ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΤΟ ΥΔ ΑΤΤΙΚΗΣ (EL06)

Transcript

1 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΤΟ ΥΔ ΑΤΤΙΚΗΣ (EL06) Ως σημαντικότερα θέματα διαχείρισης των υδατικών πόρων στο Υδατικό Διαμέρισμα Αττικής, αξιολογούνται τα ακόλουθα: 1. Ανθρωπογενείς πιέσεις επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων: Ο προσδιορισμός και η καταγραφή των ανθρωπογενών πιέσεων και οι επιπτώσεις που αυτές επιφέρουν στο υδάτινο περιβάλλον, αποτελεί μία από τις κύριες διαδικασίες στην πορεία εφαρμογής της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, καθώς τα συμπεράσματα της ανάλυσης των πιέσεων και εκτίμησης των επιπτώσεων αποτελούν την βασική γνώση για διάφορα στάδια εφαρμογής της Οδηγίας (σχεδιασμός προγράμματος παρακολούθησης, αξιολόγηση/ ταξινόμηση της κατάστασης, ΣΔΛΑΠ). Η εκτίμηση των πιέσεων στα υδάτινα σώματα βασίστηκε στην αρχική καταγραφή των πιέσεων στην λεκάνη απορροής (πιέσεις ρύπανσης, επιπτώσεις από απόληψη ποσοτήτων υδάτων από το υδάτινο σώμα, αλλαγές στην μορφολογία του υδατίνου σώματος), με στόχο την κατανόηση των σημαντικότερων διαχειριστικών προβλημάτων για κάθε λεκάνη και τους μηχανισμούς μέσω των οποίων επηρεάζουν κάθε επιμέρους υδατικό σύστημα. Η προσέγγιση για την ανάλυση και καταγραφή των πιέσεων και την αρχική εκτίμηση των επιπτώσεων καθορίστηκε από την εξής αλληλουχία: Καθοδηγητική Δύναμη Πίεση Κατάσταση Επίπτωση Μέτρα. Η προσέγγιση αυτή δεν είναι πάντα γραμμική αφού στοιχεία παρακολούθησης του υδατικού συστήματος, που αποδεικνύουν κάποιο συγκεκριμένο είδος επίπτωσης, μπορεί να βοηθήσουν στην αναγνώριση κάποιων πιέσεων. Η κατηγοριοποίηση των πιέσεων στα υδατικά συστήματα έγινε με βάση τις πηγές προέλευσης των ρύπων σε σημειακές και μη σημειακές πηγές. Οι σημειακές πηγές ρύπανσης, σχετίζονται με τα αστικά υγρά απόβλητα, την βιομηχανική δραστηριότητα, τα στραγγίδια από Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων, τα μεταλλεία λατομεία, τις υδατοκαλλιέργειες και τέλος την σταβλισμένη. Αντίστοιχα, οι μη σημειακές πηγές ρύπανσης, σχετίζονται με τα αστικά υγρά απόβλητα από τους οικισμούς που δεν εξυπηρετούνται από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, τις απορροές από την αγροτική δραστηριότητα, τη μη σταβλισμένη και τα στραγγίδια από Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων. Ως βασικές αιτίες για την μη επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ στο Υδατικό Διαμέρισμα Αττικής, καταγράφονται η γεωργική δραστηριότητα που συνεισφέρει 1

2 αρνητικά στην εκδήλωση φαινομένων ευτροφισμού και ς των αποδεκτών, ενώ η έντονη βιομηχανική δραστηριότητα που αναπτύσσεται στα Υδατικά Διαμερίσματα έχει ως αποτέλεσμα την εν δυνάμει ρύπανση των αποδεκτών με ουσίες προτεραιότητας με αποτέλεσμα την αρνητική επίδραση στην χημική κατάσταση των αποδεκτών και ειδικούς ρύπους που επιδρούν στην οικολογική κατάσταση των υδατικών συστημάτων. 2. Πιέσεις στα Υπόγεια Υδατικά Συστήματα: Τα υπόγεια υδατικά συστήματα του ΥΔ Αττικής με τα μεγαλύτερα προβλήματα, λόγω ανθρωπογενών πιέσεων, συνοψίζονται στον ακόλουθο Πίνακα. Πίνακας 1: Υπόγεια Υδατικά Συστήματα του ΥΔ Αττικής με τα μεγαλύτερα προβλήματα στην ποσοτική ή/και ποσοτική τους κατάσταση, λόγω ανθρωπογενών πιέσεων ΠΙΕΣΕΙΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑ ΥΥΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΥΥΣ ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΣΗΜΕΙΑΚΕΣ ΑΠΟΛΗΨΕΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ Ανατολικών Γερανείων GR Μαυροβουνίου Μεγάρων Αλεποχωρίου Θριάσιου Πεδίου GR GR Λεκάνης Κηφισού GR (Λεκανοπεδίου Αθήνας) Μαραθώνα (β) GR Γεωργία, μη, αστικά και ΧΑΔΑ Γεωργία, μη και αστικά Αστικά και γεωργία Αστικά, γεωργία, μη Γεωργία, αστικά, μη και ΧΑΔΑ Βιομηχανική μονάδα Βιομηχανικές μονάδες Βιομηχανικές μονάδες Βιομηχανικές μονάδες Δεν καταγράφονται σημαντικές σημειακές πιέσεις, βιομηχανία, βιομηχανία αρδευτική και βιομηχανική χρήση, βιομηχανική, αρδευτική χρήση,, ύδρευση Παράκτια ζώνη Παράκτια ζώνη προτεραιότητας 3. (τοπικά) υφαλμύρινση 4. ελλειμματικό ισοζύγιο θρεπτικών (Ν, P,), 2. ειδικοί 3. ελλειμματικό ισοζύγιο θρεπτικών (Ν, P,), 2. ειδικοί ελλειμματικό ισοζύγιο θρεπτικών (Ν, P,), 2. ειδικοί (τοπικά) υφαλμύρινση 3. ελλειμματικό ισοζύγιο 2

3 ΟΝΟΜΑ ΥΥΣ Μεσογαίας ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΥΣ GR ΠΙΕΣΕΙΣ ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΣΗΜΕΙΑΚΕΣ ΑΠΟΛΗΨΕΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ Γεωργία, αστικά και μη Σαλαμίνας (α) GR Γεωργία, αστικά Σαλαμίνας (β) GR Γεωργία, αστικά Σαλαμίνας (γ) GR Αίγινας (α) Αίγινας (β) Αίγινας (γ) Γεωργία, μη, ΧΑΔΑ GR Γεωργία, αστικά GR GR Αστικά, γεωργία και μη Αστικά, γεωργία και μη Βιομηχανικές μονάδες Δεν καταγράφονται σημαντικές σημειακές πιέσεις Δεν καταγράφονται σημαντικές σημειακές πιέσεις Βιομηχανικές μονάδες Βιομηχανικές μονάδες Δεν καταγράφονται σημαντικές σημειακές πιέσεις Δεν καταγράφονται σημαντικές σημειακές πιέσεις 3. Υφαλμύρινση Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων: βιομηχανία, ύδρευση, ύδρευση, βιομηχανία, ύδρευση, βιομηχανία, ύδρευση, βιομηχανία, ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ 3. υφαλμύρινση ελλειμματικό ισοζύγιο ελλειμματικό ισοζύγιο υφαλμύρινση ελλειματικό ισοζύγιο ελλειματικό ισοζύγιο υφαλμύρινση Στους παράκτιους υδροφορείς η υδραυλική κλίση του υπόγειου νερού έχει συνήθως κατεύθυνση προς τη θάλασσα. Λόγω της παρουσίας του αλμυρού νερού, στο τμήμα του υδροφορέα που βρίσκεται κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, σχηματίζεται μια ζώνη επαφής μεταξύ του ελαφρύτερου γλυκού νερού του υδροφορέα και του υποκείμενου βαρύτερου 3

4 αλμυρού νερού. Ο όγκος του αλμυρού νερού κάτω από το γλυκό λόγω της χαρακτηριστικής του μορφής ονομάζεται σφήνα. Το αλμυρό και το γλυκό νερό είναι αναμίξιμα, με αποτέλεσμα η μεταξύ τους ζώνη επαφής να παίρνει τη μορφή μιας μεταβατικής ζώνης λόγω του φαινομένου της διάχυσης. Το φαινόμενο της υφαλμύρινσης εμφανίζεται όταν η υδραυλική κλίση του παράκτιου υδροφορέα προς τη θάλασσα είναι μικρή και ακόμα περισσότερο όταν αλλάζει διεύθυνση εξαιτίας των έντονων αντλήσεων. Στην περίπτωση αυτή δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για τη μετακίνηση της αλμυρής σφήνας προς το εσωτερικό του υδροφορέα με αποτέλεσμα την υφαλμύρινσή του, την αύξηση δηλαδή της συγκέντρωσης των ιόντων χλωρίου, μαγνησίου και ασβεστίου στα υπόγεια νερά. Τα υπόγεια νερά της παράκτιας ζώνης της Αττικής και στον Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο έχουν προσβληθεί σε μεγάλη έκταση από θαλάσσια διείσδυση. Το γεγονός οφείλεται στις αυξημένες πιέσεις που δέχεται λόγω των απολήψεων, σε συνδυασμό με την γεωλογική δομή που ευνοεί την προώθηση της ζώνης ανάμειξης προς την ενδοχώρα. Σημαντικά προβλήματα υφαλμύρινσης καταγράφονται τόσο στη νότια παράκτια ζώνη του Υδατικού Διαμερίσματος (Σαρωνικός Κόλπος) όσο και στη δυτική του (Κορινθιακός Κόλπος). Στην παράκτια ζώνη του Κορινθιακού Κόλπου, η θαλάσσια διείσδυση περιλαμβάνει περιοχές τόσο καρστικές και αποδίδεται σε φυσικά αίτια (παράκτιοι καρστικοί υδροφορείς), όσο και προσχωματικές και σ αυτήν την περίπτωση οφείλεται στις εντατικές αντλήσεις. Στα νησιά του Υδατικού Διαμερίσματος, η θαλάσσια διείσδυση αποτελεί πολύ σημαντική πίεση στα υπόγεια νερά, καθώς επενεργούν όλοι οι δυσμενείς παράγοντες που ευνοούν την προέλαση του μετώπου ανάμειξης φρέσκου και θαλασσινού νερού προς την ενδοχώρα, σε σημείο που δυνητικά καταλαμβάνει όλη την έκταση τους. Οι αυξημένες αντλήσεις υπόγειων νερών υπερβαίνουν την δυναμικότητα των υδροφορέων και έχουν μικρή έκταση και μειωμένες βροχοπτώσεις, με επακόλουθες μικρές εισροές νερών και άμεση υδραυλική επικοινωνία με την θάλασσα. Στον ακόλουθο Πίνακα, παρουσιάζονται τα υπόγεια υδατικά συστήματα του ΥΔ Αττικής με προβλήματα υφαλμύρινσης, είτε φυσικής (είσοδο θάλασσας), είτε ανθρωπογενής προέλευσης, λόγω υπερεκμετάλλευσης. 4

5 Πίνακας 2: Υπόγεια Υδατικά Συστήματα του ΥΔ Αττικής με προβλήματα υφαλμύρινσης ΟΝΟΜΑ ΥΥΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΥΣ Cl - (mg/l) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΦΑΛΜΥΡΙΝΣΗΣ Ανατολικών Γερανείων - GR αυξημένες τιμές υποβάθρου λόγω φυσικής υφαλμύρισης Μαυροβουνίου Μεγάρων Αλεποχωρίου GR υπερεκμετάλλευση, υφαλμύριση Θριασίου Πεδίου GR υπερεκμετάλλευση, υφαλμύριση Λεκάνης Κηφισού (Λεκανοπεδίου GR τοπικά καταγράφεται υφαλμύριση στην παράκτια ζώνη Αθήνας) Μαραθώνα - Β GR τοπικά καταγράφεται υφαλμύριση στην παράκτια ζώνη Μεσογαίας GR τοπικά καταγράφεται υφαλμύριση στην παράκτια ζώνη Σαλαμίνας (α) GR υπερεκμετάλλευση, υφαλμύριση Σαλαμίνας (β) GR υπερεκμετάλλευση, υφαλμύριση Σαλαμίνας (γ) GR υπερεκμετάλλευση, υφαλμύριση Αίγινας (α) GR υπερεκμετάλλευση, υφαλμύριση Αίγινας (β) GR υπερεκμετάλλευση, υφαλμύριση Αίγινας (γ) GR υπερεκμετάλλευση, υφαλμύριση 4. Πιέσεις στα Επιφανειακά Υδατικά Συστήματα: Η συναξιολόγηση των πιέσεων στα επιφανειακά υδατικά συστήματα έγινε καθορίζοντας για κάθε κατηγορία πίεσης, λόγω των σημειακών και μη σημειακών πηγών ρύπανσης που εντοπίστηκαν στην περιοχή, κριτήρια έντασης αυτής, βάσει των οποίων εκτιμήθηκε η συνολική πίεση. Στην ΛΑΠ του Λεκανοπεδίου Αττικής, η βιομηχανική δραστηριότητα αποτελεί μαζί με την γεωργική δραστηριότητα τη μεγαλύτερη πίεση, ενώ και η ανεπαρκής διαχείριση των αστικών λυμάτων επηρεάζει ουσιαστικά τα υδατικά συστήματα της ανατολικής και βορειοανατολικής Αττικής. Ειδικότερα, η έντονη βιομηχανική δραστηριότητα κατά μήκος του ποταμού Κηφισού και στην περιοχή της Ελευσίνας, η κτηνοτροφική δραστηριότητα στην περιοχή των Μεγάρων, της Ανατολικής Αττικής και του Ασπροπύργου, αποτελούν κυρίαρχες αιτίες δυνητικής υποβάθμισης των ποιοτικών χαρακτηριστικών των υδατικών συστημάτων. Οι περιοχές βορειοανατολικά και βορειοδυτικά του Υδατικού Διαμερίσματος, υφίστανται μικρότερες πιέσεις, κυρίως λόγω της αγροτικής δραστηριότητας. Αναλυτικότερα τα επιφανειακά υδατικά συστήματα του ΥΔ Αττικής με τα μεγαλύτερα προβλήματα, λόγω πηγών ρύπανσης, συνοψίζονται στον ακόλουθο Πίνακα. 5

6 Πίνακας 3: Επιφανειακά Υδατικά Συστήματα του ΥΔ Αττικής με τα μεγαλύτερα προβλήματα στην οικολογική ή/και χημικής τους κατάσταση, λόγω ανθρωπογενών πιέσεων ΟΝΟΜΑ ΥΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΣ ΠΙΕΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΟΛΠΟΣ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΔΥΤΙΚΟΣ ΣΑΡΩΝΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ ΕΣΩ (ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ) ΣΑΡΩΝΙΚΟΣ Ρ. ΛΑΚΑ GR0626R Ν Ρ. ΠΑΛΙΟΜΙΑΟΥΛΗ GR0626R Ν Ρ. ΡΑΦΗΝΑΣ 2 GR0626R Ν Ρ. ΕΡΑΣIΝΟΣ GR0626R Ν ΔΥΤΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΑΚΤΕΣ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΣΩ (ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ) ΣΑΡΩΝΙΚΟΣ - ΨΥΤΑΛΛΕΙΑ GR0626C0009N γεωργία, ευτροφισμός, GR0626C0010N γεωργία, ευτροφισμός, GR0626C0012N γεωργία, ευτροφισμός, GR0626C0006N GR0626C0007N GR0626C0008Η GR0626C0011Ν Ρ. ΡΑΦΗΝΑΣ 1 GR0626R Ν Π. ΚΗΦΙΣΟΣ 1 GR0626R Η Π. ΚΗΦΙΣΟΣ 2 GR0626R Ν βιομηχανία (ειδικοί ρύποι), γεωργία, βιομηχανία (ειδικοί ρύποι), γεωργία, ειδικοί ρύποι), αστικά ειδικοί ρύποι), γεωργία ειδικοί ρύποι), γεωργία, αστικά, ειδικοί ρύποι), γεωργία, αστικά, ειδικοί ρύποι), αστικά ειδικοί ρύποι), αστικά βιομηχανία (ειδικοί ρύποι), γεωργία, αστικά ειδικοί ρύποι), αστικά ειδικοί ρύποι) ρύπους 6

7 5. Κύριες χρήσεις νερού - Απολήψεις: Οι χρήσεις νερού διακρίνονται σ αυτές για την ύδρευση, την την και τη βιομηχανία. Σε αντίθεση με τα άλλα Υδατικά Διαμερίσματα, στο Υδατικό Διαμέρισμα Αττικής, η σημαντικότερη ζήτηση αντιστοιχεί στην ύδρευση. Οι ζητήσεις για την την βιομηχανία και την είναι σαφώς μικρότερες. Σύμφωνα με το εγκεκριμένο Σχέδιο Διαχείρισης, η συνολική ετήσια ζήτηση για όλες τις χρήσεις, ανέρχεται σε περίπου m 3, με τον κύριο όγκο να προέρχεται από την ζήτηση νερού για υδρευτική χρήση, η οποία ανέρχεται σε m 3 (82,03%). Όσον αφορά στις υπόλοιπες χρήσεις, η ζήτηση για άρδευση διαμορφώνεται σε m 3 (13,54%), για τη βιομηχανία σε m 3 (4,12%) και για την σε m 3 (0,31%) ανά έτος. Το 80% των συνολικών ετήσιων αναγκών του ΥΔ Αττικής (περίπου m 3 ), προέρχονται από απολήψεις από επιφανειακά συστήματα εκτός του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής (Μόρνος, Εύηνος και Υλίκη) και χρησιμοποιούνται για την κάλυψη των υδρευτικών αναγκών. Από τα υπόγεια υδατικά συστήματα του ΥΔ Αττικής εκτιμάται ότι αντλούνται ετησίως περί τα m 3 (~20% των αναγκών), είτε μέσω γεωτρήσεων, είτε μέσω υδρομάστευσης πηγών, για την κάλυψη κυρίως των αρδευτικών αναγκών. 6. Υδροδοτικό σύστημα Εξοικονόμηση νερού: Μία ιδιαιτερότητα του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής σχετίζεται με το υδροδοτικό σύστημα του Λεκανοπεδίου Αττικής. Η ύδρευση αποτελεί τη μεγαλύτερη χρήση νερού και λόγω του μεγέθους του πληθυσμού οι υδρευτικές ανάγκες είναι σημαντικές και απαιτείται η μεταφορά σημαντικών ποσοτήτων νερού από τα Υδατικά Διαμερίσματα Δυτικής Ελλάδας (Μόρνος, Εύηνος) και Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (Υλίκης). Επίσης το σύστημα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το υδραγωγείο Μόρνου, το οποίο έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την μορφή του (ανοικτό σε πολύ μεγάλο μήκος) και με την χάραξή του (διέρχεται από περιοχές με πολλές ιδιαιτερότητες), με αποτέλεσμα να τίθενται περιορισμοί στη διαχείρισή του. Επιπροσθέτως, η έλλειψη σημαντικού ρυθμιστικού έργου κοντά στην Αθήνα (με εξαίρεση τον ταμιευτήρα Μαραθώνα), περιορίζει την ευελιξία του συστήματος, καθώς δεν είναι δυνατή η διαχείριση της ημερήσιας διακύμανσης της ζήτησης. Τέτοιου είδους έργα κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικά επειδή συμβάλλουν στην ασφάλεια του συστήματος έναντι βλαβών, μικρής βεβαίως διάρκειας. Επιπλέον, ο έντονα οικιστικός χαρακτήρας της Αθήνας και οι δυνατότητες που δίδονται στο θέμα της εξοικονόμησης νερού, θα αποτελέσουν αντικείμενο του Σχεδίου Διαχείρισης. Ενώ στις περισσότερες περιοχές η εξοικονόμηση σχετίζεται άμεσα με το νερό που χρησιμοποιείται στη 7

8 γεωργία και τις εφαρμοζόμενες πρακτικές άρδευσης, στα μεγάλα αστικά κέντρα το μεγαλύτερο ποσοστό της κατανάλωσης νερού σχετίζεται με την υδρευτική χρήση (στο ΥΔ Αττικής, η ζήτηση νερού για υδρευτική χρήση είναι >80% των συνολικών αναγκών). Αναγνωρίζεται η αναγκαιότητα εφαρμογής των σχετικών μέτρων του εγκεκριμένου Σχεδίου Διαχείρισης και ιδιαιτέρως του προγράμματος μέτρων για την κατ οίκον εξοικονόμηση νερού (υποχρεωτική εγκατάσταση εξοπλισμού μειωμένης κατανάλωσης νερού σε νέες κατοικίες, καθιέρωση ενός εθελοντικού Σήματος Εξοικονόμησης Νερού, υποχρεωτική κατασκευή ή η θεσμοθέτηση οικονομικών και μη κινήτρων για την επί τόπου αξιοποίηση ομβρίων υδάτων και επαναχρησιμοποίηση λυμάτων σε συλλογικές κατοικίες και επαγγελματικά και δημόσια/ δημοτικά κτίρια, εντατικοποίηση των δράσεων εκπαίδευσης και δημοσιότητας για τους τρόπους εξοικονόμησης νερού σε κτίρια, κ.α.), που σε συνδυασμό με προτάσεις για τη μείωση των διαρροών στα δίκτυα ύδρευσης και την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων χωρίς την επιβάρυνσή τους με ρυπαντικές ουσίες για συμπληρωματικές χρήσεις ( βιομηχανία, πράσινο), μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική βελτίωση της διαχείρισης και ορθολογικής χρήσης των υδατικών πόρων. Μια ακόμη ιδιαιτερότητα του ΥΔ Αττικής, αποτελεί το γεγονός ότι δεν εντοπίζονται συλλογικά αρδευτικά δίκτυα, που να εμπίπτουν στη διαχείριση και εποπτεία είτε της Κεντρικής Κυβέρνησης είτε των ΟΤΑ. 7. Αστικά λύματα: Η εφαρμογή της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία και διάθεση αστικών υγρών αποβλήτων στον Ελληνικό χώρο βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο υλοποίησης έργων για τους οικισμούς με ισοδύναμο πληθυσμό μεγαλύτερο από (έργα Α και Β προτεραιότητας) και υπολείπεται στα έργα Γ προτεραιότητας (οικισμοί με ισοδύναμο πληθυσμό ). Η διαχείριση των λυμάτων στην περιοχή της Ανατολικής Αττικής αποτελεί μία μακροχρόνια περιβαλλοντικά μη αποδεκτή κατάσταση, καθώς ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού αποχετεύει τα παραγόμενα αστικά λύματα σε βόθρους, μη διαθέτοντας τις απαιτούμενες υποδομές δικτύων αποχέτευσης και εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων. Στην παρούσα φάση, εξετάζονται εναλλακτικές λύσεις για την επίλυση του προβλήματος αποχέτευσης αρκετών οικισμών Β Προτεραιότητας (Αρτέμιδα, Κορωπί, Ν. Μάκρη, Ραφήνα) και Γ Προτεραιότητας (Ανθούσα, Γλυκά Νερά, Παιανία, Παλλήνη, Σπάτα, Μαραθώνας, Αγ. Μαρίνα Κορωπίου, Καλύβια Θορικού, Ανάβυσσος, Σαρωνίδα, Π. Φώκαια, Γέρακας). Προς την κατεύθυνση επίλυσης του προβλήματος έχουν γίνει βήματα προόδου (πχ σχεδιασμός για σύνδεση αποχέτευσης Παλλήνης/ Σαρωνικού με το ΚΕΛ Ψυττάλειας, αναβάθμιση του ΚΕΛ 8

9 Μαρκοπούλου, Β φάση κατασκευής δικτύου ακαθάρτων Μαρκόπουλου, έχει δρομολογηθεί η μελέτη για την αποχέτευση της περιοχής Μαραθώνα-Νέας Μάκρης κλπ.), τα οποία πρέπει άμεσα να προωθηθούν και να ολοκληρωθούν. Επιπλέον, τo ΚΕΛ Θριασίου λειτουργεί από τις 27/7/2012 με αποδέκτη τον κόλπο της Ελευσίνας, χωρίς ακόμη να είναι συνδεδεμένο το σύνολο του πληθυσμού των οικισμών που εξυπηρετεί (Ελευσίνα, Ασπρόπυργος, Μάνδρα και Μαγούλα) στο δίκτυο αποχέτευσης. Εκτός από τα απαιτούμενα έργα, η Οδηγία 91/271/ΕΟΚ σχετίζεται και με τον χαρακτηρισμό των αποδεκτών των επεξεργασμένων λυμάτων. Στην Ελλάδα έχει καταρτισθεί κατάλογος ευαίσθητων αποδεκτών (ΚΥΑ 19661/1982/2-8-99, ΚΥΑ 48392/939/2002), που περιλαμβάνει τα ακόλουθα υδατικά συστήματα του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής: ο κόλπος της Ελευσίνας και μέρος του εσωτερικού Σαρωνικού κόλπου. 8. Βιομηχανικά υγρά απόβλητα: Μία περιοχή του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής που υφίσταται σημαντικές πιέσεις από την βιομηχανική δραστηριότητα, είναι ο Κηφισός ποταμός. Η ρύπανση των υδάτων προέρχεται κυρίως από μη ή μερικώς επεξεργασμένα υγρά απόβλητα βιομηχανιών και βιοτεχνιών που εδρεύουν στις παρακηφίσιες περιοχές, ενώ και η απόρριψη κάθε είδους στερεών απορριμμάτων στα πρανή και στην κοίτη του ποταμού ρυπαίνουν και επιβαρύνουν το φυσικό οικοσύστημα του Κηφισού. Αναγνωρίζεται η αναγκαιότητα εφαρμογής των σχετικών μέτρων που συμπεριλαμβάνονται στα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης και ενδεχομένως λήψης και επιπλέον μέτρων, σε συνεργασία με όλους τους συναρμόδιους φορείς. 9. Νιτρορρύπανση: Στo πλαίσιo της εφαρμογής της Οδηγίας 91/676/ΕΟΚ, νέο τοπίο δημιουργεί η ΚΥΑ 1420/82031/ (ΦΕΚ Β 1709) «Κώδικας Ορθής Γεωργικής Πρακτικής για την Προστασία των Νερών από τη Νιτρορύπανση Γεωργικής Προέλευσης», που εκδόθηκε σύμφωνα με τα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης και καταργεί την ΥΑ 85167/820/2000 (ΦΕΚ Β 477) περί Έγκρισης Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής. Η νέα ΚΥΑ έχει πεδίο εφαρμογής σε όλη την χώρα και εισάγει πολύ εξειδικευμένες ρυθμίσεις. Επιπλέον, με τις υπ αριθμ οικ / 2013 και /2014 Αποφάσεις, εντάχθηκαν στον κατάλογο των ευπρόσβλητων ζωνών στην νιτρορρύπανση για το Υδατικό Διαμέρισμα Αττικής, οι περιοχές Μαραθώνα, Μεσογαίας και Μεγάρων Αλεποχωρίου, ενώ μέχρι την έγκριση των πρώτων Σχεδίων Διαχείρισης, δεν υπήρχαν καθορισμένες ευπρόσβλητες ζώνες στον σχετικό κατάλογο. Η συμπλήρωση του καταλόγου των ευπρόσβλητων περιοχών έγινε μετά από σχετική πρόταση στο πλαίσιο των εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης, καθώς παρατηρήθηκαν σε αυτές τις περιοχές αυξημένες συγκεντρώσεις 9

10 νιτρικών που συνδέονται και με την αγροτική δραστηριότητα. Παράλληλα, για καμιά από τις προαναφερθείσες ζώνες δεν έχει συνταχθεί, το υποχρεωτικό σύμφωνα με την Οδηγία 91/676/ΕΟΚ Πρόγραμμα Δράσης (ΚΥΑ 20417/2520 (ΦΕΚ 1195 B )). Περαιτέρω η αύξηση του αριθμού και του αθροιστικού μεγέθους των ευπρόσβλητων ζωνών σε συνδυασμό με τον περιορισμό των ενισχύσεων του ΠΑΑ , θα περιορίσει σημαντικά την υποστήριξη των σχετικών αγροπεριβαλλοντικών μέτρων μείωσης νιτρορύπανσης, που αποτελούσε τη συνήθη μέχρι το 2013 πρακτική υποστήριξης των ζωνών, στο πλαίσιο ιδιαίτερα αυξημένων δεσμεύσεων από τους παραγωγούς που δραστηριοποιούνται εντός των ζωνών αυτών. Σε αναμονή επιβεβαίωσης βρίσκονται τα αποτελέσματα αρκετών πρόσφατων οικονομικών μελετών, που κάνουν λόγο για σημαντική μείωση του αριθμού των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, ιδιαίτερα των κλάδων πτηνοτροφίας και χοιροτροφίας, σε επίπεδο τελευταίας πενταετίας λόγω της οικονομικής συγκυρίας. Οι ρύποι που προέρχονται από την έχουν το μεγαλύτερο συντελεστή βαρύτητας στην νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης στις ως άνω ευπρόσβλητες ζώνες. 10. Φυτοπροστατευτικά Προϊόντα: Αναφορικά με τα Φυτοπροστατευτικά Προϊόντα (ΦΠΠ), το μεγαλύτερο ενδιαφέρον προκύπτει από την υλοποίηση του νέου πλαισίου για την έγκριση, διάθεση και έλεγχό τους με βάση την Κοινοτική Νομοθεσία, όπως θεσπίστηκε με το Ν. 4036/ (ΦΕΚ Α 8) που εφαρμόζει τους Καν. 1107/2009, και 396/2005 και την Οδηγία 2009/128/ΕΚ, αλλά και το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων, όπως εφαρμόστηκε με την ΚΥΑ 8197/90920/ (ΦΕΚ Β 1833) και τροποποιήθηκε με την ΚΥΑ 6669/79087/ (ΦΕΚ Β 1791). Πρόκειται για ένα πλαίσιο που εφαρμόζεται μετά την εκπόνηση των εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης και συνεπώς πρέπει να εκτιμηθεί σε ότι αφορά τις επιπτώσεις στα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα, για την επιτυχία των ειδικών μέτρων προστασίας υδάτινου περιβάλλοντος (άρθρο 25), των μέτρων της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας (άρθρο 30), αλλά και την επίτευξη των στόχων και δεικτών (άρθρο 32). 11. Οικονομική ανάλυση Τιμολογιακή πολιτική: Η τιμολογιακή πολιτική των φορέων παροχής υπηρεσιών ύδρευσης-αποχέτευσης με βάση τα συμπεράσματα του εγκεκριμένου Σχεδίου Διαχείρισης, κρίνεται καλή για την ΕΥΔΑΠ ΑΕ, ενώ υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης για τους άλλους φορείς (ΔΕΥΑ-Δήμοι). Εντοπίζονται σημεία που εμποδίζουν την ακρίβεια στην αποτίμηση της ανάκτησης χρηματοοικονομικού κόστους (πχ οι Δήμοι δεν έχουν ξεχωριστό σύστημα παρακολούθησης των οικονομικών στοιχείων ύδρευσης 10

11 αποχέτευσης από τα υπόλοιπα στοιχεία τους, δεν αποτιμούν την αξία των παγίων και αποσβέσεων όπως ορίζει η νομοθεσία, σε πολλές περιπτώσεις στις ΔΕΥΑ δεν εκτιμώνται οι αποσβέσεις των επιχορηγήσεων κεφαλαίου, η είσπραξη των εσόδων δεν είναι πάντα ομαλή και εμφανίζονται χρέη προς τους φορείς, κλπ.). Το περιβαλλοντικό κόστος και κόστος πόρου, γενικά προσεγγίζεται μέσω των προτεινόμενων έργων, όμως η έλλειψη συγκεκριμένης μεθοδολογίας και κοινών οδηγιών, καθώς και η ελλιπής, σε πολλές περιπτώσεις, στελέχωση και επάρκεια των φορέων, οδηγούν σε αποσπασματική ή εμπειρική προσέγγιση με προβληματική τεκμηρίωση που προτείνουν. Εξαίρεση αποτελεί η ΕΥΔΑΠ ΑΕ, η οργάνωση της οποίας και το εξειδικευμένο προσωπικό που διαθέτει, έχει την δυνατότητα ορθολογικού προγραμματισμού έργων. Επισημαίνεται ότι, λόγω έλλειψης φορέων άρδευσης στο Υδατικό Διαμέρισμα Αττικής (ΤΟΕΒ- ΟΕΒ), είναι αδύνατος ο υπολογισμός του ποσοστού ανάκτησης κόστους που λαμβάνει υπόψη το περιβαλλοντικό κόστος και κόστος πόρου. 12. Πρόγραμμα Μέτρων: Στα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης, περιλαμβάνονται βασικά και συμπληρωματικά μέτρα που κυρίως στοχεύουν: στην κάλυψη ελλείψεων δεδομένων. Τα μέτρα που ανήκουν στην ομάδα αυτή, καλούνται να καλύψουν κενά δεδομένων και στοιχείων που κρίνονται απαραίτητα για την καλύτερη προσέγγιση και κατανόηση των προβλημάτων του Υδατικού Διαμερίσματος, ειδικότερα δε εκείνων που αφορούν σε θέματα καταγραφής της ποιοτικής κατάστασης των υδατικών συστημάτων, των απορριπτόμενων ρύπων σε αυτά με έμφαση στις ουσίες προτεραιότητας και τους ειδικούς ρύπους, καθώς και θεμάτων που σχετίζονται με την καταγραφή των απολήψεων στα σημεία απόληψης επιφανειακών και υπόγειων υδάτων και ιδιαιτέρως στις υδροληψίες που εξυπηρετούν αρδευτικούς σκοπούς. Στην προστασία υδάτων που προορίζονται για ύδρευση και των σχετικών έργων υδροληψίας. Η συγκεκριμένη δέσμη μέτρων αποσκοπεί στην προστασία των πηγών ύδρευσης και την εξασφάλιση της ποιότητας του πόσιμου νερού, που αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας. στην προστασία υδάτων από πηγές ρύπανσης. Τα διαχρονικά προβλήματα ρύπανσης, που εντοπίζονται στην περιοχή αντιμετωπίζονται από ένα σύνολο μέτρων που εκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα, από καταγραφή της ρύπανσης, εντατικά προγράμματα παρακολούθησης σε περιοχές υπό ισχυρές πιέσεις έως εντατικοποίηση των προληπτικών, τακτικών και έκτακτων περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων, κλπ. 11

12 στην εξοικονόμηση νερού και τον εξορθολογισμό των απολήψεων. Τα σχετικά μέτρα αφορούν μέτρα για την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης του νερού, μηχανισμούς καταγραφής, ελέγχου και οριοθέτησης των ζωνών απόληψης νερού, κλπ. Στο πλαίσιο της 1ης Αναθεώρησης των Σχεδίων Διαχείρισης, θα αξιολογηθούν τα Προγράμματα Μέτρων που καταρτίστηκαν στα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης, ως προς την αποτελεσματικότητα και το στάδιο υλοποίησής τους, λαμβάνοντας υπόψη και τις Ενδιάμεσες Εκθέσεις Προόδου εφαρμογής τους, που έχουν υποβληθεί στην ΕΕ και ενδεχομένως θα προταθούν και θα διαμορφωθούν και νέα απαιτούμενα μέτρα για την προστασία και αποκατάσταση των υδατικών συστημάτων και την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. 12