ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΛΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Α) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Transcript

1 Page1 Α) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η καλή διδασκαλία προϋποθέτει δύο βασικά στοιχεία: α) τον προγραμματισμό του μαθήματος και β) την επιτυχή παρουσίαση της ύλης. Προγραμματισμός ενός μαθήματος σημαίνει: Οργάνωση της ύλης Επιλογή της μεθόδου Οργάνωση της τάξης Η ύλη συνήθως προορίζεται για μια τάξη με μαθητικό πληθυσμό που έχει διαφορετικά ψυχοκοινωνικά δεδομένα. Ως εκ τούτου, για κάθε μάθημα πρέπει να επιλεγεί η κατάλληλη μέθοδος και να οργανωθεί η τάξη ανάλογα. ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΥΛΗΣ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΙ (οι στόχοι διατυπώνονται, αφού ληφθούν υπόψη τα εξής: το επίπεδο της τάξης, το αναλυτικό πρόγραμμα, τα μέσα και ο χρόνος που θα διατεθούν)

2 Page2 ΠΟΡΕΙΑ ΧΡΟΝΟΣ ΜΕΘΟΔΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΑΞΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Δήλωση του σκοπού του μαθήματος ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ Κύρια σημεία / Σύνοψη ΕΚΦΡΑΣΗ Εφαρμογές/ Αξιολόγηση ΑΚΡΟΑΜΑΤΙΚΗ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΕΝΙΑΙΑ ΟΜΑΔΕΣ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΑ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Σχολικό Βιβλίο / Άλλα Βιβλία / Βοηθητικό Υλικό Φύλλα Εργασίας / Ασκήσεις Εποπτικά Μέσα (πίνακας, φωτογραφίες, ανακλαστικό διασκόπιο, βιντεοπροβολέας, υπολογιστής, κ.ά.) Βασικός σκοπός της αξιολόγησης στο κάθε μάθημα είναι ο έλεγχος επίτευξης των στόχων του μαθήματος. Η αξιολόγηση είναι συντρέχουσα, προφορική, φύλλα εργασίας, γραπτή, κατ οίκον εργασία, τελική Β) ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΥΛΗΣ 1) Πρόκληση του ενδιαφέροντος και της προσοχής του μαθητικού πληθυσμού και διατήρησή τους κατά τη διάρκεια του μαθήματος 2) Δημιουργία ευνοϊκού μαθησιακού περιβάλλοντος 3) Ενημέρωση των μαθητών/τριών, για τους στόχους του μαθήματος και επιμερισμός τους σε ειδικότερους στόχους / και καταγραφή τους στον πίνακα 4) Ανάκληση προηγούμενων γνώσεων / Οικοδόμηση των νέων εμπειριών μάθησης σε προηγούμενες εμπειρίες και γνώσεις 5) Παραστατική παρουσίαση της ύλης / Επισήμανση των σημαντικών πτυχών 6) Καθοδήγηση της μάθησης / Σαφείς ερωτήσεις, εξηγήσεις, παραδείγματα 7) Εκμαίευση της νέας γνώσης / Εποπτικοποίηση του μαθήματος

3 Page3 8) Παροχή επανατροφοδότησης 9) Αξιολόγηση του αποτελέσματος της διδασκαλίας 10) Προσπάθεια για διατήρηση των νέων γνώσεων 11) Ενεργητική συμμετοχή του μαθητικού πληθυσμού στη διαδικασία της μάθησης (πρόκληση του προβληματισμού και εξοικείωσή του με μεθόδους λύσης προβλήματος. Οι μαθητές/τριες εντοπίζουν ή αποδέχονται την ύπαρξη του προβλήματος, ερευνούν, ανακαλύπτουν, ερωτούν, μιλούν και φτάνουν στη λύση του προβλήματος). 12) Κλιμάκωση της ύλης, ιδιαίτερα σε τάξεις μικτής ικανότητας 13) Ατομική και ομαδική εργασία, ώστε να προσαρμόζεται η διδασκαλία στο επίπεδο των διδασκομένων 14) Ορθή αξιοποίηση του διδακτικού χρόνου. Οι πιο πάνω αρχές είναι αρκετά καθοδηγητικές, για τη διεξαγωγή του μαθήματος. Όμως, επειδή το κάθε μάθημα έχει την ιδιαιτερότητά του, η τάξη πρέπει να οργανώνεται ανάλογα και οι μέθοδοι διδασκαλίας να εναλλάσσονται. Έμφαση στην επεξήγηση της ύλης από τους/τις διδάσκοντες/ουσες Τα χαρακτηριστικά μιας καλής επεξήγησης της ύλης ή μέρος της, για να την καταλάβει ο μαθητικός πληθυσμός της τάξης είναι: Κατά τον Προγραμματισμό: Ο/η διδάσκων/ουσα αναλύει το θέμα στις βασικές ιδέες που θα μεταδώσει. Αποφασίζει τον τρόπο με τον οποίο θα συνδέσει τις βασικές ιδέες μεταξύ τους. Διευκρινίζει τα συγκεκριμένα παραδείγματα που θα παρουσιάσει στον πίνακα και/ή σε φυλλάδιο. Προσαρμόζει το σχέδιό του ανάλογα με τα χαρακτηριστικά αυτών προς τους οποίους θα γίνει η επεξήγηση. Επεξηγεί με σαφήνεια και ορθή γλωσσική έκφραση και με κατάλληλο λεξιλόγιο. Χρησιμοποιεί παραδείγματα (σαφή, κατάλληλα, αρκετά σε ποσότητα). Οργανώνει την πορεία της επεξήγησης (Πρέπει να έχει συγκεκριμένη δομή, που να τη χαρακτηρίζει λογική ακολουθία και λογική μετάβαση από το ένα στάδιο στο άλλο).

4 Page4 Εξασφαλίζει ανατροφοδότηση (υπάρχει, όταν δίνεται η ευκαιρία να υποβάλλονται ερωτήσεις, όταν καταβάλλεται προσπάθεια να εξακριβωθεί κατά πόσο κατανοήθηκαν οι βασικές ιδέες και όταν ενθαρρύνεται η έκφραση προσωπικών σκέψεων, απόψεων και συναισθημάτων). Έμφαση στις ερωτήσεις Είναι γνωστό, ότι η ερώτηση αποτελεί ένα βασικό εργαλείο στη διαδικασία της διδασκαλίας μάθησης. Για την υποβολή των ερωτήσεων και τον χειρισμό απαντήσεων είναι καλό να έχουμε υπόψη τα πιο κάτω: Α) Είδη Ερωτήσεων 1) Κλειστές Η απάντηση είναι πολύ σύντομη και/ή μονολεκτική. Υπάρχει μόνο μια απάντηση, που είναι προκαθορισμένη και μπορεί να προβλεφθεί. Είναι γνωσιολογικές και δραστηριοποιούν συνήθως τη νοητική λειτουργία της μνήμης. Δεν δίνουν στους/στις μαθητές/τριες την ευκαιρία να μιλήσουν ή να γράψουν σε συνεχή λόγο και δεν προσφέρονται για γλωσσική καλλιέργεια. 2) Ανοικτές Επιδέχονται ποικίλες απαντήσεις, χωρίς απαραίτητα η ορθή να είναι μία. Δίνουν την ευκαιρία για συνεχή λόγο και προάγουν τη γλωσσική καλλιέργεια. Μπορούν να δραστηριοποιήσουν όλες τις νοητικές λειτουργίες. Χρησιμοποιούνται, όταν αναμένουμε απαντήσεις τύπου έκθεσης. 3) Ερωτήσεις κατά το πρότυπο Bloom α) Ανάκλησης (προηγούμενης γνώσης στη μνήμη) β) Κατανόησης γ) Εφαρμογής δ) Ανάλυσης

5 Page5 ε) Σύνθεσης στ) Αξιολόγησης 4) Ερωτήσεις συγκλίνουσας σκέψης Εστιάζουν την προσοχή των μαθητών σε απάντηση που μπορεί να βγει από τα δεδομένα στοιχεία (π.χ. Πώς εξηγείτε τη συμπεριφορά του Άμλετ; Γιατί να βάλουμε -ies στον πληθυντικό αυτού του ουσιαστικού και όχι s; Γιατί το αποτέλεσμα στη μαθηματική μας πράξη είναι αυτό και όχι εκείνο; κλπ). 5) Ερωτήσεις αποκλίνουσας σκέψης Επιτρέπουν στον/στην μαθητή/τρια να εκφράσει πρωτότυπες και δημιουργικές σκέψεις. Καλλιεργούν, επίσης, τη δημιουργική φαντασία. 6) Ερωτήσεις - Κλειδιά Είναι βασικές ερωτήσεις για επίτευξη των στόχων. Όσο πιο πετυχυμένοι και ουσιαστικοί είναι οι στόχοι, άλλο τόσο είναι και οι ερωτήσεις. Μπορούν να χρησιμεύουν ως δείκτες στην πορεία της διδασκαλίας. Για αυτό πρέπει να περιλαμβάνονται σε ένα σχέδιο μαθήματος. Συνήθως είναι αρχικές. Μπορούν να είναι βοηθητικές, διευκρινιστικές και/ή διερευνητικές ερωτήσεις. Είναι ανοικτές. Β) Δεξιότητες υποβολής ερωτήσεων και χειρισμού απαντήσεων Οι ερωτήσεις πρέπει να εξυπηρετούν τους στόχους του μαθήματος. Πρέπει να διατυπώνονται με σαφήνεια και ακρίβεια Να καλλιεργούν τις ανώτερες νοητικές λειτουργίες (ανάλυση, σύνθεση, αξιολόγηση). Να απευθύνονται σε ολόκληρη την τάξη και να δίνεται η ευκαιρία σε όλους να απαντούν. Να ανταποκρίνονται στα διάφορα επίπεδα των μαθητών/τριών. Στους/στις αδύνατους/ες μαθητές/τριες να απευθύνονται εύκολες ερωτήσεις, για να τους δίνεται η χαρά της επιτυχίας. Να αξιοποιούνται οι απαντήσεις των μαθητών/τριών, ακόμη και όταν είναι λανθασμένες. Να αφήνονται οι μαθητές/τριες να ολοκληρώνουν τις απαντήσεις τους. Να μην αποθαρρύνονται οι μαθητές/τριες με περιφρονητικά ή ειρωνικά σχόλια, όταν οι απαντήσεις τους είναι λανθασμένες. Όπου είναι δυνατόν, να ζητείται από τους ίδιους τους/τις μαθητές/τριες να διορθώνουν μια λανθασμένη απάντησή τους, με φραστική

6 Page6 διαφοροποίηση της αρχικής μας ερώτησης. Αν δεν το κατορθώσουν, να ζητείται η διόρθωση από τους/τις συμμαθητές/τριές τους. Να επιχειρείται εμπλοκή και άλλων μαθητών/τριών με ερωτήσεις, όπως: «Συμφωνείτε με την άποψη του/της συμμαθητή/τριάς σας»; «Μήπως υπάρχει διαφορετική άποψη»; «Μπορείτε να συμπληρώσετε», κ.ά. Οι ορθές απαντήσεις να επαινούνται. Να μεσολαβούν μερικά δευτερόλεπτα ανάμεσα στην ερώτηση και την απάντηση, ώστε να δίνεται η ευκαιρία στους/στις μαθητές/τριες να σκεφτούν πρώτα και μετά να απαντήσουν. Οι μαθητές/τριες να μην υφίστανται βομβαρδισμό ερωτήσεων. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί, αν δεν γίνεται κατάχρηση κλειστών ερωτήσεων και εάν ζητούμε από τους/τις μαθητές/τριες να απαντήσουν γραπτά κάποιες σημαντικές ερωτήσεις. Οι μαθητές/τριες να ενθαρρύνονται να υποβάλλουν και δικές τους ερωτήσεις. Οι ερωτήσεις να ακολουθούν μια λογική σειρά και να καλλιεργούν την κρίση. Να αποβλέπουν στην παραγωγή του λόγου και στην εμβάθυνση του θέματος που διαπραγματευόμαστε. Γ) Έμφαση στην ενεργητική / δημιουργική μάθηση Προκειμένου να ενθαρρύνουμε την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών/τριών στη διαδικασία της μάθησης και να κεντρίσουμε τη δημιουργικότητά τους, είναι καλό να έχουμε υπόψη μας τα εξής: Δημιουργικότητα υπάρχει: Στην αποκλίνουσα σκέψη Στην ικανότητα μεταφοράς μιας γνώσης σε έναν άλλο τομέα Στη λύση προβλήματος (αναζήτηση λύσεων με εικασίες, προτάσεις, ιδέες, κ.ά.) Στην ικανότητα εφαρμογής της θεωρίας στην πράξη Στην ικανότητα σύνθεσης Στην ικανότητα ανακάλυψης της γνώσης (ενθαρρύνονται οι μαθητές/τριες να γίνουν εξερευνητές, εφευρετικοί, κ.ά.) Στην πρωτοτυπία. Τρόποι με τους οποίους μπορεί να βοηθηθεί η δημιουργική μάθηση Η χρήση ανοικτών ερωτήσεων και ερωτήσεων που βοηθούν την αποκλίνουσα σκέψη Η ανάθεση εργασιών και ασκήσεων που παρέχουν περιθώρια για εφαρμογή, εξαγωγή συμπερασμάτων, κ.ά.

7 Page7 Η ανάθεση μικρών μελετών και μικρών ερευνών Η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και οι ευκαιρίες για αξιολόγηση Ο έπαινος και η ενθάρρυνση των μαθητών/τριών που δείχνουν πρωτοβουλία, αποκλίνουσα σκέψη και γενικά δημιουργικότητα. Τρόποι προώθησης της ενεργητικής μάθησης o Οργάνωση της τάξης σε ομάδες o Διερεύνηση γεγονότων, καταστάσεων, αιτίων, αποτελεσμάτων, κ.ά. o Υπόδυση ρόλων o Δραματοποίηση o Συζήτηση o Υποστήριξη θέσεων από διαφορετικές ομάδες o Υποβολή εύστοχων και σαφών ερωτήσεων o Συγγραφή δημιουργικών εργασιών. ΓΙΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΟΥΝ ΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματική διοίκηση της τάξης είναι: Η προσωπικότητα/φύση των μαθητών/τριών Η προσωπικότητα των διδασκόντων/ουσών Η μη τήρηση απλών, σαφών και λογικών κανονισμών Ο μη καλός προγραμματισμός του μαθήματος Η μη ικανότητα των διδασκόντων/ουσών να ελέγχει την τάξη και να διατηρεί το ενδιαφέρον Το γενικότερο κλίμα του σχολείου Το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον Το σχολικό βιβλίο

8 Page8 Η πίεση, το άγχος, ο φόρτος εργασίας Η κούραση Η ανία και η έλλειψη ενδιαφέροντος Η έλλειψη επαφής και επικοινωνίας με τους/τις μαθητές/τριες Ο τρόπος διεξαγωγής του μαθήματος. Αντιμετώπιση / Πρόληψη από μέρους των διδασκόντων/ουσών Αγάπη, ανοχή, κατανόηση, επιείκεια, ο/η μαθητής/τρια φίλος/η και συνεργάτης Πραγματικό ενδιαφέρον Ειλικρίνεια, δικαιοσύνη, συνέπεια, σταθερότητα Συντονισμός των διδασκόντων/ουσών και κοινή αντιμετώπιση Δημοκρατικότητα/δημοκρατικές διαδικασίες Ενεργητική μάθηση, συμμετοχή και εμπλοκή μαθητών/τριών Ενθάρρυνση, έπαινος, αμοιβή Κίνητρα, ανάθεση καθηκόντων, απασχόληση, δραστηριοποίηση Συνεργατική μέθοδος, διάλογος, οδηγίες, εξηγήσεις, πειθώ Σωστή επικοινωνία Προγραμματισμός Ζωηρό ενδιαφέρον, ευχάριστο/άνετο μάθημα Φιλική / ευχάριστη προσωπικότητα διδασκόντων/ουσών. ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ o ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΣ/Η ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ/ΤΡΙΑ 1. Αντιδρά αμέσως μόλις παραβιαστεί ένας κανονισμός. 2. Αποφεύγει τις απειλές / τελεσίγραφα. 3. Σπάνια έρχεται σε αντιπαράθεση με τους/τις μαθητές/τριες. 4. Συζητά τα προβλήματα με τον/την κάθε μαθητή/τρια ξεχωριστά. o ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΣ/Η ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ/ΤΡΙΑ 1. Αντιδρά μόνον, όταν γενικευτεί η παραβίαση των κανονισμών. 2. Απειλεί συχνά τους/τις μαθητές/τριες. 3. Έρχεται συχνά σε αντιπαράθεση με τους/τις μαθητές/τριες. 4. Κάνει τις ανακρίσεις δημόσια.

9 Page9 ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ 1. Αποφεύγει τον πολύ βραδύ ρυθμό παράδοσης στην τάξη και επιστροφής εργασιών. 2. Αποφεύγει τις ανιαρές επαναλήψεις, ιδιαίτερα όταν γίνονται μόνον προφορικά. 3. Ξεκουράζει την τάξη με διάφορους τρόπους. 4. Δεν διακόπτει τους/τις μαθητές/τριες, όταν εργάζονται. 5. Μεταβαίνει ομαλά από το ένα θέμα στο άλλο. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ/ΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗ/ΤΡΙΑΣ o Προσωπικότητα του/της διδάσκοντα/ουσας o Ομιλία, Ύφος, Κίνηση. ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ/ΤΙΣ ΜΑΘΗΤΕΣ/ΤΡΙΕΣ o Στάση του/της διδάσκοντα/ουσας έναντι των μαθητών/τριών o Στάση των μαθητών/τριών έναντι του/της διδάσκοντα/ουσας o Ατομική προσέγγιση. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ o Έκταση της συμμετοχής o Είδος της συμμετοχής. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ o Τρόπος οργάνωσης της τάξης o Η ατμόσφαιρα της τάξης.

10 Page10 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ o Αυτενέργεια / Ενδιαφέρον o Μέθοδοι εργασίας των μαθητών/τριών o Απορίες μαθητών/τριών o Εφαρμογή των αρχών μάθησης. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ o Στόχοι του μαθήματος o Πορεία του μαθήματος o Κατανομή του χρόνου. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ o Οργάνωση και ανάπτυξη της ύλης o Αποσαφήνιση της ύλης o Εμπέδωση της ύλης o Αξιολόγηση. ΠΗΓΗ: ΤΟΜΕΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ, Πρόγραμμα Νεοεισερχομένων Εκπαιδευτικών