ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Δ.Α.Π.-Ν.Δ.Φ.Κ. ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ - 1 ΔΑΠ-ΝΔΦΚ ΠΡΩΤΗ ΚΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ

2 Διάσκεψη Η.Ε για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη στο Rio de Janeiro (1992) με συμμετοχή 148 κρατών και στόχους την υπογραφή συμβάσεων-πλαισίων για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, την καταστροφή των δασών, την προστασία και διατήρηση της πανίδας και χλωρίδας καθώς και την σύνταξη ενός παγκοσμίου χάρτη που καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κρατών και των λαών σε θέματα περιβάλλοντος και οικονομικής ανάπτυξης. «Το περιβάλλον δεν έχει όρια» Αποτελεσματική προστασία δεν μπορεί να γίνει μόνο από ένα κράτος. Βασίζεται σε διεθνείς συμβάσεις για να εξασφαλισθεί οργανωμένη δραστηριότητα. Το Ε τμήμα του ΣτΕ (1992) είναι επιφορτισμένο με την εκδίκαση διαφόρων που αφορούν θέματα φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος (δάση, πανίδα, χλωρίδα, μνημεία κλπ) και βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας είναι κύριος θεματοφύλακας του περιβάλλοντος και προσπαθεί να διαμορφώσει περιβαλλοντική συνείδηση στους πολίτες και στη Δημόσια Διοίκηση Σύμβαση Ramsar (1974) για Προστασία Υγροτόπων. Ως υγρότοποι ορίζονται έλη, τέλματα, περιοχές νερών φυσικής ή τεχνικής προέλευσης μονίμων ή πρόσκαιρων, όπου το νερό γλυκό ή υφάλμυρο ή αλμυρό, ρέει ή είναι στατικό, συμπεριλαμβανομένων και εκτάσεων, που καλύπτονται από θαλάσσιο νερό, βάθους όχι μεγαλύτερου από 6 μέρα. Τα συμβαλλόμενα μέρη οφείλουν να καθορίσουν τους υγρότοπους της επικράτειας του, για να ενταχθούν στο διεθνή κατάλογο. Μέσα στους υγρότοπους τα κράτη οφείλουν να δημιουργήσουν περιοχές ειδικής προστασίας και να μεριμνήσουν για την λήψη ειδικών μέτρων. - 2

3 Ο ν.1650/1986 «Για την Προστασία του Περιβάλλοντος» είναι εκτελεστικός του άρθρου 24 του Συντάγματος. Σκοπός του είναι η καθιέρωση θεμελιωδών κανόνων δικαίου για προστασία του περιβάλλοντος όπως επίσης σχετικών κριτηρίων και μηχανισμών, ώστε ο άνθρωπος ως άτομο και μέλος του κοινωνικού συνόλου να ζει σ ένα υψηλής ποιότητας περιβάλλον εντός του οποίου να προστατεύεται η υγεία του και να ευνοείται η φυσιολογική ανάπτυξη της προσωπικότητας του. Περιβάλλον είναι το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων, που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την οικολογική ισορροπία, την ποιότητα της ζωής, την υγεία των κατοίκων, την ιστορική και πολιτιστική παράδοση και τις αισθητικές αξίες. Φυσικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται ο περιβάλλων τον άνθρωπο χερσαίος,θαλάσσιος και εναέριος χώρος, συμπεριλαμβανομένου σ αυτόν της χλωρίδας, πανίδας και λοιπών φυσικών πόρων. Πολιτιστικό περιβάλλον χαρακτηρίζονται στοιχεία του πολιτισμού, όπως διαμορφώθηκαν από την παρέμβαση και τις σχέσεις του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Περιλαμβάνονται οι ιστορικοί χώροι και η καλλιτεχνική και πολιτιστική κληρονομιά της χώρας. Προσβολή Περιβάλλοντος: Ρύπανση είναι η παρουσία στο περιβάλλον ρύπων, κάθε είδους ουσιών, θορύβων, ακτινοβολίας ή άλλων μορφών ενέργεια σε ποσότητα, συγκέντρωση ή διάρκεια, που μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, στους ζωντανούς οργανισμούς και στα οικοσυστήματα ή υλικές ζημιές και να καταντήσουν το περιβάλλον ακατάλληλο για χρήση. Μόλυνση είναι μορφή ρύπανσης που χαρακτηρίζεται από την παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών στο περιβάλλον ή δεικτών που υποδηλώνουν την πιθανότητα παρουσίας τέτοιων μικροοργανισμών. - 3

4 Υποβάθμιση είναι η πρόκληση από ανθρώπινες δραστηριότητες ρύπανσης ή οποιασδήποτε άλλης μεταβολής στο περιβάλλον, η οποία είναι πιθανό να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία, στην ποιότητα ζωής και στην υγεία των κατοίκων, στην ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά και στις αισθητικές αξίες. Προστασία Περιβάλλοντος νοείται το σύνολο των ενεργειών, μέτρων και έργων που έχουν ως στόχο την πρόληψη της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, την αποκατάσταση, διατήρηση ή βελτίωση του. Πηγές του Δικαίου Περιβάλλοντος: Συνταγματικού τύπου Νομοθετικού τύπου Διοικητικού τύπου Ειδικότερα: 1. To σύνταγμα αναθεωρημένο στο οποίο περιλαμβάνονται ψηφίσματα, Συντακτικές Πράξεις, συνταγματικά έθιμα και γενικές αρχές. 2. Κοινοτικό δίκαιο, διεθνές δίκαιο και διεθνείς συμβάσεις που έχουν κυρωθεί νομοθετικά. 3. Νόμοι (τυπικοί-ουσιαστικοί) που χωρίζονται σε ατομικές διοικητικές πράξεις και κανονιστικές πράξεις. 4. Έθιμα, νομολογία, διοικητική πρακτική, εγκύκλιοι, θεωρία. Κύρια χαρακτηριστικά Δικαίου Περιβάλλοντος 1. Αρχή της Πρόληψης: Είναι η πρώτη θεμελιακή αρχή μιας οικολογικής πολιτικής ενός σύγχρονου κράτους και αφορά όχι στην εξουδετέρωση τυχόν προσβολών του περιβάλλοντος αλλά στην αποφυγή ή πρόληψη δυσμενών για το περιβάλλον επιβαρύνσεων. Η αρχή έχει ως συνέπεια την αποτελεσματικότητα της δράσης της - 4

5 Διοίκησης στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος. Έχει υιοθετηθεί με το ν.1650/ Αρχή του Ρυπαίνοντος: Τίθεται σε εφαρμογή σε επόμενο στάδιο από την προηγούμενη αρχή, όταν έχει ήδη συντελεσθεί η προσβολή του περιβάλλοντος. Εκείνος ο οποίος επιβαρύνει το περιβάλλον υποχρεώνεται βάση της υφιστάμενης νομοθεσίας να αναλάβει το κόστος για την εξουδετέρωση της προσβολής ή ακόμη και για την μελλοντική αποφυγή της επιβάρυνσης ή τέλος να καταβάλει αντισταθμικό ποσό για την βλάβη που προξένησε. Πρόβλημα όταν δεν έχουμε ένα πρόσωπο ως ρυπαίνοντα αλλά ομάδες, άρα σε ποιο σημείο από την αλυσίδα των ρυπαινόντων θα γίνει στην πράξη η επιμέτρηση της καταψηφιζόμενης δαπάνης; ειδικά τέλη καθορίζονται ανάλογα με το μέγεθος, το ρυπαντικό φορτίο και την ποσότητα των αποβλήτων. Τα πρόστιμα λειτουργούν ως μέσο για να ενισχύσουν την πρόληψη επιβάρυνσης του περιβάλλοντος με την έννοια ότι γίνονται ήδη γνωστά και κατά καιρούς επαυξάνονται τα επαπειλούμενα για προσβολή του περιβάλλοντος χρηματικά ποσά ώστε να καθιστούν τον πολίτη πλέον προσεκτικό στις έναντι του περιβάλλοντος ενέργειες του, αναλογιζόμενο τι θα οφείλει σε περίπτωση επιβάρυνσης του. Οι ρυθμίσεις που θεσπίζονται από διάφορες Ευρωπαϊκές Χώρες αποβλέπουν στην επιβολή φόρων, των οπίων τα έσοδα ανακυκλώνονται ως επιδοτήσεις προς τους ρυπαντές έτσι ώστε να θέσουν σε εφαρμογή μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος και σε επιστρεπτέες προκαταβολές ως κίνητρο για τους ρυπαντές να ανακυκλώνουν τα προϊόντα τους. 3. Αρχή Συνεργασίας Επικαιρότητας: Αρχή της συνεργασίας σημαίνει την ανάγκη κοινής δράσης κράτους και κοινωνίας για την προστασία του περιβάλλοντος. Ο ν. 1650/1986 ονομάζει αρχή της οικονομικής ισορροπίας ώστε να επέλθει αποφυγή συγκρούσεων μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου συμφέροντος. Η συνεργασία θα πρέπει να πραγματοποιείται μέσω κοινής σύνθεσης επιτροπών που αναλαμβάνουν την επίλυση προβλημάτων. 4. Η αρχή της επικουρικότητας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση της πλήρους υλοποίησης των σκοπών, στόχων και των μέτρων με τις κατάλληλες εθνικές, περιφερειακές και τοπικές προσπάθειες και πρωτοβουλίες. Συνδυάζεται με - 5

6 την ευρύτερη έννοια της κοινής ευθύνης. Συνδυάζεται τον συνδυασμό φορέων και μέσων στα κατάλληλα επίπεδα. 5. Αρχή της Δημοσιότητας: Είναι η φανερή δράση των διοικητικών οργάνων που επιβάλλεται ως νεότερος Κλάδος Δικαίου. Το δικαίωμα γνώσεως των διοικητικών εγγράφων επιτρέπει και εγγυάται την πληροφόρηση των πολιτών. Αρχή της Βιώσιμου Ανάπτυξης: σκοπός της είναι η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος. Δεν συγχωρείται πλέον η άγρια ανάπτυξη από την οποία έχουν περάσει τα κράτη και η οποία είναι ο κυριότερος υπόλογος για την σημερινή κρίση. Η στρατηγική αυτή εστιάζεται στο μέτρον άριστον. Ούτε οι ακραίοι οικολόγοι που αντιτίθονται σε κάθε μορφή ανάπτυξης, ούτε οι επιχειρηματίες που προσβλέπουν στο κέρδος χωρίς να ενδιαφέρονται για τίποτε άλλο. Υιοθετήθηκε από την Συνδιάσκεψη του Rio de Janeiro το Την βιώσιμη ανάπτυξη την θεωρούμε ως εργαλείο για την καλύτερη εφαρμογή του διεθνούς, κοινοτικού και του εθνικού δικαίου και ως εργαλείο για την Άσκηση της αναγκαίας πολιτικής στον κοινοτικό και εθνικό τομέα. Πεμπτουσία της στρατηγικής για την αειφόρο ή βιώσιμη ανάπτυξη είναι η χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας που ανανεώνονται και ρυπαίνουν λιγότερο. Η μορφή και συνετή διαχείριση των υδάτινων πόρων που είναι περιορισμένοι και αποτελούν αγαθό εν ανεπάρκεια στον πλανήτη. Ο έλεγχος και περιορισμός της υπερκατανάλωσης. Γενική Προστασία του Περιβάλλοντος (ν1650/1986) Κατανομή δημοσίων και ιδιωτικών έργων ανάλογα με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις: 1. Αυτά που λόγω της φύσης τους είναι δυνατόν να προκαλέσουν σοβαρούς κινδύνους στο περιβάλλον. 2. Αυτά που χωρίς να προκαλούν σοβαρούς κινδύνους οφείλουν να υποβάλλονται σε γενικές προδιαγραφές, όρους και περιορισμούς σύμφωνα με κανονιστικές διατάξεις. 3. Αυτά που προκαλούν μικρό κίνδυνο ή όχληση. Το περιεχόμενο της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων: 1. Περιγραφή του έργου με πληροφορίες για τον χώρο εγκατάστασης, τον σχεδιασμό και το μέγεθος του. - 6

7 2. Εντοπισμός και αξιολόγηση των βασικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. 3. Περιγραφή των μέτρων για την πρόληψη. 4. Εξέταση εναλλακτικών λύσεων και υπόδειξη των κυρίων λόγω της επιλογής της προτεινόμενης λύσης. 5. Περίληψη του συνόλου της μελέτης. Τα αντικείμενα προστασίας και διατήρησης της φύσης. Είναι χερσαίες, υδάτινες ή μικτού χαρακτήρα περιοχές, μεμονωμένα σύνολα ή στοιχεία όπως: 1. Περιοχές απολύτου προστασίας. 2. Περιοχές προστασίας της φύσεως. 3. Εθνικά πάρκα. 4. Προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί, προστατευόμενα τοπία και στοιχεία του τοπίου. 5. Περιοχές οικοανάπτυξης. ΕΦΟΠ: Ενιαίος Φορέας Περιβάλλοντος που είναι ΝΠΔΔ με διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια του ΥΠΕΧΩΔΕ. Σκοποί του είναι: Καθορισμός σε εθνικό επίπεδο οριακών τιμών παραμέτρων περιβάλλοντος, οριακών τιμών αποβλήτων, προτύπων για παραγωγικές διαδικασίες και κανονισμών για παρακολούθηση της εφαρμογής τους. Εγκατάσταση εθνικών δικτύων μέτρησης και ανάλυσης των περιβαλλοντικών παραμέτρων. Συντονισμός, συλλογή, διανομή σε εθνικά και διεθνές επίπεδο πληροφοριών σχετικών με το περιβάλλον. Προώθηση και έρευνας για το περιβάλλον Διεθνές Δίκαιο Περιβάλλοντος Σύμβαση της Βιέννης (1985) για την προστασία του Στρώματος του Όζοντος που υποχρεώνει τα κράτη να λαμβάνουν μέτρα κατάλληλα για την προστασία όχι μόνο της - 7

8 ανθρώπινης ζωής αλλά και του περιβάλλοντος που προκαλούν αλλοιώσεις στο στρώμα του όζοντος. Σύμβαση Γενεύης (1979) για τη Διασυνοριακή Ρύπανση της Ατμόσφαιρας σε μεγάλη απόσταση. Το πρωτόκολλο του Montreal (1987) είναι συνοδευτικό και απαγορεύει χρήση ορισμένων ουσιών που βλάπτουν το στρώμα του όζοντος. Απόφαση 99 της 14 Δεκ. 99 της Ε.Ε για την έγκριση του πρωτοκόλλου 1995 για τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές και τη βιοποικιλότητα στη Μεσόγειο. Προστασία Δασών Αντικείμενο της δασοπροστασίας 1. Προστασία των δασών και δασικών εκτάσεων από κάθε κίνδυνο (πυρκαγιές. Όξινη βροχή κλπ). 2. Προστασία πανίδος και βιοτόπων. 3. Μέριμνα για καταπολέμηση εντόμων και μυκήτων. 4. Φύλαξη δημοσίων δασικών κτιρίων και εγκαταστάσεων. 5. Άσκηση ελέγχου στη διακίνηση δασικών προϊόντων 6. Περίφραξη δασών, δασικών και χορτολιβαδικών εκτάσεων. 7. Παρακολούθηση σωστής εφαρμογής από τους εκμεταλλευτές των μελετών αντιμετώπισης των επιπτώσεων στο περιβάλλον. Η νομολογία του Ανωτάτου Διοικητικού Δικαστηρίου έχει αναγνωρίσει ότι η προστασία των δασών ανάγεται σε κοινωνικό δικαίωμα. Η αλλοίωση των ιδιωτικών δασών σε απεριόριστο βαθμό που μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή τους υπόκειται στο Σύνταγμα (24, παρ.1). η επέμβαση στα δάση δεν αποκλείεται υπό την προϋπόθεση ότι δε μεταβάλλεται η μορφή τους ως δασική και γίνεται λόγω της εθνικής οικονομίας ή για αγροτική εκμετάλλευση. Προστασία Θαλάσσιου Χώρου Η έννοια του θαλασσίου περιβάλλοντος είναι ευρεία και περιλαμβάνει την έκταση της θάλασσας και τις εκβολές των ποταμών, καθώς και τα θαλάσσια οικοσυστήματα (χλωρίδα και πανίδα) - 8

9 Ρύπανση είναι η άμεση ή έμμεση εισαγωγή ουσιών από τον ανθρώπινο παράγοντα μέσα στο θαλάσσιο περιβάλλον με αποτέλεσμα την αλλοίωση της φυσικής κατάστασης της θάλασσας, της θαλασσινής πανίδας και χλωρίδας και να καθίσταται το θαλάσσιο περιβάλλον ακατάλληλο για χρήση. Μόλυνση θαλασσίου περιβάλλοντος είναι έννοια ευρύτερη της ρύπανσης αφού παρουσιάζεται μόνιμη ύπαρξη παθογόνων μικροοργανισμών. Oil Pol (Βρυξέλλες 1954): πρώτη προσπάθεια σε διεθνές επίπεδο για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος από ρύπανση σε πετρέλαιο. Έχει υποστεί τροποποιήσεις με σκοπό να καταστεί η σύμβαση αυστηρότερη και να προσαρμοσθεί στα νέα δεδομένα της τεχνολογίας και των περιπτώσεων μόλυνσης. Mar Pol ( ): αποτελείται από την Διεθνή Σύβαση για την πρόληψη της ρύπανσης της θάλασσας από τα πλοία (όχι μόνο πετρέλαιο) και το Πρωτόκολλο που αναφέρεται στα διάφορα θαλάσσια ατυχήματα, κυρίως μεγάλων δεξαμενόπλοιων, που προκαλούν εκτενόμενες ρυπάνσεις στη θάλασσα και κατ επέκταση αρνητικές συνέπειες στον τουρισμό. Επίσης προβλέπει την υποχρέωση παράκτιων χωρών να εγκαταστήσουν στα λιμάνια τους ευκολίες υποδοχής και κατεργασίας των διαφόρων καταλοίπων των πλοίων. Αναφέρεται συγκεκριμένα σε ρύπανση από πετρελαιοειδή, από επιβλαβείς υγρές χημικές ουσίες, από λύματα και απορρίμματα πλοίων. Υποχρεώνει τα πλοία να εγκαταστήσουν ειδικό εξοπλισμό για προστασία του Θαλάσσιου Προβάλλοντος. Πηγές Ρύπανσης Θαλάσσιου Περιβάλλοντος 1. Χερσαίες αυτές που δημιουργούνται στην ξηρά και απορρίπτονται στη θάλασσα. Προέρχονται από βιομηχανικές, ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις. 2. Πλοία, αυτές που δημιουργούνται από κάθε κατηγορίας πλοία, φορτηγά, πετρελαιοφόρα, επιβατηγά, τα οποία διαπλέουν είτε τις εθνικές θάλασσες ή το διεθνή θαλάσσιο χώρο. Συμπεριλαμβάνονται οι μόνιμες ή πλωτές εξέδρες άντλησης πετρελαίου. 3. Υποθαλάσσιες δραστηριότητες, που δημιουργούνται με την εξερεύνηση και εκμετάλλευση του βυθού για εξόρυξη διαφόρων υλών. - 9

10 Προβλέπονται ακόμα οι παρακάτω περιπτώσεις: 1. Ρύπανση που πηγάζει από δραστηριότητες σε συγκεκριμένη περιοχή από πλοία, μηχανήματα, κατασκευές. 2. Ρύπανση από απόρριψη άχρηστων υλικών. 3. Ρύπανση από μέσω της ατμόσφαιρας ( μέτρα που εφαρμόζονται στον αντίστοιχο εναέριο χώρο) Ο ν.743/1977 εφαρμόζεται στα λιμάνια, ακτές, ελληνικά χωρικά ύδατα σε δεξαμενόπλοια ανεξαρτήτως σημαίας και χωρητικότητας, ανοικτή θάλασσα σε πλοία με ελληνική ή ξένη σημαία. Επίσης εφαρμόζεται σε εγκαταστάσεις ξηράς που βρίσκονται κοντά στις ακτές. Εφαρμόζεται και σε πολεμικά πλοία. Ο ν.1147/1981 επιδιώκει όχι μόνο την πρόληψη αλλά και καταστολή περιπτώσεων ρύπανσης κατά τη διάρκεια φορτοεκφορτώσεων πετρελαίου από πλοία σε εγκαταστάσεις ξηράς. Καθορίζονται υποχρεώσεις πλοιάρχων σε περιπτώσεις ζημιάς ή ατυχήματος. Προβλέπονται Ποινικές, Διοικητικές, Πειθαρχικές κυρώσεις. Πρόληψη-Καταστολή Ρύπανσης Θαλάσσιου Χώρου. Για την πρόληψη απαιτείται η συνεχής επαγρύπνηση και επιτήρηση του χώρου για την αποφυγή απόρριψης ρυπαντικών ουσιών. Επιτηρούνται λιμάνια, αγκυροβολία, ακτές, χωρικά ύδατα. Επίσης στην πρόληψη περιλαμβάνονται οι ευκολίες υποδοχής και κατεργασίας καταλοίπων των πλοίων στα λιμάνια. Οι συνήθεις μέθοδοι για την κατασταλτική απορρύπανση της θάλασσας είναι: 1. Εγκλωβισμός της πετρελαιοκηλίδας με πλωτά φράγματα και προσπάθεια αναρρόφησης του πετρελαίου από την επιφάνεια της θάλασσας. 2. Περισυλλογή πετρελαιοκηλίδας με βοήθεια ειδικών πετρελαιοσυλλεκτών. 3. Χρήση ειδικών απορροφητικών υλικών 4. Χρήση ειδικών χημικών ουσιών που γαλακτοποιούν και διασκορπίζουν την πετρελαιοκηλίδα. - 10

11 Διεθνείς Σύμβαση για Προστασία Θαλάσσιου Περιβάλλοντος Oil Pol (Βρυξέλες 1954), Μar Pol ( ) 1972 Dumping Convention του Λονδίνου Περί Πρόληψης της Ρύπανσης της Θάλασσας εκ της απόρριψης καταλοίπων και άλλων υλών και άλλων τινών διατάξεων 1976 Barcelona Convention Περί προστασίας της Μεσογείου Θαλάσσης από την Ρύπανση. Η μεταξύ τους διαφορά έγκειται στη γεωγραφική έκταση αφού η μια αφορά παγκοσμίως ενώ η άλλη τη Μεσόγειο. Και οι δυο καλύπτουν το ίδιο αντικείμενο. Με τον όρο dumping εννοείται η εναπόθεση στη θάλασσα αποβλήτων που δεν παράγονται από τη λειτουργική διαδικασία του πλοίου ή Α/Φ αλλά αχρήστων υλικών τα οποία προέρχονται από πλοία και Α/Φ και απορρίπτονται σκόπιμα στη θάλασσα. Περιλαμβάνουν 3 παραρτήματα: α) χημικά στοιχεία και ενώσεις των οποίων η απόρριψη στη θάλασσα απαγορεύεται γενικά.. β) ουσίες η απόρριψη των οποίων επιτρέπεται ύστερα από ειδικές άδειες των Λιμενικών αρχών. γ) περιλαμβάνει τους όρους και προϋποθέσεις χορήγησης των ειδικών αδειών 1969 Διεθνής Σύμβαση των Βρυξελλών Περί Αστικής Ευθύνης για ζημιές ρύπανσης από πετρελαιοειδή που καθιερώνει την αρχή της περιορισμένης ευθύνης και προβλέπει σύστημα υποχρεωτικής ασφάλισης Fund Convention για την Ίδρυση Διεθνούς Κεφαλαίου για την αποζημίωση ζημιών ρύπανσης από πετρελαιοειδή. Είναι συμπληρωματική της παραπάνω (Αστική Ευθύνη). Επίσης 2 μη διακρατικές συμφωνίες για μεταβατικό διάστημα μέχρι της συμμετοχής της παραπάνω Διεθνή Σύμβαση Tovacop: καλύπτεται από τις ασφαλιστικές εταιρείες των πλοιοκτητών. Για να καταβληθεί η σχετική αποζημίωση προηγείται διακρίβωση ότι η περίπτωση δεν καλύπτεται από την Δ.Σ της Αστικής. - 11

12 1971 Crystal: χρηματοδοτείται από τους ιδιοκτήτες του φορτίου και καλύπτει απαιτήσεις πέραν των ορίων ευθύνης της Tovacop. Μεσόγειος Θάλασσα Μεσογειακό Σχέδιο Δράσης που θεσπίστηκε το 1976 με βάση τη σύμβαση της Βαρκελώνης και ανανεώθηκε το Έδρα την Αθήνα. Αναφέρεται σε θέματα απορρίψεων από πλοία και Α/Φ, εκτάκτων περιστατικών λόγω πετρελαιοκηλίδων, χερσαίων πηγών ρύπανσης, ειδικών προστατευομένων περιοχών. Το Med Pol είναι μακροπρόθεσμο πρόγραμμα για την ρύπανση της θαλάσσιας περιοχής και περιέχει 2 προγράμματα: Συστηματική παρακολούθηση θαλάσσιας ρύπανσης που περιλαμβάνει τις παράκτιες περιοχές αναφοράς και σύγκρισης (ανοικτές θάλασσες). Ερευνητικό πρόγραμμα για τη θέσπιση κριτηρίων ποιότητας του περιβάλλοντος στη Μεσόγειο. Το οξυμένο πρόβλημα της Μεσογείου οφείλεται: 1. Στα απόβλητα των υδρογονανθράκων, πετρελαιοειδών με υπεύθυνα τα πλοία. 2. Στα πάσης φύσεως απόβλητα που καταλήγουν στη θάλασσα με συνυπεύθυνα τα πλοία, τις βιομηχανίες και τις πόλεις. 3. Στην τεράστια πληθυσμιακή και τουριστική ανάπτυξη των παράλιων περιοχών της με υπεύθυνους τα 130εκατομύρια κατοίκων των παραλίων. Προστασία από Πυρηνική Ενέργεια Δυο συμβάσεις στη Βιέννη το 1986 ως εξής: 1. Αγωγή σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος ή κατάσταση ραδιολογικής ανάγκης και προσωρινής μετεγκατάστασης μέρους του πληγέντος πληθυσμού σε έδαφος άλλης χώρας. Προβλέπει εκπόνηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων του προσωπικού. σχεδίων εκτάκτων αναγκών και δημιουργία - 12

13 2. Έγκαιρη γνωστοποίηση, άμεση ενημέρωση σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος και παροχή σημαντικών πληροφοριών όπως ακριβή τοποθεσία, εικαζόμενη αιτία, γενικά χαρακτηριστικά της ραδιενεργού έκλυσης, την σύσταση και το ενεργό ύψος των ραδιενεργών υλικών. 3. Προστασία Πολεοδομικής Ανάπτυξης της Χώρας Βασίζεται στο σύνταγμα άρθρο 24 παρ.2. Σύμφωνα με τη νομολογία ο νομοθέτης τροποποιεί τις πολεοδομικές ρυθμίσεις και μεταβάλλει τους υφισταμένους όρους δομήσεως των σχεδίων πόλεων έτσι ώστε η εισαγόμενη ρύθμιση να βελτιώνει τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων και να αποφεύγεται η υποβάθμιση του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος. Περιλαμβάνονται περιορισμοί στην ιδιοκτησία που αφορούν δεσμεύσεις των ιδιοκτησιών για να επιτευχθεί ο όρος βελτίωση και διαβίωσης εντός πόλεων. Προστασία Πολιτιστικού Περιβάλλοντος Το πολιτιστικό περιβάλλον εντάσσεται στην προστασία με το άρθρο 24 του Συντάγματος. Η προστασία αναφέρεται στη διατήρηση των πολιτιστικών στοιχείων και στην αποφυγή οποιασδήποτε βλάβης, αλλοίωσης ή υποβάθμισης του χώρου που περιβάλλει τα μνημεία. Το ατομικό δικαίωμα της ιδιοκτησίας υποχωρεί όταν υπάρχει ανάγκη διαφύλαξης του περιβάλλοντος. Το πολιτιστικό περιβάλλον συγκροτείται από τα μνημεία και τα λοιπά στοιχεία που προέρχονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα και συνθέτουν την ιστορική, καλλιτεχνική, τεχνολογική και εν γένει πολιτιστική κληρονομιά. Η εθνική και διεθνής νομοθεσία αποβλέπει στην ολοκληρωμένη προστασία των μνημείων ως εξής: 1. Θετικά στην φροντίδα για την καταγραφή τους με συνέπεια να απαγορεύεται η κατεδάφιση τους ή αλλοίωση του χαρακτήρα τους. 2. Αρνητικά στην απαγόρευση ή υποβάθμιση του περιβάλλοντος χώρου τους που είναι συστατικό στοιχείο ανάδειξης προστατευόμενου μνημείου. Με την ανάληψη υποχρέωσης αποκατάστασης των μνημείων αυτών στην πρότερα τους κατάσταση είτε εκ μέρους της πολιτείας, είτε των ιδιοκτητών. - 13

14 Ευρωπαϊκή Κοινοτική Πολιτική Περιβάλλοντος Επιδίωξη είναι το υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος. Ειδικότερα η πολιτική της Κοινότητας στον τομέα του περιβάλλοντος συμβάλλει στην επιδίωξη των στόχων: 1. Διατήρηση, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος. 2. Προστασία της υγείας του ανθρώπου. 3. Συνετή και ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων. 4. Προώθηση σε διεθνές επίπεδο μέτρων για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ή παγκοσμίων περιβαλλοντικών προβλημάτων. Στηρίζεται η πολιτική αυτή στις αρχές της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης, της επανόρθωσης των καταστροφών του Περιβάλλοντος κατά προτεραιότητα στην πηγή καθώς και στην αρχή ότι ο ρυπαίνων πληρώνει. Ο έλεγχος για την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου εκ μέρους των κρατών μελών διέρχεται τα εξής στάδια: Τα κράτη λαμβάνουν τα κατάλληλα εθνικά μέτρα σχετικά με την εφαρμογή των οδηγιών και τα ανακοινώνουν στην επιτροπή. Τα εθνικά αυτά μέτρα συνεπάγονται εφαρμογή και ερμηνεία του κοινοτικού δικαίου κατά τρόπο ορθό και πλήρη. Οι εθνικές εκτελεστικές πράξεις εφαρμόζονται κατά τρόπο ορθό στην πράξη. Στην πράξη σημειώνονται καθυστερήσεις στη μεταφορά των οδηγιών, που αφορούν το περιβάλλον, στην εσωτερική έννομη τάξη. Η μεταφορά του κοινοτικού δικαίου στην εθνική νομοθεσία καθίσταται αναποτελεσματική, εάν δεν προβλέπονται κυρώσεις για τις περιπτώσεις μη τήρησης των εθνικών διατάξεων περί μεταφοράς της κοινοτικής νομοθεσίας. Τα μέσα που χρησιμοποιεί η Ελλάδα για τη μεταφορά των Οδηγιών είναι το προεδρικό Διάταγμα και η Υπουργική Απόφαση. Για να τύχει ουσιαστικής εφαρμογής το κείμενο απαιτεί την έκδοση εκτελεστικών νομοθετικών διατάξεων. - 14

15 Συμπέρασμα: παρά τα ληφθέντα ως σήμερα μέτρα και προσπάθειες που καταβάλλονται από τη επιτροπή και το Συμβούλιο για αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος, οι περιπτώσεις της μη συμφωνίας των εθνικών διατάξεων προς της κοινοτικές είναι πολυάριθμες. Όταν τα κράτη δεν τηρούν την σχετική νομοθεσία για την καταχώρηση της καλύτερης δαπάνης προστασίας του περιβάλλοντος τότε: 1. Λαμβάνει επίσημη προειδοποιητική επιστολή. 2. Λαμβάνει αιτιολογημένη γνώμη. 3. Προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Το Ε πρόγραμμα δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος στην Ε.Ε βασίζεται στα παρακάτω στοιχεία: 1. Εστιάζει στις ουσίες και δραστηριότητες που εξαντλούν του φυσικούς πόρους ή βλάπτουν το περιβάλλον και δεν αναμένει να ανακάμψουν τα προβλήματα 2. Επιδιώκει αλλαγές στις επικρατούσες τάσεις και πρακτικές στο σημείο που προκαλούνται προσβολές στο περιβάλλον. 3. Επιδιώκει την αλλαγή συμπεριφοράς των πολιτών μέσω της δημιουργίας πνεύματος ευθύνης. 4. Αντιμετωπίζει διάφορα περιβαλλοντικά θέματα ως συμπτώματα κακής και καταχρηστικής διαχείρισης. - 15