ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΤΟ ΥΔ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (EL07)

Transcript

1 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΤΟ ΥΔ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (EL07) Ως σημαντικότερα θέματα διαχείρισης των υδατικών πόρων στο Υδατικό Διαμέρισμα Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας αξιολογούνται τα ακόλουθα: 1. Ανθρωπογενείς πιέσεις επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων: Ο προσδιορισμός και η καταγραφή των ανθρωπογενών πιέσεων και οι επιπτώσεις που αυτές επιφέρουν στο υδάτινο περιβάλλον, αποτελεί μία από τις κύριες διαδικασίες στην πορεία εφαρμογής της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, καθώς τα συμπεράσματα της ανάλυσης των πιέσεων και εκτίμησης των επιπτώσεων αποτελούν την βασική γνώση για διάφορα στάδια εφαρμογής της Οδηγίας (σχεδιασμός προγράμματος παρακολούθησης, αξιολόγηση/ ταξινόμηση της κατάστασης, ΣΔΛΑΠ). Η εκτίμηση των πιέσεων στα υδάτινα σώματα βασίστηκε στην αρχική καταγραφή των πιέσεων στην λεκάνη απορροής (πιέσεις ρύπανσης, επιπτώσεις από απόληψη ποσοτήτων υδάτων από το υδάτινο σώμα, αλλαγές στην μορφολογία του υδατίνου σώματος), με στόχο την κατανόηση των σημαντικότερων διαχειριστικών προβλημάτων για κάθε λεκάνη και τους μηχανισμούς μέσω των οποίων επηρεάζουν κάθε επιμέρους υδατικό σύστημα. Η προσέγγιση για την ανάλυση και καταγραφή των πιέσεων και την αρχική εκτίμηση των επιπτώσεων καθορίστηκε από την εξής αλληλουχία: Καθοδηγητική Δύναμη Πίεση Κατάσταση Επίπτωση Μέτρα. Η προσέγγιση αυτή δεν είναι πάντα γραμμική αφού στοιχεία παρακολούθησης του υδατικού συστήματος, που αποδεικνύουν κάποιο συγκεκριμένο είδος επίπτωσης, μπορεί να βοηθήσουν στην αναγνώριση κάποιων πιέσεων. Η κατηγοριοποίηση των πιέσεων στα υδατικά συστήματα έγινε με βάση τις πηγές προέλευσης των ρύπων σε σημειακές και μη σημειακές πηγές. Οι σημειακές πηγές ρύπανσης, σχετίζονται με τα αστικά υγρά απόβλητα, την βιομηχανική δραστηριότητα, τα στραγγίδια από Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων, τα μεταλλεία λατομεία, τις υδατοκαλλιέργειες και τέλος την σταβλισμένη κτηνοτροφία. Αντίστοιχα, οι μη σημειακές πηγές ρύπανσης, σχετίζονται με τα αστικά υγρά απόβλητα από τους οικισμούς που δεν εξυπηρετούνται από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, τις απορροές από την αγροτική δραστηριότητα, τη μη σταβλισμένη κτηνοτροφία και τα στραγγίδια από Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων. Ως βασικές αιτίες για την μη επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ στο Υδατικό Διαμέρισμα Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, καταγράφονται η γεωργική δραστηριότητα 1

2 που συνεισφέρει αρνητικά στην εκδήλωση φαινομένων ευτροφισμού και ς των αποδεκτών, ενώ η έντονη βιομηχανική δραστηριότητα που αναπτύσσεται στα Υδατικά Διαμερίσματα έχει ως αποτέλεσμα την εν δυνάμει ρύπανση των αποδεκτών με ουσίες προτεραιότητας με αποτέλεσμα την αρνητική επίδραση στην χημική κατάσταση των αποδεκτών και ειδικούς ρύπους που επιδρούν στην οικολογική κατάσταση των υδατικών συστημάτων. 2. Πιέσεις στα Υπόγεια Υδατικά Συστήματα: Τα υπόγεια υδατικά συστήματα του ΥΔ Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας με τα μεγαλύτερα προβλήματα, λόγω ανθρωπογενών πιέσεων, συνοψίζονται στον ακόλουθο Πίνακα. Πίνακας 1: Υπόγεια Υδατικά Συστήματα του ΥΔ Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας με τα μεγαλύτερα προβλήματα στην ποσοτική ή/και ποσοτική τους κατάσταση, λόγω ανθρωπογενών πιέσεων ΠΙΕΣΕΙΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑ ΥΥΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΥΥΣ ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΣΗΜΕΙΑΚΕΣ ΑΠΟΛΗΨΕΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ Λαμίας - Στυλίδας Σπερχειού Αταλάντης GR GR GR Μαλεσίνας GR Άμφισσας Κάτω Ρου Βοιωτικού Κηφισού Γεωργία, μη εσταβλισμένη αστικά Γεωργία, μη εσταβλισμένη αστικά, ΧΑΔΑ Γεωργία, αστικά, ΧΑΔΑ Γεωργία, μη εσταβλισμένη αστικά, ΧΑΔΑ GR Γεωργία, αστικά GR Γεωργία, μη εσταβλισμένη αστικά, ΧΑΔΑ 1. Βιομηχανικές μονάδες, 2. ΧΥΤΑ Βιομηχανικές μονάδες Βιομηχανικές μονάδες Βιομηχανικές μονάδες Βιομηχανικές μονάδες 1. Βιομηχανικές μονάδες, 2. Ενεργά μεταλλεία εξόρυξης βωξίτη Όχι Όχι Παράκτια ζώνη Όχι Παράκτια ζώνη Όχι 3.οριακό ισοζύγιο εισροών-εκροών 3. ελλειμματικό ισοζύγιο εισροών-εκροών 3. (τοπικά) υφαλμύρινση, 4.ελλειμματικό ισοζύγιο εισροών-εκροών 3.οριακό ισοζύγιο εισροών-εκροών 3. (τοπικά) υφαλμύρινση, 4. ελλειμματικό ισοζύγιο εισροών-εκροών προτεραιότητας 2

3 ΟΝΟΜΑ ΥΥΣ Θηβών - Ασωπού - Σχηματαρίου Πολιτικών - Ψαχνών ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΥΣ GR GR ΠΙΕΣΕΙΣ ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΣΗΜΕΙΑΚΕΣ ΑΠΟΛΗΨΕΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ Γεωργία, μη εσταβλισμένη αστικά, ΧΑΔΑ Γεωργία, μη εσταβλισμένη αστικά, ΧΑΔΑ 1. Βιομηχανικές μονάδες, 2. ΧΥΤΑ 1. Βιομηχανικές μονάδες, 2. Ενεργά μεταλλεία εξόρυξης βωξίτη 3. Υφαλμύρινση Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων: Ναι Όχι ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ 3. υφαλμύρινση προτεραιότητας Στους παράκτιους υδροφορείς η υδραυλική κλίση του υπόγειου νερού έχει συνήθως κατεύθυνση προς τη θάλασσα. Λόγω της παρουσίας του αλμυρού νερού, στο τμήμα του υδροφορέα που βρίσκεται κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, σχηματίζεται μια ζώνη επαφής μεταξύ του ελαφρύτερου γλυκού νερού του υδροφορέα και του υποκείμενου βαρύτερου αλμυρού νερού. Ο όγκος του αλμυρού νερού κάτω από το γλυκό λόγω της χαρακτηριστικής του μορφής ονομάζεται σφήνα. Το αλμυρό και το γλυκό νερό είναι αναμίξιμα, με αποτέλεσμα η μεταξύ τους ζώνη επαφής να παίρνει τη μορφή μιας μεταβατικής ζώνης λόγω του φαινομένου της διάχυσης. Το φαινόμενο της υφαλμύρινσης εμφανίζεται όταν η υδραυλική κλίση του παράκτιου υδροφορέα προς τη θάλασσα είναι μικρή και ακόμα περισσότερο όταν αλλάζει διεύθυνση εξαιτίας των έντονων αντλήσεων. Στην περίπτωση αυτή δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για τη μετακίνηση της αλμυρής σφήνας προς το εσωτερικό του υδροφορέα με αποτέλεσμα την υφαλμύρινσή του, την αύξηση δηλαδή της συγκέντρωσης των ιόντων χλωρίου, μαγνησίου και ασβεστίου στα υπόγεια νερά. Φαινόμενα θαλάσσιας διείσδυσης παρατηρούνται σε πολλές παράκτιες ζώνες του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας. Η Λεκάνη του Σπερχειού αποτελεί μία από τις περιπτώσεις όπου δεν διατίθενται επαρκή χημικά δεδομένα για την τεκμηρίωση της θαλάσσιας διείσδυσης. Παρόλα αυτά εκτιμάται ότι το φαινόμενο υφίσταται στην λεκάνη και επηρεάζει την παράκτια ζώνη της προσχωματικής πεδιάδας. Στην Λεκάνη της ΒΑ/κής Παραλίας Καλλίδρομου, καταγράφεται θαλάσσια διείσδυση κατά μήκος παράκτιας ζώνης που καλύπτει σχεδόν το 25% της ακτογραμμής της. Η υφαλμύρινση οφείλεται κυρίως στις υπεραντλήσεις. Προς τα νότια του κάμπου της Αταλάντης, η ζώνη φτάνει μέχρι τις υφάλμυρες αναβλύσεις που εκδηλώνονται στις ανθρακικές προσβάσεις στα νότια της πεδιάδας. Στην Λεκάνη του Βοιωτικού Κηφισού, φαινόμενα θαλάσσιας διείσδυσης καταγράφονται στην παράκτια ζώνη Δροσιάς - Βαθέος - Σχηματαρίου - Ασωπού και οφείλονται τόσο σε ανθρωπογενή (λόγω εκτεταμένων 3

4 υπεραντλήσεων), όσο και σε φυσικά αίτια (παράκτιοι καρστικοί υδροφορείς). Σε όλο το μήκος της παράκτιας ζώνης της λεκάνης απορροής της Άμφισσας καταγράφεται θαλάσσια διείσδυση που οφείλεται τόσο σε ανθρωπογενή (λόγω εκτεταμένων υπεραντλήσεων), όσο και σε φυσικά αίτια (παράκτιοι καρστικοί υδροφορείς). Στην Λεκάνη του Ασωπού, αναπτύσσονται καρστικά συστήματα, ανοικτά και σε άμεση υδραυλική επικοινωνία με την θάλασσα, επομένως η θαλάσσια διείσδυση στην περιοχή θεωρείται δεδομένη. Η Λεκάνη της Εύβοιας είναι νησιωτική και όλα τα υπόγεια υδατικά συστήματα της είναι ανοικτά και σε άμεση υδραυλική επικοινωνία με τη θάλασσα. Αρκετά από αυτά είναι συστήματα καρστικά με ευνοϊκές επομένως προϋποθέσεις φυσικής υφαλμύρινσης των νερών τους και σε άλλα, τόσο καρστικά όσο και κοκκώδη ή ρωγματικά, συντελούνται αυξημένες αντλήσεις νερών που συμβάλλουν στην θαλάσσια διείσδυση. Η Λεκάνη των Σποράδων παρουσιάζει αντίστοιχες περίπου συνθήκες με αυτές της λεκάνης της Εύβοιας. Όλα τα υπόγεια υδατικά συστήματα είναι ανοικτά και σε άμεση υδραυλική επικοινωνία με τη θάλασσα και τα περισσότερα είναι συστήματα καρστικά με ευνοϊκές προϋποθέσεις φυσικής υφαλμύρινσης των νερών τους. Στον ακόλουθο Πίνακα, παρουσιάζονται τα υπόγεια υδατικά συστήματα του ΥΔ Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας με προβλήματα υφαλμύρινσης, είτε φυσικής (είσοδο θάλασσας), είτε ανθρωπογενής προέλευσης, λόγω υπερεκμετάλλευσης. Πίνακας 2: Υπόγεια Υδατικά Συστήματα του ΥΔ Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας με προβλήματα υφαλμύρινσης ΟΝΟΜΑ ΥΥΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΥΣ Cl - (mg/l) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΦΑΛΜΥΡΙΝΣΗΣ Κνημίδας GR τοπικά καταγράφεται υφαλμύρινση στην παράκτια ζώνη Αταλάντης GR υπερεκμετάλλευση, υφαλμύρινση Γκιώνας GR αυξημένες τιμές υποβάθρου λόγω φυσικής υφαλμύρνισης Άμφισσας GR υπερεκμετάλλευση, υφαλμύρινση Παρνασσού GR αυξημένες τιμές υποβάθρου λόγω φυσικής υφαλμύρινσης Υπάτου GR αυξημένες τιμές υποβάθρου λόγω φυσικής υφαλμύρινσης Θηβών - Ασωπού - Σχηματαρίου GR υπερεκμετάλλευση, υφαλμύρινση Λιχάδας GR τοπικά καταγράφεται υφαλμύρινση στην παράκτια ζώνη Χαλκίδας - Ερέτριας GR τοπικά καταγράφεται υφαλμύρινση στην παράκτια ζώνη Δύστου Νότιας Εύβοιας GR τοπικά καταγράφεται υφαλμύρινση στην παράκτια ζώνη Βόρειας Σκύρου GR αυξημένες τιμές υποβάθρου λόγω φυσικής υφαλμύρινσης Βόρεια Σκιάθου GR αυξημένες τιμές υποβάθρου λόγω φυσικής υφαλμύρινσης Αλοννήσου GR αυξημένες τιμές υποβάθρου λόγω φυσικής υφαλμύρινσης 4. Πιέσεις στα Επιφανειακά Υδατικά Συστήματα: Η συναξιολόγηση των πιέσεων στα επιφανειακά υδατικά συστήματα έγινε καθορίζοντας για κάθε κατηγορία πίεσης, λόγω των σημειακών και μη σημειακών πηγών ρύπανσης που εντοπίστηκαν στην περιοχή, κριτήρια έντασης αυτής, βάσει των οποίων εκτιμήθηκε η συνολική 4

5 πίεση. Στην ΛΑΠ του Σπερχειού, οι σημαντικότερες πιέσεις εμφανίζονται στην περιοχή της Λαμίας και στα κατάντη του ποταμού Σπερχειού, κυρίως λόγω της βιομηχανικής δραστηριότητας, της κτηνοτροφίας και της γεωργίας που αναπτύσσονται στις περιοχές αυτές. Στην ΛΑΠ της Εύβοιας, οι σημαντικότερες πιέσεις εμφανίζονται στην περιοχή του Αλιβερίου, της Χαλκίδας και στην υπολεκάνη του ρέματος Ψαχνών, κυρίως λόγω της βιομηχανικής δραστηριότητας και της έντονης κτηνοτροφίας που αναπτύσσονται στις περιοχές αυτές. Στην ΛΑΠ ΒΑ Παραλίας Καλλιδρόμου, οι σημαντικότερες πιέσεις εμφανίζονται στην περιοχή της Αταλάντης, κυρίως λόγω της έντονης κτηνοτροφίας και της γεωργίας. Η έντονη βιομηχανική δραστηριότητα κατά μήκος του ποταμού Βοιωτικού Κηφισού, η διάσπαρτη κτηνοτροφική δραστηριότητα στις υπολεκάνες που συμβάλουν στη λίμνη Υλίκη και η μεταλλευτική δραστηριότητα στις ανάντη υπολεκάνες, αποτελούν κυρίαρχες αιτίες δυνητικής υποβάθμισης των ποιοτικών χαρακτηριστικών των υδατικών συστημάτων στην ΛΑΠ Βοιωτικού Κηφισού. Τα υδατικά συστήματα της ΛΑΠ Άμφισσας, επηρεάζονται κυρίως από την έντονη μεταλλευτική δραστηριότητα που παρατηρείται στην περιοχή. Η έντονη βιομηχανική δραστηριότητα στις κατάντη υπολεκάνες του Ασωπού ποταμού, καθώς και η παρουσία κτηνοτροφικών μονάδων και ΧΑΔΑ στις ανάντη υπολεκάνες, αποτελούν κυρίαρχες αιτίες δυνητικής υποβάθμισης των ποιοτικών χαρακτηριστικών των υδατικών συστημάτων στην ΛΑΠ Ασωπού. Στην ΛΑΠ Σποράδων, οι σημαντικότερες πιέσεις εμφανίζονται στην περιοχή της Σκιάθου λόγω της γεωργικής δραστηριότητας. Αναλυτικότερα τα επιφανειακά υδατικά συστήματα του ΥΔ Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας με τα μεγαλύτερα προβλήματα, λόγω πηγών ρύπανσης, συνοψίζονται στον ακόλουθο Πίνακα. 5

6 Πίνακας 3: Επιφανειακά Υδατικά Συστήματα του ΥΔ Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας με τα μεγαλύτερα προβλήματα στην οικολογική ή/και χημικής τους κατάσταση, λόγω ανθρωπογενών πιέσεων ΌΝΟΜΑ ΥΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΣ ΠΙΕΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΜΑΛΛΙΑΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ ΒΟΡΕΙΟΣ ΕΥΒΟΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ ΚΟΛΠΟΣ ΑΥΛΙΔΑΣ ΟΡΜΟΣ ΙΤΕΑΣ ΟΡΜΟΣ ΑΝΤΙΚΥΡΑΣ GR0718C0007N GR0719C0006N GR0723C0012N GR0724C0016N GR0724C0017N γεωργία γεωργία γεωργία ρύποι), μεταλλεία ρύποι), μεταλλεία 6 ρύπους, ευτροφισμός ρύπους, ευτροφισμός ρύπους, ευτροφισμός ρύπους ρύπους ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ Π. (ΑΛΑΜΑΝΑ) 6 GR0718R Ν γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ Π. (ΑΛΑΜΑΝΑ) 4 GR0718R A γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΚΡΙΘΑΡΟΡΡΕΜΑ 1 GR0718R Ν γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΡΕΜΑΤΙΑ 1 GR0718R Ν γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΛΑΤΖΟΡΡΕΜΑ GR0718R Ν γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΚΑΣΤΑΛΙΑΣ Ρ. GR0719R N γεωργία, ΧΑΔΑ ΑΛΑΡΓΙΝΟ Ρ. ΚΗΦΙΣΟΣ Π. (ΒΟΙΩΤΙΚΟΣ) 4 ΚΗΦΙΣΟΣ Π. (ΒΟΙΩΤΙΚΟΣ) 3 ΜΕΛΑΣ Π. 3 (ΜΑΥΡΟΠΟΤΑΜΟΣ) GR0722R Ν GR0723R N GR0723R N GR0723R Α ΧΑΔΑ ΧΑΔΑ ΧΑΔΑ ΧΑΔΑ ΜΕΛΑΣ Π. 2 (ΜΑΥΡΟΠΟΤΑΜΟΣ) GR0723R Η γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΜΕΛΑΣ Π. 1 (ΜΑΥΡΟΠΟΤΑΜΟΣ) GR0723R Η γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΚΑΛΑΜΙΤΗΣ Ρ. GR0723R N

7 ΌΝΟΜΑ ΥΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΣ ΠΙΕΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΡΙΤΣΩΝΑΣ Ρ. ΑΣΩΠΟΣ Π.(ΒΟΥΡΙΕΝΗΣ) 2 ΔΕΛΤΑ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ GR0723R Ν GR0725R N GR0718Τ0001Ν γεωργία, κτηνοτροφία γεωργία, κτηνοτροφία ρύποι), γεωργία ρύποι), γεωργία ρύπους, ευτροφισμός ρύπους, ευτροφισμός ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ Π. (ΑΛΑΜΑΝΑ) 1 GR0718R Ν γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ Π. (ΑΛΑΜΑΝΑ) 2 GR0718R Ν γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ Π. (ΑΛΑΜΑΝΑ) 5 GR0718R Ν γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΑΣΩΠΟΣ Π. 1 GR0718R Ν γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ Π. (ΑΛΑΜΑΝΑ) 3 GR0718R A γεωργία, κτηνοτροφία ευτροφισμός, ΚΟΛΠΟΣ ΛΑΡΥΜΝΑΣ GR0722C0011N μεταλλεία ΚΗΦΙΣΟΣ Π. (ΒΟΙΩΤΙΚΟΣ) 5 ΕΡΚΥΝΑΣ ΣΚΙΤΣΑ Ρ. ΤΑΦΡΟΣ ΛΑΜΙΑΣ 1 ΤΑΦΡΟΣ ΛΑΜΙΑΣ 2 ΜΕΣΑΠΙΟΣ Ρ. 1 ΜΕΣΑΠΙΟΣ Ρ. 3 ΑΣΩΠΟΣ Π.(ΒΟΥΡΙΕΝΗΣ) 1 GR0723R Η GR0723R N GR0724R N GR0718R A GR0718R A GR0719R N GR0719R N GR0725R N ΧΑΔΑ κτηνοτροφία ρύποι), μεταλλεία ειδικοί ρύποι) ειδικοί ρύποι) κτηνοτροφία κτηνοτροφία ρύπους ρύπους ρύπους 7

8 ΌΝΟΜΑ ΥΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΣ ΠΙΕΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΗΦΙΣΟΣ Π. (ΒΟΙΩΤΙΚΟΣ) 5 GR0723R Η 5. Κύριες χρήσεις νερού - Απολήψεις: γεωργία, κτηνοτροφία ΧΑΔΑ Οι χρήσεις νερού διακρίνονται στην την την κτηνοτροφία και τη. Στο Υδατικό Διαμέρισμα Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, η σημαντικότερη ζήτηση αντιστοιχεί στην άρδευση. Οι ζητήσεις για την την και την κτηνοτροφία είναι σαφώς μικρότερες. Σύμφωνα με το εγκεκριμένο Σχέδιο Διαχείρισης, η συνολική ετήσια ζήτηση για όλες τις χρήσεις, ανέρχεται σε περίπου m 3, με τον κύριο όγκο να προέρχεται από την η οποία ανέρχεται σε m 3 (90,22%). Όσον αφορά στις υπόλοιπες χρήσεις, η ζήτηση για νερό ύδρευσης διαμορφώνεται σε m 3 (5,62%), για τη σε m 3 (3,31%) και για την κτηνοτροφία σε m 3 (0,85%) ανά έτος. Οι απολήψεις ύδατος από τα επιφανειακά υδατικά συστήματα του ΥΔ Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, εκτιμώνται ότι ανέρχονται σε m 3 / έτος (~ 28,5% των αναγκών) και εξυπηρετούν κυρίως ανάγκες άρδευσης. Η ένταση της πίεσης της απόληψης χαρακτηρίζεται έως πολύ σημαντική για τα κατάντι του Βοιωτικού Κηφισού (GR0723R Η), σε ΥΣ του π. Σπερχειού (GR0718R Ν, GR0718R Ν) και στον π. Ίναχο (GR0718R Ν). Από τα υπόγεια υδατικά συστήματα του ΥΔ Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, εκτιμάται ότι αντλούνται περί τα m 3 /έτος (~ 71,5% των αναγκών) μέσω γεωτρήσεων και υδρομάστευσης πηγών, για την κάλυψη των αναγκών. 6. Αστικά λύματα: Η εφαρμογή της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία και διάθεση αστικών υγρών αποβλήτων στον Ελληνικό χώρο βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο υλοποίησης έργων για τους οικισμούς με ισοδύναμο πληθυσμό μεγαλύτερο από (έργα Α και Β προτεραιότητας) και υπολείπεται στα έργα Γ προτεραιότητας (οικισμοί με ισοδύναμο πληθυσμό ). Εκτός από τα απαιτούμενα έργα, η Οδηγία 91/271/ΕΟΚ σχετίζεται και με τον χαρακτηρισμό των αποδεκτών των επεξεργασμένων λυμάτων. Στην Ελλάδα έχει καταρτισθεί κατάλογος ευαίσθητων αποδεκτών (ΚΥΑ 19661/1982/2-8-99, ΚΥΑ 48392/939/2002), που περιλαμβάνει τα ακόλουθα υδατικά συστήματα του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας: οι ποταμοί Βοιωτικός Κηφισός, Μέλανας, Έρκυνας και Καλαμίτης. 7. Βιομηχανικά υγρά απόβλητα: 8

9 Η περιοχή του Ασωπού πλήττεται επί δεκαετίες από τη βιομηχανική δραστηριότητα που σχετίζεται με τη διάθεση σημαντικών ποσοτήτων υγρών αποβλήτων στα επιφανειακά και υπόγεια υδατικά συστήματα με αποτέλεσμα τη σημαντική επιβάρυνσή τους. Η προβληματική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί, υπήρξε το επίκεντρο ενδιαφέροντος του ΥΠΕΝ και της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας τα τελευταία χρόνια, οι οποίοι προχώρησαν σε μία σειρά εξαγγελιών και μέτρων για τη διαχείριση της περιβαλλοντικής κρίσης, τόσο θεσμικού χαρακτήρα (έκδοση ΚΥΑ 20488/ , για την προστασία και ανάδειξη του Ασωπού όπου καθορίζονται ποιοτικά περιβαλλοντικά πρότυπα και οριακές τιμές εκπομπής υγρών βιομηχανικών αποβλήτων, κατάργηση της αναχρονιστικής ΚΥΑ Γ1/1806/1969, επαναλειτουργία του Γραφείου Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Οινοφύτων, δημιουργία Επιχειρηματικού Πάρκου, Παρατηρητήριο Υγείας, Περιβάλλοντος και Αποκατάστασης Ασωπού, Βιομηχανικό και Περιβαλλοντικό Μητρώο της περιοχής), όσο και άμεσων πρακτικών λύσεων σε συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ (διανομή πόσιμου νερού από τον Μόρνο, στο Σχηματάρι, στα Οινόφυτα, στην Αυλίδα και στη Θήβα). Αναγνωρίζεται η αναγκαιότητα εφαρμογής των σχετικών μέτρων που συμπεριλαμβάνονται στα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης και ενδεχομένως λήψης και επιπλέον μέτρων, σε συνεργασία με όλους τους συναρμόδιους φορείς. 8. Άρδευση: Η ζήτηση νερού για κινείται εντός ενός εύρους σε σταθερά μεσοσταθμικά πλαίσια, ταυτόχρονα όμως αντιμετωπίζει προβλήματα ικανοποίησής της, ιδιαίτερα σε ξηρές χρονιές. Ο βαθμός απόδοσης των 27 υπό κυβερνητική εποπτεία λειτουργούντων συλλογικών αρδευτικών δικτύων του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας είναι χαμηλός, εξαιτίας της παλαιότητάς τους και απώλειες που σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνούν το 40%. Σε πολλές περιπτώσεις αρδεύουν ποσοστό των εκτάσεων για τις οποίες σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν. Παράλληλα προβλήματα Βαθμού Απόδοσης δημιουργούνται σε αρκετές περιπτώσεις ιδιωτικών υδροληψιών εξαιτίας ανεξέλεγκτων συνθηκών εφαρμογής της άρδευσης. Πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι περισσότερες από τις μισές εκτάσεις του ΥΔ Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας αρδεύονται από ιδιωτικές υδροληψίες. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι τα περισσότερα συλλογικά δίκτυα του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, μετρούν τουλάχιστον 4 δεκαετίες λειτουργίας, έχουν χωμάτινες ή γενικά ανοικτές διώρυγες μεταφοράς του νερού και πολύ χαμηλό ποσοστό ανάκτησης του κόστους διοίκησηςλειτουργίας- συντήρησης τους, με τυπικό παράδειγμα τον Οργανισμό Κωπαΐδας, ο οποίος από καθαρά τεχνικής πλευράς δεν διαχειρίζεται αρδευτικό αλλά στραγγιστικό δίκτυο. Οι συνθήκες εφαρμογής του νερού, στα συλλογικά δίκτυα, χαρακτηρίζονται από την εκτεταμένη χρήση υδροβόρων αρδευτικών συστημάτων, ενώ στις ιδιωτικές υδροληψίες παρατηρούνται 9

10 φαινόμενα κακής χρήσης τους και εμπειρικού υπολογισμού και εφαρμογής των αναγκαίων ποσοτήτων. Οι δομές διαχείρισης και ελέγχου των αρδεύσεων, υπόκεινται σε συνεχείς αναδιαρθρώσεις που τις καθιστούν μη αποτελεσματικές (κατάργηση των ΔΕΒ) και είναι είτε ανεπαρκώς στελεχωμένες (ΤΟΕΒ, ΟΕΒ, Δήμοι, Δ/νσεις Υδάτων), είτε υποχρηματοδοτούμενες. Γίνεται λοιπόν φανερό, ότι υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης του βαθμού απόδοσης, με συντήρηση και εκσυγχρονισμό των δικτύων, με επέκταση υδρομέτρησης ατομικών υδροληψιών, με την εκπαίδευση και τον έλεγχο των χρηστών και με την κατάλληλη τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδατος. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι τα θέματα ποσότητας δεν είναι ανεξάρτητα της ποιότητας του νερού άρδευσης, καθώς η υπερβολική άρδευση (σε συνδυασμό με κακή χρήση αγροχημικών) προκαλεί αφενός τη μεταφορά των αγροχημικών προς τα υπόγεια και επιφανειακά υδάτινα σώματα και αφετέρου η υπερβολική άντληση αυξάνει την πιθανότητα υφαλμύρινσης των παράκτιων υδροφορέων. Όμως η άρδευση με νερό χαμηλής ποιότητας (λόγω αυξημένης αλατότητας) αυξάνει τις απαιτούμενες ποσότητες εφαρμογής, οπότε δημιουργείται σε ορισμένες περιπτώσεις, φαύλος κύκλος υποβάθμισης. Επισημαίνεται τέλος, ότι ο περιορισμός του προϋπολογισμού του ΠΑΑ σε συνδυασμό με τα άρθ. 45 και 46 του καν. (ΕΕ) 1305/2013 σχετικά με τις επενδύσεις άρδευσης, θα περιορίσουν το πεδίο εφαρμογής επενδυτικών μέτρων εκσυγχρονισμού των αρδευτικών συστημάτων των εκμεταλλεύσεων, αλλά και την υλοποίηση των αρδευτικών έργων του ΠΑΑ. 9. Νιτρορρύπανση: Στo πλαίσιo της εφαρμογής της Οδηγίας 91/676/ΕΟΚ, νέο τοπίο δημιουργεί η ΚΥΑ 1420/82031/ (ΦΕΚ Β 1709) «Κώδικας Ορθής Γεωργικής Πρακτικής για την Προστασία των Νερών από τη Νιτρορύπανση Γεωργικής Προέλευσης», που εκδόθηκε σύμφωνα με τα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης και καταργεί την ΥΑ 85167/820/2000 (ΦΕΚ Β 477) περί Έγκρισης Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής. Η νέα ΚΥΑ έχει πεδίο εφαρμογής σε όλη την χώρα και εισάγει πολύ εξειδικευμένες ρυθμίσεις. Επιπλέον, με την υπ αριθμ οικ /2014 Απόφαση, εντάχθηκαν στον κατάλογο των ευπρόσβλητων ζωνών στην νιτρορρύπανση για το Υδατικό Διαμέρισμα Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, οι περιοχές του Σπερχειού, Αταλάντης Φθιώτιδας και Αρτάκης Εύβοιας, ενώ μέχρι την έγκριση των πρώτων Σχεδίων Διαχείρισης, υπήρχαν μόνο η Λεκάνη του Ποταμού Ασωπού Βοιωτίας και η ζώνη του Κωπαϊδικού Πεδίου. Η συμπλήρωση του καταλόγου των ευπρόσβλητων περιοχών έγινε μετά από σχετική πρόταση στο πλαίσιο των εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης, καθώς παρατηρήθηκαν σε αυτές τις περιοχές αυξημένες συγκεντρώσεις νιτρικών που συνδέονται και με την αγροτική δραστηριότητα. Παράλληλα, μόνο η ζώνη του Κωπαϊδικού Πεδίου διέπεται από το υποχρεωτικό σύμφωνα με 10

11 την Οδηγία 91/676/ΕΟΚ Πρόγραμμα Δράσης (ΚΥΑ 20417/2520 (ΦΕΚ 1195 B )). Περαιτέρω, η αύξηση του αριθμού και του αθροιστικού μεγέθους των ευπρόσβλητων ζωνών σε συνδυασμό με τον περιορισμό των ενισχύσεων του ΠΑΑ , θα περιορίσει σημαντικά την υποστήριξη των σχετικών αγροπεριβαλλοντικών μέτρων μείωσης νιτρορύπανσης, που αποτελούσε τη συνήθη μέχρι το 2013 πρακτική υποστήριξης των ζωνών, στο πλαίσιο ιδιαίτερα αυξημένων δεσμεύσεων από τους παραγωγούς που δραστηριοποιούνται εντός των ζωνών αυτών. Σε αναμονή επιβεβαίωσης βρίσκεται η εκτίμηση πολλών φορέων για μείωση των χρησιμοποιούμενων ποσοτήτων λιπασμάτων από τους έλληνες παραγωγούς, στα πλαίσια της μείωσης των εκροών των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, εξαιτίας της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας. Το ίδιο ισχύει για αρκετές πρόσφατες οικονομικές μελέτες, που κάνουν λόγο για σημαντική μείωση του αριθμού των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, ιδιαίτερα των κλάδων πτηνοτροφίας και χοιροτροφίας, σε επίπεδο τελευταίας πενταετίας. Η επιβεβαίωση των παραπάνω σχετίζεται άμεσα με την νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης στις ευπρόσβλητες ζώνες του ΥΔ Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας. Προς την ίδια κατεύθυνση ενδεχομένως λειτουργήσουν οι «Πράσινες ενισχύσεις» της ΚΑΠ , όπως εφαρμόζονται με βάση τα άρθρα του Κανονισμού (ΕΕ) 1307/2013 περί θεσπίσεως κανόνων για άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς βάσει καθεστώτων στήριξης στο πλαίσιο της Κοινής γεωργικής πολιτικής, επιβάλουν το Πρασίνισμα της Νέας ΚΑΠ, μέσω της διαφοροποίησης των καλλιεργειών και της οικολογικής εστίασης από το Οι υποχρεώσεις σε περιβαλλοντικά παραδοτέα για τους παραγωγούς εκκινούν από τους ιδιοκτήτες εκτάσεων άνω των 100 στρεμμάτων και γίνονται αυστηρότερες για ιδιοκτησίες άνω των 300 στρεμμάτων. Στο ΥΔ υπάρχουν περιοχές με αυξημένο μέσο γεωργικό κλήρο όπως ενδεικτικά η Βοιωτία. 10. Φυτοπροστατευτικά Προϊόντα: Αναφορικά με τα Φυτοπροστατευτικά Προϊόντα (ΦΠΠ), το μεγαλύτερο ενδιαφέρον προκύπτει από την υλοποίηση του νέου πλαισίου για την έγκριση, διάθεση και έλεγχό τους με βάση την Κοινοτική Νομοθεσία, όπως θεσπίστηκε με το Ν. 4036/ (ΦΕΚ Α 8) που εφαρμόζει τους Καν. 1107/2009, και 396/2005 και την Οδηγία 2009/128/ΕΚ, αλλά και το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων, όπως εφαρμόστηκε με την ΚΥΑ 8197/90920/ (ΦΕΚ Β 1833) και τροποποιήθηκε με την ΚΥΑ 6669/79087/ (ΦΕΚ Β 1791). Πρόκειται για ένα πλαίσιο που εφαρμόζεται μετά την εκπόνηση των εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης και συνεπώς πρέπει να εκτιμηθεί σε ότι αφορά τις επιπτώσεις στα 11

12 επιφανειακά και υπόγεια ύδατα, για την επιτυχία των ειδικών μέτρων προστασίας υδάτινου περιβάλλοντος (άρθρο 25), των μέτρων της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας (άρθρο 30), αλλά και την επίτευξη των στόχων και δεικτών (άρθρο 32). 11. Οικονομική ανάλυση Τιμολογιακή πολιτική: Η τιμολογιακή πολιτική των φορέων παροχής υπηρεσιών ύδρευσης-αποχέτευσης με βάση τα συμπεράσματα του εγκεκριμένου Σχεδίου Διαχείρισης, κρίνεται καλή για την ΕΥΔΑΠ ΑΕ, ενώ υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης για τους άλλους φορείς (ΔΕΥΑ-Δήμοι). Εντοπίζονται σημεία που εμποδίζουν την ακρίβεια στην αποτίμηση της ανάκτησης χρηματοοικονομικού κόστους (πχ οι Δήμοι δεν έχουν ξεχωριστό σύστημα παρακολούθησης των οικονομικών στοιχείων ύδρευσης αποχέτευσης από τα υπόλοιπα στοιχεία τους, δεν αποτιμούν την αξία των παγίων και αποσβέσεων όπως ορίζει η νομοθεσία, σε πολλές περιπτώσεις στις ΔΕΥΑ δεν εκτιμώνται οι αποσβέσεις των επιχορηγήσεων κεφαλαίου, η είσπραξη των εσόδων δεν είναι πάντα ομαλή και εμφανίζονται χρέη προς τους φορείς, κλπ.). Το περιβαλλοντικό κόστος και κόστος πόρου, γενικά προσεγγίζεται μέσω των προτεινόμενων έργων, όμως η έλλειψη συγκεκριμένης μεθοδολογίας και κοινών οδηγιών, καθώς και η ελλιπής, σε πολλές περιπτώσεις, στελέχωση και επάρκεια των φορέων, οδηγούν σε αποσπασματική ή εμπειρική προσέγγιση με προβληματική τεκμηρίωση που προτείνουν. Επιπροσθέτως, στους ΤΟΕΒ-ΟΕΒ, δεν γίνεται καμία καταμέτρηση της κατανάλωσης, ενώ η τιμολογιακή πολιτική εκτιμάται ως μέτρια και υπάρχουν περιθώρια σημαντικής βελτίωσης. Δεν δίνεται κανένα κίνητρο στο χρήστη μέσω της τιμολογιακής πολιτικής για εξοικονόμηση υδατικών πόρων, ενώ το ύψος της πιθανής σπατάλης παραμένει άγνωστο, όπως άγνωστη είναι και η πραγματική κατανάλωση ανά συγκεκριμένο χρήστη. Στους ΤΟΕΒ-ΟΕΒ δεν πραγματοποιούνται όλες οι απαραίτητες συντηρήσεις και αντικαταστάσεις, κυρίως λόγω ανείσπρακτων οφειλών, με αποτέλεσμα μεγαλύτερες διαρροές και απαξίωση των υποδομών τους. 12. Πρόγραμμα Μέτρων: Στα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης, περιλαμβάνονται βασικά και συμπληρωματικά μέτρα που κυρίως στοχεύουν: στην κάλυψη ελλείψεων δεδομένων. Τα μέτρα που ανήκουν στην ομάδα αυτή, καλούνται να καλύψουν κενά δεδομένων και στοιχείων που κρίνονται απαραίτητα για την καλύτερη προσέγγιση και κατανόηση των προβλημάτων του Υδατικού Διαμερίσματος, ειδικότερα δε εκείνων που αφορούν σε θέματα καταγραφής της ποιοτικής κατάστασης των υδατικών συστημάτων, των απορριπτόμενων ρύπων σε αυτά με έμφαση στις ουσίες προτεραιότητας και τους ειδικούς ρύπους, καθώς και θεμάτων που σχετίζονται με την καταγραφή των 12

13 απολήψεων στα σημεία απόληψης επιφανειακών και υπόγειων υδάτων και ιδιαιτέρως στις υδροληψίες που εξυπηρετούν αρδευτικούς σκοπούς. Στην προστασία υδάτων που προορίζονται για ύδρευση και των σχετικών έργων υδροληψίας. Η συγκεκριμένη δέσμη μέτρων αποσκοπεί στην προστασία των πηγών ύδρευσης και την εξασφάλιση της ποιότητας του πόσιμου νερού, που αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας. στην προστασία υδάτων από πηγές ρύπανσης. Τα διαχρονικά προβλήματα ρύπανσης, που εντοπίζονται στην περιοχή αντιμετωπίζονται από ένα σύνολο μέτρων που εκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα, από καταγραφή της ρύπανσης, εντατικά προγράμματα παρακολούθησης σε περιοχές υπό ισχυρές πιέσεις έως εντατικοποίηση των προληπτικών, τακτικών και έκτακτων περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων, κλπ. στην εξοικονόμηση νερού και τον εξορθολογισμό των απολήψεων. Τα σχετικά μέτρα αφορούν μέτρα για την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης του νερού, μηχανισμούς καταγραφής, ελέγχου και οριοθέτησης των ζωνών απόληψης νερού, κλπ. Στο πλαίσιο της 1ης Αναθεώρησης των Σχεδίων Διαχείρισης, θα αξιολογηθούν τα Προγράμματα Μέτρων που καταρτίστηκαν στα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης, ως προς την αποτελεσματικότητα και το στάδιο υλοποίησής τους, λαμβάνοντας υπόψη και τις Ενδιάμεσες Εκθέσεις Προόδου εφαρμογής τους, που έχουν υποβληθεί στην ΕΕ και ενδεχομένως θα προταθούν και θα διαμορφωθούν και νέα απαιτούμενα μέτρα για την προστασία και αποκατάσταση των υδατικών συστημάτων και την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. 13