Επαγγελματικό άσθμα. Καρακατσάνη Άννα Επίκουρη Καθηγήτρια Β Πνευμονολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ ΠΓΝ«ΑΤΤΙΚΟΝ»

Transcript

1 Επαγγελματικό άσθμα Καρακατσάνη Άννα Επίκουρη Καθηγήτρια Β Πνευμονολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ ΠΓΝ«ΑΤΤΙΚΟΝ»

2 1200 πχ πάπυρος Sallier υφαντές βυσσίνωση? πχ Ιπποκράτης Μεταλλωρύχοι Ράφτες Ιππείς Εργάτες γης 1713 μχ Bernadino Ramazzini αρτεργάτες υφαντές.. OA

3 Ταξινόμηση άσθματος σχετιζόμενου με την εργασία (work-related asthma) Επαγγελματικό άσθμα (occupational asthma) Άσθμα που επιδεινώνεται κατά την εργασία (work-aggravated asthma)

4 Επαγγελματικό Άσθμα

5 Ορισμός Νόσος που χαρακτηρίζεται από φλεγμονή, μεταβαλλόμενη στένωση των αεραγωγών, βρογχική υπεραντιδραστικότητα και η οποία οφείλεται στις συνθήκες ή σε παράγοντες που απαντώνται σε συγκεκριμένο εργασιακό περιβάλλον και όχι εκτός αυτού.

6 9-15% των περιπτώσεων άσθματος των ενηλίκων Επίπτωση 3-18/ /έτος ΗΠΑ 187/ /έτος Φινλανδία 20-40/ /έτος Μ. Βρεταννία

7 Παράγοντες κινδύνου Έκθεση (είδος και βαθμός) Ιστορικό ατοπίας Γενετική προδιάθεση Καπνισματική συνήθεια (συνέργια) Nickolson PJ et al. Evidence based guidelines for the prevention, identification and management of occupational asthma. Occup Environ Med, 2005

8

9 Ισοκυανιούχα Άλευρα Κολοφώνιο Latex Ζωικής προέλευσης αλλεργιογόνα Αλδεΰδες Σκόνη ξύλου Nickolson PJ et al. Evidence based guidelines for the prevention, identification and management of occupational asthma. Occup Environ Med, 2005

10 Γενικά, Οβαθμός της ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗΣ συσχέτισης μιας συγκεκριμένης έκθεσης με επαγγελματικό άσθμα ποικίλλει σε διάφορες μελέτες ανάλογα με το σκοπό της μελέτης, την πηγή συλλογής των δεδομένων και τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για την επιβεβαίωση της διάγνωσης

11 Ιατρός εργασίας Πρώιμη αναγνώριση της νόσου Εφαρμογή προγράμματος εποπτείας (medical surveillance) με χαλαρά διαγνωστικά κριτήρια

12 Επιδημιολόγος Αναγνώριση περιπτώσεων άσθματος στο χώρο εργασίας Δεν σκοπεύει να διαγνώσει το επαγγελματικό άσθμα, αλλά να ανακαλύψει τους παράγοντες κινδύνου

13 Πνευμονολόγος Οεργαζόμενος έχει επαγγελματικό άσθμα; Χρησιμοποιεί χρονοβόρες, δαπανηρές, επεμβατικές τεχνικές επειδή χρειάζεται ισχυρή συσχέτιση

14

15 Παθογένεση-Ταξινόμηση Ανοσολογικοί μηχανισμοί Μη ανοσολογικοί μηχανισμοί

16 Επαγγελματικό Άσθμα οφειλόμενο σε ανοσολογικούς μηχανισμούς (occupational asthma with a latency or sensitizer-induced occupational asthma)

17 ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΑ ΠΕΡΙΟΔΟ Ανοσολογική απάντηση Ευαισθητοποίηση

18 χημικές ουσίες μεγάλου ΜΒ (>5000 Da) ορισμένες μικρού ΜΒ Παραγωγή ειδικών IgE

19 οι περισσότερες μικρού ΜΒ ουσίες-ισοκυανιούχα, ακρυλικοί εστέρες, σκόνη κόκκινου κέδρου Ειδικές IgE (-)

20

21

22 Η αιτιολογική σχέση επιβεβαιώνεται με δοκιμασίες πρόκλησης

23 Επαγγελματικό Άσθμα οφειλόμενο σε μη ανοσολογικούς μηχανισμούς (irritant-induced occupational asthma)

24 Άσθμα που αναπτύσσεται μέσα σε λίγες ώρες μετά από μια ή πολλαπλές εκθέσεις σε πολύ υψηλές συγκεντρώσεις ερεθιστικών ουσιών στο εργασιακό περιβάλλον

25 RADS Reactive Airways Dysfunction Syndrome Άσθμα που αναπτύσσεται μέσα σε λίγες ώρες μετά από μια έκθεση σε πολύ υψηλές συγκεντρώσεις ερεθιστικών ουσιών στο εργασιακό περιβάλλον

26 Χαρακτηρίζεται από: ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΕΝΑΡΞΗ ΑΠΟΥΣΙΑ ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΑΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Η αιτιολογική σχέση επιβεβαιώνεται από τη χρονική σχέση μεταξύ έκθεσης (προηγείται η οξεία έκθεση) και έναρξης του άσθματος

27

28 Διαγνωστικά Κριτήρια 1) Το άτομο ήταν ελεύθερο συμπτωμάτων πριν την έκθεση 2) Η έναρξη συμπίπτει μετά από μια και μόνη έκθεση σε πτητικό ερεθιστικό παράγοντα 3) Η έκθεση αφορά πτητικό ερεθιστικό παράγοντα σε πολύ υψηλές συγκεντρώσεις

29 Διαγνωστικά Κριτήρια 4) Τα συμπτώματα αρχίζουν μέσα στο πρώτο 24ωρο και διαρκούν τουλάχιστον 3 μήνες 5) Συμπτωματολογία συμβατή με άσθμα 6) Αποφρακτικό λειτουργικό σύνδρομο 7) Μη ειδική βρογχική υπεραντιδραστικότητα 8) Αποκλεισμός άλλων πνευμονικών παθήσεων

30 ΔΙΑΓΝΩΣΗ 1. Συσχέτιση με την εργασία Α. ιστορικό Συμβατή έκθεση Λανθάνουσα περίοδος Βελτίωση εκτός εργασίας Ύπαρξη άλλων ασθενών

31 B. Δοκιμαστική περίοδος εκτός εργασίας με καταγραφή μεταβολών Συμπτώματα Κατανάλωση φαρμάκων FEV 1 PC 20

32 Γ. Καθημερινή καταγραφή της PEF Τουλάχιστον 4 φορές/ημέρα από τρεις προσπάθειες Ο ασθενής σημειώνει σε χαρτί: Ώρα 3 τιμές της PEF Δραστηριότητα Συμπτώματα Φάρμακα Τουλάχιστον για 4 εβδομάδες (και αργίες)

33 FEV 1 (l) PC 20 (mg/ml) n.d PEF (l/min) TIME (days)

34 Το ημερήσιο και το εβδομαδιαίο pattern έχουν μεγαλύτερη σημασία από το μέγεθος των μεταβολών

35 2. Ταυτοποίηση του αιτίου Α. Αναζήτηση έκθεσης σε γνωστό παράγοντα που επάγει άσθμα Είδος εργασίας Πληροφορίες σχετικές με το προϊόν Επικοινωνία με τον ιατρό εργασίας

36 2. Ταυτοποίηση του αιτίου Β. Ανοσολογικές δοκιμασίες Δερματικά tests Ειδικές IgE (RAST) Για παράγοντες μεγάλου ΜΒ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΌΧΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΧΕΣΗΣ

37 FEV 1 (l) PC 20 (mg/ml) n.d PEF (l/min) TIME (days) Serum IgE (RAST) wheat - Serum rye IgE (RAST) - oat - barley - soya - egg white - peanut - α-amylase ++

38 2. Ταυτοποίηση του αιτίου Γ. Ειδική δοκιμασία πρόκλησης GOLD STANDARD ΑΛΛΑ Δύσκολο στην εκτέλεση Χρονοβόρο και ακριβό Δυνητικά επικίνδυνο (εξειδικευμένα κέντρα) Όχι πάντα εφικτό ΨΕΥΔΩΣ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΑΝ ΔΕΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ Ο ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

39 3. Άλλες διαγνωστικές τεχνικές Προκλητά πτύελα eno

40

41

42 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΑΓΙΔΕΣ Ελάχιστα συμπτώματα στο ωράριο εργασίας και αύξηση των συμπτωμάτων εκτός ωραρίου εργασίας ΣΥΧΝΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΔΕΝ ΑΠΟΚΛΕΙΟΥΝ ΕΠ. ΑΣΘΜΑ

43 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΑΓΙΔΕΣ Έκλυση συμπτωμάτων μετά από έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες (καπνός τσιγάρου, κρύος αέρας, έντονες οσμές ) εκτός ωραρίου εργασίας ΔΕΝ ΑΠΟΚΛΕΙΕΙ ΕΠ. ΑΣΘΜΑ

44 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΑΓΙΔΕΣ Επανειλημμένες απουσίες από την εργασία λόγω «βρογχίτιδας» ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΔΕΙΞΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ

45 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΑΓΙΔΕΣ Η απάντηση στη φαρμακευτική αγωγή ΕΦΗΣΥΧΑΖΕΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΥΡΕΙ ΣΤΗΝ ΜΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΙΤΙΑΣ ΤΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ

46 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΑΓΙΔΕΣ Επιβεβαιωμένη αλλεργία σε κοινά αλλεργιογόνα (οικιακή σκόνη, γύρη ) ΔΕΝ ΑΠΟΚΛΕΙΕΙ ΕΠ. ΑΣΘΜΑ Ατοπία=παράγοντας κινδύνου

47 Πάντοτε σκεφτείτε την πιθανότητα επαγγελματικού άσθματος: Α. Σε καινούργιους ασθενείς Β. Σε ιδιαίτερα γνώριμους ασθενείς

48 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Φαρμακευτική αγωγή Διακοπή της έκθεσης Απομάκρυνση του υπεύθυνου παράγοντα Απομάκρυνση του ατόμου από την έκθεση ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΕΓΚΑΙΡΗ

49 ΠΡΟΓΝΩΣΗ Συνεχιζόμενη έκθεση Χρόνιο άσθμα, προοδευτική έκπτωση αναπνευστικής λειτουργίας Η συσχέτιση με την επαγγελματική έκθεση γίνεται λιγότερο εμφανής

50 ΠΡΟΓΝΩΣΗ Διακοπή της έκθεσης Βελτίωση των συμπτωμάτων και της αναπνευστικής λειτουργίας 50%: Βρογχική υπεραντιδραστικότης Συμπτώματα χρήση φαρμάκων παροξύνσεις

51 ΠΡΟΛΗΨΗ Πρωτογενής Έλεγχος της έκθεσης πριν την εμφάνιση νόσου

52 Panel Consensus For workers who are potentially exposed to sensitizers or uncontrolled levels of irritants, the panel advises primary prevention through the control of exposures (eg, elimination, substitution, process modification, respirator use, and engineering control). ACCP consensus statement

53 ΠΡΟΛΗΨΗ Δευτερογενής Πρώιμη διάγνωση της νόσου ή δυνατόν και σε προκλινικό στάδιο ώστε να είναι εφικτή η έγκαιρη αντιμετώπιση

54 Panel Consensus An individual diagnosis of OA represents a potential sentinel health event: Evaluate the workplace to identify and prevent other cases of OA in the same setting. For work environments with potential exposure to sensitizers, the Consensus Panel advises secondary preventive measures, including medical surveillance using tools such as questionnaires, spirometry, and, where available, immunologic tests. ACCP consensus statement

55 ΠΡΟΛΗΨΗ Τριτογενής Θεραπεία σε ήδη εγκατεστημένη νόσο, (π.χ. φαρμακευτική αγωγή, απομάκρυνση από την έκθεση)