ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ UNIVERSITÉ DU MAINE

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ UNIVERSITÉ DU MAINE ΚΟΙΝΟ ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑΣ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ. ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΓΛΩΣΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ ΣΕ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ» M2 Pro-Diplu-PoLi: Didactique du Plurilinguisme et Politiques Linguistiques ΓΛΩΣΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΗΝ EΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ: TA ΑΓΓΛΙΚΑ ΩΣ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ OBJECTIFS LINGUISTIQUES DANS L UNION EUROPÉENNE: L ANGLAIS COMME LANGUE ÉTRANGÈRE DANS L ENSEIGNEMENT EN GRÈCE ET EN FRANCE ΚΑΡΑΣΤΟΓΙΑΝΝΗ ΕΥΑΝΘΙΑ KARASTOGIANNI EVANTHIA Υπεύθυνος Καθηγητής: Καμαρούδης, Σταύρος Kamaroudis, Stavros Θεσσαλονίκη

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος Κείμενο ταυτότητας Λόγοι επιλογής θέματος Ευχαριστίες Εισαγωγή Résumé du memoir ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ-ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η Ευρωπαϊκή Ένωση Η δημιουργία της Ε.Ε.: Ιστορική αναδρομή Κράτη-μέλη Οι Επίσημες Γλώσσες της Ε.Ε Η πολυγλωσσία στο επίκεντρο της Ε.Ε Γλωσσικοί στόχοι στην Ε.Ε Η σημασία της εκπαίδευσης Η διά βίου εκμάθηση ξένων γλωσσών από την πρώιμη ηλικία Η γνώση δύο ξένων γλωσσών, εκτός από τη μητρική Βαθμός επίτευξης του στόχου Η ξένη γλώσσα με τους περισσότερους ομιλητές στην Ε.Ε Τα αγγλικά: lingua franca Τα αγγλικά: η πιο χρήσιμη ξένη γλώσσα Τα αγγλικά: η πρώτη ξένη γλώσσα που μαθαίνουν οι μαθητές στην υποχρεωτική εκπαίδευση Εκπαίδευση στην Ε.Ε Τα πλεονεκτήματα της ξένης γλώσσας Εκπαιδευτικοί στόχοι στη διδασκαλία των ξένων γλωσσών Το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα Τα αγγλικά: η πρώτη βασική ξένη γλώσσα στην υποχρεωτική εκπαίδευση Το εκπαιδευτικό σύστημα στη Γαλλία Τα αγγλικά: η πρώτη ξένη γλώσσα στην υποχρεωτική εκπαίδευση ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ-ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ερευνητική Διαδικασία Βασικά χαρακτηριστικά: θέμα, τόπος, χρόνος Θέμα

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τόπος, Χρόνος Μεθοδολογία Δείγμα Δειγματοληψία Χαρακτηριστικά Απαντήσεις ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ: ΕΛΛΑΔΑ ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ: ΓΑΛΛΙΑ Γενικά Συμπεράσματα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Παραρτήματα:

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Πρόλογος Κείμενο ταυτότητας Από μικρή κιόλας ηλικία, είχα δείξει την αγάπη μου για τις ξένες γλώσσες. Η πρώτη μου επαφή ήταν σε ηλικία οκτώ ετών και θεωρώ ότι ήταν αρκετά καθοριστική για τις αποφάσεις που πήρα και τις επιλογές που έκανα, τόσο σε επίπεδο σπουδών, όσο και στο να «χαράξω» την επαγγελματική μου πορεία. Διδάχθηκα την αγγλική, ως πρώτη ξένη γλώσσα, σε ένα συνοικιακό φροντιστήριο στην Πτολεμαΐδα. Εκεί έθεσα τις πρώτες μου βάσεις και άρχισα σταδιακά να εξοικειώνομαι με τη μορφή, τη λειτουργία και το σύστημα της γλώσσας αυτής. Η αγάπη μου για τα αγγλικά δεν άργησε να γίνει μέρος της καθημερινότητάς μου. Όπως πολλά τα παιδιά της ηλικίας μου έτσι και εγώ είχα πάρει την απόφασή μου σχετικά με το επάγγελμα που θα ήθελα να ακολουθήσω μεγαλώνοντας. Θυμάμαι χαρακτηριστικά να μετατρέπω το παιδικό μου δωμάτιο σε σχολική τάξη και τα παιχνίδια μου να γίνονται μαθητές, ενώ εγώ τους μάθαινα λέξεις και τραγούδια στα αγγλικά. Αρκετά χρόνια αργότερα τα παιδικά μου όνειρα έγιναν πραγματικότητα. Το 2005, ως φοιτήτρια πλέον σπουδάζω στο τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ. Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου, παρακολούθησα μαθήματα γενικής και εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας και ασχολήθηκα με τα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης: τη συντακτική και γραμματική ιδιότητα των λέξεων, τη σημασιολογική τους απόδοση και πραγματολογική χρήση, καθώς και τον συνδυασμό των φωνημάτων ως προς τη μορφολογική τους αναπαράσταση. Έτσι διαμόρφωσα μια δομημένη γνώση ως προς τη μορφή και τη λειτουργία της αγγλικής γλώσσας. Πέρα όμως από το κομμάτι της θεωρητικής και εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας, διδάχθηκα και μαθήματα, που με βοήθησαν να κατανοήσω την κλασική αγγλοσαξονική, από τη μία, και νεοσύστατη και ριζοσπαστική, από την άλλη, αμερικανική κουλτούρα και νοοτροπία. Έμαθα λοιπόν να σκέφτομαι και να λειτουργώ σε αυτήν τη γλώσσα. Στο τέταρτο έτος των σπουδών μου, , συμμετείχα στο πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών Erasmus, όπου παρακολούθησα το τελευταίο εξάμηνο των προπτυχιακών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης, στην Ισπανία. Η Ισπανία είναι μια χώρα που ακτινοβολεί από - 4 -

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ το φως της τέχνης, της μουσικής και της λογοτεχνικής δημιουργίας. Η αγάπη μου για ένα έθνος με τόσο φλογερό πολιτισμικό χαρακτήρα παρακίνησε το ενδιαφέρον μου να μάθω τη γλώσσα του τόπου και κατ επέκταση τη γλώσσα έκφρασης αυτής της καλλιτεχνικής άνθισης. Η επαφή μου, λοιπόν, με ένα αλλόγλωσσο και πολιτισμικά διαφορετικό περιβάλλον, ήταν καθοριστική στο να διαμορφώσω μια εικόνα πολυδιάστατη, σε θέματα επικοινωνίας και διάδρασης με άλλους πολιτισμούς. Είναι πραγματικά μοναδικό πως μέσα σε έναν απέραντο κόσμο ορίζονται νοητά σύνορα, στους κόλπους των οποίων πλάθεται ένας ολόκληρος πολιτισμός, ο οποίος ανακλάται και εκφράζεται μέσα από τη δική του γλώσσα. Η περιέργειά μου να γνωρίσω και άλλες κουλτούρες, νοοτροπίες και γλώσσες πέρα από τη χώρα των ταυρομάχων και του φλαμένκο, με οδήγησε αυτή τη φορά στη Γαλλία. Το έτος , μου δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσω το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών με τίτλο «Κοινό Ελληνογαλλικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών. Διδακτικές της πολυγλωσσίας και γλωσσικές πολιτικές. Διάδοση των γλωσσών και των πολιτισμών σε πολύγλωσσα περιβάλλοντα». Η παρακολούθηση αυτού του προγράμματος αποτέλεσε μοναδική προσωπική εμπειρία, τόσο σε επίπεδο προσωπικής ανέλιξης, όσο και σε επίπεδο γνωστικής κατάρτισης, στο μέτρο που η έρευνα του φαινομένου της πολυπολιτισμικής ετερογένειας και της πολυγλωσσίας ήταν επένδυση γνώσεων και μου επέτρεψε να κατανοήσω σε βάθος την πλουραλιστική διάσταση με τις απαιτήσεις του σύγχρονου κόσμου. Ταυτόχρονα, μου άνοιξε το μονοπάτι να θέσω επαγγελματικούς στόχους, με εφόδια τη γνώση και την εμπειρία που μου προσέφερε. Η διαμονή μου στη χώρα αυτή αποτέλεσε προσωπική πρόκληση και διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό την προσωπικότητα και τις μετέπειτα επιλογές μου. Θα ήθελα, λοιπόν, εν συντομία να καταθέσω ένα μικρό αριθμό από τις πολυάριθμες εμπειρίες που αποκόμισα, καθώς αισθάνομαι την υποχρέωση αφενός να ευχαριστήσω όλους αυτούς που συνέβαλαν και με στήριξαν σε αυτήν τη θετική δοκιμασία και αφετέρου να τους γνωστοποιήσω αυτές τις εμπειρίες, ώστε να παρακινήσουν και άλλους νέους να ζήσουν αυτή την πρόκληση. Η Γαλλία είναι ένας προορισμός με έντονο τουριστικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον. Πλούσια τόσο σε φυσικές ομορφιές, αξιοθέατα και ιστορία, όσο και σε γαστρονομικές λιχουδιές και επιλογές ψυχαγωγίας. Από την πόλη του φωτός που ακτινοβολεί από «έρωτα», μέχρι τις ακτές του Νότου που «μοσχοβολούν» με το άρωμα της Μεσογείου και του κρασιού, και από τις μεσαιωνικές πόλεις με τα επιβλητικά «σατό», μέχρι την εξοχή του Βορρά, η Γαλλία είναι ένα - 5 -

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ συνονθύλευμα εικόνων και εμπειριών, που θα μείνουν ανεξίτηλες. Εκτός αυτών όμως, η Γαλλία είναι μία χώρα που παρέχει ευκαιρίες μάθησης και εξειδίκευσης με υψηλές προδιαγραφές και βασισμένη στα Ευρωπαϊκά πρότυπα, όχι μόνο στους πολίτες της αλλά και σε ανθρώπους, που επιζητούν αυτήν την εκπαιδευτική εμπειρία. Το σύστημα εκπαίδευσης, μεταξύ άλλων, αποτελεί πρότυπο σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τόσο σε θέματα διαμόρφωσης και οργάνωσης της σχολικής εκπαίδευσης, όσο και σε επίπεδο πανεπιστημιακής κατάρτισης η εκπαίδευση στη Γαλλία είναι επένδυση γνώσης και παρέχει προοπτικές ανέλιξης και επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Μέσα από το εν λόγω μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω μία σειρά μαθημάτων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, το χειμερινό εξάμηνο του 2012 και στο Πανεπιστήμιο του Maine, το εαρινό εξάμηνο της ίδιας χρονιάς. Πιο συγκεκριμένα τα μαθήματα αυτά ήταν: Παγκόσμια λογοτεχνική κληρονομιά για την παιδική ηλικία- Patrimoine littéraire mondial pour l enfance, Κοινωνιογλωσσολογία και δίγλωσσο παιδί- Sociolinguistique et enfant bilingue, Επαφή των γλωσσών και Διδακτικές Καταστάσεις στα Βαλκάνια- Contact des langues et situations didactiques dans les Balkans, Αλληλεπίδραση και εκμάθηση των γλωσσών- Interaction et acquisition des langues, Μεθοδολογία της έρευνας στην εκπαίδευση- Méthodologie de recherche en éducation, Γλωσσικές και εκπαιδευτικές πολιτικές- Politiques linguistiques éducatives. Αναμφίβολα, όλα τα μαθήματα είχαν μία ξεκάθαρη προσέγγιση και ορισμένους επιμέρους στόχους. Η «Γλωσσική Αφύπνιση-Eveil aux langues» (language awareness) ήταν το επίκεντρο και το ζητούμενο στη θεωρία, την πράξη και την έρευνα. Σκοπός του μεταπτυχιακού ήταν να δημιουργήσει μία θετική στάση και αντιμετώπιση προς όλες τις γλώσσες και τους αλλόγλωσσους πολιτισμούς, τόσο στη σχολική κοινότητα, όσο και στην ευρύτερη κοινωνία, αφού το σχολείο είναι μικρογραφία αυτής. Ταυτόχρονα, βασική επιδίωξη αποτελούσε η ευαισθητοποίηση και η επιμόρφωση όλων εμάς, ως μελλοντικοί παιδαγωγοί-εκπαιδευτικοί, σε θέματα εκπαίδευσης και ανθρώπινων δικαιωμάτων, ώστε να είμαστε σε θέση να προασπίσουμε αυτή τη διαφορετικότητα και να συνδράμουμε στη διαμόρφωση μιας πολύγλωσσης εκπαίδευσης και διά βίου μάθησης, χωρίς γλωσσικά σύνορα και προκαταλήψεις. Δε θα ήθελα σε καμία περίπτωση να παραλείψω άλλη μία εμπειρία, που ήταν και το εφαλτήριο της έρευνας για την εκπόνηση της διπλωματικής μου εργασίας. Αναφέρομαι στην πρακτική άσκηση που έπρεπε υποχρεωτικά να πραγματοποιήσω τόσο σε σχολεία της Ελλάδας, όσο και της Γαλλίας. Θεώρησα, λοιπόν, αναγκαίο να παρακολουθήσω τα μάθημα των αγγλικών - 6 -

7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ σε δύο διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα. Για άλλη μια φορά διαπίστωσα ότι η θεωρία διαφέρει σε σημαντικό βαθμό από την πράξη. Η θεωρία είναι αυτή που θέτει τα θεμέλια στη γνώση και διαπλάθει τους πνευματικούς μας ορίζοντες. Ωστόσο το ίδιο ουσιώδης είναι και η εφαρμογή της στην πράξη, καθόσον εμπεριστατωμένα πλέον μπορούμε να βιώσουμε τα αποτελέσματά της, να εξάγουμε υποθέσεις και πορίσματα και να συνδράμουμε στη βελτίωση ή ακόμα και στην κατάρριψή της. Λόγοι επιλογής θέματος Το θέμα της εργασίας είναι «Γλωσσικοί στόχοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Τα αγγλικά ως ξένη γλώσσα διδασκαλίας στην Ελλάδα και τη Γαλλία». Η επιλογή του θέματος στην προκείμενη εργασία είναι καθαρά απόρροια προσωπικής βούλησης και άμεσα συνδεδεμένη με το διαπολιτισμικό και δια-γλωσσικό χαρακτήρα του εν λόγω μεταπτυχιακού προγράμματος. Βασικό κριτήριο της επιλογής μου ήταν να διερευνήσω τη γλωσσική κατάσταση (statut de langue, language status) της αγγλικής γλώσσας μέσα στην Ε.Ε. και ειδικότερα στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας και της Γαλλίας. Ταυτόχρονα, επιχείρησα να παραλληλίσω την αποτελεσματικότητα και τον βαθμό επίτευξης των γλωσσικών στόχων που έχει θέσει η Ε.Ε σε καθένα από αυτά. Ως μέρος της ερευνητικής διαδικασίας θεώρησα απαραίτητη την περισυλλογή δείγματος από εκπαιδευτικούς φορείς και σχολεία των συγκεκριμένων κρατών-μελών, προκειμένου να διασφαλίσω σε εμπεριστατωμένο πλαίσιο την αξιοπιστία των συμπερασμάτων μου. Απώτερος στόχος μου είναι να «θέσω ένα λιθαράκι» στη μακρόχρονη προσπάθεια όλων αυτών των «εκσυγχρονιστών», που συνδράμουν για τη βελτίωση και την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού μας συστήματος, εν όψει των ολοένα και αυξανόμενων απαιτήσεων και προκλήσεων που προβάλει η σύγχρονη Ευρώπη

8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ευχαριστίες Αρκετοί φορείς, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στη Γαλλία συνέβαλαν στην εκπόνηση της συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας. Θα ήταν άπρεπο εκ μέρους μου να μη συμπεριλάβω όλους αυτούς τους συντελεστές και να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου για την πολύτιμη σύμπραξή τους. Αρχικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους καθηγητές του Ελληνογαλλικού μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών για την ευκαιρία που προσέφεραν σε εμένα και τις συμφοιτήτριές μου, να ζήσουμε αυτήν τη μοναδική εκπαιδευτική και δια-πολιτισμική εμπειρία. Ειδικότερα, ο κύριος Καμαρούδης Σταύρος υπήρξε ένας εξαιρετικός καθηγητής, που η διδακτική του εμπειρία και γνώση διεύρυνε τους γνωστικούς μας ορίζοντες και η καθοδήγησή του αποτέλεσε φάρο προς την αναζήτηση γνώσης. Ταυτόχρονα, υπήρξε και ο επιβλέπων καθηγητής στη μεταπτυχιακή μου εργασία. Με την αμέριστη συμπαράσταση και κατανόησή του, κατόρθωσα να ολοκληρώσω τη διπλωματική μου έρευνα και συγγραφή. Στο κείμενο των ευχαριστιών μου δε θα ήθελα να παραλείψω την κυρία Τζίνα Ιωαννίτου, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Maine, η καθοδήγηση της οποίας ήταν πολύτιμη για την επιλογή θέματος και τη δημιουργία των ερωτηματολογίων. Ένα μεγάλο μέρος της βιβλιογραφικής έρευνας στηρίχτηκε σε υλικό το οποίο είναι διαθέσιμο στον ευρωπαϊκό φορέα πρόσβασης, ενημέρωσης και συμμετοχής Maison de l Europe de Paris. Με τη συμβολή της κυρίας Νolwenn Gourmelen (Coordinatrice de Faîtes l Europe- Responsable du club Erasmus), συγκέντρωσα υλικό για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ μου παρείχε μία σειρά από βιβλία και εγχειρίδια, στα οποία στηρίχτηκα για να καταγράψω το θεωρητικό πλαίσιο της εργασίας. Ανεκτίμητη ήταν η βοήθεια του κυρίου Lionel Blondeau (Directeur- Collège les Mûriers), καθώς με δική του εισήγηση απευθύνθηκα σε σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στο Le Mans 1, προκειμένου να συγκεντρώσω τα ερωτηματολόγια και να καταγράψω το ερευνητικό πλαίσιο της εργασίας. Ως επακόλουθο, ευχαριστώ τους διευθυντές των σχολείων: κύριο Grégoire Laguerie (Collège Saint-Julien), κυρία Bernadette Boisnard (Collège Saint-Benoît Maupertius), κύριο Philippe Gonin (Collège Saint-Joseph), 1 Το Le Mans είναι πόλη στη βορειοδυτική Γαλλία και πρωτεύουσα της επαρχίας του Maine

9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ κυρία Elisabeth Breton (Collège Saint-Louis), κυρία Brigitte Salmon (Ecole Notre-Dame), κυρία Véronique Seiliez (Ecole Sainte Anne/Sainte-Croix), κύριο Daniel Pretto (Ecole Notre-Dame- Saint-Joseph) στην κοινότητα Fresnay sur Sarthe 2 και αντίστοιχα όλους τους εκπαιδευτικούς των σχολείων για τη θετική στάση τους και τη συνεργατική διάθεση που μου επέδειξαν. Επίσης, εκτιμώ ιδιαίτερα τη φιλική στάση και την αποδοχή όλων των διευθυντών και των εκπαιδευτικών στα ελληνικά σχολεία της Πτολεμαΐδας: κύριο Αναστάσιο Δώδο (4 ο Δημοτικό Σχολείο), κύριο Ζήση Γκαργκάλα (5 ο Δημοτικό Σχολείο), κύριο Στέργιο Γκόγκο (1 ο Γυμνάσιο Σχολείο), κύριο Θεοδόσιο Βόιτσε (3 ο Γυμνάσιο Σχολείο), κυρία Ελένη Βασιλείου (5 ο Γυμνάσιο Σχολείο) και της Θεσσαλονίκης: κύριο Στέργιο Παπαδόπουλο (6 Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο του δήμου Ελευθερίου-Κορδελιού). Ένα άτομο στο οποίο οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ για την συμπαράσταση και την ηθική υποστήριξη καθ όλη τη διάρκεια παραμονής μου στο Le Mans, είναι η κυρία Marie- Hélène Jouvin. Τέλος, δε θα ήθελα να παραλείψω την οικογένεια μου, που με στήριξε σε αυτήν τη θετική δοκιμασία και ενίσχυσε τις προσπάθειές μου να διεκπαιρεώσω αυτό το κομμάτι για τη γνωστική και εκπαιδευτική μου κατάρτιση. 2 Η γαλλική κοινότητα Freasnay-sur-Sarthe βρίσκεται στη βορειοδυτική Γαλλία

10 Εισαγωγή Η εργασία είναι χωρισμένη σε δύο πλαίσια (θεωρητικό, ερευνητικό), καθένα από τα οποία απαρτίζεται από επιμέρους κεφάλαια και υποενότητες. Το θεωρητικό πλαίσιο περιλαμβάνει τέσσερα (4) κεφάλαια: Κεφάλαιο 1: το κεφάλαιο αυτό κάνει άμεση αναφορά στη δημιουργία της Ε.Ε. Οι επιμέρους ενότητες μας δίνουν ιστορικές πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες, που υπογράφτηκαν για τη δημιουργία και την ισχυροποίηση της (1.1), τα κράτη-μέλη που την απαρτίζουν (1.2) και τις επίσημες γλώσσες που μιλούν οι χώρες της (1.3). Μία επιμέρους υποενότητα αναφέρεται στην πολυγλωσσία (1.3.1), λέξη-κλειδί στην οποία θα στηριχτούμε για να αναπτύξουμε τη θεωρία και την έρευνα μας. Κεφάλαιο 2: στο κεφάλαιο αυτό αρχίζουμε πλέον να επικεντρωνόμαστε στο θέμα της εργασίας, που είναι οι γλωσσικοί στόχοι στην Ε.Ε. Οι επιμέρους ενότητες αναλύουν τους τρεις γλωσσικούς στόχους που θέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναφορικά με το φαινόμενο της πολυγλωσσίας στην Ευρώπη: 1) Η σημασία της εκπαίδευσης, (2.1) 2) Η διά βίου μάθηση ξένων γλωσσών (2.2) και 3) Η γνώση δύο ξένων γλωσσών, εκτός από τη μητρική (2.3). Στην ενότητα (2.4) διερευνούμε, βασισμένοι σε στατιστικά στοιχεία και σχετικές έρευνες, κατά πόσο μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει πραγματοποιήσει τον στόχο της «Όλοι οι πολίτες στην Ε.Ε πρέπει να έχουν αναπτύξει γλωσσικές δεξιότητες σε τουλάχιστον δύο γλώσσες». Κεφάλαιο 3: το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται στην ξένη γλώσσα που έχει τους περισσότερους ομιλητές στην Ε.Ε. Όπως αποδεικνύεται από σχετικές έρευνες, τα αγγλικά είναι η πιο ευρέως διαδεδομένη ξένη γλώσσα μέσα στην Ε.Ε. Στις ενότητες που ακολουθούν αναφέρονται οι λόγοι ανάδειξής της ως Lingua Franca (3.1) και επιλογής της γλώσσας αυτής τόσο από τους πολίτες στην Ε.Ε (3.2), όσο και από τους μαθητές στην εκπαίδευση (3.3). Κεφάλαιο 4: η εκπαίδευση στη Ε.Ε αποτελεί το μόνο φορέα πραγματοποίησης των γλωσσικών στόχων, που θέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στο κεφάλαιο αυτό αριθμούνται τα πλεονεκτήματα που απορρέουν με τη γνώση μιας ξένης γλώσσας (4.1) καθώς και οι εκπαιδευτικοί στόχοι για τη διδασκαλία της ξένης γλώσσας (4.2). Στην ενότητα (4.3)

11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ εξετάζουμε το εκπαιδευτικό σύστημα και τις βαθμίδες εκπαίδευσης στην Ελλάδα και τη Γαλλία (4.4). Στις επιμέρους υποενότητες διερευνούμε τη θέση της αγγλικής γλώσσας, ως πρώτη (βασική/υποχρεωτική) γλώσσα στα εκπαιδευτικά συστήματα της Ελλάδας (4.3.1) και της Γαλλίας (4.4.1), ενώ παράλληλα μαθαίνουμε πληροφορίες για τις ώρες που διδάσκεται, τη διδακτέα ύλη, τα σχολικά βιβλία και τον εκπαιδευτικό στόχο ως προς την εκμάθησή της και στις δύο χώρες. Το ερευνητικό πλαίσιο περιλαμβάνει τρία (3) κεφάλαια: Κεφάλαιο 5: το κεφάλαιο αυτό μας δίνει πληροφορίες σχετικά με τα βασικά χαρακτηριστικά της έρευνας (5.1): το θέμα (5.1.1), τον τόπο και τον χρόνο που πραγματοποιήθηκε η έρευνα (5.1.2) Κεφάλαιο 6: στο κεφάλαιο αυτό αναλύεται η μεθοδολογία της έρευνας, ενώ στην υποενότητα (6.1) παραθέτουμε το ερωτηματολόγιο της εκάστοτε χώρας Κεφάλαιο 7: το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται στο δείγμα και χωρίζεται σε υποενότητες σχετικά με τη δειγματοληψία (7.1), τα χαρακτηριστικά του δείγματος (7.2) και τις απαντήσεις σε ερωτήσεις του ερωτηματολογίου (7.3). Οι απαντήσεις αφορούν και στις δύο χώρες Ελλάδα (7.3.1) Γαλλία (7.3.2). Κεφάλαιο 8: Στο κεφάλαιο αυτό καταγράφω τα γενικά συμπεράσματα της θεωρητικής και ερευνητικής έρευνας

12 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Résumé du memoir En 2005 j ai réalisé mon rêve d enfance d étudier l anglais à la section Lettres Anglaises de l Université Aristote de Thessalonique. Pendant mes études j ai appris à réfléchir et fonctionner en anglais. En j ai eu l occasion de suivre des cours postuniversitaires dans le cadre de l préparation de mon Master II, avec titre «M2 Pro-Diplu-PoLi: Didactique du Plurilinguisme et Politiques Linguistiques Educatives» en France. Mon séjour en France fut un vrai défi qui a formé ma personnalité et mes choix futurs. Je me sens profondément obligée et reconnaissante envers tous ceux qui m ont aidée et ont contribué à cette expérience positive. Plus en détail, j ai suivi des cours sur Patrimoine littéraire mondial pour l enfance, Sociolinguistique et enfant bilingue, Contact des langues et situations dans les Balkans, Interaction et acquisition des langues, Méthodologie de recherche en éducation, Politiques linguistiques éducatives. Tous ces cours avaient une approche et des buts très clairs. «L éveil aux langues» était le centre et le but dans la théorie, l action et la recherche. D ailleurs, le but de ces études était de créer une attitude positive, envers toutes les langues et les cultures, d un côté dans la société scolaire, mais de l autre, de rendre sensibles et former les futurs pédagogues-enseignants. Les raisons du choix du thème de cette étude avec titre «Objectifs Linguistiques dans l union européenne: l anglais comme langue étrangère dans l enseignement en Grèce et en France» ont été personnelles mais en rapport avec le programme de préparation du Master II. Mon critère primordial a été d étudier le statut de la langue anglaise dans le système d enseignement grec et français. J ai entrepris aussi de chercher le degré de réussite des objectifs de l UE. J ai recueilli des indices et des statistiques pour contribuer le mieux possible au développement de notre système d enseignement dans le cadre des défis européens. Sur ce point il faudrait souligner que mon étude est divisée en deux grandes parties (théorique et celle de recherche) dont chacune comprend des chapitres et petites unités. Sur le plan théorique nous avons quatre chapitres parmi lesquels :

13 ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Le chapitre 3 se réfère à l Union Européenne, sa création, les langues parlées et le multilinguisme. - Dans le chapitre 4 on se concentre sur les objectifs linguistiques de l UE, leur importance et le degré de reussite. - Le chapitre 5 se réfère à la langue avec les locuteurs les plus nombreux, c est-àdire l anglais et les raisons de son choix. - Au chapitre 6 on mentionne les privilèges de la connaissance d une langue étrangère et plus particulièrement le statut de l anglais dans le système d enseignement grec et français. En ce qui concerne la partie de recherche, elle comprend trois chapitres, celui des caractéristiques de la recherche, la méthodologie, les questionnaires dans chaque pays, avant d arriver aux conclusions générales. Les langues officielles de l UE sont 24 et on y fait tout effort pour protéger le multilinguisme et l apprentissage des langues étrangères, ce qui constitue une qualité. Il est de grande importance de souligner dans cette étude les privilèges du multilinguisme et renforcer l idée que l UE est une institution qui promeut l idéal d une communauté multiplexe. Force est de constater les objectifs de l UE sont trois : a) L importance de l enseignement b) La formation continue de l apprentissage des langues étrangères du plus bas âge. c) Objectif de longs termes pour tous les citoyens de l UE de parler deux langues étrangères à part la maternelle. Un haut niveau d instruction est la clef pour le soutient du développement économique alors qu au niveau personnel il diminue le risque du chômage. Sur cela il y a de grande différence au sein des pays de l UE. L Europe a bien fondé sa stratégie dans ce domaine pour fournir à ses citoyens le savoirfaire et les qualités pour répondre aux besoins et à la concurrence mondiale. En ce qui concerne la formation continue au domaine de l apprentissage des langues étrangères, le Sommet de Barcelone a demandé l enseignement d au moins deux langues étrangères de tres jeune âge

14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Dans ce cadre, la Commission Européenne s est engagée de développer des politiques pour réaliser ses objectifs, une chose qui demande une restructuration du système d enseignement des états-membres. Plusieurs programmes ont été planifiés, approuvés et réalisés dans ce but, à travers lesquels l UE essaie de venir plus près des besoins de ses citoyens. Quant à l objectif de l UE que tous ses citoyens parlent au moins deux langues étrangères, donne le privilège du multilinguisme qui est un facteur d augmentation de la compétitivité économique et cet apprentissage doit avoir lieu à un très jeune âge. Nous voyons donc que les trois objectifs de l UE sont très liés entre eux et qu il y a le besoin de renforcer l idée de l unité européenne ou chaque citoyen peut acquérir des qualités pratiques à au moins deux autres langues étrangères. N oublions pas qu il y a un grand pourcentage d Européens qui ne connait aucune autre langue à part sa maternelle. Cette constatation nous amène à remarquer que cet objectif de l UE ne représente de vrais résultats mais continue à être potentiel et à longs termes. Malgré ce fait la majorité des citoyens connait bien une langue étrangère, l anglais en l occurrence, suivi par le français et l allemand. Plusieurs facteurs contribuent à ce choix. La disparition des frontières, la libre circulation des biens et des hommes, la création du marché commun, la monnaie commune, sont entre autres des paramètres qui définissent cette augmentation d usage et d enseignement de la langue anglaise. Sans oublier de mentionner des raisons historiques qui ont à faire avec la tactique impérialiste de la Grande Bretagne. L anglais constitue la Lingua Franca, pas seulement au niveau européen mais mondial aussi. Ce qui nous concerne dans cette étude est d examiner le pourquoi de ce choix. D après des recherches l anglais se trouve au premier rang des préférences des Européens avec une grande différence par rapport aux autres langues. Donc, il est clair : L anglais est considéré par les Européens comme la langue la plus utile. Il représente la langue de communication, d accès et d actualité. Outre cella l usage de l anglais couvre plusieurs secteurs de la vie quotidienne et constitue un outil nécessaire d information et divertissement (internet). D ailleurs l anglais est la première langue étrangère que les élèves apprennent à l enseignement obligatoire. En fait, des trois langues étrangères obligatoires aux pays- membres

15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ de l UE, l anglais gagne la première place au moins au primaire. On observe le même phénomène au niveau secondaire aussi. En Septembre 2008 la Commission Européenne a annoncé l étude «Multilinguisme, un privilège pour l Europe et un engagement commun», dans le cadre de laquelle ont été étudiés, le rôle des langues dans une société multiculturelle et les compétences linguistiques pour un placement professionnel. Les dernières années plusieurs pays européens ont introduit des réformes qui promeuvent l apprentissage des langues étrangères à un très jeune âge, malgré le fait que le nombre des heures d enseignement n a pas vraiment progressé dans le programme scolaire. L usage étendu de la langue étrangère dans la classe par les enseignants et les enseignés est nécessaire pour la meilleure acquisition de celle-ci. Pourtant les programmes d études des douze pays proposent de donner priorité au développement des compétences communicatives (compréhension et expression orale) à l enseignement des langues étrangères. D autre part les directives officielles définissent qu à la fin de l éducation générale obligatoire, il faut comme moindre niveau d acquisition de la première langue étrangère le niveau entre A2 et B1, alors que pour la deuxième le niveau entre A1 et B1 d après le Cadre Européen Commun de Référence. De surcroît, un autre objectif éducatif est l évaluation des compétences linguistiques par les élèves basée sur le Portfolio Européen des Langues qui constitue l acquisition de l élève. Cet outil favorise entre autres la mobilité dans l Europe, donnant des informations sur les compétences linguistiques et multiculturelles de chaque citoyen, fondé sur des éléments comparatifs internationaux. Enfin, le portfolio informe les enseignants sur les besoins et la motivation de leurs élèves quant à l apprentissage des langues dans l école et hors de celle-ci. Passons actuellement à l enseignement de l anglais comme première langue étrangère fondamentale au système d éducation obligatoire grec. En effet l anglais constitue la première langue étrangère obligatoire à l école primaire (trois heures par semaine), ou les enseignants sont obligés de suivre les programmes analytiques d études, adaptés à leur classe et basés sur des activités et des projets de travail

16 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Au système d enseignement secondaire, l anglais continue à être la première langue étrangère fondamentale avec une certaine autonomie du professeur qui adpate sa méthode aux compétences des élèves. Par contre, il faudrait remarquer qu au système éducatif français, il n y a pas de langue concrète qui soit obligatoire comme langue étrangère. Les élèves peuvent choisir parmi différentes langues. Il paraît, d après des statistiques que les élèves du collège choisissent d apprendre l anglais dans leur grande majorité. Les heures d apprentissage par semaine dans le programme scolaire sont bien plus nombreusues qu au système grec (de neuf à onze heures dans le primaire et de quatre à trois heures dans le secondaire). En se qui concerne les manuels, les enseignants reçoivent différentes propositions de maisons d éditions et choisissent sur conseil du consul scolaire. Tout cela constitue la première partie de notre étude, la théorique. Si on voulait passer alors à la deuxième partie (le cadre de recherche) on trouverait d abord le thème de la recherche «L anglais en tant que première langue étrangère à l éducation» des sujets comme l utilité de l anglais à l école, la méthode de l enseignement, les objectifs linguistiques, l évaluation de l infrastructure scolaire, ainsi que du matériel éducatif nous aident beaucoup à comprendre la valorisation de l anglais dans la classe. Il serait utile de remarquer que la recherche a été effectuée a des écoles primaires et secondaires à des régions de la France (Le Mans) et de la Grèce. La méthodologie suivie n échappe pas aux normes de la science statistique, dont les résultats se présentent à l aide du paquet statistique SPSS 20.0, avec des tableaux, des schémas et des diagrammes suivis par du matériel illustré et des recherches. Notre outil est avant tout le questionnaire, adressé à des enseignants des écoles grecques et françaises, rédigé bien sûr à la langue officielle de chaque pays. Il s agit des questions de type ouvert ou non et les réponses sont anonymes. On a posé la question si on considère l enseignement de la langue anglaise à l école depuis indispensable jusqu à inutile. On a voulu connaître la façon d enseigner l anglais. On a interrogé sur les objectifs les plus importants à atteindre dans l année scolaire. On a demandé si l enseignant choisit tout seul les manuels scolaires et les matériaux pédagogiques et sur quels critères. On a eu des réponses sur l évaluation de l apprentissage d el anglais selon les matériaux éducatifs offerts

17 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Aussi a-t-on posé la question sur l infrastructure scolaire et son rôle pour un apprentissage efficace. On a demandé aux enseignants de proposer un changement ou innovation qu ils souhaiteraient pour des meilleurs résultats. Notre échantillon présente quelques caractéristiques d âge, de sexe, de niveau d études, de motivation pour l enseignement de l anglais. Sur ce point Il y a des résultats communs dans les deux pays (la grande majorité des enseignants sont es femmes de plus de 36 ans, d un niveau d études supérieur). Au contraire, on observe quelques différences en ce qui concerne la motivation de leur choix. Ce qui motive l enseignant français, s est le contact avec l élève dans les besoins et les particularités définissent la méthode d enseignement dans la classe. D autre part les enseignants grecs font plutôt attention à la sensibilisation linguistique des élèves cultivant dans la classe un climat de privilège pour ceux qui è travers l apprentissage de l anglais vont obtenir comme un «passeport» au cas où il faudrait un jour quitter le pays pour un meilleur avénir. L analyse des données nous a amenés à quelques conclusions : - L utilité de l enseignement de l anglais est considérée nécessaire et cela pour des raisons d évolution professionnelle ou de recherche d un post. Il est annoté qu un grand pourcentage le considère comme nécessaire puisqu il s agit de Lingua Franca. - En se qui concerne l évaluation du processus éducatif, nous remarquons qu un bon pourcentage le considère comme incomplet, dépassé ou dépendant du système éducatif. Très peux nombreux sont es enseignants satisfaits (ils prennent en compte le manque d infrastructure matérielle ou d autre considèrent l enseignement trop traditionnel devant être actualisé). Considérant comme objectif fondamental de l enseignement scolaire l apprentissage, nous nous rendons compte que le rôle de l enseignant est catalyseur. - Quant aux objectifs à atteindre pendant l année scolaire nous observons que le plus important est la production de l expression orale. Étant donné que les compétences linguistiques constituent aussi un objectif de l UE, la capacité de comprendre et communiquer dans plus d une langue est une compétence utile pour la vie de tous les citoyens européens, parce qu elle leur donne la possibilité de profiter de la liberté de travailler ou faire des études dans un autre état-membre. - À la question comment sont choisis les manuels et le matériel pédagogique, un bon pourcentage précise qu il choisit sur sa propre initiative. Cependant les réponses des

18 ΕΙΣΑΓΩΓΗ enseignants grecs divergent beaucoup sur ce point, étant donné que la sélection des manuels scolaires se fait au niveau du Ministère de l Éducation Nationale. Il serait valable de mentionner que plus de trois quarts des questionnés sont satisfaits de l image générale de l apprentissage de l anglais, malgré le manque des infrastructures convenables dont ils proposent l amélioration. (tableaux interactifs, technologie etc.). En parallèle, dans le cadre d un changement innovateur, on propose l augmentation du nombre des heures d enseignement d anglais. En effet, les deux ou trois heures par semaine est un temps minimum pour accomplir l apprentissage et que les élèves arrivent à des compétences linguistiques développées. En plus, il serait envisageable de créer des classes avec peu d élèves, prennant en compte le niveau de ceux-ci. Enfin, les enseignants soulignent l importance des programmes éducatifs d echanges, comme Comenius, pour le rétablissement de la qualité de l enseignement. L analyse des données provenant de France a abouti à des résultats précis aussi : À propos de l utilité de l enseignement de la langue anglaise, on a observé qu un grand pourcentage le trouve indispensable. On considère l anglais comme une langue internationale, qu il s agit d une «fenêtre ouverte» au monde, imposée par la mondialisation. Cependant les enseignants français évitent de l appeler Lingua Franca, quelque chose qui nous amène à imaginer le prestige de langue dans la société française et en même temps comprend des informations sur le statut de la langue. Par la suite, selon les réponses aux questionnaires, on remarque que les enseignants considèrent l enseignement de l anglais à l école comme incomplet et souhaitent une plus grande importance de nouvelle technologie. D autre part il y a un petit taux qui se présente assez satisfait et trouve l enseignement actuel. Quant aux objectifs à atteindre pendant l année scolaire on se concentre surtout à l expression orale et après écrite. En effet les enseignants français prêtent surtout attention au développement des compétences linguistiques communicatives. L initiative au choix du manuel scolaire joue aussi un grand rôle sur les propositions des maisons d édition. Justement sur le matériel d enseignement offert aux élèves, les enseignants se montrent plutôt satisfaits, ainsi que par les infrastructures scolaires. On note quand même qu il y a toujours des possibilités d amélioration

19 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Le résultat général qui émane, indique que la grande majorité des enseignants demandent une meilleure infrastructure qui va mieux influencer l enseignement de l anglais. Une innovation et un changement que les enseignants souhaiteraient serait l augmentation des heures d enseignement (neuf à dix au primaire, trois à quatre au secondaire) pour que l exposition des élèves à l anglais soit plus satisfaisante. Avec cela on demande des classes de petits groupes d après le niveau de connaissances. Mais le point sur lequel les enseignants français sont particulièrement sensibles, c est les programmes d échanges dans les pays de l UE, considérant qu il s agit du moyen qui renforcera et améliorera la qualité d enseignement, permettant aux élèves de venir en contact avec d autres langues et cultures et trouver une motivation à l apprentissage des langues étrangères. Enfin, il y a des réponses qui ne pourraient pas être classées aux catégories essentielles et concernent surtout l enseignement d autres sujets cognitifs en anglais ou le dialogue avec des locuteurs natifs. Conclusions générales L Union Européenne est fondée sur le principe de «l union dans la différence» : Des cultures différentes, des mœurs et coutumes différents, des convictions et langues différentes. Au delà des 24 langues officielles de l Union, il y en a encore presque 60 autochtones et un nombre de langues non autochtones qui sont parlées par les minorités des immigrés. C est exactement cette polymorphie qui rend l Europe ce qu elle est : Non pas un «creuset» dans lequel les différences s éteignent mis plutôt une maison commune dans laquelle la polymorphie est appréciée et ou les plusieurs langues maternelles constituent une source d enrichissement et un pont de solidarité et intercompréhension. La langue est l expression la plus directe de culture, c est l élément qui nous attribue notre qualité en tant qu homme, qui donne à chacun de nous une sensation d identité. D ailleurs l Article 22 de la Carte des Droits Fondamentaux de l Union Européenne, définit que l Union respecte la polymorphie culturelle, religieuse et linguistique. L Article 21 interdit les distinctions à cause de différents facteurs, parmi lesquels est la langue. Le respect de la polymorphie linguistique avec le respect de l individu, l attitude très ouverte envers d autres cultures, la tolérance et l accueil des autres constituent la valeur fondamentale de L Union Européenne

20 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Alors, l action de l Union Européenne et de ses états-membres pour la protection du multilinguisme a un retentissement direct à la vie de chaque citoyen. Le multilinguisme est le centre des valeurs de l UE. Comme on a déjà mentionné avec le terme «multilinguisme» on signifie la compétence d un individu de manier plusieurs langues, mais aussi la coexistence de différentes communes linguistiques dans une région géographique. Dans cette étude le terme est utilisé pour décrire le nouveau secteur politique de la Commission, qui favorise la création d un climat favorable pour l expression complète de toutes les langues et l épanouissement de l enseignement et l apprentissage d une variété de langues. La politique de multilinguisme de la Commission a trois objectifs : 1. Encourager l apprentissage de langue et promouvoir la polymorphie à la société 2. Promouvoir une politique saine multilinguistique et 3. Dispenser à ses citoyens un accès à la législation, aux procédures et aux informations de l Union Européenne. Pour réaliser ces objectifs, la Commission met trois défis linguistiques dans un rêve unique que «chaque citoyen européen connaisse deux langues étrangères à part sa maternelle». Tout d abord l importance de l enseignement est le catalyseur puisqu il constitue le seul canal pour l apprentissage des langues étrangères, visant au développement des compétences cognitives et l adoption d une attitude positive envers des cultures et mentalités d autres hommes. Un des objectifs de la stratégie de développement Europe 2020 est que le 40% des individus de ans aient un haut niveau de formation (enseignement supérieur) jusqu à l an En suite, la formation continue au domaine des langues étrangères, dès l enfance précoce constitue l objectif à long terme que les chefs d états-membres et de gouvernements de l UE ont demandé à leur sommet, en Mars 2002, à Barcelone. Le pourcentage d élèves du primaire qui apprennent une langue étrangère augmente. Pourtant le nombre moyen des langues étrangères enseignées à l enseignement secondaire diverge encore assez de l objectif de Barcelone. Cela a comme résultat que la sortie de l enseignement obligatoire ne coïncide pas avec la connaissance de deux ou plusieurs langues étrangères d un jeune âge. Enfin, la connaissance de deux langues étrangères à part la maternelle, constitue le dernier objectif. Cependant, comme il est déjà prouvé au chap. 2.4, un grand pourcentage de citoyens européens a acquis très peu ou pas du tout une deuxième langue étrangère et cela a

21 ΕΙΣΑΓΩΓΗ comme résultat que le multilinguisme soit considéré comme potentiel, réalisable à long terme. À travers des programmes et actions (Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci), l UE entreprend de venir plus près au citoyen européen et dans des délais voulus d augmenter le multilinguisme individuellement afin que chaque citoyen ait des compétences pratiques de manier au moins deux langues étrangères à part sa maternelle. En plus, l expression «apprentissage d une langue étrangère» tend de plus en plus à prendre le sens tout simplement «apprentissage de l anglais». En effet l anglais est la langue étrangère qui a les locuteurs les plus nombreux dans l UE avec in pourcentage de 38% «chap.3). Les raisons qui le rendent langue la plus amplement parlée dans les frontières de l UE sont dues à sa caractéristique comme Lingua Franca, c est-à-dire une langue d une grande force commerciale et politique à un niveau mondial (chap. 3.1). D ailleurs, l anglais est considéré par plusieurs citoyens de l UE comme la langue la plus utile qu ils doivent connaitre, puisqu elle couvre plusieurs secteurs et aspects de la vie quotidienne et constitue un outil indispensable d accès, information, communication et divertissement (chap. 3.2). De ce fait, il s agit de la première langue étrangère enseignée aux écoles primaires et secondaires de l enseignement obligatoire de l UE (chap.3.3) dans le but que tous les élèves qui sortent, aient acquis des compétences linguistiques, communicatives d après le Cadre Européen Commun de Référence pour les Langues. En ce qui concerne le système de l enseignement de la Grèce, l apprentissage obligatoire de la première langue étrangère commence à l âge de 8 ans. Comme première langue étrangère è l enseignement obligatoire est définie l anglais (chap.4.3.1). Selon les avis des enseignants (97,5%), l enseignement de l anglais à l école comme langue étrangère est considéré nécessaire pour des raisons d évolution ou de placement professionnel dans l avenir. Les enseignants grecs reconnaissent aussi sa caractéristique comme Lingua Franca et, considérant la manière d enseigner l anglais comme incomplète, ils proposent sa modernisation, le développement de l infrastructure matérielle et technique, l augmentation des heures d enseignement et la formation de petits groupes d élèves avec critère la compétence linguistique et le niveau cognitif des élèves. En plus, Ils mettent l accent sur les programmes d échanges dans le but d une revalorisation de la qualité de l enseignement à travers des échanges multiculturels et des expériences éducatives (chap ). Il faudrait souligner aussi que l objectif du multilinguisme d un âge précoce dans le système d enseignement grec reste irréalisable du fait

22 ΕΙΣΑΓΩΓΗ que tous les élèves qui sortent de l enseignement obligatoire n ont pas développé les compétences-objectifs (niveau B1), défini par le Cadre Européen Commun de Référence pour les Langues à au moins deux langues à part la maternelle. On voit donc que les objectifs linguistiques de la Commission Européenne n ont pas encore réussi en Grèce. Le système éducatif français définit l enseignement de la première langue étrangère à l âge de 7 ans et il n y a pas de langue étrangère obligatoire. Mais, comme il est prouvé (schéma 6, chap. 3.3.) l anglais est la première langue étrangère que les élèves choisissent au plus grand pourcentage au système primaire et secondaire. Les enseignants (76%) aux écoles françaises considèrent l enseignement de l anglais indispensable comme il est une langue internationale (33,3%) et caractérisent son enseignement comme incomplet. La grande majorité des enseignants (82%) ne considèrent pas les infrastructures comme couvrantes les besoins éducatifs et cognitifs et cela influence l image de l apprentissage de l anglais. Ils soulignent donc le besoin d augmentation des horaires scolaires dans le programme hebdomadaire, la création de petits groupes (10-15 personnes) d après le niveau cognitif et les compétences des élèves. Ainsi que des programmes d échanges (chap.7.3.2). L enseignement en France ne dispense pas les compétences linguistiques (niveau-objectif B1), défini par le Cadre Commun pour les Langues è ses élèves qui sortent du système d enseignement obligatoire. Malgré tout cela, le phénomène de l enseignement multilinguistique promeut l apprentissage de plusieurs langues étrangères. Comme il est clair aux tableaux (sch. 6,7), les élèves en France apprennent d autres langues aussi, l allemand, l espagnol et l italien comme langues étrangères à un grand pourcentage puisque les pays de ces langues ont des frontières avec la France. Il est important à ce point de faire une comparaison entre les deux systèmes éducatifs en vue de voir le statut et la valeur de l anglais en Grèce et en France. Les enseignants grecs reconnaissent son utilité et l appellent Lingua Franca alors que les français évitent cette caractérisation et se limitent au terme «langue internationale» en insistant sur la force du français au niveau mondial. En bref, les objectifs linguistiques de l Inion Européenne restent toujours potentiels, réalisables à long terme

23 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ-ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 1. Η Ευρωπαϊκή Ένωση 1.1 Η δημιουργία της Ε.Ε.: Ιστορική αναδρομή Στις 7 Φεβρουαρίου του 1992, υπογράφεται στο Μάαστριχτ, η συνθήκη 3 για την Ευρωπαϊκή Ένωση 4. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα ορόσημα στην ιστορία της Ευρώπης, με το οποίο θεσπίζονται σαφείς κανόνες για θέματα που αφορούν στην οικονομία, στην πολιτική, στην εκπαίδευση, στην άμυνα και στην ασφάλεια των χωρών-μελών. Σύμφωνα με αυτήν τη συνθήκη, η «Ευρωπαϊκή Κοινότητα 5» μετονομάζεται επίσημα σε Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρείται ως η ισχυρότερη ένωση κρατών στην παγκόσμια ιστορία με επιδιώξεις οικονομικού, πολιτικού, κοινωνικού και πολιτιστικού περιεχομένου. Έχει εισάγει ένα μοναδικό θεσμικό σύστημα, το οποίο λειτουργεί ως ακρογωνιαίος λίθος του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Τα κράτη-μέλη της έχουν θεσπίσει κοινά θεσμικά όργανα στα οποία εκχωρούν ορισμένες εξουσίες τους για να μπορούν να λαμβάνονται δημοκρατικές αποφάσεις κοινού ενδιαφέροντος. Τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε περιλαμβάνουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο. Η έδρα των οργάνων αυτών βρίσκεται στις Βρυξέλλες (Βέλγιο). Αρκετές συνεδριάσεις διεξάγονται στο Στρασβούργο (Γαλλία) και το Λουξεμβούργο (Λουξεμβούργο). 3 Βλ. 4 Τα στοιχεία είναι διαθέσιμα από τον ιστότοπο της Ε.Ε. Βλ. 5 Η συνθήκη της ΕΟΚ, η οποία υπεγράφη στη Ρώμη την 1η Ιανουαρίου 1958, συνενώνει έξι ευρωπαϊκά κράτη (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία) σε μία Κοινότητα, που έχει ως αποστολή την ολοκλήρωση, μέσω της προώθησης εμπορικών συναλλαγών, με στόχο την οικονομική ανάπτυξη. Βλ

24 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Στις 17 Δεκεμβρίου του 2007 υπογράφεται η Συνθήκη της Λισσαβόνας 6, η οποία τροποποιεί τις προηγούμενες Συνθήκες. Στόχος της είναι να καταστήσει την Ε.Ε πιο δημοκρατική, αποτελεσματική, διαφανή και συνεπώς ικανή να αντιμετωπίσει τις παγκόσμιες προκλήσεις. Η Συνθήκη της Λισσαβόνας τίθεται σε ισχύ την 1 η Δεκεμβρίου του Τον Σεπτέμβριο του 2008 σοβαρή χρηματοπιστωτική κρίση πλήττει την παγκόσμια οικονομία και κατ επέκταση όλους τους τομείς. Οι συνέπειες της κρίσης είναι ποικίλες και συνεπώς η ανάγκη για στενότερη οικονομική συνεργασία μεταξύ των χωρών της Ε.Ε θεωρείται επιβεβλημένη. Τα κράτη-μέλη βρίσκονται αντιμέτωπα με μία νέα πραγματικότητα, που διχάζεται από αποσχιστικές τάσεις και την ευθύνη επαναπροσδιορισμού των αρχικών στόχων, για μια Ευρώπη ενότητας και αλληλεγύης. 1.2 Κράτη-μέλη Την Ευρωπαϊκή Ένωση πλέον συγκροτούν 28 κράτη-μέλη 7, με την προσχώρηση της Κροατίας την 1 η Ιουλίου του Η Ε.Ε θα εξακολουθήσει να μεγαλώνει καθώς ολοένα και περισσότερες χώρες ενδιαφέρονται να προσχωρήσουν σε αυτήν. Οι χώρες αυτές διακρίνονται στις υποψήφιες χώρες και στις δυνάμει υποψήφιες χώρες. Οι υποψήφιες χώρες βρίσκονται ήδη στο στάδιο της μεταφοράς (ή αλλιώς της ενσωμάτωσης), ενώ οι δυνάμει υποψήφιες χώρες δεν πληρούν ακόμη τους όρους προσχώρησης στην Ε.Ε. Η προσχώρηση μιας χώρας στην Ε.Ε είναι μια περίπλοκη διαδικασία που απαιτεί χρόνο. Οι αιτούσες χώρες πρέπει να πληρούν τους όρους προσχώρησης και να εφαρμόσουν τους κανόνες της σε όλους τους τομείς. Κάθε χώρα που πληρεί τους όρους προσχώρησης μπορεί να υποβάλει αίτηση. Οι όροι αυτοί είναι γνωστοί ως κριτήρια της Κοπεγχάγης και περιλαμβάνουν την 6 Βλ. 7 Τα 28 κράτη μέλη της Ε.Ε είναι: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Τσεχική Δημοκρατία, Ελλάδα, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία, Φιλανδία. Βλ

25 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ οικονομία της ελεύθερης αγοράς, το σταθερό δημοκρατικό πολίτευμα, το κράτος δικαίου, καθώς και την αποδοχή του συνόλου της νομοθεσίας της Ε.Ε, συμπεριλαμβανομένου του ευρώ 8. Οι πολίτες των κρατών μελών της Ε.Ε είναι παράλληλα και πολίτες της Ένωσης: μπορούν, μεταξύ άλλων, να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στο έδαφός των κρατών μελών. Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα είναι η κατάργηση των συνόρων στην ενωμένη Ευρώπη, με τη Συμφωνία Schengen 9. Η ελεύθερη μετακίνηση των ευρωπαίων πολιτών, εντός των συνόρων της, έδωσε ευκαιρίες οικονομικής συνεργασίας, δημιουργώντας μια τεράστια ενιαία εσωτερική αγορά 500 εκατομμυρίων ανθρώπων. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Ε.Ε. έχει εξελιχθεί σε έναν ενιαίο χώρο στον οποίο οι άνθρωποι, τα εμπορεύματα, οι υπηρεσίες, τα χρήματα μπορούν να κυκλοφορούν με μεγάλη ελευθερία. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε πολίτης της Ε.Ε. έχει δικαίωμα να ζει, να εργάζεται, να σπουδάζει και να συνταξιοδοτείται σε οποιαδήποτε χώρα της Ένωσης που εκείνος θα επιλέξει. Καθώς κορυφώνονται οι χρηματοπιστωτικές και οικονομικές προκλήσεις σε παγκόσμια κλίμακα, η ανάγκη για ενότητα, συνεργασία και επιστημονική κατάρτιση θα καταστήσει τα κράτη-μέλη πιο ισχυρά και ανταγωνιστικά ώστε να εισέλθουν στις αναδυόμενες οικονομίες και να διαφυλάξουν το μέλλον των πολιτών τους. Απώτερος στόχος είναι η Ευρώπη να δημιουργήσει τις θέσεις απασχόλησης που είναι αναγκαίες για μια δυναμική κοινωνία, βασισμένη στη γνώση. Για να γίνει αυτό, απαιτούνται επενδύσεις στην εκπαίδευση, στις επιστήμες και σε πολιτικές απασχόλησης που συμβαδίζουν με το ρυθμό των εξελίξεων. Μέσω των εκπαιδευτικών πολιτικών που σχεδιάζει να εφαρμόσει, η Ε.Ε οραματίζεται μια Ευρώπη που θα αποτελεί πρότυπο εκπαίδευσης και κατάρτισης των νέων. 8 Το ευρώ ( ) είναι το εθνικό νόμισμα πολλών κρατών-μελών της Ε.Ε. Χρησιμοποιείται για εμπορικές και χρηματοπιστωτικές συναλλαγές (1/1/99). 9 Αρχίζει να ισχύει η συμφωνία Schengen σε επτά χώρες. Οι υπήκοοι όλων των κρατών μελών μπορούν να ταξιδεύουν χωρίς τον έλεγχο των διαβατηρίων (26/3/95). Βλ. _immigration/l33020_el.htm

26 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 1.3 Οι Επίσημες Γλώσσες της Ε.Ε Επίσημη γλώσσα 10 ονομάζεται η γλώσσα που έχει αναγνωρισθεί ως επίσημη από κάποια πολιτική οντότητα (π.χ. κράτος) και χρησιμοποιείται στη νομοθεσία, στη δικαιοσύνη και στη δημόσια διοίκηση. Η επίσημη γλώσσα είναι κυρίως εκείνη στην οποία συντάσσεται το σύνταγμα μιας χώρας. Κράτη χωρίς κωδικοποιημένα συντάγματα δεν έχουν και επίσημη γλώσσα. Επίσης, υπάρχουν κράτη που έχουν παραπάνω από μία επίσημη γλώσσα. Τυπικά, η επίσημη γλώσσα ευθυγραμμίζεται με τη γλώσσα που χρησιμοποιείται από το κύριο έθνος ή την εθνική ομάδα κάποιου κράτους. (Calvet L. J., 2002: 78) Οι επίσημες γλώσσες της Ε.Ε είναι 24 11, γεγονός που δηλώνει ότι κάποια από τα 28 κράτημέλη της μοιράζονται τις ίδιες γλώσσες. Εκτός από αυτές, ομιλούνται πολλές περιφερειακές και μειονοτικές 12 γλώσσες. Ο γλωσσικός αυτός «κατακερματισμός» σε μία Ενωμένη Ευρώπη που έχει καταργήσει τα διακρατικά της σύνορα, δημιουργεί προβλήματα ως προς την επικοινωνία των κρατών-μελών και τη συνεργασία τους σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Για να αποφευχθεί η γλωσσική ασυμφωνία, η Ε.Ε καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να προασπίσει αυτή τη γλωσσική πολυμορφία και να προωθήσει την εκμάθηση ξένων γλωσσών, εφαρμόζοντας πρωτοβουλίες που έχουν αυτό το σκοπό. Θα ήταν σημαντικό σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι στην Ε.Ε υπάρχουν τρεις γλώσσες εργασίας (working languages, langues de travail): τα αγγλικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά. 1. αγγλικά γαλλικά 3 3. γερμανικά 4. λοιπές 4 10 Ορισμός σύμφωνα με 11 Οι επίσημες γλώσσες της Ε.Ε είναι τα αγγλικά, βουλγαρικά, γαλλικά, γερμανικά, δανικά, ελληνικά, εσθονικά, ιρλανδικά, ισπανικά, ιταλικά, κροατικά, λετονικά, λιθουανικά, μαλτέζικα, ολλανδικά, ουγγρικά, πολωνικά, πορτογαλικά, ρουμανικά, σλοβακικά, σλοβενικά, σουηδικά, τσεχικά και φιλανδικά. Βλ Στην Ε.Ε υπάρχουν πάνω από 60 αυτόχθονες περιφερειακές ή μειονοτικές γλώσσες, με αριθμό ομιλητών που φτάνει τα 40 περίπου εκατομμύρια άτομα. Πιο συγκεκριμένα, στις γλώσσες αυτές περιλαμβάνονται τα καταλανικά, τα βασκικά, τα φριζικά, τα λαπωνικά, τα ουαλικά και τα γίντις

27 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η πολυγλωσσία στο επίκεντρο της Ε.Ε Σλοβακική παροιμία: Koľko jazykov vieš, toľkokrát si človekom. Όσο πιο πολλές γλώσσες ξέρεις, τόσο πιο άνθρωπος είσαι. (Ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο για την πολυγλωσσία, 2005: 2) Με τον όρο πολυγλωσσία αναφερόμαστε τόσο σε μια κατάσταση όπου πολλές γλώσσες ομιλούνται εντός μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής, όσο και στην ικανότητα ενός ατόμου να χειρίζεται πολλές γλώσσες. (Calvet L.J., 2002: 23) Ωστόσο, υπάρχει μία ειδοποιός διαφορά ανάμεσα σε αυτές τις δύο καταστάσεις. Στην πρώτη περίπτωση η ύπαρξη διαφόρων γλωσσών σε μία γεωγραφική περιοχή, επιφέρει προβλήματα γλωσσικής σύγχυσης και μπορεί να αποτελέσει αιτία κοινωνικής αναστάτωσης. Από την άλλη, η γνώση πολλών γλωσσών σε ατομικό επίπεδο αποτελεί εφόδιο και προσόν από το οποίο απορρέουν πλεονεκτήματα. Ως εκ τούτου, η πολυγλωσσία αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της Ευρώπης, το οποίο και διαμορφώνει την πολιτική, κοινωνική και εκπαιδευτική δομή της. Στην παρούσα εργασία μας ενδιαφέρει να τονίσουμε τη σημασία και τα πλεονεκτήματα της πολυγλωσσίας, καθώς και να ενισχύσουμε την ιδέα ότι η Ε.Ε είναι μια ισχυρή πολύγλωσση κοινότητα, όπου οι γλώσσες λειτουργούν ως φορείς πολιτισμικής κληρονομιάς, δύναμης και ενότητας και όχι ως συνοριακές και διαχωριστικές γραμμές. Έτσι λοιπόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα πραγματικά πολύγλωσσο θεσμικό όργανο που προωθεί το ιδανικό μιας ενιαίας γλωσσικά και πολιτισμικά ποικιλόμορφης κοινότητας

28 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 2. Γλωσσικοί στόχοι στην Ε.Ε Με όραμα τη δημιουργία μιας υγιούς πολύγλωσσης οικονομίας που ανταποκρίνεται στα δεδομένα της παγκόσμιας ανάπτυξης και του ανταγωνισμού και τη διατήρηση της ενότητας και της αλληλεγύης των κρατών-μελών, μέσα σε μία πολύγλωσση κοινότητα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή 13 θέτει τρεις βασικούς στόχους: 1) Η σημασία της εκπαίδευσης 2) Η διά βίου εκμάθηση γλωσσών από την πρώιμη παιδική ηλικία 14 3) Ο μακροπρόθεσμος στόχος για όλους τους πολίτες της Ε.Ε να μιλούν δύο γλώσσες 15, εκτός από τη μητρική τους. (Ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο για την πολυγλωσσία, 2005: 4-7) 2.1 Η σημασία της εκπαίδευσης Ένα υψηλό μορφωτικό επίπεδο είναι το κλειδί για τη στήριξη της μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης σε μακροοικονομικό επίπεδο, ενώ σε ατομικό επίπεδο μειώνει τον κίνδυνο ανεργίας. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί να αναπτύξει πολιτικές 13 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (European Commission, αναφέρεται συχνά ως Κομισιόν) είναι θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με απώτερο σκοπό την προστασία των κοινοτικών συμφερόντων των κρατών μελών της Ένωσης. Ιδρύθηκε το 1951 και έχει ως έδρα τις Βρυξέλλες, διατηρώντας επίσης γραφεία στο Λουξεμβούργο και αντιπροσωπείες σε όλες τις χώρες της Ένωσης. Η Επιτροπή προτείνει νέες ευρωπαϊκές νομοθετικές πράξεις, τις οποίες υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποτελεί συγχρόνως εκτελεστικό όργανο της Ένωσης, αρμόδιο για την εφαρμογή των κοινών πολιτικών και την εξασφάλιση της εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ενώ παράλληλα διαχειρίζεται τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και τον οικονομικό προϋπολογισμό της. Βλ Conclusions of the Barcelona European Council in March 2002: 15 COM(2003)449: Promoting Language Learning and Linguistic Diversity: an Action Plan

29 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ που θα υλοποιήσουν τον στόχο αυτό σε όλη την Ευρώπη, μέσω του σχολείου και άλλων εκπαιδευτικών δράσεων και προγραμμάτων. Ο αναμενόμενος μέσος αριθμός των ετών που αφιερώθηκαν στην εκπαίδευση σε όλη την Ε.Ε είναι 15,7 χρόνια, το Βέβαια η χρονική απόκλιση από το 2009 μέχρι σήμερα είναι μεγάλη και ενδεχομένως η τιμή αυτή να έχει αλλάξει (αύξηση). Επίσης, πρέπει να αναφέρουμε ότι υπάρχουν σαφείς διαφορές μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. Στη Φινλανδία η αναμενόμενη εκπαίδευση είναι 17,4, ενώ στη Βουλγαρία το αντίστοιχο ποσοστό είναι μικρότερο από 14,5 χρόνια και ακόμα χαμηλότερο είναι το ποσοστό στη Μάλτα και το Λουξεμβούργο, γιατί σε αυτές τις δύο χώρες πολλά άτομα φοιτούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εκτός της χώρας τους. Ένας από τους στόχους της αναπτυξιακής στρατηγικής Ευρώπη 2020, που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι το 40% των ατόμων ηλικίας ετών, να έχουν φθάσει σε ένα επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέχρι το Επτά χώρες έχουν ήδη επιτελέσει το στόχο αυτό: Δανία (στόχος τουλάχιστον 40% το 2010, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 47%), Λιθουανία (στόχος 40%, 2010 τιμή: 44%), το Λουξεμβούργο (40%, 46%), η Ολλανδία (40%, 41%), η Φινλανδία (42%, 46%), η Εσθονία (40%, 40%) και η Σουηδία (45%, 46%). Για τις υπόλοιπες χώρες θα περάσουν μόνο λίγα χρόνια για να υπάρξει ουσιαστική δράση. (The importance of educational attainment, 2012: 1,2) Συνεπώς το υψηλό μορφωτικό επίπεδο είναι μία από τις βασικότερες επιδιώξεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς θα προσφέρει στους πολίτες της Ε.Ε τεχνογνωσία και εφόδια απαραίτητα ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις και τον ανταγωνισμό της παγκόσμιας αγοράς. Η σημασία της εκπαίδευσης είναι μεγάλη και στοχεύει στο να δημιουργήσει θέσεις απασχόλησης και κοινωνικής ένταξης, με μοναδικό όραμα την ανάπτυξη και την ευημερία. 2.2 Η διά βίου εκμάθηση ξένων γλωσσών από την πρώιμη ηλικία Ενώ η ύπαρξη πολλών γλωσσών τείνει να δημιουργεί μία εικόνα διάσπασης, η εκμάθηση ξένων γλωσσών βρίσκεται στο επίκεντρο των αξιών της Ε.Ε. Τον Μάρτιο του 2002 οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζήτησαν, κατά τη σύνοδό τους στη Βαρκελώνη, τη διδασκαλία δύο τουλάχιστον ξένων γλωσσών από πολύ νεαρή ηλικία

30 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Μακροπρόθεσμος στόχος της Επιτροπής είναι να αυξήσει εξατομικευμένα την πολυγλωσσία, ώσπου ο κάθε πολίτης να έχει πρακτικές δεξιότητες χειρισμού σε τουλάχιστον δύο γλώσσες, πέρα από τη μητρική του γλώσσα 16.Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί να αναπτύξει πολιτικές που θα υλοποιήσουν τον στόχο σε όλη την Ευρώπη. Για να εξασφαλιστεί αυτό υιοθέτησε τον Νοέμβριο του την Ανακοίνωση της Επιτροπής (Communication Comission) σχετικά με την πολυγλωσσία. Η πιο πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρομέτρου 18 για τους Ευρωπαίους και τις γλώσσες που μιλούν (2012) δείχνει ότι οι Ευρωπαίοι έχουν πολύ θετική στάση απέναντι στην πολυγλωσσία. Σε ποσοστό 98% θεωρούν ότι η γνώση ξένων γλωσσών είναι κάτι χρήσιμο για το μέλλον των παιδιών τους. Το 88% θεωρούν ότι η γνώση άλλων γλωσσών πέραν της μητρικής τους είναι χρήσιμη για τους ίδιους. Το 72% συμφωνούν με τον στόχο της ΕΕ ότι όλοι πρέπει να μαθαίνουν τουλάχιστον δύο ξένες γλώσσες και το 77% θεωρούν ότι η βελτίωση των γλωσσικών δεξιοτήτων πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. (Europeans and their languages, 2012: 7-8) Τα πορίσματα της έρευνας προβάλουν τους τρεις βασικούς στόχους που πρέπει να εκπληρώσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μεταξύ των οποίων την εκμάθηση γλωσσών 19. Οι βασικές γλωσσικές δεξιότητες, που πρέπει να κατέχουν οι πολίτες δημιουργεί την ανάγκη για αναδιάρθρωση των εκπαιδευτικών πολιτικών. Η ανασυγκρότηση του εκπαιδευτικού συστήματος στα κράτη-μέλη και η ανάληψη καινοτόμων πρωτοβουλιών στον τομέα της διδασκαλίας, ώστε οι μαθητές να αποφοιτούν έχοντας επαρκή γνώση στις ξένες γλώσσες, είναι απαραίτητη. Η σημασία της εκπαίδευσης είναι μεγάλη και το σχολείο αποτελεί τον μοναδικό φορέα-δίαυλο διεκπεραίωσης αυτών των στόχων. Μία πολιτική υλοποίησης του στόχου Η διά βίου εκμάθηση ξένων γλωσσών από την πρώιμη ηλικία ήταν η πράξη «Η ευρωπαϊκή πολυγλωσσία και η αξιοποίησή της στο σχολείο» που διήρκησε από την 1 η Οκτωβρίου μέχρι την 30 η Σεπτεμβρίου του Ουσιαστικός στόχος ήταν μία καλύτερη κατανόηση, από τη μεριά όλων των φορέων της εκπαίδευσης της ποικιλίας 16 COM (2003) 449: Η προώθηση της εκμάθησης γλωσσών και της γλωσσικής πολυμορφίας: Σχέδιο Δράσης COM (1995) 590: Λευκό βιβλίο με τίτλο «Διδασκαλία και Εκμάθηση» 17 COM(2005)596: A New Framework Strategy for Multilingualism. Βλ Βλ Conclusions of the Barcelona European Council in March 2002:

31 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ γλωσσών, διαφορετικού στάτους και κινήτρων. Η γλωσσική ευαισθητοποίηση επιχειρούσε να ξεπεραστούν όλα τα εμπόδια στην ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων σε καθεμία από αυτές. Παράλληλα, το Πρόγραμμα Διά Βίου Μάθησης 20 (LLP) έχει σχεδιαστεί για να επιτρέψει στους ανθρώπους, σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής τους, να λάβουν μέρος στην εκπαίδευση και να αποκτήσουν μαθησιακές εμπειρίες και γνωστική κατάρτιση, σε όλη την Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει χρηματοδοτήσει εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις που προωθούν την κινητικότητα των νέων μέσα στην Ε.Ε. Ήδη εδώ και αρκετά χρόνια (από 15 Ιουνίου του 1987) ένα νέο πρόγραμμα χορήγησης υποτροφιών και φοίτησης δίνει τη δυνατότητα σε σπουδαστές αυτών των κρατών-μελών να φοιτήσουν σε μιαν άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Πρόκειται για το πρόγραμμα Erasmus 21. Στις 6 Δεκεμβρίου του 1994, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εγκρίνει το πρόγραμμα Leonardo Da Vinci για την επαγγελματική εκπαίδευση των νέων και εκδίδει το πρώτο ψήφισμα για το Πρωτόκολλο Κοινωνικής πολιτικής. Η επιθυμία για ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα και επαγγελματική απασχόληση τονίζει τον πρωτεύοντα ρόλο της εκπαίδευσης, ως μέτρο για την καταπολέμηση της ανεργίας. Ένα άλλο πρόγραμμα, γνωστό ως πρόγραμμα Socrates 22, στον τομέα της εκπαίδευσης, υπογράφεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Κοινοβούλιο. Πρόκειται για ένα κοινοτικό πρόγραμμα δράσης που αποσκοπεί στην προώθηση της «Ευρώπης της γνώσης» και της διά βίου εκπαίδευσης, με την εκμάθηση ξένων γλωσσών, την ενθάρρυνση της κινητικότητας, την προαγωγή της συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το άνοιγμα στα μέσα πρόσβασης στην εκπαίδευση και τη διάδοση της χρήσης νέων τεχνολογιών στον τομέα της εκπαίδευσης. (Ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο για την πολυγλωσσία, 2005: 4-7) Με τα προγράμματα αυτά η Ε.Ε επιχειρεί να έρθει πιο κοντά στον νέο πολίτη, δεδομένου των αναγκών και των απαιτήσεων που προβάλλει. Επιπρόσθετα, μια πολύγλωσση εκπαίδευση παρέχει το «διαβατήριο» σε όλους, όσους θα εγκαταλείψουν τα εθνικά τους σύνορα. Η 20 Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα κινητικότητας βλ Το πρόγραμμα αυτό έχει το όνομα του Εράσμου, μεγάλου ουμανιστή του 16 ου αιώνα. Περίπου 2,5 εκατομμύρια φοιτητές και πανεπιστημιακοί συμμετείχαν σε ανταλλαγές με το πρόγραμμα αυτό. Για περισσότερες πληροφορίες βλ Βλ

32 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ελεύθερη κυκλοφορία εντός της «Ενωμένης Ευρώπης» καλλιεργεί προοπτικές επαγγελματικής ανέλιξης και απασχόλησης, καθώς και εκπαιδευτικής εξειδίκευσης σε κάθε πολίτη. 2.3 Η γνώση δύο ξένων γλωσσών, εκτός από τη μητρική Ο μακροπρόθεσμος στόχος για όλους τους πολίτες της Ε.Ε να μιλούν δύο γλώσσες 23 είναι η τρίτη βασική επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το πλεονέκτημα της πολυγλωσσίας αποτελεί παράγοντα αύξησης της οικονομικής ανταγωνιστικότητας. Στη σημερινή εποχή, πολλές επιχειρήσεις προϋποθέτουν από τους υπαλλήλους τους αναπτυγμένες γλωσσικές δεξιότητες, προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της παγκόσμιας αγοράς και να ξεπεράσουν τα εμπόδια που δημιουργεί η κινητικότητα. Εντούτοις, ένα μεγάλο ποσοστό ευρωπαίων πολιτών κατέχει ελάχιστα η καθόλου μια δεύτερη ξένη γλώσσα, με αποτέλεσμα να καθίσταται αναποτελεσματικό στις παγκόσμιες προκλήσεις. Η ανάγκη για απορρόφηση και η αποφυγή ενίσχυσης του ποσοστού ανεργίας, τονίζει τη σημασία της γλωσσικής μεταρρύθμισης, που πρέπει να αρχίσει μέσα από την εκπαίδευση. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι να ξεκινά η εκμάθηση των ξένων γλωσσών από μικρή ηλικία (δεύτερος στόχος). Όσον αφορά λοιπόν στον τομέα της εκπαίδευσης και στη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής οικονομίας που βασίζεται στη γνώση, τα Συμπεράσματα της Προεδρίας (Presidency Conclusions) του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Βαρκελώνης που πραγματοποιήθηκε στις 15 και 16 Μαρτίου 2002, ορίζουν ως εξής: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλωσορίζει τη συμφωνία για το λεπτομερές Πρόγραμμα Εργασίας το έτος 2010 για τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θέτει ως στόχο να καταστούν αυτά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης ποιοτικό σημείο αναφοράς παγκοσμίως, έως το Συμφωνεί ότι οι τρεις βασικές αρχές που θα εμπνεύσουν αυτό το πρόγραμμα πρέπει να είναι: η βελτίωση της ποιότητας, η διευκόλυνση της 23 COM(2003)449: Promoting Language Learning and Linguistic Diversity: an Action Plan

33 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ καθολικής πρόσβασης, και άνοιγμα στον ευρύτερο κόσμο.{ } Να βελτιωθεί η εκμάθηση των βασικών δεξιοτήτων, ιδίως με τη διδασκαλία τουλάχιστον δύο ξένων γλωσσών από πολύ μικρή ηλικία: καθιέρωση ενός δείκτη γλωσσικών γνώσεων το 2003, ανάπτυξη του ψηφιακού αλφαβητισμού: γενίκευση του Διαδικτύου.{ } Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλωσορίζει την Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Καθιστώντας την Ευρώπη ως χώρο διά βίου μάθησης.» (Presidency Conclusions 24, 2002: 18-19) Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν, παρατηρούμε ότι οι τρεις γλωσσικοί στόχοι που θέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι αλληλένδετα συνδεδεμένοι μεταξύ τους. Η σημασία της εκπαίδευσης είναι μεγάλη, καθώς μόνο αυτή μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις εκμάθησης ξένων γλωσσών, από την πρώιμη ηλικία, έτσι ώστε κάθε πολίτης να έχει αναπτυγμένες γλωσσικές δεξιότητες σε τουλάχιστον δύο γλώσσες, εκτός από τη μητρική του. Η ενθάρρυνση για την πολυγλωσσία «δυναμώνει» όχι μόνο τις σχέσεις μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών της Ευρώπης, αλλά και αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την πλήρη συμμετοχή στις νέες επαγγελματικές και προσωπικές ευκαιρίες που ανοίγονται μπροστά σε μια παγκόσμια κοινότητα ανταγωνισμού και προκλήσεων. Αν θέλουμε να επωφεληθούμε περισσότερο από την ελεύθερη κυκλοφορία εντός της ενιαίας αγοράς, να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί στην οικονομία της γνώσης και να είμαστε περισσότερο ενήμεροι για τον άλλο εντός της διευρυμένης Ε.Ε, εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει να διπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας να μάθουμε ξένες γλώσσες. Το Ευρωπαϊκό Έτος Γλωσσών 2001 έδειξε ότι αυτό θέλουν οι άνθρωποι και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2002 στη Βαρκελώνη, αναγνώρισε, όπως είχε γίνει με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο παρελθόν, την ανάγκη για δράση. Παρά το γεγονός ότι εναπόκειται στα κράτη-μέλη να βελτιώσουν τα υποκείμενα συστήματα και τις δομές ως προς τη διδασκαλία και τη μάθηση των γλωσσών, η Ε.Ε έχει ήδη συνεισφέρει ετήσιες επενδύσεις πολλών εκατομμυρίων 24 Βλ

34 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ευρώ, σε έργα που προορίζονται για τους μαθητές και τους δασκάλους. (Βίβιαν Ρέντινγκ- Αντιπρόεδρος Δικαιοσύνης, Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και Ιθαγένειας) (Special Eurobarometer 386) 2.4 Βαθμός επίτευξης του στόχου Η Ευρωπαϊκή Ένωση και κατ επέκταση οι χώρες-μέλη που τη συγκροτούν, αποτελούν γεωγραφικές εκτάσεις, μέσα στα σύνορα των οποίων «συνυπάρχουν-συγκρούονται», «κυριαρχούν-παραγκωνίζονται» διάφορες γλώσσες, πολιτισμοί και κουλτούρες. Για λόγους πολιτικής και κοινωνικής σταθερότητας, διακρατικής επικοινωνίας και προώθησης συμφερόντων, η ανάγκη για μία Ευρώπη που είναι γλωσσικά ομοιογενής, αλλά ταυτόχρονα προασπίζει τη γλωσσική πολυμορφία, ενισχύει την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης. Έτσι λοιπόν, ο μακροπρόθεσμος στόχος της Επιτροπής είναι η αύξηση της προσωπικής πολυγλωσσίας, ώστε κάθε πολίτης να αποκτήσει πρακτικές δεξιότητες σε τουλάχιστον δύο άλλες γλώσσες, πέρα από τη μητρική του. Σε έρευνα 25 που πραγματοποιήθηκε το 2012 σε Ευρωπαίους πολίτες σχετικά με τον αριθμό των γλωσσών που γνωρίζουν σε επαρκές επίπεδο, εκτός από τη μητρική τους, προκειμένου να διεξάγουν μια συζήτηση, τα αποτελέσματα έδειξαν ως εξής: 25 Όλα τα στοιχεία της έρευνας βρίσκονται σελ. 12 Special Eurobarometer 386-Europeans and their languages

35 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 60% 50% 40% 30% 20% % 10% 0% μία γλωσσα δύο γλώσσες τρεις γλώσσες καμία Σχήμα 1: Αριθμός γλωσσών, εκτός της μητρικής Ανάλυση: Το 54% των πολιτών της Ε.Ε είναι σε θέση να πραγματοποιεί μια συζήτηση σε άλλη γλώσσα εκτός της μητρικής του. Το 25% δηλώνει ότι κατέχει δύο γλώσσες, πέρα από τη μητρική τους γλώσσα, ενώ, περίπου ένας στους δέκα ερωτηθέντες έχει επαρκείς ικανότητες σε τρεις διαφορετικές γλώσσες. Παρόλα αυτά, ένα σημαντικό ποσοστό, 46%, των Ευρωπαίων παραδέχεται ότι δε γνωρίζει καμία άλλη γλώσσα εκτός από τη μητρική τους. Παρατηρήσεις 26 : Αν και η πλειοψηφία των ερωτηθέντων γνωρίζει μόνο μία γλώσσα, εκτός από τη μητρική του, εξίσου σημαντικό είναι και το ποσοστό αυτών που μιλά τουλάχιστον δύο γλώσσες (25%). Στηριζόμενοι στο μακροπρόθεσμο στόχο της Ε.Ε ότι κάθε Ευρωπαίος θα πρέπει να αποκτήσει γλωσσικές δεξιότητες σε τουλάχιστον δύο γλώσσες, εκτός από τη μητρική του, διαπιστώνουμε ότι ο στόχος αυτός δεν αντιπροσωπεύει τα πραγματικά αποτελέσματα, αλλά είναι εν δυνάμει εφικτός μακροπρόθεσμα. Επίσης, αρκετά μεγάλο είναι το ποσοστό των ερωτηθέντων που δε μιλά καμία άλλη γλώσσα, εκτός από τη μητρική του. Το αποτέλεσμα αυτό δυσχεραίνει τις επιδιώξεις της Ε.Ε και δημιουργεί την ανάγκη να αναλάβει η Ε.Ε πρωτοβουλίες και δράσεις για την αντιμετώπιση του. 26 Ο πίνακας σελ. 15 Eurobarometer (βλέπε παραρτήματα) μας παρουσιάζει την άνοδο και την κάθοδο των τιμών, από το 2005 μέχρι το 2012, σχετικά με τον αριθμό των γλωσσών που μιλούν οι Ευρωπαίοι πολίτες, εκτός από τη μητρική τους, στα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. Θα ήταν σημαντικό να τον εξετάσουμε καθώς μπορούμε να παρατηρήσουμε την εξέλιξη που έχει κάθε χώρα της Ε.Ε και να έχουμε μια καθολική εικόνα ως προς την επίτευξη του στόχου της. (Special Eurobarometer 386, 2012: 15)

36 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Θα ήταν σημαντικό να επισημάνουμε ότι στο δείγμα μας υπάρχουν διάφοροι κοινωνικοί και δημογραφικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ακρίβεια των αποτελεσμάτων και ενδεχομένως να υπάρχουν αποκλίσεις στις τιμές. Τέτοιοι παράγοντες είναι η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, ο τόπος καταγωγής, το επάγγελμα, ακόμη και το μαθησιακό προφίλ

37 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 3 Η ξένη γλώσσα με τους περισσότερους ομιλητές στην Ε.Ε Παρά το γεγονός ότι, οι πολίτες της Ε.Ε δεν έχουν γλωσσική επάρκεια σε δύο γλώσσες, η πλειοψηφία δηλώνει ότι γνωρίζει μία ξένη γλώσσα αρκετά καλά, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι η διγλωσσία αποτελεί πραγματικότητα στην «Ενωμένη Ευρώπη». Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε την ίδια χρονιά (2012), ζητήθηκε από τους Ευρωπαίους πολίτες να αναφέρουν την ξένη γλώσσα που γνωρίζουν, σε επαρκή βαθμό (πολύ καλά). Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι τα εξής: 40% 30% 20% 10% 0% αγγλικά γαλλικά γερμανικά ισπανικά ρώσικα Σχήμα 2: Η πιο διαδεδομένη ξένη γλώσσα Ανάλυση: Το γράφημα παραπάνω απεικονίζει τις απαντήσεις των ερωτηθέντων σχετικά με την ξένη γλώσσα που γνωρίζουν πολύ καλά και τα αγγλικά είναι η πρώτη (38%). Ακολουθούν τα γαλλικά (12%) και τα γερμανικά (11%) με ελάχιστη απόκλιση μεταξύ τους. Στην τέταρτη θέση είναι τα ισπανικά (7%) και στην πέμπτη τα ρωσικά με ποσοστό 5%

38 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Παρατηρήσεις 27 : Τα αγγλικά είναι η ευρύτερα ομιλούμενη ξένη γλώσσα σε 19 από τα 27 κράτη-μέλη όπου δεν είναι επίσημη γλώσσα (δηλαδή εξαιρούνται το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία). Εκτός από τα γαλλικά, τα γερμανικά και τα ισπανικά, σημαντική είναι και η ύπαρξη των ρωσικών στον πίνακα με τις γλώσσες. Καλό θα ήταν σε αυτό το σημείο, να αναφέρουμε ότι κοινωνικοί και δημογραφικοί παράγοντες όπως η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, το επάγγελμα, ο τόπος καταγωγής, το μαθησιακό προφίλ ακόμη και η χρήση του διαδικτύου, επηρεάζουν τα ποσοστά των δεδομένων μας, ως προς την επάρκεια 28 γνώσεων της αγγλικής. 3.1 Τα αγγλικά: lingua franca Η βαθμιαία κατάργηση των συνόρων, η ελεύθερη διακίνηση εμπορευμάτων, ατόμων, υπηρεσιών και κεφαλαίων, η δημιουργία ενιαίας αγοράς και ενιαίου νομίσματος επηρεάζουν το γλωσσικό ευρωμωσαϊκό. Η ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών καθιστά αναγκαία την άρση των γλωσσικών εμποδίων. Η αρχή της ελάχιστης προσπάθειας (la loi du moindre effort) οδηγεί πιο γρήγορα και πιο εύκολα στη δημιουργία μιας ενιαίας κοινής γλώσσας (lingua franca) για την επικοινωνία των πολιτών, και όχι στη διατήρηση και το σεβασμό της πολυγλωσσίας. 'Έτσι, τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε σε όλες τις χώρες σημαντική αύξηση της χρήσης και της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας. (Όλγα Προφίλη, 2000) 29 Με τον όρο Lingua Franca ή Κοινή Διάλεκτο αποκαλούμε μια γλώσσα που χρησιμοποιείται για την επικοινωνία ατόμων από διαφορετικές γλωσσικές κοινότητες, επειδή είναι εκτενώς διαδεδομένη και ευρέως κατανοητή. Η προκείμενη γλώσσα απέκτησε τόσους 27 Ο πίνακας σελ. 21 (βλέπε παραρτήματα) μας παρουσιάζει δεδομένα σε ποσοστό επί % σχετικά με τις τρεις πιο διαδεδομένες ξένες γλώσσες που μιλούν οι πολίτες στις χώρες τις Ε.Ε, το έτος Θα ήταν σημαντικό να τον εξετάσουμε, καθώς μπορούμε να δούμε σε ποιες χώρες τα αγγλικά αποτελούν την πρώτη ξένη γλώσσα και συνεπώς να επιβεβαιώσουμε το συμπέρασμα μας. (Special Eurobarometer 386, 2012: 21) 28 Ο πίνακας σελ. 27 (βλέπε παραρτήματα) μας παρουσιάζει διάφορους κοινωνικούς και δημογραφικούς παράγοντες σε συνάρτηση με το επίπεδο γλωσσομάθειας (πολύ καλή χρήση) στην αγγλική γλώσσα. (Special Eurobarometer 386, 2012: 27)

39 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ομιλητές λόγω της πολιτικής και εμπορικής ισχύος του κράτους ή των κρατών στα οποία ομιλείται. Οι λόγοι για την άνοδο της αγγλικής στην πυραμίδα των πιο ομιλουμένων γλωσσών του 21 ου αιώνα παγκοσμίως, έχει βαθιά ιστορικά αίτια. Τα αίτια αυτά σχετίζονται με την ιμπεριαλιστική τακτική των Βρετανών και την εγκαθίδρυση αποικιών διεθνώς. Μεταγενέστερα την ίδια επεκτατική τάση εφάρμοσαν και οι ίδιες οι αποικίες (Η.Π.Α). Βέβαια η θέση που κατέχει η αγγλική γλώσσα σε κάθε κράτος διαφέρει. Υπάρχουν κράτη όπου τα αγγλικά είναι η μητρική γλώσσα των πολιτών και άλλα στα οποία τα αγγλικά είναι δεύτερη γλώσσα 30. Τα αγγλικά δεν αποτελούν μόνο τη Lingua Franca σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και σε ευρωπαϊκό. Η θέση τους καθορίζεται από εκπαιδευτικές και γλωσσικές πολιτικές και αποτελούν μέρος στην εκπαίδευση όλων των κρατών της Ε.Ε. Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία της Eurostat, που θα δούμε παρακάτω, το 94% των μαθητών της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, μαθαίνει αγγλικά ως πρώτη ξένη γλώσσα. Τα γαλλικά, τα γερμανικά και άλλες γλώσσες όπως τα ισπανικά έπονται στην κατάταξη. 3.2 Τα αγγλικά: η πιο χρήσιμη ξένη γλώσσα Αυτό που μας ενδιαφέρει να εξετάσουμε στην παρούσα εργασία είναι ο λόγος που οι Ευρωπαίοι πολίτες επιλέγουν τα αγγλικά ως πρώτη γλώσσα. Προκειμένου να δώσουμε απάντηση στο ερώτημα μας καλό θα ήταν να εξετάσουμε και άλλες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν, σχετικά με τη χρησιμότητα και το λειτουργικό ρόλο της γλώσσας αυτής, συγκριτικά με τις υπόλοιπες. Βέβαια, θα πρέπει να τονίσουμε πως η έννοια «χρήσιμος» είναι πολυδιάστατη και ακαθόριστη, αν αναλογιστούμε τα δεδομένα και τις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Έτσι λοιπόν, σε αντίστοιχη έρευνα 31 που πραγματοποιήθηκε, ζητήθηκε από τους ερωτηθέντες να καταθέσουν την άποψή τους σχετικά με το ποια γλώσσα, εκτός από τη μητρική 30 Βλ Όλα τα στοιχεία της έρευνας βρίσκονται αναλυτικά σελ. 69 Special Eurobarometer 386-Europeans and their languages

40 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ τους, θεωρούν πιο χρήσιμη. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το έτος 2012 και τα αποτελέσματα παρουσιάζονται σε ποσοστό επί %. Το παρακάτω γράφημά μας απεικονίζει τις απαντήσεις. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% αγγλικά γερμανικά γαλλικά ισπανικά ρωσικά καμία Σχήμα 3: Η πιο χρήσιμη γλώσσα Ανάλυση: Τα αγγλικά βρίσκονται στην πρώτη θέση της προτίμησης των Ευρωπαίων, και όπως παρατηρούμε από τα αποτελέσματα η διαφορά σε ποσοστό επί % από τις άλλες γλώσσες είναι ευδιάκριτη. Στη συνέχεια ακολουθεί η γερμανική (17%) και η γαλλική (16%), με τα γερμανικά να υπερτερούν με μια μικρή απόκλιση του 1%. Τα ισπανικά καταλαμβάνουν (14%) την τέταρτη θέση στην αξιολογική κλίμακα, ενώ ένα ποσοστό 15% ισχυρίζεται πως καμία γλώσσα δεν είναι χρήσιμη για την προσωπική και επαγγελματική του ανέλιξη ή δε γνωρίζει να δώσει κάποια απάντηση. Παρατηρήσεις: Τα πορίσματα της έρευνας είναι ξεκάθαρα. Η αγγλική γλώσσα θεωρείται από τους Ευρωπαίους ως η πιο χρήσιμη γλώσσα που πρέπει κάποιος να γνωρίζει (67%). Τα γαλλικά και τα γερμανικά, κυμαίνονται λίγο-πολύ στην ίδια διαβάθμιση. Επίσης, διόλου αμελητέο δεν πρέπει να είναι το ποσοστό 15%, που αντιπροσωπεύει όλους αυτούς που δεν έχουν καμία γλωσσική προτίμηση, σε σχέση με το 14% αυτών που θεωρούν ότι η πιο χρήσιμη γλώσσα είναι τα

41 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ισπανικά και το 4% που γνωρίζουν ρωσικά. Συμπερασματικά τα αγγλικά βρίσκονται στην κορυφή της ιεραρχίας. Σε μια κοινωνία που διέπεται από τις προκλήσεις μιας σύγχρονης και ανταγωνιστικής εικόνας, προβάλλονται νέες απαιτήσεις στους πολίτες της. Η δυνατότητα για πρόσβαση, ενημέρωση και επικοινωνία, θεωρείται δεδομένη για όλους αυτούς που επιθυμούν να ονομάζονται πολίτες μιας σύγχρονης και αναπτυγμένης κοινωνίας. Το εφόδιο που παρέχει το δικαίωμα ισάξιας πρόσβασης, άμεσης ενημέρωσης και επικοινωνίας σε μια πολύγλωσση Ευρώπη, είναι η γνώση μιας γλώσσας που είναι ευρέως διαδεδομένη και χρησιμοποιείται σε επαρκές επίπεδο γλωσσομάθειας από τους πολίτες, ώστε να επιτελέσει αυτούς τους σκοπούς. Όπως αποδείξαμε και παραπάνω, από τις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν, τα αγγλικά είναι η πιο διαδεδομένη ξένη γλώσσα που γνωρίζουν οι Ευρωπαίοι σε πολύ καλό επίπεδο. Συνεπώς αντιπροσωπεύει τη γλώσσα της επικοινωνίας, της πρόσβασης και της ενημέρωσης. Στο παρακάτω διάγραμμα θα δούμε πόσο χρήσιμη είναι όντως η αγγλική γλώσσα σε διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής και τη συχνότητα χρήσης της σε αυτούς. Τα δεδομένα προήλθαν από έρευνα 32 που πραγματοποιήθηκε σε Ευρωπαίους πολίτες, το Όλες οι πληροφορίες σχετικά με τις απαντήσεις των ερωτηθέντων βρίσκονται σελ. 46 Special Eurobarometer

42 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Δε γνωρίζω Επαγγελματικά ταξίδια Εκμάθηση άλλων γλωσσών Βιβλία/ εφημερίδες/ περιοδικά Στην εργασία Εικοινωνία με φίλους Διαδίκτυο Τηλεόραση/ ταινίες/ ραδιόφωνο Διακοπές στο εξωτερικό 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% Σχήμα 4: Η χρήση της αγγλικής σε διάφορους τομείς Ανάλυση: Όπως φαίνεται στο διάγραμμα, τα αγγλικά χρησιμοποιούνται σε ποσοστό 45% σε ταξίδια διακοπών που κάνουν οι Ευρωπαίοι στο εξωτερικό. Ένα εξίσου μεγάλο ποσοστό (34%) αντιπροσωπεύει τη χρήση της τηλεόρασης, του ραδιόφωνου και του διαδικτύου. Η επικοινωνία με φίλους συγκεντρώνει το 31%, ενώ έξι μονάδες πιο κάτω βρίσκεται ο τομέας της εργασίας (25%). Επίσης, οι ερωτηθέντες υποστήριξαν ότι συχνά χρησιμοποιούν την αγγλική γλώσσα για να διαβάσουν βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά (24%), ενώ σε ό, τι αφορά τη μάθηση άλλων γλωσσών (12%) και τα επαγγελματικά ταξίδια (10%), η χρήση της γλώσσας φαίνεται να περιορίζεται. Μόνο το 1% που κατέχει τη γλώσσα δε γνωρίζει να δώσει κάποια απάντηση. Παρατηρήσεις: Συμπεραίνουμε ότι η χρήση της αγγλικής γλώσσας καλύπτει πολλούς τομείς και πτυχές της καθημερινής ζωής και αποτελεί απαραίτητο εργαλείο πρόσβασης, ενημέρωσης, επικοινωνίας και ψυχαγωγίας. Σε ό, τι αφορά στη μετακίνηση σε χώρες του εξωτερικού, είτε για ψυχαγωγικό σκοπό είτε ως μέρος της εργασίας, αποτελεί απαραίτητο εφόδιο για να συντελεστεί η επικοινωνία και η προσαρμογή στο νέο και αλλόγλωσσο τόπο. Η επικοινωνία αυτή ανοίγει

43 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ νέους ορίζοντες και δίαυλους επαγγελματικής συνεργασίας, ανάμεσα στις χώρες και καθιστά την οικονομία των χωρών πιο βιώσιμη, μέσα στο κλίμα του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Επιπρόσθετα, τα αγγλικά είναι «κανάλι» ενημέρωσης και δίνει άμεση πρόσβαση σε όλους τους χρήστες του διαδικτύου και σε όλους τους αναγνώστες του ξένου τύπου. Η πρόσβαση και η ενημέρωση αποτελούν δικαίωμα και ελευθερία κάθε πολίτη της Ε.Ε. Ως εκ τούτου, να μπορούμε να είμαστε ενήμεροι για γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και να μας δίνεται η δυνατότητα να συνδράμουμε με πρωτοβουλίες και δράσεις για τη βελτίωση του. Ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι επιτυγχάνεται η επικοινωνία, είτε διαπροσωπική, είτε όχι, ανάμεσα σε άτομα που μοιράζονται διαφορετική γλώσσα, πολιτισμό και κουλτούρα, ενώ παράλληλα, αποτελεί παράγοντα γλωσσικής ευαισθητοποίησης και διευκολύνει την εκμάθηση άλλων γλωσσών. 3.3 Τα αγγλικά: η πρώτη ξένη γλώσσα που μαθαίνουν οι μαθητές στην υποχρεωτική εκπαίδευση Το σχολείο και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα παρέχουν την ευκαιρία εκμάθησης γλωσσών στη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, ενώ παράλληλα ενθαρρύνεται η γλωσσική πολυμορφία σε πολλά ακόμη εκπαιδευτικά ιδρύματα και χώρους εργασίας. Στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών, η εκμάθηση δύο ξένων γλωσσών για ένα τουλάχιστον έτος κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης αποτελεί υποχρέωση για όλους τους μαθητές. Κατά μέσο όρο, το 2009/10, ένα ποσοστό 60,8% των μαθητών που εγγράφονται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ευρώπη μάθαιναν δύο ή περισσότερες ξένες γλώσσες. Αυτό αποτελεί αύξηση της τάξης του 14,1% εκατό σε σύγκριση με το έτος 2004/05. (Key Data on teaching languages at school in Europe, 2012: 2)

44 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Παρακάτω θα παρουσιάσουμε στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις ξένες γλώσσες και την αναλογία των μαθητών που τις μαθαίνει, στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σύμφωνα με έρευνα 33 (2011) στις 28 χώρες-μέλη της Ε.Ε. Σχήμα 5: Ποσοστό μαθητών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση που μαθαίνει ξένες γλώσσες 34 Ανάλυση: Στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, μια σαφής πλειοψηφία των μαθητών, έχει επιλέξει να μάθει ως ξένη γλώσσα τα αγγλικά. Πράγματι, η εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας είναι υποχρεωτική σε πολλές χώρες και έτσι τα κράτη μέλη της Ε.Ε έχουν σχεδόν το 100% των μαθητών που μαθαίνουν αυτή τη γλώσσα ήδη στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, όπως φαίνεται στο Σχήμα 6. Τα υψηλότερα ποσοστά των μαθητών που μαθαίνουν αγγλικά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, για το 2011 καταγράφηκαν στη Μάλτα, την Ισπανία, την Αυστρία, την Ιταλία, την Ελλάδα, την Κροατία και την Πολωνία, με ποσοστό 9/10. Αυτή ήταν, επίσης, η κατάσταση σε χώρες όπως το Λιχτενστάιν, η Νορβηγία και η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Στις περισσότερες χώρες, τα αγγλικά ακολουθούνται από τα γαλλικά ή τα γερμανικά, ως υποχρεωτική ξένη γλώσσα. 33 Βλ y_education_learning_foreign_languages,_by_language,_2011_(1)_(%25)_yb14.png

45 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Παρατηρήσεις: Από τις τρεις υποχρεωτικές ξένες γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά) στα 28 κράτημέλη της Ε.Ε φαίνεται ότι τα αγγλικά είναι η πρώτη ξένη γλώσσα που μαθαίνουν περισσότερο οι μαθητές, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Σχήμα 6: Ποσοστό μαθητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση που μαθαίνει ξένες γλώσσες 35 Ανάλυση: Όσον αφορά στην εκμάθηση ξένων γλωσσών στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (όπως φαίνεται στο σχήμα 6), περίπου το 93,8% του συνόλου των μαθητών στις 28 χώρες της Ε.Ε μαθαίνουν τα αγγλικά ως πρώτη ξένη γλώσσα, το Στις περισσότερες χώρες, τα γαλλικά ή τα γερμανικά αποτελούν τη δεύτερη ξένη γλώσσα. Σε ποσοστό 23% ακολουθεί η γαλλική γλώσσα, ενώ το ένα πέμπτο (21,1%) επιλέγει τα γερμανικά. Μεταξύ 2006 και 2011, το ποσοστό των μαθητών που χρησιμοποιεί τα αγγλικά αυξήθηκε ελαφρά (κατά 0,7 ποσοστιαίες 35 pil_in_secondary_education,_2006_and_2011_(1)_(%25)_yb14.png

46 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ μονάδες), ενώ τα ποσοστά των μαθητών που επιλέγουν τα γαλλικά και τα γερμανικά υποχώρησαν 7,7 και 13,8 ποσοστιαίες μονάδες αντίστοιχα. Παρατηρήσεις: Τα αγγλικά είναι η πρώτη ξένη γλώσσα, από τις τρεις υποχρεωτικές (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικα), που μαθαίνουν σε μεγαλύτερο ποσοστό οι μαθητές της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στις 28 χώρες της Ε.Ε

47 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 4 Εκπαίδευση στην Ε.Ε 4.1 Τα πλεονεκτήματα της ξένης γλώσσας Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης (2002) πρότεινε ότι τουλάχιστον δύο ξένες γλώσσες θα πρέπει να διδάσκονται σε όλους τους μαθητές, από πολύ νεαρή ηλικία. Η σύσταση αυτή έχει εφαρμοστεί σε διάφορους βαθμούς, συνήθως για την υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, είτε καθιστώντας υποχρεωτική τη διδασκαλία μιας δεύτερης γλώσσας, ή διασφαλίζοντας ότι οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να μελετήσουν μια δεύτερη ξένη γλώσσα ως μέρος του προγράμματος σπουδών τους. Τον Σεπτέμβριο του 2008, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την Ανακοίνωση με τίτλο «Πολυγλωσσία: πλεονέκτημα για την Ευρώπη και κοινή δέσμευση». Η Ανακοίνωση αφορούσε στις γλώσσες στο ευρύτερο πλαίσιο της κοινωνικής συνοχής και της ευημερίας και επικεντρώθηκε σε δράσεις που θα ενθαρρύνουν και θα βοηθήσουν τους πολίτες να αποκτήσουν γλωσσικές δεξιότητες. Τα θέματα που διερευνήθηκαν ήταν τα εξής: Ο ρόλος των γλωσσών στην καλλιέργεια της αλληλοκατανόησης σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία Οι γλωσσικές δεξιότητες αποτελούν εφόδια επαγγελματικής αποκατάστασης και διασφαλίζουν την ανταγωνιστικότητα στις Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Η αντίληψη των μαθητών για τη χρησιμότητα της ξένης γλώσσας που μαθαίνουν συμβάλει σαφώς στην αύξηση των κινήτρων τους να την μάθουν. Σε γενικές γραμμές το ποσοστό των μαθητών που θεωρούν χρήσιμο να μάθουν αγγλικά για το εκπαιδευτικό τους μέλλον και την εύρεση καλύτερης εργασίας είναι υψηλότερο από το ποσοστό εκείνων που θεωρούν ότι η εκμάθηση της γλώσσας είναι χρήσιμη στην προσωπική τους ζωή. Εκτός όμως από την αντίληψη για το πόσο χρήσιμη είναι μια ξένη γλώσσα σε προσωπικό ή επαγγελματικό επίπεδο, πρέπει να δούμε κατά πόσο η εκπαίδευση διεγείρει και ενισχύει το κίνητρο των μαθητών να μάθουν μία ξένη γλώσσα. (Key Data on teaching languages at school, 2012: 5)

48 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 4.2 Εκπαιδευτικοί στόχοι στη διδασκαλία των ξένων γλωσσών Στην Ευρώπη, τα παιδιά αρχίζουν να μαθαίνουν μία ξένη γλώσσα σε ηλικία 6 με 9 ετών 36. Tα τελευταία χρόνια πολλές χώρες έχουν εισάγει μεταρρυθμίσεις που προωθούν την εκμάθηση ξένων γλωσσών σε νεαρή ηλικία. Βασισμένοι σε στοιχεία από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από 2004/05 ως 2009/10, το ποσοστό των μαθητών που δε μαθαίνει μία ξένη γλώσσα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση μειώθηκε από 32,5% σε 21,8%. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ η ηλικία των μαθητών που αρχίζουν να μαθαίνουν μια ξένη γλώσσα έχει ελαττωθεί, η ποσότητα του διδακτικού χρόνου δεν έχει αυξηθεί σημαντικά. Πράγματι, ο διδακτικός χρόνος που αφιερώνεται σε ξένες γλώσσες είναι σχετικά ελάχιστος σε σχέση με τα άλλα σχολικά μαθήματα. (Key Data on Teaching Languages at school in Europe, 2012: 2) Συνεπώς, η αύξηση των ωρών διδασκαλίας της ξένης γλώσσας, στο ωρολογιακό σχολικό πρόγραμμα, θα αυξήσει και το χρόνο επαφής και διάδρασης των μαθητών με τη ξένη γλώσσα. Παρά τα στοιχεία που δείχνουν ότι όσο περισσότερο εκτίθενται οι μαθητές στο γλωσσικό περιβάλλον της ξένης γλώσσας που μαθαίνουν, τόσο πιο εύκολα αναπτύσσουν και βελτιώνουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες, οι εκπαιδευτικοί δε χρησιμοποιούν τη γλώσσα-στόχο μέσα στην τάξη στο βαθμό που αρμόζει. Συνεπώς, όσο πιο σπάνια είναι η συχνότητα και ο χρόνος χρήσης της ξένης γλώσσα, τόσο πιο περιορισμένη θα είναι και η επάρκεια γλωσσομάθειας σε αυτή. Η εκτεταμένη χρήση της ξένης γλώσσας μέσα στην τάξη από τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές είναι απαραίτητη για να συντελεστεί η απόκτηση της γλώσσας. 36 Υπάρχουν χώρες όπως το Βέλγιο και πιο συγκεκριμένα στη γερμανόφωνη κοινότητα του Βελγίου, όπου η εκμάθηση της ξένης γλώσσας αρχίζει από την ηλικία των 3 ετών

49 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

50 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Δάσκαλοι Μαθητές Σχήμα 7: Συχνότητα χρήσης της ξένης γλώσσας στην τάξη, από δασκάλους και μαθητές Τα προγράμματα σπουδών σε δώδεκα χώρες προτείνουν στους εκπαιδευτικούς να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη των επικοινωνιακών δεξιοτήτων (δηλαδή προφορική κατανόηση και ομιλία), στη διδασκαλία των ξένων γλωσσών. Αναπτυγμένες επικοινωνιακές δεξιότητες σημαίνει ότι ο χρήστης είναι σε θέση να ανταπεξέλθει λεκτικά σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις, να μπορεί να συμμετέχει αυθόρμητα και με άνεση σε μισα συζήτηση πάνω σε θέματα οικεία ή με προσωπικό ενδιαφέρον, εκφράζοντας σύνθετα επιχειρήματα και αντίστοιχα να κατανοεί τα σημεία μιας συζήτησης ή να παρακολουθεί τηλεόραση και ταινίες εφόσον η γλώσσα είναι η καθομιλουμένη. Βέβαια και οι τέσσερις γλωσσικές δεξιότητες (ακρόαση, ομιλία, ανάγνωση και γραφή) έχουν ίσο στάτους σχεδόν σε όλα τα προγράμματα σπουδών. Το 2001, το Συμβούλιο της Ευρώπης ορίζει το Κοινό Ευρωπαϊκό πλαίσιο Αναφοράς (Common European Framework of Reference), ως κλίμακα κατηγοριοποίησης της γλωσσικής επάρκειας στις ξένες γλώσσες. Αποτελείται από έξι επίπεδα γλωσσομάθειας (Α1, Α2, Β1, Β2, C1, C2). Το επίπεδο Α αντιστοιχεί στη βασική χρήσης της γλώσσας, το επίπεδο Β στην ανεξάρτητη χρήση της γλώσσας και το C στην άριστη χρήση της γλώσσας. (Common European Framework of Reference for Languages, 2014: 32-33) Στο τέλος της γενικής υποχρεωτικής εκπαίδευσης, οι επίσημες οδηγίες ορίζουν στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε ως ελάχιστο επίπεδο γλωσσικής επάρκειας στην πρώτη ξένη γλώσσα

51 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ το επίπεδο μεταξύ Α2 και Β1, ενώ για την δεύτερη ξένη γλώσσα το επίπεδο μεταξύ Α1 και Β1. (Key Data on teaching languages at school in Europe, 2012: 6) Ένας άλλος εκπαιδευτικός στόχος είναι η αξιολόγηση της γλωσσικής επίδοσης και επάρκειας από τους μαθητές, με τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Πορτφόλιο γλωσσών. Το Ευρωπαϊκό Πορτφόλιο γλωσσών είναι η περιουσία του μαθητή. Ο μαθητής θα πρέπει να αισθάνεται ελεύθερος να σημειώνει και να καταχωρεί σε αυτό τις επιδόσεις, τα επιτεύγματά του, τους στόχους, την πρόοδό του, τα προβλήματα που συνάντησε και πώς τα αντιμετώπισε, χωρίς οποιουσδήποτε περιορισμούς και χωρίς το φόβο ότι θα κριθεί για αυτό που κάνει ή παρουσιάζει. Ο προσωπικός αυτός φάκελος ενθαρρύνει τον κάθε μαθητή να μάθει πιο πολλές γλώσσες, σε όλα τα επίπεδα και σε όλη τη διάρκεια της ζωής του (διά βίου εκπαίδευση) και βελτιώνει τη μάθηση και την ικανότητα του μαθητή στην αξιολόγηση των δικών του δεξιοτήτων. Παράλληλα, ευνοεί την κινητικότητα στην Ευρώπη, παρέχοντας πληροφορίες για τις γλωσσικές και πολυπολιτισμικές ικανότητες του κάθε πολίτη, με διεθνή συγκρίσιμα στοιχεία και συμβάλλει στην αμοιβαία κατανόηση ανάμεσα στους Ευρωπαίους πολίτες, μέσω της επικοινωνίας σε διάφορες γλώσσες και την ανταλλαγή των διαπολιτισμικών τους εμπειριών. Επιτρέπει σε σχολεία, εκπαιδευτικούς και μαθητές να περιγράψουν, να καταχωρήσουν πιστοποιήσεις και διπλώματα που παραχωρούν ή αποκτούν σε διάφορες γλώσσες, συνδέοντάς τα με τα έξι επίπεδα γλωσσικών ικανοτήτων (Α1 C1) του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς, για τις γλώσσες του Συμβουλίου της Ευρώπης. Τέλος, πληροφορεί τους εκπαιδευτικούς για τις ανάγκες και τα κίνητρα των μαθητών τους στην εκμάθηση γλωσσών, εντός και εκτός σχολείου. (Ευρωπαϊκό Πορτφόλιο Γλωσσών, 2006: 2) Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν, οι εκπαιδευτικοί στόχοι που θέτει η Ε.Ε στη διδασκαλία των ξένων γλωσσών, αφορούν στην αύξηση της συχνότητας και της χρήσης της των γλωσσών αυτών μέσα στη σχολική τάξη. Με τα σημερινά δεδομένα, ο χρόνος που διδάσκεται η ξένη γλώσσα είναι περιορισμένος, για αυτό το λόγο τόσο οι δάσκαλοι, όσο και οι μαθητές θα πρέπει να χρησιμοποιούν τη γλώσσα σε συχνότητα που να αναπτύσσονται οι επικοινωνιακές δεξιότητες και να υπάρχει η προβλεπόμενη αντιστοιχία στα γλωσσικά επίπεδα που ορίζονται από το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς. Ταυτόχρονα, μεγάλη σημασία δίνεται στην αξιολόγηση των γλωσσικών ικανοτήτων και την καταγραφή των επιτευγμάτων, μέσω του Ευρωπαϊκού Πορτφόλιο Γλωσσών. Απώτερος στόχος αυτού του εγχειριδίου είναι η γλωσσική

52 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ευαισθητοποίηση και ενθάρρυνση να βιώσει εμπειρίες διαπολιτισμικού χαρακτήρα μέσα στην Ε.Ε. 4.3 Το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα Το Ελληνικό εκπαιδευτικό 37 σύστημα διέπεται από νομοθεσία και νομοθετικές πράξεις (διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις), ενώ η βασική ευθύνη για την εκπαίδευση ασκείται από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Μέχρι πρόσφατα ήταν κατεξοχήν συγκεντρωτικό, όμως στο πλαίσιο προσαρμογής της χώρας στα διεθνή δεδομένα, προωθούνται δράσεις που αφορούν στη στροφή προς την αποκέντρωσή του. Τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών και τα Ωρολόγια Προγράμματα, για όλους τους τύπους των σχολικών μονάδων της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, εκπονούνται σε κεντρικό επίπεδο και η εφαρμογή τους είναι υποχρεωτική για όλα τα σχολεία της επικράτειας. Η υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα αρχίζει στην ηλικία των 5 ετών μέχρι την ηλικία των 15. (Compulsory Education in Europe, 2014: 2) Πρωτοβάθμια εκπαίδευση Η προσχολική εκπαίδευση στην Ελλάδα ξεκινά στην ηλικία των τεσσάρων (4) ετών, όπου δίνεται η δυνατότητα εγγραφής στα Νηπιαγωγεία, όμως η παρακολούθηση είναι υποχρεωτική για τα παιδιά που έχουν συμπληρώσει το 5ο έτος της ηλικίας τους. Η εποπτεία της λειτουργίας των Νηπιαγωγείων ανήκει στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Από την άλλη πλευρά, όσον αφορά στην προσχολική αγωγή, η εποπτεία των Παιδικών και Βρεφονηπιακών Σταθμών ανήκει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση α' βαθμού. Στο πλαίσιο της προσχολικής εκπαίδευσης, παράλληλα με το κλασικό Νηπιαγωγείο λειτουργεί και το Ολοήμερο Νηπιαγωγείο με διευρυμένο ημερήσιο πρόγραμμα. Με τη λειτουργία του επιδιώκεται η ολοκληρωμένη προετοιμασία του παιδιού για το Δημοτικό 37 Όλα τα στοιχεία βλ

53 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Σχολείο, η εξυπηρέτηση των εργαζόμενων γονέων και η ενίσχυση του ρόλου της κρατικής μέριμνας, με στόχο τη μείωση των μορφωτικών - κοινωνικών ανισοτήτων (Νόμος 2525/1997). Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο θέμα της ομαλής μετάβασης των νηπίων από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο, που αποτελεί σημαντικό σταθμό στην εξέλιξη των παιδιών με καταλυτικές επιδράσεις στην προσωπικότητα και στη γενικότερη σχολική πορεία τους. Η μετάβαση αντιμετωπίζεται ως ένα θέμα που δεν αφορά μόνο στο παιδί, αλλά σε όλα τα πρόσωπα και τους φορείς που σχετίζονται με αυτό. Πιο συγκεκριμένα, σκοπός του Νηπιαγωγείου όπως διατυπώνεται στον νόμο πλαίσιο 1566/1985 είναι να βοηθήσει τα νήπια να αναπτυχθούν σωματικά, συναισθηματικά, νοητικά και κοινωνικά. Το στάδιο που ακολουθεί την προσχολική εκπαίδευση είναι η εξαετής υποχρεωτική παρακολούθηση του Δημοτικού Σχολείου, το οποίο ανήκει στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η Εκπαίδευση παρέχεται στα Δημοτικά Σχολεία και περιλαμβάνει τις τάξεις Α, Β, Γ, Δ, Ε και ΣΤ. Λειτουργούν Δημοτικά Σχολεία κανονικού ωραρίου, Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία με διευρυμένο ωράριο, και Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία με ενιαίο αναμορφωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Η φοίτηση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση είναι δωρεάν και περιλαμβάνει την παροχή βιβλίων και συνοδευτικού εκπαιδευτικού υλικού σε κάθε μαθητή. Τα Προγράμματα Σπουδών εκπονούνται σε κεντρικό επίπεδο και έχουν καθολική ισχύ σε όλα τα σχολεία της επικράτειας της οικείας βαθμίδας. Σκοπός του Δημοτικού Σχολείου βάσει του Νόμου 1566/1985 είναι η πολύπλευρη πνευματική και σωματική ανάπτυξη των παιδιών. Στο πλαίσιο παροχής ολοκληρωμένης παιδείας προωθούνται πολιτικές που σχετίζονται με την ψηφιακή σύγκλιση, την ελληνομάθεια και την πολυγλωσσία καθώς και την επέκταση του θεσμού του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου. Στο πλαίσιο της υποστήριξης της πολυγλωσσίας επεκτάθηκε η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας από την Α Δημοτικού σε πιλοτικό επίπεδο από το ενώ εκπονούνται ενιαία αναλυτικά προγράμματα ξένης γλώσσας, τόσο για την αγγλική όσο και τη δεύτερη ξένη γλώσσα που ξεκινά από την Ε Δημοτικού. Επίσης, συνεχίζεται η επέκταση του θεσμού του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου που εξυπηρετεί τους εργαζόμενους γονείς αλλά κυρίως αξιοποιεί μία ποικιλία εναλλακτικών διδακτικών προσεγγίσεων και αποσκοπεί σε πιο ολοκληρωμένη και πολύπλευρη εκπαίδευση

54 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Η τριετής παρακολούθηση του Γυμνασίου αποτελεί την τελευταία περίοδο υποχρεωτικής εκπαίδευσης και είναι προαπαιτούμενο για την εγγραφή και φοίτηση στα Γενικά και Επαγγελματικά Λύκεια. Το δεύτερο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι μη υποχρεωτικού χαρακτήρα, διαρκεί επίσης τρία έτη και περιλαμβάνει τη γενική εκπαίδευση (Γενικό Λύκειο) και την επαγγελματική εκπαίδευση (Επαγγελματικό Λύκειο). Τόσο στα Γενικά όσο και στα Επαγγελματικά Λύκεια, οι μαθητές εγγράφονται στο 15ο έτος της ηλικίας.. Όσον αφορά στη διοίκηση δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, αυτή ασκείται σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, αντίστοιχα, από: το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, τις Περιφερειακές Διευθύνσεις Εκπαίδευσης, τις Διευθύνσεις Εκπαίδευσης και τις Σχολικές Μονάδες Τα αγγλικά: η πρώτη βασική ξένη γλώσσα στην υποχρεωτική εκπαίδευση Η διδασκαλία της πρώτης ξένης γλώσσας, ως υποχρεωτική, αρχίζει στην ηλικία των οκτώ (8) ετών. (Chiffres clés de l enseignement des langues à l école Europe, 2012: 26) Πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Ώρες διδασκαλίας: Τα αγγλικά αποτελούν την πρώτη υποχρεωτική ξένη γλώσσα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Σύμφωνα με την υπουργική απόφαση (Φ.12/773/77094/Γ1/ ), οι μαθητές διδάσκονται την αγγλική γλώσσα από την Γ τάξη του Δημοτικού. Το ωρολόγιο πρόγραμμα διδασκαλίας της γλώσσας περιλαμβάνει τρεις (3) διδακτικές ώρες για κάθε τάξη εβδομαδιαίως. Παρόλα αυτά, από το 2011, λειτουργεί πιλοτικά σε Δημοτικά Σχολεία με ενιαίο αναμορφωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα (Δημοτικά Διευρυμένου ωραρίου) η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας στην Α και Β τάξη, δύο (2) ώρες την εβδομάδα και αυξάνεται κατά μία (1) ώρα για τις υπόλοιπες τάξεις (σύμφωνα με την υπουργική απόφαση (Φ.12/520/61575/Γ1/ ))

55 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Διδακτέα ύλη: Οι εκπαιδευτικοί είναι υποχρεωμένοι να εφαρμόζουν τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες που διαμορφώνονται στις τάξεις τους για την επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων. Κύριος άξονας των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών είναι η έμφαση στη διαθεματική προσέγγιση της γνώσης, που βασίζεται στη βιωματική δράση του μαθητή μέσα από δραστηριότητες και σχέδια εργασίας (projects). Για την καθοδήγηση του διδακτικού έργου των δασκάλων δίνονται κατευθυντήριες γραμμές για διδασκαλία σύμφωνη με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ). Βασικός συντελεστής της παιδαγωγικής υποστήριξης των δασκάλων είναι η συνεργασία τους με τους σχολικούς συμβούλους. Σχολικά εγχειρίδια: Τα βιβλία διανέμονται δωρεάν στους μαθητές της οικείας βαθμίδας των σχολείων όλης της επικράτειας. Η επιλογή/έγκριση των σχολικών εγχειριδίων γίνεται σε κεντρικό επίπεδο από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων ύστερα από αξιολόγηση του υλικού και εισήγηση του ΙΕΠ 38, πρώην Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Δευτεροβάθμια εκπαίδευση: Ώρες διδασκαλίας: Όπως και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, τα αγγλικά αποτελούν την πρώτη βασική ξένη γλώσσα και στη γενική υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Σύμφωνα με τις υπουργικές αποφάσεις /Γ2/ και /Γ2/ , το Ωρολόγιο Πρόγραμμα των μαθημάτων ορίζει τα αγγλικά να διδάσκονται και στις τρεις τάξεις (Α, Β, Γ ) από δύο (2) ώρες την εβδομάδα σε κάθε τάξη. Διδακτέα ύλη: Τα αναλυτικά προγράμματα αποτελούν άρτιους οδηγούς του εκπαιδευτικού έργου και περιλαμβάνουν κυρίως: σαφώς διατυπωμένους στόχους γενικούς και ειδικούς, τη διδακτέα ύλη χωρισμένη σε επιμέρους ενότητες και ενδεικτικές 38 Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) ιδρύθηκε το 2011 με τον Νόμο 3966 (ΦΕΚ Α 118/ , όπως τροποποιήθηκε και ισχύει). Είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων. Λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος ως επιτελικός επιστημονικός Φορέας, που υποστηρίζει το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, με κύριο σκοπό την επιστημονική έρευνα και μελέτη θεμάτων τα οποία αφορούν την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, τη μετάβαση από τη Δευτεροβάθμια στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, καθώς και τη διαρκή και τεχνική υποστήριξη του σχεδιασμού και της εφαρμογής της εκπαιδευτικής πολιτικής στα θέματα αυτά. Για περισσότερες πληροφορίες βλ

56 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ. κατευθύνσεις για τη μέθοδο και τα μέσα διδασκαλίας, κατά μάθημα. Με την έναρξη του διδακτικού έτους αποστέλλονται στους εκπαιδευτικούς αυτής της ειδικότητας (Π06) ειδικές οδηγίες που αφορούν στους γενικούς σκοπούς αλλά και τους ειδικούς σκοπούς του γνωστικού αντικειμένου που πρόκειται να διδάξουν και επιπλέον γενικές και ειδικές μεθοδολογικές οδηγίες για τον τρόπο διδασκαλίας του. Ωστόσο, ο καθηγητής του κάθε μαθήματος χαίρει σχετικής αυτονομίας αφού δύναται να διαμορφώνει τη μέθοδο διδασκαλίας του ανάλογα με τις δυνατότητες των μαθητών του, όπως άλλωστε και το είδος των εργασιών που αναθέτει στους μαθητές, οι οποίες ενίοτε «ξεφεύγουν» από το καθορισμένο πλαίσιο ασκήσεων που προβλέπονται στο σχολικό εγχειρίδιο. Παράλληλα, εφαρμόζονται όλες οι μέθοδοι της σύγχρονης παιδαγωγικής, ανάλογα με το μάθημα, και χρησιμοποιούνται διάφορα εποπτικά μέσα διδασκαλίας. Σχολικά εγχειρίδια: Διανέμονται δωρεάν στα δημόσια σχολεία, ενώ η χρήση τους είναι κοινή για όλους τους μαθητές της που φοιτούν στην ίδια τάξη. Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) είναι υπεύθυνο για τα προγράμματα σπουδών, τα σχολικά βιβλία και τα λοιπά διδακτικά μέσα. Τα σχολικά βιβλία έχουν γραφτεί με βάση το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα (ΑΠΣ) (Υπουργική Απόφαση 21072α/Γ2/ και 21072β/Γ2/ ). 4.4 Το εκπαιδευτικό σύστημα στη Γαλλία Το γαλλικό εκπαιδευτικό 39 σύστημα χαρακτηρίζεται από την έντονη παρουσία του κράτους στην οργάνωση και τη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης. Το κράτος καθορίζει τις λεπτομέρειες των προγραμμάτων σπουδών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και οργανώνει τη διαδικασία εισαγωγής και πρόσληψης των εκπαιδευτικών που γίνονται δημόσιοι υπάλληλοι. Καθορίζει το περιεχόμενο και τους παρέχει ενδοϋπηρεσιακή κατάρτιση. Επίσης, προσλαμβάνει και εκπαιδεύει εκπαιδευτικούς συμβούλους και επιθεωρητές, οι οποίοι ελέγχουν την ποιότητα του 39 Όλα τα στοιχεία για το εκπαιδευτικό σύστημα στη Γαλλία διατίθενται

57 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ εκπαιδευτικού συστήματος. Είναι ο κύριος φορέας χρηματοδότησης του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος και επιχορηγεί "ιδιωτικά σχολεία με σύμβαση", που λαμβάνουν περίπου το 20% των μαθητών του σχολείου. Η εκπαίδευση στη Γαλλία είναι υποχρεωτική μεταξύ των ηλικιών 6 και 16 ετών. (Compulsory Education in Europe, 2014: 2) Πρωτοβάθμια εκπαίδευση (enseignement primaire) Η προσχολική εκπαίδευση (enseignement pré-primaire) αποτελεί μέρος της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και περιλαμβάνει τα Νηπιαγωγεία (écoles maternelles) στα οποία πηγαίνουν παιδιά ηλικίας από 2/3 έως 6 ετών. Η Γαλλία έχει μια μακρά παράδοση στην προσχολική εκπαίδευση. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, σχεδόν όλα τα παιδιά πηγαίνουν στο νηπιαγωγείο από την ηλικία των τριών ετών, ακόμη και αν αυτό είναι προαιρετικό. Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση παρέχεται επίσης σε Δημοτικά Σχολεία (écoles élémentaires) στα οποία πηγαίνουν παιδιά ηλικίας 6 μέχρι 11. Σηματοδοτεί την έναρξη της υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης και απευθύνεται σε όλα τα παιδιά δωρεάν. Διακρίνεται από δύο κύκλους εκπαίδευσης και περιλαμβάνει τις σχολικές τάξεις: CP-CE1-CE2-CM1-CM2 40. Στον βασικό κύκλο μάθησης (Cycle des apprentissages fondamentaux) ανήκουν οι τάξεις CP- CE1 (7-8 ετών), ενώ στον κύκλο εμβάθυνσης (Cycle des approfondissements) έχουμε τις τάξεις CE2 - CM1 - CM2 (10-11 ετών). Στο τέλος αυτής της περιόδου, οι μαθητές αυτόματα έχουν πρόσβαση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (enseignement secondaire) Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη Γαλλία διακρίνεται σε ανώτερη (enseignement secondaire supérieur) και κατώτερη (enseignement secondaire inférieur). Η κατώτερη παρέχεται σε γυμνάσια (collèges) για τέσσερα (4) σχολικά έτη (μαθητές ηλικίας 11 μέχρι 15 ετών) και είναι υποχρεωτική και κοινή για όλους τους μαθητές. 40 CP: "cours préparatoire", CE: "cours élémentaire", CM: "cours moyen"

58 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Στην υποχρεωτική-κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπάρχουν τρεις κύκλοι. Ο κύκλος προσαρμογής (cycle d adaptation) περιλαμβάνει την έκτη (classe de 6ème) τάξη του Γυμνασίου. Ο κεντρικός κύκλος (cycle central) έχει την πέμπτη (classe de 5ème) και την τέταρτη (classe de 4ème) τάξη. Στον τελευταίο κύκλο ανήκει η τρίτη τάξη (classe de 3ème) - κύκλος προσανατολισμού (cycle d orientation). Ένα εθνικό δίπλωμα (le Diplôme national du brevet) απονέμεται στο τέλος αυτής της εκπαίδευσης. Η είσοδος στο ανώτερο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν εξαρτάται από την επιτυχία στο συγκεκριμένο δίπλωμα. Η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (enseignement secondaire supérieur) παρέχεται σε γενικά (lycées d enseignement general) και τεχνολογικά λύκεια (lycées d enseignement technologique) ή σε επαγγελματικά λύκεια (lycées professionnels). Η διάρκεια φοίτησης εκτείνεται πάνω από τρία (3) χρόνια (μαθητές ηλικίας 15 μέχρι 18 ετών). Τα γενικά λύκεια προετοιμάζουν τους μαθητές για μακροπρόθεσμες ανώτερες σπουδές), ενώ τα τεχνολογικά για υψηλότερες τεχνολογικές μελέτες. Τα επαγγελματικά λύκεια οδηγούν τους μαθητές κυρίως στην ενεργό εργασιακή ζωή, αλλά έχουν και τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ένα εθνικό δίπλωμα απονέμεται στο τέλος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (baccalauréat). Με το δίπλωμα αυτό έχουν επιτυχώς ολοκληρώσει τις σπουδές τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και μπορούν να μεταβούν στην πανεπιστημιακή και σε ανώτερες σπουδές. Οι μαθητές σε επαγγελματικά λύκεια μπορούν να προετοιμάσουν ένα πρόγραμμα σπουδών (Certificat d'aptitude professionnelle) που εκτείνεται πάνω από δύο (2) χρόνια και μετά από αυτό μπορούν είτε να ενσωματωθούν στην ενεργό επαγγελματική ζωή ή να προετοιμάσουν το δίπλωμα baccalauréat ύστερα από δύο (2) επιπλέον έτη σπουδών Τα αγγλικά: η πρώτη ξένη γλώσσα στην υποχρεωτική εκπαίδευση Η διδασκαλία της πρώτης γλώσσας 41 ως υποχρεωτική ξεκινάει στην ηλικία των επτά (7) ετών. (Chiffres clés de l enseignement des langues à l école Europe, 2012: 26). 41 Όλα τα στοιχεία σχετικά με τη διδασκαλία της πρώτης γλώσσας διατίθενται από

59 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Είναι πολύ βασικό σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι στο γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη ξένη γλώσσα που να ορίζεται ως υποχρεωτική/βασική πρώτη ξένη γλώσσα. Οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν την πρώτη βασική ξένη γλώσσα ανάμεσα σε διάφορες ξένες γλώσσες: στα αγγλικά, τα γερμανικά, τα ισπανικά, τα ιταλικά, τα ρωσικά, τα αραβικά, τα κινεζικά, τα ολλανδικά και τα πορτογαλικά (Chiffres clés de l enseignement des langues à l école Europe, 2012: 48). Επίσης, πρέπει να αναφέρουμε ότι λόγω απουσίας δεδομένων από τα επίσημα στοιχεία της EACEA 42 (μέσω του προγράμματος Eurydice), δε γνωρίζουμε στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση τα ποσοστά των μαθητών και συνεπώς τη βασική ξένη γλώσσα που επιλέγουν να μάθουν σε υψηλότερο ποσοστό. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία στην υποχρεωτική-κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, οι μαθητές επιλέγουν να μάθουν ως πρώτη βασική ξένη γλώσσα, σε μεγαλύτερο ποσοστό, τα αγγλικά (99,7%). Ακολουθούν τα ισπανικά (35%), τα γερμανικά (14,9%) και τα ιταλικά (3,2%) (Chiffres clés de l enseignement des langues à l école Europe, 2012: 73). Πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Ώρες διδασκαλίας: Στο βασικό κύκλο μάθησης (Cycle des apprentissages fondamentaux- CP-CE1), η πρώτη υποχρεωτική ξένη γλώσσα διδάσκεται εννέα (9) ώρες εβδομαδιαίως και στον κύκλο εμβάθυνσης (Cycle des approfondissements- CE2 - CM1 - CM2) καταλαμβάνει έντεκα (11) ώρες στο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα 43. Διδακτέα ύλη: Τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών και η διδακτέα ύλη είναι υποχρεωτική για όλους τους εκπαιδευτικούς και τα σχολεία. Τα προγράμματα αυτά είναι ακριβή και λεπτομερή σχετικά με τους σκοπούς και το περιεχόμενο του γνωστικού αντικειμένου, ενώ παραμένουν ανοιχτά σε θέματα μεθοδολογίας προστατεύοντας την αρχή της εκπαιδευτικής ελευθερίας (la Loi d orientation et de programme pour l avenir de l École). Οι εκπαιδευτικοί έχουν την επιλογή να επιλέξουν την μέθοδο διδασκαλίας που αρμόζει στις εκπαιδευτικές και μαθησιακές ανάγκες της τάξης. Τα συνοδευτικά έγγραφα και όλο το διδακτικό υλικό διατίθεται στην εκπαιδευτική κοινότητα, από το 42 EACEA: Education, Audiovisual and Culture Executive Agency Τα στοιχεία προέρχονται από

60 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ CNDP (Centre National de Documentation Pédagogique) 44, που ελέγχεται από το Υπουργείο Παιδείας. Σχολικά εγχειρίδια: Τα σχολικά είδη και τα βιβλία είναι ατομικά και προορίζονται για έναν μόνο μαθητή. Ωστόσο, δε διατίθενται δωρεάν, αλλά το κόστος επωμίζεται η οικογένεια του μαθητή. Σε άλλη περίπτωση (δημόσια σχολεία), τα βιβλία προσφέρονται από τη σχολική κοινότητα. Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δικαιοδοσία να επιλέξουν τα σχολικά βιβλία και τον εξοπλισμό, ως σύμβολο της εκπαιδευτικής ελευθερία τους. Η επιλογή γίνεται με βάση διάφορων προτάσεων από ιδιωτικούς εκδοτικούς οίκους. Η τελική επιλογή γίνεται μετά από διαβούλευση με το Σχολικό Συμβούλιο. Στόχος: Στο τέλος της τάξης CM2, οι μαθητές θα πρέπει να έχουν αποκτήσει τις γλωσσικές δεξιότητες που αντιστοιχούν στο επίπεδο Α1 του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς για τις Γλώσσες. Ο στόχος αυτός αποτελεί βασικό σημείο αναφοράς για τη διδασκαλία, τη μάθηση και την αξιολόγηση της ξένης γλώσσας. Δευτεροβάθμια εκπαίδευση: Ώρες διδασκαλίας: Στην έκτη (classe de 6ème) τάξη του Γυμνασίου, η πρώτη ξένη γλώσσα διδάσκεται τέσσερις (4) ώρες εβδομαδιαίως. Στην πέμπτη (classe de 5ème) και στην τέταρτη (classe de 4ème) τάξη, διδάσκεται τρεις (3) ώρες και τριάντα (30) λεπτά, σε κάθε μία από αυτές, ενώ στην τρίτη τάξη (classe de 3ème) η πρώτη ξένη γλώσσα καταλαμβάνει τρεις (3) ώρες στο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα. Διδακτέα ύλη: Ισχύει όπως και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Τα αναλυτικά προγράμματα ορίζουν τη διδακτέα ύλη και περιλαμβάνουν ξεκάθαρους και σαφείς στόχους, ειδικούς και γενικούς, για όλους τους εκπαιδευτικούς και τα σχολεία. Η μεθοδολογία έγκειται στην ελευθερία επιλογής των εκπαιδευτικών, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες του συστήματος και της τάξης. Τα συνοδευτικά έγγραφα και όλο το διδακτικό υλικό διατίθεται στην εκπαιδευτική κοινότητα, από το CNDP 44 Για περισσότερες πληροφορίες βλ

61 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (Centre National de Documentation Pédagogique) 45, που ελέγχεται από το Υπουργείο Παιδείας. Σχολικά εγχειρίδια: Ισχύει όπως και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Τα βιβλία και τα σχολικά είδη είναι ατομικά για κάθε μαθητή. Η μόνη διαφορά σε σχέση με την πρωτοβάθμια είναι ότι τα βιβλία διανέμονται στους μαθητές από το Υπουργείο και όχι από τη σχολική κοινότητα. Οι εκπαιδευτικοί δέχονται προτάσεις από ιδιωτικούς εκδοτικούς οίκους και έχουν τη δυνατότητα να διαλέξουν τα σχολικά βιβλία. Η τελική επιλογή γίνεται μετά από διαβούλευση με το Σχολικό Συμβούλιο. Στόχος: Η απόκτηση του επιπέδου Β1 είναι απαραίτητη μέχρι το τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, καθώς οι γλωσσικές δεξιότητες είναι μία από τις επτά δεξιότητες στην κοινή βάση γνώσεων και δεξιοτήτων στο εκπαιδευτικό σύστημα της Γαλλίας. 45 Για περισσότερες πληροφορίες βλ

62 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ-ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 5 Ερευνητική Διαδικασία 5.1 Βασικά χαρακτηριστικά: θέμα, τόπος, χρόνος Το θέμα της έρευνας είναι «Τα αγγλικά ως πρώτη ξένη γλώσσα στην εκπαίδευση». Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε σχολεία της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη Γαλλία και την Ελλάδα, κατά τη χρονική περίοδο Τα στοιχεία που θα προκύψουν από την έρευνα θα αναλυθούν με τη βοήθεια του στατιστικού πακέτου SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) Θέμα Το ενδιαφέρον της έρευνας επικεντρώνεται στη διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας μέσα στην τάξη. Θέματα όπως η χρησιμότητα της αγγλικής γλώσσας στο σχολείο, ο τρόπος διδασκαλίας, οι γλωσσικοί στόχοι, η αξιολόγηση της σχολικής υποδομής και του εκπαιδευτικού υλικού και η άρση καινοτόμων πρωτοβουλιών θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τον τρόπο διδασκαλίας και αναβάθμισης της αγγλικής γλώσσας μέσα στη σχολική τάξη Τόπος, Χρόνος Ο τόπος στον οποίο πραγματοποιήσαμε την έρευνα αφορά σχολεία της πρωτοβάθμιας και της υποχρεωτικής-κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, σε περιοχές της Γαλλίας και της Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα, τα σχολεία της Γαλλίας βρίσκονται στην πόλη του Λε Μαν (Le Mans) (Ecole Sainte Anne/Sainte-Croix, Ecole Notre-Dame, Collège les Mûriers, Collège Saint-Julien, Collège Saint-Benoît Maupertuis,

63 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Collège Saint-Joseph, Collège Saint-Louis) και της κοινότητας του Φρενέ (Fresnay-sur- Sarthe) (Ecole Notre-Dame- Saint-Joseph). Στην Ελλάδα το δείγμα συγκεντρώθηκε από Δημοτικά και Γυμνάσια σχολεία στην περιοχή της Πτολεμαΐδας (4 ο Δημοτικό Σχολείο, 5 ο Δημοτικό Σχολείο, 1 ο Γυμνάσιο, 3 ο Γυμνάσιο, 5 ο Γυμνάσιο) και την περιφέρεια Θεσσαλονίκης (6 ο Ολοήμερο- Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο Ελευθέριου Κορδελιού, 2 ο Γυμνάσιο Χαριλάου). Η χρονική περίοδος διεξαγωγής της έρευνας ξεκίνησε στη Γαλλία τον Απρίλιο του 2012 μέχρι τον Σεπτέμβριο και στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του ίδιου έτους μέχρι τον Φεβρουάριο του

64 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 6 Μεθοδολογία Η μεθοδολογία, που ακολουθείται για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων μας βασίζεται στις αρχές της Στατιστικής επιστήμης. Αρχικά καθορίζουμε ότι έχουμε ένα δείγμα Χ παρατηρήσεων, όσοι δηλαδή ανταποκρίθηκαν στο αίτημά μας για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου. Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει συνολικά επτά (7) ερωτήσεις διαφόρου τύπου, ανοιχτού και κλειστού, οι οποίες και λόγω της δυνατότητας πολλών επιλογών αναλύθηκαν σε επιμέρους στοιχεία, βάσει των επιλεγόμενων απαντήσεων, που αντιστοιχούν στον αριθμό των απαντήσεών μας. Οι μεταβλητές 46 τιμές στις παρατηρήσεις μας θα λέγαμε ότι άλλοτε είναι κατηγορικές (categorical scales) και άλλοτε διαβάθμισης (ordinal scales). Με τον όρο κατηγορικές ουσιαστικά αντικατοπτρίζουμε ποιοτικές, παρά ποσοτικές μετρήσεις. Όπως θα διαπιστώσουμε στις κλίμακες δεν υπάρχει η έννοια της ποσότητας (ή της μεγαλύτερης ή μικρότερης αξίας), αλλά της διαφορετικότητας. Αναφορικά στις μεταβλητές διαβάθμισης, υπάρχει μια ιεραρχική ταξινόμηση στις απαντήσεις των ερωτηθέντων, ως προς την κατάταξη των κατηγοριών. Επιπλέον, και τα δύο είδη των μεταβλητών εφαρμόζουν τα κριτήρια του αμοιβαίου αποκλεισμού και της εξαντλητικότητας. Αφενός, μία παρατήρηση δε μπορεί να ανήκει σε περισσότερες από μία κατηγορίες και αφετέρου, υπάρχουν αρκετές κατηγορίες ώστε να καλύπτουν όλες τις περιπτώσεις. Καθώς λοιπόν η φύση των μεταβλητών μας είναι κατηγορική ή διαβάθμισης θα χρησιμοποιηθεί η ανάλυση των συχνοτήτων στις απαντήσεις του ερωτηματολογίου μας, χωρίς όμως να αποκλείουμε την Περιγραφική Στατιστική μεθοδολογία, όπου αυτό είναι αναγκαίο. Σκοπός της Περιγραφικής Στατιστικής είναι γενικά η άθροιση και σύνοψη των δεδομένων. Ειδικότερα αποτελεί ένα στατιστικό εργαλείο με σκοπό τη συγκέντρωση, ταξινόμηση και παρουσίαση πρωτογενών δεδομένων σε κατανοητή μορφή. Γίνεται χρήση πινάκων και γραφημάτων. (Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2003:4) 46 Μεταβλητή ονομάζουμε κάθε χαρακτηριστικό που μπορεί να μεταβάλλεται και να λαμβάνει διάφορες τιμές, ή να συμβαίνει με διαφορετικές διαβαθμίσεις. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα είδη των μεταβλητών βλ

65 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η εξαγωγή των αποτελεσμάτων μας γίνεται με τη βοήθεια του στατιστικού πακέτου SPSS 20.0 και αυτά παρουσιάζονται με τα ανάλογα γραφήματα (διαγράμματα πίτας) αλλά και τους ανάλογους πίνακες. Τέλος θα γίνει ανάλυση με τη χρήση του συντελεστή συσχέτισης Pearson καθώς και μελέτη επιδράσεων των μεταβλητών από διάφορους παράγοντες. Συμπληρωματικό υλικό: Εικονογραφημένο υλικό, στατιστικές μελέτες και διαγράμματα (Eurostat, Eurydice) συνοδεύουν την έρευνα. Tα δεδομένα αυτά συγκλίνουν χρονολογικά, προσφέροντας μια ολοκληρωμένη εικόνα ως προς τη διδασκαλία και διδακτική της αγγλικής, στις δύο ευρωπαϊκές χώρες την περίοδο αυτή. Η επιτυχία μιας έρευνας έγκειται στον σωστό χρόνο και στάδιο, ώστε να περιέχει όσο το δυνατό περισσότερη πραγματικότητα. 6.1 Ερωτηματολόγιο Το εργαλείο της έρευνάς μας είναι το ερωτηματολόγιο. Περιλαμβάνει επτά (7) ερωτήσεις ανοιχτού και κλειστού τύπου. Απευθύνθηκε σε εκπαιδευτικούς γαλλικών και ελληνικών σχολείων (πρωτοβάθμιας και κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) και είναι γραμμένο στην επίσημη γλώσσα της εκάστοτε χώρας. Merci de répondre a ce questionnaire. Vos réponses sont anonymes. 1. Croyez-vous que l enseignement de la langue anglaise aux écoles est :

66 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ indispensable assez utile utile peu utile inutile 1.1 Justifiez votre réponse: Pouvez-vous me dire deux mots sur la façon d enseigner l anglais en France? Quels sont vos objectifs, les plus importants, à attendre dans l année scolaire? Cochez deux cases. expression orale compréhension à l audition interaction expression écrite compréhension à la lecture 4. Choisissez-vous-mêmes les manuels scolaires et les matériaux pédagogiques? oui non 4.1 Si oui, quels sont les critères de choix?... Si non, qui sont les responsables à choisir? Comment évaluez-vous l apprentissage en fonction des matériaux éducatifs offerts? 6. L infrastructure scolaire couvre les besoins éducatifs pour un apprentissage efficace. Tout à fait d accord Plutôt pas d accord Plutôt d accord Pas d accord du tout 7. Si vous pouvez proposer un changement ou innovation dans l enseignement de l anglais, quel serait-il? Votre âge : Votre sexe: Quelle est votre formation? Quelle est votre motivation d enseigner?

67 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ευχαριστώ για τις απαντήσεις σας στο παρόν ερωτηματολόγιο. Η συνεισφορά σας είναι ανώνυμη. 1. Θεωρείτε πως η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας στο σχολείο είναι: απαραίτητη αρκετά χρήσιμη χρήσιμη λίγο χρήσιμη άσκοπη 1.1 Δικαιολογείστε την απάντησή σας: Μπορείτε να παραθέσετε εν συντομία την άποψή σας σχετικά με τον τρόπο διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας, στο ελληνικό σχολείο; Ποιοι είναι οι πιο σημαντικοί στόχοι που επιδιώκετε να πετύχετε μέσα στη σχολική χρονιά; Επιλέξτε δύο τετραγωνάκια παραγωγή προφορικού λόγου ακουστική κατανόηση παραγωγή γραπτού λόγου κατανόηση γραπτού κειμένου 4. Επιλέγετε με δική σας πρωτοβουλία τα σχολικά εγχειρίδια και το παιδαγωγικό υλικό ; ναι όχι 4.1 Εάν ναι, ποια είναι τα κριτήρια αυτής της επιλογής ; Εάν όχι, ποιοι είναι οι υπεύθυνοι για την επιλογή ; Πως αξιολογείτε τη μάθηση της αγγλικής γλώσσας, σύμφωνα με το προσφερόμενο εκπαιδευτικό υλικό; 6. Η σχολική υποδομή καλύπτει τις εκπαιδευτικές και μαθησιακές ανάγκες για μια αποτελεσματική μάθηση της αγγλικής γλώσσας; Συμφωνώ απόλυτα Μάλλον δε συμφωνώ Μάλλον συμφωνώ Δε συμφωνώ καθόλου 7. Εάν θα μπορούσατε να προτείνετε μια αλλαγή η καινοτομία στα πλαίσια της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας, ποια η ποιες θα ήταν; Ηλικία : Φύλο: Ποια είναι η εκπαίδευση σας ; Ποιο είναι το κίνητρο σας για να διδάξετε ;

68 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 7. Δείγμα Η συγκεκριμένη ανάλυση πραγματοποιήθηκε σε ένα δείγμα 120 ατόμων, από το οποίο αποκρίθηκαν τελικά 83 άτομα. Ο πληθυσμός είναι τυχαίος, ανήκει και στα δύο φύλα και έχει τα εξής χαρακτηριστικά: 1) είναι εκπαιδευτικοί 2) 41 από αυτούς είναι εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα και 42 στη Γαλλία. 7.1 Δειγματοληψία Η προτεινομένη μέθοδος δειγματοληψίας είναι η δειγματοληψία κατά περιοχές σε ένα στάδιο (Area sampling) 47. Πρόκειται για τη δειγματοληπτική τεχνική, κατά την οποία διαιρούμε τις στοιχειώδεις μονάδες 48 σε ομάδες (clusters), όπου στην προκειμένη είναι ομάδες στοιχείων βασισμένες σε γεωγραφικές περιοχές. Επιλέξαμε τη συγκεκριμένη τεχνική προκειμένου να είναι το δείγμα μας πιο αντιπροσωπευτικό και να μην εξυπηρετεί σκοπούς ή και πολιτικές ενός μόνο εκπαιδευτικού ιδρύματος ή και περιοχής, αλλά να αποτυπώνει μια καθολική, πολύπλευρη και συνεπώς πιο εμπεριστατωμένη εικόνα για να εξάγουμε συμπεράσματα. Παράλληλα, η προτεινόμενη μέθοδος συλλογής πρωτογενών στοιχείων είναι η δημοσκόπηση με προσωπική συνέντευξη ή με αποστολή ηλεκτρονικής αλληλογραφίας στο ερωτηθέν δείγμα, με εργαλείο το ερωτηματολόγιο που παρατίθεται παραπάνω. 47 Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις δειγματοληπτικές τεχνικές βλ Με τον όρο μονάδες ή στοιχεία ή υποκείμενα αναφερόμαστε στις βασικές μονάδες της δειγματοληψίας που αποτελεί και το υποκείμενο της έρευνας. Πρακτικά τα στοιχεία της δειγματοληψίας είναι οι άνθρωποι στους οποίους και απευθυνόμαστε. Για περισσότερες πληροφορίες βλ

69 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 7.2 Χαρακτηριστικά Το δείγμα μας παρουσιάζει τα εξής δημογραφικά χαρακτηριστικά: Ηλικία Από τους Έλληνες εκπαιδευτικούς το 63,4% ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 36-45, και περίπου 25% στην ηλικιακή ομάδα Από τους Γάλλους εκπαιδευτικούς το 33,3% ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 36-45, και το 38,1% και στην ηλικιακή ομάδα Φύλο Το 78% των απαντήσεων προέρχονται από γυναίκες εκπαιδευτικούς στα ελληνικά σχολεία. Το 74% είναι γυναίκες στα γαλλικά σχολεία. Μορφωτικό επίπεδο Από τους Έλληνες εκπαιδευτικούς είναι όλοι απόφοιτοι Πανεπιστημίων, του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας (Α.Π.Θ, Ε.Κ.Π.Α) 49. Από τους Γάλλους εκπαιδευτικούς, ορισμένοι είναι απόφοιτοι του Ινστιτούτου IUFM (Instituts Universitaires de Formation des Maîtres) 50, ενώ άλλοι έχουν το πιστοποιητικό γνώσης της Αγγλικής (CAPES 51 d anglais), στα γαλλικά σχολεία 49 Α.Π.Θ: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ε.Κ.Π.Α: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών 50 Πρόκειται για Ινστιτούτο της Γαλλικής Ακαδημίας, που ειδικεύεται στην εκπαίδευση δασκάλων και καθηγητών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Οι κάτοχοι αυτού του πιστοποιητικού είναι καθηγητές δημόσιοι υπάλληλοι, με το βαθμό του πιστοποιημένου δασκάλου, και υπόκεινται στο γενικό καθεστώς των δημοσίων υπηρεσιών και το ειδικό καθεστώς για τους πιστοποιημένους δασκάλους. Μπορούν να αποσπαστούν και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

70 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Άλλα χαρακτηριστικά: Κίνητρο Το 32% των Ελλήνων εκπαιδευτικών εμφανίζουν ως κύριο κίνητρό τους να διδάξουν την αγγλική γλώσσα, τη γλωσσική αφύπνιση των μαθητών και σε μικρότερα ποσοστά 19,5% για βιοποριστικούς λόγους και λόγω αγάπης για το συγκεκριμένο αντικείμενο εργασίας. Από τους Γάλλους το 46,3% εμφανίζουν ως κύριο κίνητρο της διδασκαλίας τους, την επαφή με τους μαθητές και σε μικρότερα ποσοστά 19,5% για βιοποριστικούς λόγους και αγάπη για το συγκεκριμένο αντικείμενο εργασίας 17,1%. Συμπεράσματα: Ένα καθολικό συμπέρασμα είναι ότι οι εκπαιδευτικοί και στα δύο εκπαιδευτικά συστήματα (Γαλλία-Ελλάδα) είναι πλειοψηφικά γυναίκες. Αναφορικά στην ηλικία, ένα μεγάλο ποσοστό, τόσο των Ελλήνων όσο και των Γάλλων, είναι σχετικά μεγάλο σε ηλικία, από 36 ετών και άνω. Επίσης, το μορφωτικό επίπεδο είναι υψηλό και στις δύο κατηγορίες. Ωστόσο υπάρχει μία σημαντική διαφοροποίηση στους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η ειδικότητα στους εκπαιδευτικούς της Γαλλίας και της Ελλάδας διαφέρει σημαντικά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί της αγγλικής γλώσσας έχουν τη δικαιοδοσία και τη γνώση (από τη σχολή στο Πανεπιστήμιο) να διδάξουν αποκλειστικά και μόνο την αγγλική, ως ξένη γλώσσα στα Δημοτικά σχολεία (Enseignants Spécialistes). Αντιθέτως, οι Γάλλοι εκπαιδευτικοί εξειδικεύονται και στη γνώση και διδασκαλία άλλων γλωσσών, ως ξένες στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (Enseignants Généralistes). (Chiffres clés de l enseignement des langues à l école Europe, 2012: 85-86) Βιοποριστικοί λόγοι και η αγάπη για το γνωστικό αντικείμενο είναι δύο πολύ

71 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ βασικά κριτήρια προκειμένου κάποιος να επιλέξει και να ακολουθήσει ένα επάγγελμα. Παρόλα αυτά η αναζήτηση κινήτρων που θα μας κάνει πιο παραγωγικούς και δημιουργικούς μέσα στην εργασία, είναι και αυτό πολύ βασικό κριτήριο, για να αισθανόμαστε αποδοτικοί στο επάγγελμά μας. Όπως δείχνουν τα αποτελέσματα, οι Γάλλοι εκπαιδευτικοί θέτουν ως βασικό κίνητρο αποδοτικότητας την επαφή με το μαθητή. Πολλοί εκπαιδευτικοί δήλωσαν ότι οι ανάγκες και οι ιδιαιτερότητες των μαθητών είναι αυτές που καθορίζουν και τον τρόπο διδασκαλίας μέσα στην τάξη. Όταν ο ρόλος του εκπαιδευτικού ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις και τις προσδοκίες των μαθητών, τότε ο ίδιος αισθάνεται και αποτελεσματικός στο επάγγελμα του. Από την άλλη, οι Έλληνες εκπαιδευτικοί δίνουν μεγάλη έμφαση στη γλωσσική αφύπνιση των μαθητών, καλλιεργώντας ένα κλίμα πολυγλωσσικής ευσυνειδησίας μέσα στην τάξη. Οι εκπαιδευτικοί τονίζουν ότι η γνώση μιας ξένης γλώσσας προσφέρει πλεονεκτήματα και αποτελεί «διαβατήριο» για όσους θα εγκαταλείψουν τη χώρα τους για ένα πιο υποσχόμενο μέλλον. Ο συγκεκριμένος προσανατολισμός αποτελεί έναν από τους κύριους τρόπους της εφαρμογής της Πολυγλωσσίας και απάντηση του Συμβουλίου της Ευρώπης στις προκλήσεις της διαφορετικότητας και της κοινωνικής συνοχής. Για να προχωρήσουμε προς την πολυγλωσσία, η διδακτική των γλωσσών στοχεύει να αναπτύξει στους μαθητές «πολύγλωσσες και πολυπολιτισμικές δεξιότητες, καθώς και την επιδεξιότητα να στηρίζεται ο μαθητής στις ήδη αποκτημένες ικανότητές του σε μια γλώσσα, ώστε να έχει ευκολότερη πρόσβαση σε κάποιαν άλλη. (Chatzisavvidis S., Moumtzidou A. 2009: 47) 7.3 Απαντήσεις Στην ενότητα αυτή θα διερευνηθούν οι αποκρίσεις του δείγματος στα βασικά επιστημονικά ερωτήματα της έρευνας. Ειδικότερα στο πρώτο μέρος αυτής της ενότητας θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε και να διερευνήσουμε τα περιγραφικά χαρακτηριστικά των απαντήσεων και σε δεύτερη φάση θα ακολουθηθούν διερευνητικές

72 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ αναλύσεις που βασίζονται στην επαγωγική στατιστική ανάλυση. Για την ανάλυση των δεδομένων προχωρήσαμε στην υιοθέτηση των δύο παραπάνω υποθέσεων εργασίας: 1) λόγω του ανοικτού τύπου ερωτηματολογίων έγινε ομαδοποίηση των απαντήσεων με σκοπό να μπορούν να επεξεργασθούν 2) προχωρήσαμε σε επιμερισμό της ανάλυσης μας ανάλογα με τη χώρα προέλευσης των ερωτηματολογίων ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ: ΕΛΛΑΔΑ Ερώτηση #1: Θεωρείτε πως η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας στο σχολείο είναι: απαραίτητη, αρκετά χρήσιμη, χρήσιμη, λίγο χρήσιμη, άσκοπη; Αιτιολογείστε την απάντησή σας. Από την ανάλυση της χρησιμότητας της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας παρατηρούμε ότι το 97,5% την θεωρεί απαραίτητη. Αναφορικά με την αιτιολόγηση της χρησιμότητας τα στοιχεία καταδεικνύουν τα παρακάτω: Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Εργασία Lingua Franca Εκπαίδευση Ενημέρωση Λοιπά Σχήμα 8: Η χρησιμότητα της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας στο σχολείο Παρατηρήσεις: Από τα στοιχεία είναι φανερό ότι η δημοφιλέστερη επιλογή που αιτιολογεί τη χρησιμότητα της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας είναι η επαγγελματική ανέλιξη ή

73 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ και εύρεση εργασίας. Όπως είδαμε και παραπάνω, το βασικό κίνητρο για να διδάξουν τη γλώσσα αυτή είναι να δώσουν στους μαθητές τα γλωσσικά εφόδια που χρειάζονται για να σπουδάσουν ή να εργαστούν στο εξωτερικό. Επίσης, ένα μεγάλο ποσοστό τη θεωρεί απαραίτητη επειδή είναι Lingua Franca. Είναι αξιοσημείωτο ότι εμφανίζεται περίπου ένα ποσοστό 20%, όπου οι απαντήσεις δεν μπορούσαν να ταξινομηθούν στις 4 κύριες επιλογές. Ερώτηση #2: Να παραθέσετε εν συντομία την άποψη σας σχετικά με τον τρόπο διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας στο ελληνικό σχολείο. Αναφορικά με την αξιολόγηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας παρατηρούμε ότι ένα ποσοστό περίπου 40% την θεωρεί ελλιπή. Το 17.1% τη θεωρεί παρωχημένη, ενώ το 16,9 % ότι εξαρτάται από τον εκπαιδευτικό φορέα (σχολείο, αναλυτικά προγράμματα, εκπαιδευτικοί) και μόνο ένα 5% δείχνει ικανοποιημένο

74 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Σχήμα 9 Παρατηρήσεις: Όπως παρατηρούμε ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων εκπαιδευτικών αξιολογούν τον τρόπο διδασκαλίας ως ελλιπή. Αναφέρουν ότι υπάρχει έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής και υποστηρικτικού υλικού, με αποτέλεσμα να μην καλύπτει απόλυτα τις ανάγκες των μαθητών. Από την άλλη θεωρούν ότι το πιλοτικό σχολείο έφερε την καινοτομία στον τρόπο διδασκαλίας της γλώσσας. Επίσης, ένα μεγάλο ποσοστό (17,1%) τη θεωρεί παρωχημένη, καθώς στηρίζεται σε παραδοσιακούς τρόπους διδασκαλίας και πρέπει να εκσυγχρονιστεί. Ελάχιστοι είναι αυτοί που δηλώνουν ικανοποιημένοι (5%). Βέβαια η διδασκαλία και ειδικότερα η αποτελεσματική διδασκαλία δεν είναι εύκολο εγχείρημα ακόμη και κάτω από τις καλύτερες συνθήκες. Γενικά, δεν υπάρχει καλύτερος ή αποτελεσματικότερος τρόπος διδασκαλίας. Κάθε εκπαιδευτικός πρέπει να πειραματίζεται, να διαμορφώνει και να προσαρμόζει τη διδασκαλία του μέχρι να ανακαλύψει το καλύτερο. Θεωρούμε τη μάθηση ως το θεμελιώδη στόχο της σχολικής

75 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ διδασκαλίας και αντιλαμβανόμαστε το ρόλο του εκπαιδευτικού ως σημείο σύγκλισης στο οποίο οργανώνει και διαχειρίζεται τις διαθέσιμες πηγές με τέτοιο τρόπο, ώστε να βελτιώνονται συνεχώς οι συνθήκες και τα αποτελέσματα μάθησης. (Μακρίδου- Μπούσιου Δ., 2005:1) Συνεπώς για όσους πιστεύουν ότι ο τρόπος διδασκαλίας εξαρτάται από τον φορέα, σίγουρα ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι καταλυτικός. Ερώτηση #3: Ποιοι είναι οι πιο σημαντικοί στόχοι που επιδιώκετε να πετύχετε μέσα στη σχολική χρονιά; Επιλέξτε δύο: παραγωγή προφορικού λόγου, παραγωγή γραπτού λόγου, ακουστική κατανόηση, κατανόηση γραπτού κειμένου Σχετικά με τους εκπαιδευτικούς στόχους κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς παρατηρούμε με ποσοστό 47% έμφαση να δίνεται στην ανάπτυξη παραγωγής προφορικού λόγου και στην κατανόηση του γραπτού λόγου και δευτερευόντως 20% στην παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου. Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι ως σημαντικότερος στόχος σε ποσοστό 67% είναι η παραγωγή προφορικού λόγου

76 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Σχήμα 10 Παρατηρήσεις: Οι ανεπτυγμένες γλωσσικές δεξιότητες αποτελούν στόχο όχι μόνο της Ε.Ε αλλά και του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα. Η ικανότητα κατανόησης και επικοινωνίας σε περισσότερες από μία γλώσσες ήδη καθημερινή πραγματικότητα για τους περισσότερους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο αποτελεί χρήσιμη δεξιότητα για τη ζωή όλων των ευρωπαίων πολιτών. Μας βοηθά να γίνουμε πιο ανοιχτοί στην κουλτούρα και στη νοοτροπία άλλων ανθρώπων, βελτιώνει τις γνωστικές μας δεξιότητες και ενισχύει τη δεξιότητα του μαθητή στη μητρική του γλώσσα δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να επωφεληθούν από την ελευθερία να εργαστούν ή να σπουδάσουν σε άλλο κράτος μέλος. (Ένα στρατηγικό πλαίσιο για την πολυγλωσσία, 2005:3) Όπως είδαμε στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας, οι μαθητές φοιτούν από την υποχρεωτική εκπαίδευση έχοντας επάρκεια-επιπέδου Β1 στην αγγλική, ως πρώτη ξένη γλώσσα. Το επίπεδο αυτό σημαίνει ότι είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες σε αυτή τη γλώσσα με ευκολία

77 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ερώτηση #4: Επιλέγετε με δική σας πρωτοβουλία τα σχολικά εγχειρίδια και το παιδαγωγικό υλικό; Ναι/ όχι. Αιτιολογείστε την απάντησή σας. Αναφορικά με το εκπαιδευτικό υλικό παρατηρούμε ότι ποσοστό 63,4% προχωρεί με δική του πρωτοβουλία στον καθορισμό του παιδαγωγικού υλικού, με κυριότερα κριτήρια την μαθητική απόδοση και τα μαθητικά ενδιαφέροντα με ποσοστά 36 %και 40% αντίστοιχα. Στην περίπτωση που δεν επιλέγει με δική του πρωτοβουλία σε ποσοστό 70,6% βασίζεται σε υλικό που παρέχεται από το ΥΠΕΠΘ 52. Παρατηρήσεις: Οι απαντήσεις των Ελλήνων εκπαιδευτικών αποκλίνουν σημαντικά, ως προς την επιλογή των σχολικών εγχειριδίων. Πρέπει να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο ότι η επιλογή/έγκριση των σχολικών εγχειριδίων γίνεται σε κεντρικό επίπεδο από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων ύστερα από αξιολόγηση του υλικού και εισήγηση του ΙΕΠ. (Υπουργική Απόφαση 21072α/Γ2/ και 21072β/Γ2/ ). Ερώτηση #5: Πώς αξιολογείτε τη μάθηση της αγγλικής γλώσσας, σύμφωνα με το προσφερόμενο εκπαιδευτικό υλικό; ικανοποιητική, μέτρια, όχι ικανοποιητική. Επιλέξτε. Αξίζει να αναφερθεί ότι ένα ποσοστό 85% εμφανίζεται ικανοποιημένο από τη γενική εικόνα μάθησης της αγγλικής γλώσσας. Ερώτηση #6: Η σχολική υποδομή καλύπτει τις εκπαιδευτικές και μαθησιακές ανάγκες, για μια αποτελεσματική μάθηση της αγγλικής γλώσσας; Συμφωνώ απόλυτα, Μάλλον συμφωνώ, Μάλλον δε συμφωνώ, Δε συμφωνώ καθόλου Επιλέξτε μία απάντηση. 52 ΥΠΕΠΘ: Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων

78 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Παρά το γεγονός ότι ένα 85% είναι ικανοποιημένο από τη γενική εικόνα μάθησης σύμφωνα με το προσφερόμενο υλικό, ωστόσο ένα ποσοστό 71% φαίνεται να μην είναι ικανοποιημένο από τις υποδομές που καλύπτουν τις εκπαιδευτικές και μαθησιακές ανάγκες. Πρατηρήσεις: Αναφορικά με την ύπαρξη κάποιων συσχετίσεων παρατηρούμε μεταξύ της αξιολόγησης μάθησης της αγγλικής γλώσσας και της εκπαιδευτικής υποδομής, ότι ο σχετικός συντελεστής Pearson (28,352) είναι στατιστικά σημαντικός σε επίπεδο σημαντικότητας ως και 0,1%. Αυτό καταδεικνύει την ύπαρξη κάποιας εξάρτησης, τα σημαντικότερα πορίσματα της οποίας δείχνουν: 1) σε ποσοστό 75% οι ερωτηθέντες που θεωρούν ως ικανοποιητική τη μάθηση της αγγλικής δείχνουν να συμφωνούν ότι οι υποδομές καλύπτουν τις ανάγκες. 2) το 78% των ερωτηθέντων που θεωρούν τη μάθησης της αγγλικής από μέτρια έως καθόλου ικανοποιητική, δε συμφωνούν ότι οι υποδομές καλύπτουν τις εκπαιδευτικές και μαθησιακές ανάγκες. Αναφορικά με την ύπαρξη συσχέτισης της αξιολόγησης της μάθησης και των προτάσεων προς βελτίωση παρατηρείται ανεξαρτησία των δεδομένων με τα κυριότερα συμπεράσματα να διατυπώνονται ως έξης: 1) μεγάλη διασπορά απαντήσεων 2) μια μικρή υπεροχή για αυτούς που έχουν θετική εικόνα αναφορικά με την αξιολόγηση της διαδικασίας μάθησης, οι οποίοι και προτείνουν τη βελτίωση της υλικό-τεχνικής υποδομής Ερώτηση #7: Εάν θα μπορούσατε να προτείνετε μια αλλαγή ή καινοτομία στα πλαίσια της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας, ποια θα ήταν; Ενισχύοντας τα παραπάνω διατυπώνονται οι παρακάτω προτάσεις με σκοπό τη βελτίωση των συγκεκριμένων υπηρεσιών ως εξής:

79 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Αύξηση σχολικών ωρών Υλικοτεχνική Υποστηριξη Ολιγομελή τμήματα Ευρωπαικά Προγράμματα ανταλλαγής Λοιπά Αύξηση σχολικών ωρών και Ολιγομελή τμήματα Σχήμα 11: Καινοτομίες στα πλαίσια της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας Παρατηρήσεις: Όπως είδαμε και παραπάνω, οι Έλληνες εκπαιδευτικοί βρίσκουν τον τρόπο διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας ανεπαρκή, λόγω έλλειψης υλικοτεχνικής υποδομής. Επίσης, όσοι θεωρούν ότι η μάθηση της γλώσσας είναι μέτρια ή καθόλου ικανοποιητική, πιστεύουν ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι σχολικές παροχές δεν καλύπτουν τις ανάγκες τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών. Συνεπώς η ενίσχυση της υλικοτεχνικής υποστήριξης με τη χρήση εποπτικών μέσων (διαδραστικοί πίνακες) και της τεχνολογίας θα βελτιώσει τις συνθήκες μάθησης και θα διευκολύνει το έργο του εκπαιδευτικού. Συγκεκριμένα, η λειτουργία αναβαθμισμένων τεχνολογικά αιθουσών με σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα θα αναβαθμίσει το διδακτικό έργο και θα βελτιώσει τη διαδικασία μάθησης. Θα δημιουργήσει ένα συνεργατικό περιβάλλον για εκπαιδευτικά σενάρια που βασίζονται σε συνθετικές εργασίες (project-oriented-tasks) και προάγουν την κριτική σκέψη και θα ενθαρρύνει τους μαθητές να αναπτύξουν την εμπειρική μάθηση (experiential). (Μακρίδου-Μπούσιου Δ., 2005: 125) Παράλληλα, στο πλαίσιο μιας καινοτόμου αλλαγής θα ήταν η αύξηση των σχολικών ωρών. Πράγματι, όπως διαπιστώνουμε και από το ωρολόγιο εβδομαδιαίο πρόγραμμα, τα αγγλικά διδάσκονται στο δημοτικό μόνο τρεις (3) ώρες από την Γ τάξη, ενώ στο γυμνάσιο μόνο δύο (2) ώρες, χρόνος ελάχιστος για να συντελεστεί η μάθηση και να μπορέσουν οι μαθητές να τελειώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση με αναπτυγμένες

80 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ γλωσσικές δεξιότητες. Ήδη στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, η αύξηση των ωρών στα πιλοτικά σχολεία από το 2011, άρχισε να επιφέρει θετική αλλαγή στην εικόνα μάθησης και διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας. Εκτός όμως από τον περιορισμένο χρόνο που διδάσκεται η αγγλική στα σχολεία, τα τμήματα περιλαμβάνουν ένα μεγάλο αριθμό μαθητών, με αποτέλεσμα ο εκπαιδευτικός να μη μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες κάθε μαθητή. Δεδομένου του χρόνου, θα πρέπει να διαμορφωθούν ολιγομελή τμήματα, με κριτήριο τη γλωσσική επίδοση και το επίπεδο των μαθητών. Επίσης, πολλοί εκπαιδευτικοί τονίζουν τη σημασία των προγραμμάτων ανταλλαγής. Εκπαιδευτικά προγράμματα, όπως το Comenius, στοχεύουν στην αναβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης, μέσα από την ανταλλαγή δια-πολιτισμικών και εκπαιδευτικών εμπειριών. Οι μαθητές αποκτούν το κίνητρο να μάθουν μία ξένη γλώσσα, να ταξιδέψουν και να έρθουν σε διάλογο με μία νέα κουλτούρα ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ: ΓΑΛΛΙΑ Στην συγκεκριμένη ενότητα θα προχωρήσουμε στην ανάλυση των δεδομένων από τα ερωτηματολόγια τα οποία είχαν ως χώρα προέλευσης τη Γαλλία. Ερώτηση #1: Θεωρείτε πως η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας στο σχολείο είναι: απαραίτητη, αρκετά χρήσιμη, χρήσιμη, λίγο χρήσιμη, άσκοπη; Αιτιολογείστε την απάντησή σας. Σχετικά με τη χρησιμότητα της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας παρατηρήθηκε ότι ένα σημαντικό ποσοστό 76% τη βρίσκει απαραίτητη. Το συγκεκριμένο ποσοστό, αν και ιδιαίτερα υψηλό, είναι σημαντικά μικρότερο σε σχέση με αυτό που αναφερόταν στην Ελλάδα. Αναφορικά με την αιτιολόγηση της σημαντικότητας παρατηρούμε μια σημαντική διασπορά των αποτελεσμάτων, η οποία και κατανέμεται ως εξής:

81 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διεθνής Γλώσσα Γλωσσική αφύπνιση Παράθυρο στο κόσμο Παγκοσμιοποίηση Λοιπά Σχήμα 12: Η χρησιμότητα της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας στο σχολείο Παρατηρήσεις: Από τα δεδομένα παρατηρούμε ότι οι σημαντικότερες επιλογές με βάση τη χρησιμότητα της αγγλικής γλώσσας, είναι ότι αυτή αποτελεί διεθνή γλώσσα με ποσοστό 33.3%. Ένα ποσοστό 22,2% θεωρεί πως η αγγλική γλώσσα συντελεί στην εύκολη εκμάθηση άλλων γλωσσών και μας βοηθά να αναπτύξουμε μια θετική στάση σε άλλες γλώσσες και πολιτισμούς (γλωσσική αφύπνιση). Το 16,7% αναγνωρίζει την αγγλική γλώσσα ως παράθυρο στον κόσμο. Σύμφωνα με τις απαντήσεις, η συγκεκριμένη γλώσσα παρέχει άμεση πρόσβαση στην ενημέρωση χωρίς σύνορα, ενώ ένα ποσοστό 5,6% θεωρεί επιβεβλημένη την εκμάθησή της καθώς ο κόσμος που μας περιβάλει κατακλύζεται από αυτήν (παγκοσμιοποίηση). Είναι αξιοσημείωτο ότι σε ένα ποσοστό 22,2% υπάρχει μια κατανομή αποκρίσεων, η οποία δεν μπορεί να κατανεμηθεί στις τέσσερις βασικές επιλογές. Κάποιοι εκπαιδευτικοί θεωρούν τη μάθηση της αγγλικής γλώσσας χρήσιμη για λόγους επαγγελματικής ανέλιξης ή ψυχαγωγίας (ταξίδια, τουρισμός). Σε αντίθεση με τους Έλληνες εκπαιδευτικούς (27,5%) που αιτιολογούν τη χρησιμότητά της επειδή τη θεωρούν lingua franca, οι Γάλλοι αποφεύγουν αυτόν το χαρακτηρισμό και περιορίζονται στον όρο διεθνής γλώσσα. Ο χαρακτηριστικός αυτός σίγουρα αφήνει υπαινιγμούς για τη γλωσσική κατάσταση και το κύρος αυτής της γλώσσας στη γαλλική κοινωνία

82 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Πιο συγκεκριμένα, ως γλωσσικό κύρος (language prestige, prestige du langue) ορίζουμε το βαθμό εκτίμησης και κοινωνικής αξίας που αποδίδουν τα μέλη μιας κοινότητας σε μια γλώσσα, διάλεκτο ή γλωσσική ποικιλία. Το κύρος μιας γλώσσας καθορίζεται άμεσα από την κατάσταση της μέσα στην κοινωνία.. Ταυτόχρονα, ο όρος γλωσσική κατάσταση (language status, statut de langue) περιλαμβάνει δύο βασικές πληροφορίες για μια γλώσσα. Η πρώτη είναι η εκτίμηση της συνολικής ανάπτυξης που παρουσιάζει μία γλώσσα σε σχέση με το βαθμό διακύβευσης της, χρησιμοποιώντας την κλίμακα EGIDS 53 (Lewis, Simons, 2009:6). Η δεύτερη 54 είναι o βαθμός αναγνωρισιμότητας και κατηγοριοποίησης της ως επίσημης γλώσσας, γεγονός που πιστοποιείται από τον αριθμό των ομιλητών που την χρησιμοποιούν. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι η γαλλική γλώσσα ομιλείται επισήμως 55 σε 33 χώρες παγκοσμίως, συγκριτικά με την αγγλική που ομιλείται σε 45 χώρες και κατατάσσεται στην 6 η πιο ευρέως ομιλούμενη γλώσσα σε όλον τον κόσμο. Στην Ευρώπη (εκτός από τη Γαλλία), οι μεγαλύτερες πληθυσμιακά γλωσσικές κοινότητες εντοπίζονται στο Βέλγιο (45% του πληθυσμού), την Ελβετία (20% του πληθυσμού) και το Λουξεμβούργο. Έτσι λοιπόν, τα γαλλικά είναι η δεύτερη ευρύτερα ομιλούμενη μητρική γλώσσα στην Ευρώπη με πάνω από 77 εκατομμύρια ομιλητές, μετά τη γερμανική γλώσσα (περίπου 100 εκατομμύρια), αλλά μπροστά από τα αγγλικά (περίπου 61 εκατομμύρια). Επίσης, τα γαλλικά 56 είναι μια από τις γλώσσες εργασίας των Ηνωμένων Εθνών μαζί με τα αγγλικά, τα ισπανικά, τα ρωσικά, τα αραβικά και τα κινέζικα, ενώ συγκαταλέγονται ανάμεσα στις τρεις γλώσσες διαδικασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μαζί με την αγγλική και τη γερμανική, και είναι η μόνη γλώσσα που χρησιμοποιείται για τις εργασίες του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν τη δύναμη της γαλλικής γλώσσας, όχι μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά και σε διεθνές και 53 Πρόκειται για μια κλίμακα κατηγοριοποίησης της κατάστασης και της ιδιότητας που έχει μια γλώσσα και περιλαμβάνει διάφορα επίπεδα. Είναι επέκταση της κλίμακας που πρότεινε ο Fishman. 54 Βλ Η γαλλική γλώσσα είναι η επίσημη ή μία από τις επίσημες γλώσσες σε 33 κράτη παγκοσμίως. Βλ Βλ

83 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ το λόγο για τον οποίο οι υπέρμαχοι της σφετερίζονται την ανάδειξή της ως lingua franca. Μια γλώσσα που χαρακτηρίζεται lingua franca έχει υψηλό γλωσσικό κύρος και εμπορική δύναμη σε παγκόσμια κλίμακα. Ερώτηση #2: Να παραθέσετε εν συντομία την άποψή σας σχετικά με τον τρόπο διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας στο ελληνικό σχολείο. Σχήμα 13 Παρατηρήσεις: Για άλλη μια φορά ο τρόπος διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας στο σχολείο χαρακτηρίζεται ελλιπής. Ένα ποσοστό 30% θεωρεί πως υπάρχει έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής, ενώ ένα 27% κρίνει απαραίτητη την επισήμανση των διδακτικών στόχων. Μεγάλη έμφαση πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη των επικοινωνιακών δεξιοτήτων (παραγωγή προφορικού λόγου και διάδραση), ενώ ο τρόπος διδασκαλίας πρέπει να στοχεύει στην απόκτηση γλωσσικής επάρκειας-επιπέδου Β1. Επίσης, αρκετοί εκπαιδευτικοί θεωρούν πως η χρήση νέων τεχνολογιών (TICÉ), θα διευκολύνει τον τρόπο διδασκαλίας για μια πιο αποτελεσματική μάθηση

84 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ένα 4% θεωρεί πως ο τρόπος διδασκαλίας κατευθύνεται από τους φορείς εκπαίδευσης. (σχολείο, Υπουργείο Παιδείας μέσω αναλυτικών προγραμμάτων). Οι εκπαιδευτικοί βασίζονται σε κάποιο σχολικό εγχειρίδιο (manuel scolaire) και προσαρμόζουν τον τρόπο διδασκαλίας σεβόμενοι το επίσημο πρόγραμμα (programme officiél). Βέβαια, στο πλαίσιο διδασκαλίας έχουν σχετική αυτονομία να επιλέξουν το παιδαγωγικό υλικό και τη μέθοδο διδακτικής. Από την άλλη, ένα ποσοστό 4% εμφανίζεται αρκετά ικανοποιημένο και δηλώνει ότι ο τρόπος διδασκαλίας της αγγλικής είναι εκσυγχρονισμένος. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι στην προσπάθεια να εξετάσουμε με πίνακες διαστρωμάτωσης τη συμπεριφορά των επιλογών που αξιολογούν τον τρόπο διδασκαλίας καθώς και την αιτιολογία της σημαντικότητας της διδασκαλίας, παρατηρήσαμε μια πλήρη διασπορά των απαντήσεων σε όλες τις κατηγορίες, χωρίς καμία επιλογή να κυριαρχεί (7,9%). Ερώτηση #3: Ποιοι είναι οι πιο σημαντικοί στόχοι που επιδιώκετε να πετύχετε μέσα στη σχολική χρονιά; Επιλέξτε δύο: παραγωγή προφορικού λόγου, παραγωγή γραπτού λόγου, ακουστική κατανόηση, κατανόηση γραπτού κειμένου; Σχετικά με τους εκπαιδευτικούς σκοπούς κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς παρατηρούμε ότι σε ένα ποσοστό: 1) 33.8% θεωρεί ως κύριο στόχο την παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου 2) 31% θεωρεί την παραγωγή του προφορικού λόγου και την ακουστική κατανόηση 3) όπως και να έχει παρατηρείται σε κυρίαρχο χαρακτηριστικό η προφορική εμβάθυνση και λιγότερο η γραπτή

85 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Σχήμα 14 Παρατηρήσεις: Οι εκπαιδευτικοί στα γαλλικά σχολεία δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου, ενώ όλοι η διδασκαλία στοχεύει στην ανάπτυξη των γλωσσικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων (παραγωγή προφορικού λόγου, διάδραση). Ερώτηση #4: Επιλέγετε με δική σας πρωτοβουλία τα σχολικά εγχειρίδια και το παιδαγωγικό υλικό; Ναι/ όχι. Αιτιολογείστε την απάντησή σας. Αναφορικά με το εκπαιδευτικό υλικό παρατηρούμε ότι σε ποσοστό 97,5% προχωρεί με δική του πρωτοβουλία στον καθορισμό του εκπαιδευτικού υλικού, με κυριότερα κριτήρια την ικανοποίηση των διδακτικών στόχων σε ποσοστό 43% και

86 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ δευτερευόντως σε ποσοστό 19%, βασιζόμενοι στην ικανότητα και το επίπεδο γλωσσικής κατανόησης. Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δικαιοδοσία να επιλέξουν τα σχολικά βιβλία και τον εξοπλισμό, ως σύμβολο της εκπαιδευτικής ελευθερία τους. Η επιλογή γίνεται με βάση διάφορων προτάσεων από ιδιωτικούς εκδοτικούς οίκους. Η τελική επιλογή γίνεται μετά από διαβούλευση με το Σχολικό Συμβούλιο. Ερώτηση #5: Πώς αξιολογείτε τη μάθηση της αγγλικής γλώσσας, σύμφωνα με το προσφερόμενο εκπαιδευτικό υλικό: ικανοποιητική, μέτρια, όχι ικανοποιητική; Επιλέξτε Είναι σημαντικό ν αναφερθεί ότι σε ποσοστό 26,2% και 64,3% αξιολογούν ως ικανοποιητική και καλή αντίστοιχα τη μάθηση της αγγλικής γλώσσας, θεωρώντας μάλιστα ότι είναι ικανοποιημένοι και από τις σχολικές υποδομές (52,5%). Ωστόσο υπάρχει και ένα σημαντικό ποσοστό περίπου 46% που θεωρεί ότι χρήζουν περαιτέρω βελτίωσης Ερώτηση #6: Η σχολική υποδομή καλύπτει τις εκπαιδευτικές και μαθησιακές ανάγκες, για μια αποτελεσματική μάθηση της αγγλικής γλώσσας; Συμφωνώ απόλυτα, Μάλλον συμφωνώ, Μάλλον δε συμφωνώ, Δε συμφωνώ καθόλου. Επιλέξτε μία απάντηση. Αναφορικά με την ύπαρξη κάποιων συσχετίσεων παρατηρούμε μεταξύ της αξιολόγησης μάθησης της αγγλικής γλώσσας και της εκπαιδευτικής υποδομής, παρατηρούμε ότι ο σχετικός συντελεστής Pearson (28,352) είναι στατιστικά σημαντικός σε επίπεδο σημαντικότητας ως και 0,1%. Αυτό καταδεικνύει την ύπαρξη κάποιας εξάρτησης, τα σημαντικότερα πορίσματα της οποίας δείχνουν: 1) σε ποσοστό 41% οι ερωτηθέντες που θεωρούν ως ικανοποιητική τη μάθηση της αγγλικής δείχνουν να συμφωνούν ότι οι υποδομές καλύπτουν τις ανάγκες 2) ο 82% των ερωτηθέντων που θεωρούν ως καλή τη μάθησης της αγγλικής δε συμφωνούν ότι οι υποδομές καλύπτουν τις εκπαιδευτικές και μαθησιακές

87 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ανάγκες Παρατηρήσεις: Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών δε συμφωνεί ότι η σχολική υποδομή καλύπτει τις εκπαιδευτικές ανάγκες, με αποτέλεσμα αυτό να επηρεάζει και την εικόνα μάθησης της αγγλικής γλώσσας. Ερώτηση #7: Εάν θα μπορούσατε να προτείνετε μία αλλαγή ή καινοτομία στα πλαίσια της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας, ποια θα ήταν; Ενισχύοντας τα παραπάνω διατυπώνονται οι παρακάτω προτάσεις με σκοπό την βελτίωση της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας ως εξής: Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Αύξηση σχολικών χωρών Τμήματα μαθητών με ιδιαιτερότητες Ολιγομελή τμήματα Ευρωπαικά Προγράμματα ανταλλαγής Λοιπά Σχήμα 15: Καινοτομίες στα πλαίσια της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας Παρατηρήσεις: Μία αλλαγή που επιθυμούν οι εκπαιδευτικοί (26,2%) είναι η αύξηση των σχολικών ωρών στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα. Πράγματι τα αγγλικά διδάσκονται από εννέα (9) με δέκα (10) ώρες στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση και από τρεις (3) μέχρι τέσσερις (4) ώρες στη δευτεροβάθμια. Η γλωσσική έκθεση πρέπει να είναι επαρκής για να επιτευχθούν οι γλωσσικοί στόχοι (επίπεδο Β1). Παράλληλα, η ύπαρξη πολλών μαθητών, με διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες μέσα σε μία τάξη, δυσκολεύει την

88 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ αποτελεσματική διδασκαλία και εκμάθηση της γλώσσας. Η δημιουργία ολιγομελών τμημάτων (10-15 άτομα), βάσει του γνωστικού επιπέδου και των γλωσσικών ικανοτήτων των μαθητών θα αποτελούσε σπουδαία καινοτομία. Επίσης, οι Γάλλοι εκπαιδευτικοί δείχνουν ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι με τα προγράμματα ανταλλαγής στις χώρες της Ε.Ε., καθώς πιστεύουν ότι σε εκπαιδευτικό επίπεδο, η ανταλλαγή αυτή θα αποτελέσει σημείο παραλληλισμού των εκπαιδευτικών συστημάτων και υιοθέτησης των δομών που θα ενισχύσουν και θα βελτιώσουν την ποιότητα εκπαίδευσης. Επίσης, οι μαθητές θα έχουν τη μοναδική εμπειρία να έρθουν σε επαφή με άλλες γλώσσες και πολιτισμούς και να αποκτήσουν κίνητρο στην εκμάθηση των ξένων γλωσσών. Σε ένα ποσοστό 26,2% υπάρχουν απαντήσεις οι οποίες δε συγκαταλέγονται στις βασικές κατηγορίες, όπως: η χρήση εποπτικών μέσων, η διδασκαλία άλλων γνωστικών αντικειμένων στα αγγλικά, η αποκλειστική χρήση των αγγλικών μέσα στην τάξη, ο διάλογος με ομιλητές της αγγλικής, ως μητρική γλώσσα (native speakers), περισσότερη ελευθερία στους εκπαιδευτικούς. Αναφορικά με την ύπαρξη συσχέτισης της αξιολόγησης της μάθησης και των προτάσεων προς βελτίωση παρατηρείται ανεξαρτησία των δεδομένων με τα κυριότερα συμπεράσματα να διατυπώνονται ως έξης: 1) δεν παρουσιάζεται κάποια σημαντική συσχέτιση - εξάρτηση 2) σε σημαντική πλειοψηφία για αυτούς που έχουν θετική εικόνα αναφορικά με την αξιολόγησης της διαδικασίας μάθησης, οι οποίοι προτείνουν την αύξηση των ωρών διδασκαλίας σε ποσοστό 35% και ολιγομελή τμήματα σε ποσοστό 30% περίπου

89 ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 8. Γενικά Συμπεράσματα Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεμελιώνεται στην αρχή της «ενότητας στη διαφορά»: διαφορετικοί πολιτισμοί, ήθη, έθιμα, πεποιθήσεις και διαφορετικές γλώσσες. Πέρα από τις 24 επίσημες γλώσσες της Ένωσης, υπάρχουν ακόμη εξήντα (60) περίπου αυτόχθονες γλώσσες και πλήθος μη αυτόχθονων γλωσσών, που μιλούνται από τις κοινότητες των μεταναστών. Αυτή ακριβώς η πολυμορφία κάνει την Ευρώπη αυτό που είναι: όχι ένα «χωνευτήρι» μέσα στο οποίο σβήνουν οι διαφορές αλλά ένα κοινό σπίτι, στο οποίο η πολυμορφία τιμάται και όπου οι πολλές μητρικές μας γλώσσες αποτελούν πηγή πλούτου και γέφυρα αλληλεγγύης και αλληλοκατανόησης. Η γλώσσα είναι η πιο άμεση έκφραση πολιτισμού είναι το στοιχείο που μας δίνει την ανθρώπινη ιδιότητά μας, που δίνει στον καθένα μας μια αίσθηση ταυτότητας. Το άρθρο 22 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει ότι η Ένωση σέβεται την πολιτιστική, θρησκευτική και γλωσσική πολυμορφία Το άρθρο 21 απαγορεύει τις διακρίσεις λόγω διάφορων παραγόντων, ένας από τους οποίους είναι η γλώσσα. Ο σεβασμός της γλωσσικής πολυμορφίας, μαζί με το σεβασμό του ατόμου, την ανοιχτή στάση απέναντι σε άλλους πολιτισμούς, την ανεκτικότητα και την αποδοχή των άλλων, αποτελεί βασική αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως, η δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της για την προάσπιση της πολυγλωσσίας έχει άμεσο αντίκτυπο στην ζωή του κάθε πολίτη. Η πολυγλωσσία βρίσκεται στο επίκεντρο των αξιών της Ε.Ε. Όπως αναφέραμε και πρωτύτερα με τον όρο «πολυγλωσσία» εννοούμε τόσο την ικανότητα ενός ατόμου να χειρίζεται πολλές γλώσσες, όσο και τη συνύπαρξη διαφορετικών γλωσσικών κοινοτήτων σε μια γεωγραφική περιοχή. Στο παρόν έγγραφο ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει το νέο τομέα πολιτικής της Επιτροπής, ο οποίος προάγει τη δημιουργία ενός κλίματος ευνοϊκού για την πλήρη έκφραση όλων των γλωσσών και για την άνθηση της διδασκαλίας και της εκμάθησης ποικιλίας γλωσσών. Η πολιτική πολυγλωσσίας της Επιτροπής έχει τρεις επιδιώξεις:

90 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1) να ενθαρρύνει την εκμάθηση γλωσσών και να προαγάγει τη γλωσσική πολυμορφία στην κοινωνία 2) να προωθήσει μια υγιή πολυγλωσσική οικονομία και 3) να παράσχει στους πολίτες πρόσβαση στη νομοθεσία, στις διαδικασίες και στις πληροφορίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για να υλοποιήσει τις παραπάνω επιδιώξεις η Επιτροπή θέτει τρεις γλωσσικούς στόχους με μοναδικό όραμα «κάθε ευρωπαίος πολίτης να γνωρίζει δύο ξένες γλώσσες, εκτός από τη μητρική του». Πρώτον, η σημασία της εκπαίδευσης είναι καταλυτική, καθώς είναι ο μόνος δίαυλος για την εκμάθηση ξένων γλωσσών, στοχεύοντας στην ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων και στην υιοθέτηση μιας θετικής στάσης απέναντι σε κουλτούρες και νοοτροπίες άλλων ανθρώπων. Ένας από τους στόχους της αναπτυξιακής στρατηγικής Ευρώπη 2020 είναι το 40% των ατόμων ηλικίας ετών να έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο (τριτοβάθμια εκπαίδευση) μέχρι το Δεύτερον, η διά βίου εκμάθηση ξένων γλωσσών από την πρώιμη ηλικία είναι ο μακροπρόθεσμος στόχος που ζήτησαν οι αρχηγοί των κρατών-μελών και κυβερνήσεων της Ε.Ε, κατά τη σύνοδό τους τον Μάρτιο του 2002 στη Βαρκελώνη. Το ποσοστό των μαθητών του δημοτικού που μαθαίνουν μία ξένη γλώσσα αυξάνεται. Ωστόσο, ο μέσος αριθμός ξένων γλωσσών που διδάσκονται στα δευτεροβάθμια σχολεία απέχει ακόμη αρκετά από το στόχο που τέθηκε στη Βαρκελώνη. Ως αποτέλεσμα η αποφοίτηση από την υποχρεωτική εκπαίδευση να μη συνεπάγεται τη γνώση δύο ή και παραπάνω ξένων γλωσσών από την πρώιμη ηλικία. Τρίτον, η γνώση δύο ξένων γλωσσών εκτός από τη μητρική, αποτελεί τον τελευταίο γλωσσικό στόχο. Εντούτοις, όπως έχει αποδειχτεί στο κεφάλαιο 2.4 ένα μεγάλο ποσοστό των ευρωπαίων πολιτών κατέχει ελάχιστα ή καθόλου μια δεύτερη ξένη γλώσσα., με αποτέλεσμα η πολυγλωσσία να είναι εν δυνάμει εφικτή μακροπρόθεσμα. Με αρκετά προγράμματα και δράσεις (Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci) η Ε.Ε επιχειρεί να έρθει πιο κοντά στον ευρωπαίο πολίτη και μέσα σε επιθυμητά χρονικά πλαίσια να αυξήσει εξατομικευμένα την πολυγλωσσία, ώσπου ο κάθε πολίτης να έχει πρακτικές δεξιότητες χειρισμού τουλάχιστον σε δύο γλώσσες εκτός από τη μητρική του. Επιπλέον, η φράση «εκμάθηση ξένης γλώσσας» τείνει όλο και περισσότερο να σημαίνει απλώς «εκμάθηση αγγλικών». Πράγματι, τα αγγλικά είναι η ξένη γλώσσα με

91 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ τους περισσότερους ομιλητές στην Ε.Ε, με ποσοστό που ανέρχεται στο 38% (κεφάλαιο 3). Οι λόγοι που την καθιστούν την πιο ευρέως ομιλούμενη γλώσσα μέσα στα σύνορα της Ε.Ε οφείλονται στο χαρακτηρισμό της ως lingua franca, δηλαδή γλώσσα με μεγάλη εμπορική και πολιτική ισχύ σε παγκόσμιο επίπεδο (κεφάλαιο 3.1). Εξάλλου, θεωρείται από πολλούς πολίτες της Ε.Ε η πιο χρήσιμη ξένη γλώσσα που πρέπει να γνωρίζουν, καθώς καλύπτει πολλούς τομείς και πτυχές της καθημερινής ζωής και αποτελεί απαραίτητο εργαλείο πρόσβασης, ενημέρωσης, επικοινωνίας και ψυχαγωγίας (κεφάλαιο 3.2). Ως εκ τούτου, είναι και η πρώτη ξένη γλώσσα που διδάσκεται στα σχολεία της πρωτοβάθμιας και κατώτερης-δευτεροβάθμιας υποχρεωτικής εκπαίδευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (κεφάλαιο 3.3), με στόχο όλοι οι μαθητές που αποφοιτούν να έχουν αναπτύξει επαρκείς επικοινωνιακές γλωσσικές δεξιότητες, σύμφωνα με το Κοινό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες. Όσον αφορά στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας, η υποχρεωτική εκμάθηση της πρώτης ξένης γλώσσας αρχίζει στην ηλικία των οκτώ (8) ετών. Ως βασική πρώτη ξένη γλώσσα στην υποχρεωτική εκπαίδευση ορίζονται τα αγγλικά (κεφάλαιο 4.3.1). Σύμφωνα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών (97,5%), η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας ως ξένης γλώσσας, θεωρείται απαραίτητη στο σχολείο, για λόγους επαγγελματικής ανέλιξης ή εύρεσης εργασίας στο μέλλον. Επίσης, οι Έλληνες εκπαιδευτικοί αναγνωρίζουν το χαρακτηρισμό της ως lingua franca και επειδή αξιολογούν τον τρόπο διδασκαλίας της ως ελλιπή, προτείνουν τον εκσυγχρονισμό της διδασκαλίας της, την αναβάθμιση της υλικοτεχνικής υποδομής, την αύξηση των σχολικών ωρών και τη διαμόρφωση ολιγομελών τμημάτων, με κριτήριο τη γλωσσική επίδοση και το γνωστικό επίπεδο των μαθητών. Επιπλέον, τονίζουν τη σημασία των προγραμμάτων ανταλλαγής, στοχεύοντας στην αναβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης μέσα από την ανταλλαγή διαπολιτισμικών και εκπαιδευτικών εμπειριών (κεφαλαίο 7.3.1). Επίσης, δεν είναι εφικτός ο στόχος της πολυγλωσσίας από την πρώιμη ηλικία στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, επειδή όλοι οι μαθητές που αποφοιτούν από την υποχρεωτική εκπαίδευση δεν έχουν αναπτύξει τις γλωσσικές δεξιότητες-στόχο (επίπεδο Β1) που ορίζει το Κοινό πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες, σε τουλάχιστον δύο

92 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ γλώσσες εκτός από τη μητρική. Ως εκ τούτου, οι γλωσσικοί στόχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν έχουν επιτευχθεί στην Ελλάδα. Το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα ορίζει τη διδασκαλία της πρώτης ξένης γλώσσας στην ηλικία των επτά (7) ετών και δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη ξένη γλώσσα που να αποτελεί την υποχρεωτική/βασική πρώτη ξένη γλώσσα. Όπως αποδείχθηκε όμως (σχήμα 5, κεφ. 3.3) τα αγγλικά είναι η πρώτη ξένη γλώσσα που επιλέγουν οι μαθητές σε μεγαλύτερο ποσοστό στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι εκπαιδευτικοί (76%) στα γαλλικά σχολεία θεωρούν τη διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας απαραίτητη, γιατί τη θεωρούν διεθνή γλώσσα (33,3%) και αναγνωρίζουν τον τρόπο διδασκαλίας της ως ελλιπή. Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών (82%), δε συμφωνεί ότι οι υποδομές καλύπτουν τις εκπαιδευτικές και μαθησιακές ανάγκες, με αποτέλεσμα αυτό να επηρεάζει και την εικόνα μάθησης της αγγλικής γλώσσας. Επιθυμούν λοιπόν αύξηση των σχολικών ωρών στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα, δημιουργία ολιγομελών τμημάτων (10-15 άτομα), βάσει του γνωστικού επιπέδου και των γλωσσικών ικανοτήτων των μαθητών και συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα ανταλλαγής (κεφάλαιο 7.3.2). Η εκπαίδευση στη Γαλλία δεν παρέχει τις γλωσσικές δεξιότητες (επίπεδο-στόχος Β1) που ορίζει το Κοινό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες, στους μαθητής που αποφοιτούν από την υποχρεωτική βαθμίδα της. Παρόλα αυτά το φαινόμενο της πολύγλωσσης εκπαίδευσης προωθεί την εκμάθηση πολλών ξένων γλωσσών. Όπως διαφαίνεται από τους πίνακες (σχήμα 5 και σχήμα 6) οι μαθητές στη Γαλλία μαθαίνουν και άλλες γλώσσες, γερμανικά, ισπανικά και ιταλικά, ως ξένες γλώσσες, σε υψηλό ποσοστό, επειδή οι χώρες των αντίστοιχων γλωσσών είναι όμορες με τη Γαλλία. Είναι σημαντικό σε αυτό το σημείο να γίνει μια σύγκριση ανάμεσα στα δύο εκπαιδευτικά συστήματα, προκειμένου να διαφανεί η γλωσσική κατάσταση και το κύρος της αγγλικής γλώσσας στην Ελλάδα και τη Γαλλία. Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί αναγνωρίζουν τη χρησιμότητά της και την αποκαλούν lingua franca, ενώ οι Γάλλοι αποφεύγουν αυτόν το χαρακτηρισμό και περιορίζονται στον όρο διεθνής γλώσσας, εμμένοντας στην ισχύ της γαλλικής γλώσσας σε παγκόσμιο επίπεδο

93 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Συνοψίζοντας, οι γλωσσικοί στόχοι που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι εν δυνάμει εφικτοί μακροπρόθεσμα

94 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Baker, C. (2001) Foundations of bilingual education and bilingualism. Clevedon: Multilingual Matters. Calvet, L. J. (2002). La sociolinguistique. Paris: Presses Universitaires de France. European Commission. (2002). Presidency Conclusions. Brussels. Ζήμερας, Σ. (2003). Στατιστικά Πακέτα Ι. Σάμος: Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Cummins, J. (2005). Ταυτότητες υπό διαπραγμάτευση: Εκπαίδευση με σκοπό την Ενδυνάμωση σε μια Κοινωνία της Ετερότητας B Έκδοση. Μτφρ. Σ. Αργύρη. Αθήνα: Gutenberg. Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. (2005). Ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο για την πολυγλωσσία. Βρυξέλλες. Κοιλιάρη, Α. (2005). Πολυγλωσσία και γλωσσική εκπαίδευση: μία κοινωνιογλωσσολογική προσέγγιση. Θεσσαλονίκη: Βάνιας. Μακρίδου-Μπούσιου, Δ. (2005). Θέματα Μάθησης και Διδακτικής. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Συμβούλιο της Ευρώπης (2006). Ευρωπαϊκό Πορτφόλιο Γλωσσών για εφήβους χρόνων. Αθήνα: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

95 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Wardhaugh, R. (2006). An Introduction to Sociolinguistics 5 th Blackwell Publishing Ltd. edition. Singapore: Commission Européenne. (2007). L Europe en quelques chiffres. Luxembourg: Office des publications officielles des Communautés Européennes. Lewis, P. M., Simons, G. F. (2009). Assessing Endangerment: Expanding Fishman s GIDS. Dallas: Revue Domaine de Linguistique. Moumtzidou, A. (2009). L intérêt de la formation Éveil aux Langues en ce qui concerne la pais coopérative et éducative dans l école qrecque, Synergies: Sud-Est européen. France: Gerflint. p Πολύδρομο Τεύχος 1 ο Πολυπολιτισμό στην Εκπαίδευση και την Κοινωνία. (2009): Περιοδική Έκδοση για τη Διγλωσσία και τον Πολύδρομο Τεύχος 2 ο Πολυπολιτισμό στην Εκπαίδευση και την Κοινωνία. (2010): Περιοδική Έκδοση για τη Διγλωσσία και τον Commission Européenne. (2012). Chiffres clés de l enseignement des langues à l école Europe. Bruxelles: Eurydice. European Commission. (2012). Key Data on Education in Europe in Brussels: Eurydice. European Commission. (2012). Europeans and their languages. Brussels: Special Eurobarometer 386 / Wave EB77.1 Special Eurobarometer. European Commission. (2012). Key data on Teaching Languages at School in Europe Brussels: Eurydice

96 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ European Policy Brief (2012). The importance of educational attainment. European Research Area. Καμαρούδης, Στ. (2012). Ειδική Επιστημονική Τεχνογραφία: Πορτολάνος-Portulan. Θεσσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αντ. Σταμούλη. Τσοκαλίδου, Ρ. (2012). Χώρος για δύο: θέματα διγλωσσίας και εκπαίδευσης. Θεσσαλονίκη: ΖΥΓΟΣ. Council of Europe (2014). Common European Framework of Reference for Languages: Learning, teaching, assessment. Strasbourg: Cambridge University Press. European Commission. (2014).Compulsory Education in Europe- Facts and Figures. Brussels: Eurydice. Πολύδρομο Τεύχος 7 ο Πολυπολιτισμό στην Εκπαίδευση και την Κοινωνία. (2014): Περιοδική Έκδοση για τη Διγλωσσία και τον ΙΣΤΟΓΡΑΦΙΑ: Οι πηγές είναι έγκυρες και ο τελευταίος έλεγχος πραγματοποιήθηκε στις 14/08/2014 Ε.Ε: : Ιστορία της Ε.Ε: Συνθήκες της Ε.Ε: Επίσημες Γλώσσες της Ε.Ε:

97 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κράτη-μέλη της Ε.Ε: Συμφωνία-Schengen: ylum_immigration/l33020_el.htm ΕΟΚ: Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Ευρωβαρόμετρο: Eurostat: EACEA: Προγράμματα κινητικότητας: Επιτεύγματα : Ελλάδα και εκπαιδευτικό σύστημα: ΥΠΕΠΘ: ΙΕΠ: Γαλλία και εκπαιδευτικό σύστημα:

98 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ LE SYSTÈME ÉDUCATIF: IUFM: Bulletin Officiel: CANOP: Επίσημη γλώσσα: Lingua-Franca: Γλωσσική κατάσταση: Statut de langue:

99 Παραρτήματα:

100 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

101 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

102 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

103 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

104 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ηλικίες που αρχίζει η διδασκαλία της πρώτης (αριστερά) και της δεύτερης (δεξιά) ξένης γλώσσας, ως μάθημα υποχρεωτικό στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, στα σχολεία της Ε.Ε. (2010/2011)

105 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ηλικία έναρξης και διάρκεια της υποχρεωτικής διδασκαλίας της πρώτης ξένης γλώσσας στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στα σχολεία της Ε.Ε. (2010/2011)

106 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ηλικία έναρξης και διάρκεια της υποχρεωτικής διδασκαλίας της δεύτερης ξένης γλώσσας στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στα σχολεία της Ε.Ε

107 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Διδασκαλία δύο γλωσσών, ως ξένες γλώσσες στα σχολεία της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ε.Ε. (2010/2011) Υποχρεωτικό Δικαίωμα επιλογής

108 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ποσοστό των μαθητών που μαθαίνουν τα αγγλικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά, ως υποχρεωτικές ξένες γλώσσες, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. (2009/2010) Αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά άλλες γλώσσες

109 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ποσοστό των μαθητών που μαθαίνουν γλώσσες, ως υποχρεωτικές ξένες γλώσσες στη κατώτερη-δευτεροβάθμια εκπαίδευση (2010/2011) Καμία μία ξένη γλώσσα δύο ξένες γλώσσες

110 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ώρες διδασκαλίας των ξένων γλωσσών στα σχολεία της Ε.Ε. (2010/2011) Μας ενδιαφέρει το γράφημα νούμερο 12 (Ελλάδα) και 14 (Γαλλία)

111 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Μορφωτικό επίπεδο των εκπαιδευτικών στην κατώτερη δευτεροβάθμια (πάνω γράφημα) και ανώτερη δευτεροβάθμια (κάτω γράφημα) εκπαίδευση (2010/2011). βασικό πτυχίο (BA) μεταπτυχιακό (MA) εκπαίδευση στο εξωτερικό

112 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Οι πιο διαδεδομένες ξένες γλώσσες που μιλούν οι ευρωπαίοι πολίτες (2012)