεργασίας με άλλες εθνικές χωρικές βάσεις δεδομένων [όπως την Εθνική Γεωγραφική Πληροφοριακή Βάση Δεδομένων (ΕΓΠΒΔ) για τις «Βοσκήσιμες Γαίες της Ελλάδας», του Εθνικού Παρατηρητηρίου Δασών κ.τ.λ.]. A. Call for registration of all individual researchers and academic bodies and institutions that have collected data for fungi in Greece. B. Evaluation of existing data, identification of problems and ways that they could be solved. C. Collaboration with corresponding organizations in Europe and cooperation with them in order to create a common platform for inventory and monitoring of E.U. fungi. D. Examination of all Greek biodiversity databases in order to examine the possibility of expanding them as to include fungi, as well as the possibility of cooperation with other national spatial databases (e.g. the National Geographic Reference Database for Rangelands, the National Observatory of Forest, the Biodiversity Monitoring Database e.t.c.). 22

23 Β. Γιατί υπάρχει ανάγκη νέων σύγχρονων νομοθετικών ρυθμίσεων; Η ανάγκη δημιουργίας σύγχρονου νομοθετικού πλαισίου για τους μύκητες της χώρας προκύπτει πρωτίστως από την ανάγκη της προστασίας της δημόσιας υγείας, αλλά και της διατήρησής τους ως αναπόσπαστο στοιχείο της ποικιλότητας και της υγείας των δασών. Οι μύκητες αποτελούν εθνική κληρονομιά και εθνικό κεφάλαιο, το οποίο η χώρα καλείται όχι μόνο να διατηρήσει αλλά και να αξιοποιήσει στα πλαίσια της ορθολογικής και αειφορικής διαχείρισης των φυσικών πόρων, της ανάγκης δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, της ενδυνάμωσης των δραστηριοτήτων του αγροτικού/δασικού χώρου και των τοπικών κοινωνιών της ορεινής, ημιορεινής και νησιωτικής Ελλάδας που φθίνουν πληθυσμιακά. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι σε πανευρωπαϊκό επίπεδο παρατηρείται μία «έκρηξη μυκοφιλίας» που αν και συσχετίζεται εν μέρει με τη δράση των μανιταροφιλικών συλλόγων, συνδέεται επίσης με την αυξανόμενη διάθεση του κοινού για αναψυχή στα δασικά οικοσυστήματα, καθώς και τη σύγχρονη τάση για «πράσινο τουρισμό» που αποτελεί ραγδαία αναπτυσσόμενο κλάδο της τουριστικής βιομηχανίας. Τα παραπάνω συνοδεύονται με την αυξανόμενη τάση για επιστροφή στην «φυσική διατροφή», την «παράδοση» καθώς και το αυξημένο ενδιαφέρον για τα «τοπικά προϊόντα» και τη γαστρονομία, που όλα μαζί συγκλίνουν στην ανάδειξη των εδώδιμων μανιταριών ως του καταλληλότερου πεδίου όπου τα παραπάνω ενδιαφέροντα συναντώνται. B. Why is there a need for new modern legislation? The need to establish a modern legal framework for the country's mushrooms originates primarily due to the need to protect public health and for the conservation of this inseparable element of forest biodiversity, as also for safeguarding forest health. Mushrooms consist national heritage and a national capital which must not only been maintained, but also sustainably used in order to create new jobs and to strengthen and diversify the activities in agricultural and forested areas which is increasingly needed. Moreover, such activities could partially support local communities, especially in the remote mountainous and semimountainous areas of the country where the local population is declining. Especially interesting is the fact that at European level, a "mycophilic explosion" is taking place, which although is partly associated with the recent action of mushroom associations and clubs, is it also associated with the increasing interest of the public for recreation in forest ecosystems and the current trend for green tourism" that is a rapidly developing sector of the tourism industry. These are accompanied by the growing tendency to return to a "natural and healthy diet" which together with "traditional foods" and the increased interest in local "unspoiled products and gastronomy, show that edible mushrooms are evidently the most suitable field where all these interests can be found. 23

24 Έχει υπολογιστεί ότι η οικονομική αξία της παραγωγής τεχνικής ξυλείας κάποιων μεσογειακών δασών στην Ισπανία και Ιταλία (που δεν είναι τα πλέον παραγωγικά οικοσυστήματα λόγω των κλιματο-εδαφικών συνθηκών) είναι κατά πολύ υποδεέστερη από την αξία τους για τα μανιτάρια (π.χ. πάνω από ένα εκατομμύριο επισκέπτες προσέρχονται σε δάση της Καταλονίας στην Ισπανία κάθε φθινόπωρο για συλλογή και κατανάλωση μανιταριών!). Η διατροφική αξία των μανιταριών, οι εκατοντάδες φαρμακευτικές και άλλες τους ιδιότητες, το μεγάλο ενδιαφέρον του κοινού και των μανιταροφιλικών συλλόγων για τη συλλογή τους, η δυνατότητα εμπορικής αξιοποίησης και πολλά άλλα σχετικά θέματα φαίνεται πλέον ότι χρειάζονται επειγόντως να ρυθμιστούν σε νέα βάση, ώστε να διασφαλιστεί η ορθολογική διαχείριση τους. Διάφορα νομοθετήματα που σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο σχετίζονται με θέματα προστασίας και διαχείρισης υπέργειων και υπόγειων μανιταριών περιλαμβάνουν ξεχωριστά νομοθετικά αντικείμενα όπως: 1. Κανονισμούς, οδηγίες και εξειδικευμένο νομοθετικό πλαίσιο και οδηγίες για την προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας της Ελλάδας και της Ευρώπης. 2. Θέματα που σχετίζονται με τη δασική νομοθεσία (π.χ. διαχείριση δασών και δασικών εκτάσεων, ιδιοκτησιακό καθεστώς, εμπορία μη ξυλωδών δασικών προϊόντων κ.α.). 3. Θέματα που σχετίζονται με την αγροτική νομοθεσία. 4. Θέματα εμπορίου, μεταφορών και φορολόγησης. 5. Θέματα δημόσιας υγείας, ασφάλειας τροφίμων και αγρο-διατροφής. 6. Εργασιακά θέματα. Ιt has been estimated that the economic value of timber production in some Mediterranean forests in Spain and Italy (which are not highly productive ecosystems due to climate-soil conditions) is much smaller than their value for mushrooms (e.g. over one million people visit the forest areas of Catatonia region in Spain for the collection and consumption of mushrooms every autumn!). The nutritional value of mushrooms, their numerous pharmaceutical and other properties, the great interest of the public and mushroom associations and clubs for their collection, the possibility of their commercial exploitation and many other related issues, show the urgent need to set up a new basis to ensure their sustainable management. Many different laws at the European and national level related to the protection and management of mushrooms (and truffles) include separate legislative items such as: 1. Issues related to European regulations, directives and specialized legal framework and guidelines for the protection of Nature and biodiversity in Greece and Europe. 2. Issues related to forest law (e.g. forest management, forest land ownership, marketing of NTFPs e.t.c.). 3. Issues related to agricultural legislation. 4. Issues related το trade, transport and taxation. 5. Public health issues, food safety and certification. 6. Issues related to labor laws. 24

25 Στο παραπάνω πλαίσιο υπάρχουν διάφορα νομοθετικά θέματα, τα οποία για να ρυθμιστούν σωστά χρειάζεται να συνάδουν με τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας και άρα θα πρέπει να γίνει επιτόπια έρευνα ώστε η νέα νομοθεσία να βασίζεται σε επαρκώς τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα. In the above context, several issues need to be adjusted and adapted to the particularities of each country. Therefore, research and fieldwork should be done well in advance in order to focus on local issues so that the new proposed legislation to be based on sufficiently documented scientific data. 25

26 Γ. Τι χρειάζεται να γίνει, ποιές είναι οι ελλείψεις στη γνώση μας; Στη συνάντηση εργασίας μας απασχόλησαν όλα τα θέματα για τα οποία η επιστημονική συζήτηση είναι ανοιχτή τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Κάποια θέματα έχουν ήδη εξετασθεί σε άλλες χώρες, άλλα ερωτήματα χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να απαντηθούν (ιδίως θέματα σχετικά με δεδομένα που προέρχονται από μεγάλες χρονοσειρές), ενώ υπάρχουν και θέματα κοινωνικά ή και διακρατικά τα οποία θα πρέπει να εξετασθούν υπό εντελώς νέο πλαίσιο. Υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις από χώρα σε χώρα, υπάρχουν όμως και κοινοί προβληματισμοί. Έτσι κάποια θέματα που θίχθηκαν και συζητήθηκαν βάσει αντίστοιχων ευρωπαϊκών προσεγγίσεων ανά χώρα ήταν: Εμπορεύσιμα είδη και διαφορές ανά χώρα. Παραγωγικότητα των δασών, παρακολούθηση και αειφορική διαχείριση. Μέθοδοι / τρόποι εξασφάλισης ιχνηλασιμότητας κάθε περιοχής προέλευσης. Κριτήρια για τον ορισμό περιοχών γεωγραφικής προέλευσης. Άδειες συλλογής, εμπορίας και πιστοποίησης. Τρόπος και στάδια ελέγχου της εμπορικής δραστηριότητας και επιβολή ποινών. Θέματα τουριστικής αξιοποίησης και αξιοποίησης της τοπικής πρωτογενούς παραγωγής. Θέματα προστασίας και διατήρησης (π.χ. Εθνικά Πάρκα και προστατευόμενες περιοχές). C. What needs to be done, what are the gaps in our knowledge? In the workshop all matters open to scientific debate at both the national and European level have been identified. Some issues have already been dealt with in other countries but not in Greece, while other questions need more time to be answered (especially issues concerning data from long time-series studies), and there are of social or transnational issues, which should be seen in a completely new context. Within Europe there are wide variations in the legislation from country to country, but there are several common concerns. So, some issues that were discussed in this workshop and the corresponding European approaches by country were: Mushroom species suitable for trade and differences by country. Productivity of forests, monitoring and sustainable management. Traceability assurance methods, area of origin. Criteria for the definition of geographical areas of origin. Collection permits, marketing and certification. Methods and control stations of mushroom trading and penalties. Issues concerning touristic development and mushroom exploitation in the framework of the local production. Protection and conservation issues (e.g. National Parks and protected areas). 26

27 Συσχέτιση ή εν δυνάμει συγκρούσεις με άλλες δραστηριότητες αναψυχής (π.χ. κυνήγι) και παραδοσιακές χρήσεις γης (υλοτομία, βόσκηση κ.τ.λ.). Δικαιώματα τοπικών κοινωνιών και διαχωρισμός κοινωνικών ομάδων συλλογέων (ντόπιοι, επισκέπτες, συλλέκτες αναψυχής, ξένοι τουρίστες κ.α.). Αγροδασικά τοπία, προβλήματα ορισμού και ιδιοκτησίας (π.χ. καλλιέργεια τρούφας σε εγκαταλελειμμένα αγροκτήματα, σε αναδασώσεις κ.α.: πως θα ορίζεται το προϊόν - ως αγροτικό ή δασικό;-, καθώς και τρόποι διακίνησής του). Διαφορές στην νομοθεσία σε διάφορα διοικητικά και υπηρεσιακά επίπεδα (παγκόσμιο, ευρωπαϊκό, περιφερειακό, τοπικό κ.τ.λ.). Ειδικότερα ο αριθμός των εδώδιμων μανιταριών που υπάρχει σε κάθε χώρα είναι πολύ διαφορετικός από περιοχή σε περιοχή. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από εδώδιμα είδη στον πλανήτη, ενώ 268 αναγνωρίζονται ως εμπορεύσιμα στην Ευρώπη. Εάν λοιπόν είναι σχετικά δύσκολο να δημιουργηθεί ένας ενιαίος εθνικός κατάλογος, πόσο μάλλον ένας ευρωπαϊκός. Το ίδιο συμβαίνει με την έκταση και το ποσοστό των επιφανειών παρακολούθησης της παραγωγικότητας ανά δασικό οικοσύστημα που διαφέρει από χώρα σε χώρα. Σημαντικό είναι στη χώρα μας, η οποία ουσιαστικά τώρα έρχεται να εφαρμόσει μια συστηματική παρακολούθηση, να σχεδιαστούν και να χωροθετηθούν οι επιφάνειες αυτές με τρόπο ώστε να εξασφαλιστεί από την αρχή η δυνατότητα μακροχρόνιας παρακολούθηση, που μπορεί να γίνει ακόμη και με εθελοντές. Correlation or potential conflicts with other recreational activities (e.g. hunting) and traditional land uses (logging, grazing, e.t.c.). Local communities' rights and social division of several categories of collectors groups (locals, visitors, recreational collectors, foreign tourists, e.t.c.). Agroforestry landscapes, definition and property issues (e.g. truffle cultivation in abandoned former agriculture fields afforested, in reforestations e.t.c.: how will this product could be named and sold -as an agricultural or a forest product?- as well as means of trade and commercialization). Differences in legislation in various administrative and service levels (global, European, regional, e.t.c.). In particular, the numbers of edible mushrooms in each country are very different from region to region. Α conservative estimate shows that more than 1069 mushroom species are being used for food, while 268 species have been authorized for trading in Europe. Therefore, it is relatively difficult to create a single national list, let alone a European. The same applies to the extent of the forest monitoring plots and their percentage per forest ecosystem, considering the experimental design in order to examine the productivity of each type of forest, which also differs from country to country. It is important in our country, which actually now has to implement a systematic monitoring system for the first time, to design and situate such monitoring plots so as to ensure from the beginning that it will be possible to monitoring them in the longterm, even with volunteers. 27

28 Επιστημονικά δεδομένα των τελευταίων 30 ετών από περιοχές όπου γίνεται τέτοιου είδους παρακολούθηση δείχνουν μάλλον μία εξάρτηση των παραγόμενων ποσοτήτων από τα κλιματικά δεδομένα χωρίς να διαφαίνεται συσχέτιση με την ένταση της συλλογής, αλλά μάλλον με τον τρόπο (εκκρίζωση αντί για κοπή, απομάκρυνση φυλλοστρωμνής, συμπίεση του επιφανειακού εδάφους κ.α.). Προτείνεται οι πυρήνες των προστατευόμενων περιοχών να αποκλείονται από την εμπορική συλλογή μανιταριών, ενώ κάποιες χώρες εφάρμοσαν με επιτυχία τον αποκλεισμό του οδικού δικτύου ή ακόμη τη δημιουργία και χωροθέτηση ειδικών θέσεων στάθμευσης για τους επισκέπτες μανιταροσυλλέκτες για τον περιορισμό της άναρχης διασποράς του κοινού μέσα στο δάσος. Επιπλέον εφάρμοσαν χρονικούς περιορισμούς για τον περιορισμό της συλλογής χωρίς μέτρο αλλά και την αποτροπή της ταυτόχρονης άσκησης της συλλογής μανιταριών με άλλες δραστηριότητες (π.χ. το κυνήγι), ιδιαίτερα όταν αυτό εκθέτει τους επισκέπτες σε κίνδυνο. Scientific data for the last 30 years in areas where there are such long-term systematic monitoring schemes show that productivity and quantities produced by each forest type is rather dependent on climatic conditions. Moreover, there is nοt any apparent correlation with the intensity of the collection, but rather on how mushrooms are collected (e.g. removing instead of cutting, litter and topsoil compression e.t.c.). It is proposed that core areas of National Parks and other protected areas should be excluded from the commercial collection of mushrooms, while some countries have successfully implemented blocking of roads or even the creation and designation of special parking areas for mushroom collectors in order to manage the uncontrolled dispersal of the visitors inside the forest. Moreover implementation of time restrictions to control the collection has also been applied, so as to prevent simultaneous mushroom collection with other recreational activities that are taking place in the same area/forest (e.g. hunting), especially when such activities exposes visitors to risk. 28

29 Δ. Συλλογή εμπορία, πιστοποίηση και ιχνηλασιμότητα. Σύμφωνα με τα δεδομένα άλλων ευρωπαϊκών χωρών που, όπως διαπιστώνεται, ακολούθησαν διαφορετικές πορείες στην διαχείριση του ανανεώσιμου αυτού πόρου, κρίσιμο θέμα στην επιτυχημένη ορθολογική διαχείριση και εμπορική αξιοποίηση των εδώδιμων μανιταριών είναι η ανάγκη να υπάρχει σαφής διαχωρισμός των κατηγοριών των ενδιαφερόμενων χρηστών - συλλεκτών και ξεκάθαρη διαφοροποίησή τους βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, καθώς και των σταδίων που περνά το προϊόν από την συστάδα του δάσους μέχρι το ράφι του εμπορικού καταστήματος. Στόχος θα πρέπει να είναι η παραγωγή ενός προϊόντος υψηλής ποιότητας και σε αυτό σημαντικό ρόλο παίζει το κοινωνικό "προφίλ" των εμπλεκομένων, του καταναλωτικού κοινού, των συλλεκτών και των εμπόρων. Σημαντικό είναι να εντοπιστούν οι ομάδες ενδιαφέροντος (π.χ. βάσει της συχνότητας επισκέψεων στους τόπους συλλογής ή της απόστασης που διανύουν για να συλλέξουν μανιτάρια, ερασιτέχνες συλλέκτες, οικογενειάρχες, άνεργοι κ.τ.λ.) και να διαχωριστούν από τους εν μέρει "επαγγελματίες". Υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποιοι συλλέκτες ή κοινωνικές ομάδες που έχουν, έστω και μικρό, οικονομικό όφελος από τη συλλογή του προϊόντος στο διηνεκές, φροντίζουν να το αξιοποιήσουν αειφορικά και το προστατεύουν από την εντατική καιροσκοπική συλλογή. Αντίθετα το διεθνές εμπόριο που εξαρτάται από και από την εποχιακή διακύμανση των τιμών συνδέεται συνήθως με πιο ληστρικές μεθόδους συλλογής. D. Collection marketing, certification and traceability. According to data from other European countries, as shown in the meeting, each country followed different paths to the rational management of this renewable resource. The crucial issue in the successful management and commercialization of edible mushrooms is the need to have a clear separation of categories of users and stakeholders concerned (collectors, dealers, traders, mushroom association members, agriculturalists e.t.c.), and clearly separate them according to various criteria. In addition, the steps, which the product passes from the forest to the market, should be clarified. Our aim should be to produce a high quality forest product. Towards this goal, an important role is played by the social "profile" of all stakeholders involved: consumers, collectors and dealers. It is important to identify the most interested groups (e.g. based on the frequency of visits to the places of collection or the distance traveled to collect mushrooms as also to divide amateur collectors, families, unemployed local people, farmers e.t.c.) and to separate these groups from the "professional collectors". There are indications, from the exploitation of other natural renewable resources and stocks that some collectors or social groups that have even a small financial benefit from the collection of the product in perpetuity, take special care to promote sustainably and protect it from intense and opportunistic collection / harvest. On the contrary, international trade dependents on seasonal price volatility and therefore is more frequently associated with unsustainable collection methods. 29

30 Ειδικότερα εάν η συλλογή και εμπορία μανιταριών συνδέεται με άλλες τοπικές οικονομικές δραστηριότητες, τότε συμβάλει ποικιλοτρόπως στην ενδυνάμωση της τοπικής οικονομίας, όπως για παράδειγμα με την κατανάλωση και μεταποίηση των μανιταριών σε τοπικό / περιφερειακό επίπεδο. Έτσι δημιουργούνται ευκαιρίες για πολλαπλά παράλληλα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη σε απομακρυσμένες ορεινές περιοχές (προσέλκυση τουριστών, αύξηση επισκεψιμότητας, λειτουργία εστιατορίων ή ξενώνων, κ.τ.λ.). Με αυτή την προσέγγιση ενδυναμώνεται και η διάθεση για προστασία, τόσο των μανιταριών όσο και των οικοσυστημάτων όπου αυτά εντοπίζονται, καθώς και της βιοποικιλότητας εν γένει. Η ενημέρωση και η εκπαίδευση συλλεκτών, πιστοποιητών, εμπόρων κ.α. παίζει επίσης σημαντικό ρόλο αλλά χρειάζεται να έχει ξεκάθαρους στόχους, διότι υπάρχουν παραδείγματα όπου τέτοιες πολυδάπανες δράσεις δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα, αφού απευθύνονταν σε κοινό που είχε τελείως διαφορετικές ανάγκες. Σήμερα ύψιστη προτεραιότητα σε όλη την Ευρώπη, δεδομένης της αύξησης της κατανάλωσης άγριων μανιταριών παντού, είναι η διασφάλιση της δημόσιας υγείας και η ελαχιστοποίηση της πιθανότητας τυχαίου θανάτου από κατανάλωση ειδών που περιέχουν τοξικές, δηλητηριώδεις ή θανατηφόρες ουσίες. Especially if the collection and trading of mushrooms is an activity connected with other local economic activities, it could contribute significantly in various ways to strengthen the local economy. Such examples are the consumption, processing and trade of mushrooms at local / regional level. This creates opportunities for additional side effects on local economic and social benefits in many remote mountain villages (e.g. attracting tourists, increase and expansion of visitors stay period, operation of hotels or restaurants during low season e.t.c.). Therefore, this approach is a key for strengthening the will to protect both the mushrooms and the ecosystems where they are located as well as biodiversity in general. Information and education seminars addressed to collectors, certifiers, traders, e.t.c. also play an important role, but we need to have clear goals because there are several examples in Europe where such costly actions had no effect at all because they were designed for an audience that has completely different needs. Today top priority across Europe, given the increase in consumption of wild mushrooms everywhere, is to safeguard public health and to minimize the probability of random death through the consumption of wild mushrooms containing toxic, poisonous or lethal substances. 30

31 Κοινή διαπίστωση ήταν ότι οι επαγγελματίες συλλέκτες χρειάζεται να διαχωριστούν από τους ερασιτέχνες, όπως και οι ντόπιοι συλλέκτες από τους επισκέπτες κ.τ.λ. Η αναγνώριση διαφορετικών καταναλωτικών και άλλων προτύπων κάθε κοινωνικής ομάδας παίζει κρίσιμο ρόλο τόσο στην συμπεριφορά της στο δάσος, όσο και στον τρόπο συλλογής. Χρειάζεται να γίνουν τοπικές και σε βάθος έρευνες για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, ενώ γενικεύσεις μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένες αποφάσεις. Καθολική διαπίστωση είναι η ανάγκη εγγραφής των εμπόρων σε σχετικό μητρώο και η αδειοδότησή τους με την εφαρμογή των ευρωπαϊκών προτύπων. Η ευρωπαϊκή εμπειρία δείχνει ότι πολιτικές εξαίρεσης ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων (π.χ. μικρά ορεινά χωριά, απομακρυσμένες περιοχές κ.τ.λ.) από τους αυστηρούς ελεγκτικούς μηχανισμούς είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του ενδιαφέροντος και της απασχόλησης εκεί. Επίσης η έκδοση κάρτας συλλέκτη είχε επιτυχία σε κάποια συγκεκριμένα πλαίσια. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η δυνατότητα συνδυασμού της με παροχή άλλων υπηρεσιών (π.χ. δωρεάν παροχή της για συγκεκριμένη περιοχή σε επισκέπτες που διανυκτερεύουν σε ένα χωριό) ή όταν εμπλέκουν πολίτες στην εθελοντική καταγραφή της βιοποικιλότητας ή της παραγωγικότητας των δασικών οικοσυστημάτων (π.χ. «επιστήμη των πολιτών»: συμπλήρωση εύχρηστων βάσεων δεδομένων από μανιταρόφιλους στη λογική της ανταποδοτικότητας, συμμετοχής στα κοινά, δράσεων εντοπισμού σπάνιων μανιταριών, καταγραφής απειλών κ.τ.λ.). A common finding was that professional collectors should be separated from the amateur collectors, as local collectors from visitors e.t.c. Moreover, the recognition of different collector or consumer profiles and other social standards of different social groups play a crucial role both in their behavior into the forest, as also in collection methods, quantities e.t.c. Local and in-depth field research needs to be done to draw firm conclusions, as generalizations can lead to wrong decisions. Common findings in all European countries is the need for registration of traders in the relevant register authority, and the application of European standards in all stages of the commercialization process of wild mushrooms. European experience shows that exclusion of vulnerable social groups (e.g. small mountain village s communities in remote areas e.t.c.) from the strict control mechanisms have had a positive effect in the interest in mushroom collection and the increase in the employment in remote areas that is urgently needed for several other social and environmental reasons. The collector card has been successfully used, but only in some particular clear contexts. Interestingly, there is the possibility of combining the card with several other services (e.g. free provision of the card for visitors of a specific area who overnight in a local village) or when citizens are engage voluntary in biodiversity surveys, or in the monitoring of the productivity of mushrooms in a given plot in a forest (e.g. "citizens' science : completion of mushroom databases, rare mushrooms species mapping, threats recording e.t.c.). 31

32 Σχετικά με τη διαφορά της φορολόγησης μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών σε σχετική έρευνα (Star Tree project) σύγκρισης της ποιότητας προϊόντος, της ανταγωνιστικότητας στην τιμή και των σταδίων όπου αυτή υπεισέρχεται (συλλογή, μεταφορά, μεταπώληση, συσκευασία, τυποποίηση, διάθεση, εξαγωγή), φάνηκε ότι το ορθότερο σύστημα φορολογούσε το προϊόν στο στάδιο της μεταποίησης, συσκευασίας και αργότερα και όχι στα στάδια όπου εμπλέκονταν συλλέκτες. Οι τελευταίοι, ως εποχιακοί εργάτες που συχνά είναι ανασφάλιστοι, χρησιμοποιούν την συλλογή ως πηγή συμπληρωματικού εισοδήματος και καταγράφονταν στις χώρες αυτές στα τιμολόγια αγοράς, οπότε έτσι γινόταν σωστότερα και αντικειμενικότερα ο έλεγχος τόσο των ποσοτήτων όσο και του αριθμού των συλλεκτών χωρίς κίνδυνο δημιουργίας συνθηκών φοροδιαφυγής και εν γένει παρανομιών. Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται σε όλα τα στάδια παραγωγής αν και πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη τα θέματα μείωσης της γραφειοκρατείας. Αναφορικά με τα διάφορα «σήματα ποιότητας», τους διαφορετικούς πιστοποιητικούς οργανισμούς και τα διαφορετικά κριτήρια που χρησιμοποιούνται, θα πρέπει να είναι σαφές το μήνυμα προς τον καταναλωτή, για το ποιο ακριβώς πράγμα πληρώνει. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία έχει στον τομέα αυτό εξελιχθεί σημαντικά, άρα και η προσαρμογή της χώρας μας στο σύστημα αυτό είναι επιβεβλημένη αν και η μεγάλη πολυπλοκότητα δυσχεραίνει την αναγνωσιμότητα του προϊόντος. Regarding the difference in taxation between European countries in some comparison research that has been done in the frame of the Star Tree project about the product quality, the competitiveness in price and the stages where taxation has been implemented (collection, transfer, resale, packaging, distribution, export), it seems that the most appropriate system was the one that taxed the product at the stage of processing, packaging and later, but not in stages that where collectors were involved. The latter social groups, such as seasonal workers, who are often uninsured, use collection as a source of additional income and are registered in these countries through invoices. This was in turn a more accurate and objective way of controlling both quantities of mushrooms collected, and the number of collectors without risking tax avoidance or other illegal activities within forests. However, a common conclusion in all countries was that control should be done at all stages of production, whereas reduction of bureaucracy should also be taken seriously into account. In addition, concerning the various existing quality assurance labels, the different certifying bodies and the different criteria used by each one, a clear message should be given to consumers about exactly what they pay for. The European legislation in this area has been evolved significantly recently and therefore the adjustment of our country in this system is essential if the great complexity hinders the readability of the product. 32