«ΒΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ»

Transcript

1 ΡΓΡΜΜ ΕΥΙΘΗΙΗΗ ΕΚΙ ΕΥΙΚΩΝ ΚΙ ΡΕΜΒΙΚ ΡΓΡΜΜ ΓΙ ΗΝ ΡΩΘΗΗ Η ΙΗ ΩΝ ΦΥΛΩΝ ΧΖΗΝΙΚΛ Γ. ΜΙΧΗΛ «ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ» ΕΡΕΥΝ ΡΗ Ενότητα ΙΙΙ: «Η ανδρική και γυναικεία εµπειρία» Ιαλυσός Ρόδου 2

2 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ ΙΝΚ ΕΡΙΕΧΜΕΝΩΝ Μέρος Ι Εισαγωγή 1. Η Έρευνα 1.1 τόχοι της έρευνας 1.2 εριγραφή ερευνητικού εργαλείου και δείγµατος 1.3 ιαδικασία συλλογής δεδοµένων 1.4 νάλυση νάλυση πρώτης ενότητας «ορισµός της βίας και της επιθετικότητας» νάλυση δεύτερης ενότητας «βία /επιθετικότητα και φύλο» νάλυση τρίτης ενότητας «εµπειρίες βίας» Μέρος ΙΙ 2. υµπεράσµατα ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 2

3 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ ΜΕΡ Ι Εισαγωγή Εδώ και κάποιες δεκαετίες οι επιστήµονες προσπαθούν να ερµηνεύσουν το φαινόµενο της επιθετικότητας, και επιπλέον, να διευκρινίσουν τις διαφορές που µπορεί να υπάρχουν µεταξύ των δύο φύλων. νάµεσα στους βιολογικούς παράγοντες, έχει µελετηθεί αρκετά το ενδοκρινικό σύστηµα, και ειδικά η τεστοστερόνη. ολλές µελέτες σε ζώα έχουν δείξει έναν αιτιακό ρόλο των ανδρογόνων στην ανάπτυξη διαφορετικού τύπου επιθετικότητας στα δύο φύλα. α αποτελέσµατα αυτά υποδεικνύουν την ανάγκη αυξηµένης προσοχής στο µηχανισµό αλληλεπίδρασης των ανδρογόνων µε άλλους ορµονικούς παράγοντες, µε το νευροµεταβιβαστικό σύστηµα, αλλά και µε την εκδήλωση της ίδιας της επιθετικότητας 1.1 τόχοι 1. Να προβληµατιστούν οι µαθητές-τριες για τη φύση και την ιδιοσυγκρασία των δύο φύλων. 2. Να µελετήσουν τον τρόπο µε τον οποίο η βία και η επιθετικότητα βιώνεται από τους εφήβους ως κοινωνικό φαινόµενο και συνδέεται µε το ένα ή το άλλο φύλο. 3. Να εκφράσουν µέσα από τις απαντήσεις που θα δώσουν στις διάφορες ερωτήσεις, τα δικά τους βιώµατα σχετικά µε την εκδήλωση βίας και επιθετικότητας µέσα στην οικογένειά τους ή στο σχολείο τους ή στον κοινωνικό τους περίγυρο. 4. Να διερευνηθεί η άποψη των παιδιών σχετικά µε το αν η βία και η επιθετική συµπεριφορά είναι κυρίως χαρακτηριστικά του ανδρικού φύλου. 1.2 εριγραφή ερευνητικού εργαλείου και δείγµατος Χρησιµοποιήθηκε προκατασκευασµένο ερωτηµατολόγιο, το οποίο ανήκει στο εγχειρίδιο που δόθηκε κατά τη διαδικασία της επιµόρφωσης των συµµετεχόντων στο έργο. την αρχή του ερωτηµατολόγιου ζητούνται από τους µαθητές πληροφορίες αναφορικά µε το φύλλο τους, το σχολείο στο οποίο φοιτούν και την τάξη τους. ο ερωτηµατολόγιο αποτελείτε συνολικά από τρεις ενότητες: a) ορισµός της βίας και της επιθετικότητας ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 3

4 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ b) Βία / επιθετικότητα και φύλο c) Εµπειρίες βίας Όσον αφορά το δείγµα, η µελέτη έγινε στη Γ άξη του Γυµνασίου Ιαλυσού. ι µαθητές στο σύνολο τους είναι 21, εκ των οποίων 12 αγόρια και 9 κορίτσια, ηλικίας ετών. Γ3 ΓΥΜΝΙΥ ΙΛΥΥ ΚΡΙΙ 9 41% ΓΡΙ 13 59% ΓΡΙ ΚΡΙΙ 1.3 ιαδικασία συλλογής δεδοµένων Μεθοδολογία. εριγραφή προετοιµασίας Με την 1η Επιµορφωτική υνάντηση των Εκπαιδευτικών ανακοινώθηκε και στους/στις µαθητές/τριες η εφαρµογή προγράµµατος στα σχολεία µε θέµα την ευαισθητοποίηση για την ισότητα των δύο φύλων. ι συγκεκριµένοι/ες µαθητές/τριες ρωτήθηκαν αν θα ήθελαν να συµµετάσχουν, κι αν ναι, τότε θα έπρεπε να τηρήσουν τη δέσµευσή τους. Φυσικά, η πρώτη τους σκέψη ήταν αν θα είχαν επιπλέον εργασίες. φού τους διευκρινίστηκε ότι µόνο η θεµατολογία θα εξειδικεύονταν λίγο σε σχέση µε το συγκεκριµένο θέµα, και πως δεν θα επιβαρύνονταν περισσότερο από το συνηθισµένο, τότε ξέσπασαν σαν χείµαρρος οι απορίες τους επί του θέµατος που σκόπιµα δεν απαντήθηκαν εκείνη τη στιγµή. ι µαθητές/τριες ρωτήθηκαν αν συναινούσαν να συµµετάσχουν στο πρόγραµµα κυρίως για δύο λόγους: πρώτον θα έπρεπε να εκφράσουν την ελεύθερη τους βούληση, κι όχι να υποστούν κάτι που τους επιβάλλεται έστω και αν φαίνεται ενδιαφέρον. Μόνον έτσι θα ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 4

5 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ µπορούσαν να λειτουργήσουν σ ένα πνεύµα υπέρβασης των στερεοτύπων. εν έπρεπε να «βγάλουν τη µια στολή για να φορέσουν µια άλλη». Η ευαισθητοποίηση για την ισότητα των δύο φύλων έπρεπε εξ αρχής να διεξαχθεί µέσα στο πνεύµα των βασικών στόχων του προγράµµατος. δεύτερος λόγος, για τον οποίο ρωτήθηκαν, ήταν πως η συναίνεσή τους θα ήταν σαν υπογραφή σ ένα συµβόλαιο που θα όφειλαν να τηρήσουν. ναλάµβαναν να φέρουν εις πέρας ένα έργο από το οποίο θα είχαν να ωφεληθούν. Έπαιρναν µια απόφαση για την οποία είχαν την απόλυτη ευθύνη πράγµα που εξασφάλιζε από µέρους τους πιο ώριµη αντιµετώπιση. Έτσι γίνονταν ενεργητικά µέλη µιας δράσης. Έπειτα απ αυτό, δηµιουργήθηκε κι ένα νέο κλίµα εµπιστοσύνης που αποτέλεσε σηµαντικό παράγοντα καλής συνεργασίας για την πετυχηµένη διεξαγωγή του προγράµµατος από την αρχή µέχρι το τέλος. Η διανοµή, η συµπλήρωση και η συλλογή των ερωτηµατολογίων έγινε µέσα στο χρονικό πλαίσιο µια διδακτικής ώρας, αφού προηγήθηκε η ενηµέρωση των παιδιών για το συγκεκριµένο πρόγραµµα. Επισηµάνθηκε από την αρχή, ότι το ερωτηµατολόγιο είναι ανώνυµο και η συµπλήρωση του θα πρέπει να είναι αυθόρµητη, σύµφωνα µε τις εµπειρίες τους και χωρίς συνεργασίες µε τους συµµαθητές τους. απαιτούµενος χρόνος συµπλήρωσης των ερωτηµατολογίων ήταν περίπου 2 λεπτά, µε ελάχιστες διευκρινιστικές παρεµβάσεις. 1.4 νάλυση ε ένα πρώτο στάδιο έγινε η συλλογή των ποσοτικών και ποιοτικών δεδοµένων της έρευνας, µε τις µεθόδους υπολογισµού των ποσοστών τις εκατό και ανάλυσης περιεχοµένου αντίστοιχα. ναλυτικότερα, συγκεντρώθηκαν οι συχνότητες, µε τις οποίες επιλέχθηκαν οι διάφορες απόψεις από τα παιδιά και καταχωρήθηκαν σε πίνακες αφού µετατράπηκαν σε ποσοστά τις εκατό, χωρίζοντας το δείγµα σε δύο κατηγορίες, κορίτσια και αγόρια. τη συνέχεια ακολουθεί γραφική παράσταση των δεδοµένων και η αντίστοιχη ανάλυση τους για κάθε ενότητα. ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 5

6 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ νάλυση πρώτης ενότητας «ορισµός της βίας και της επιθετικότητας» ι γυναίκες δέχονται περισσότερη βία και επιθετικότητα από τους άνδρες, γιατί είναι πιο αδύναµες, πιο ήσυχες. 7 ΓΡΙ 7 ΚΡΙΙ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ 3 ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΛΥ Βία είναι η άσκηση πίεσης στους άλλους ΓΡΙ ΚΡΙΙ 1 5 ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΜΛΛΝ ΛΥ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 6

7 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ To αντίθετο της επιθετικότητας είναι η πραότητα ΓΡΙ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ 44 ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΚΡΙΙ ΛΥ ο αντίθετο της βίας είναι η ειρήνη. 7 ΓΡΙ 7 ΚΡΙΙ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΛΥ τα ερωτήµατα που µιλούν για τον ορισµό της βίας και της επιθετικότητας έγινε η εξής διαπίστωση: α πλειοψηφία των παιδιών ανεξαρτήτου φύλου ορίζουν τη βία και την επιθετικότητα σαν άσκηση σωµατικής βίας πάνω στις γυναίκες και τονίζουν ότι το αντίθετο της επιθετικότητας ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 7

8 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ και της βίας είναι η πραότητα και η ειρηνική συνύπαρξη επιπρόσθετα τονίζουν ότι βία είναι η άσκηση πίεσης στους άλλους ανθρώπους µε οποιονδήποτε τρόπο νάλυση δεύτερης ενότητας «βία /επιθετικότητα και φύλο» ι γυναίκες µαθαίνουν από µικρή ηλικία να µην εκδηλώνουν την επιθετικότητα τους ΓΡΙ ΚΡΙΙ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΛΥ ι άνδρες εκφράζουν την επιθετικότητα σωµατικά, ενώ οι γυναίκες λεκτικά ΓΡΙ ΚΡΙΙ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΛΥ ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ

9 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ ι άνδρες είναι πιο επιθετικοί από τις γυναίκες γιατί έχουν κάποια δύναµη και θέλουν να την επιδείξουν ΓΡΙ 4 ΚΡΙΙ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΛΥ ι γυναίκες είναι πιο αδύναµες. Έτσι ο κάθε άνδρας θέλοντας να δείξει δυνατός ασκεί επάνω τους ψυχολογική ή σωµατική βία ΓΡΙ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ 3 ΜΛΛΝ ΚΡΙΙ 33 ΛΥ ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 9

10 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ ι άνδρες δέχονται και ασκούν περισσότερη βία από τις γυναίκες σε όλες τις µορφές (λεκτική, σωµατική, ψυχολογική) ΓΡΙ ΚΡΙΙ 5 ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΛΥ ι γυναίκες δέχονται περισσότερη βία ή επιθετικότητα από τους άνδρες ΓΡΙ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ 22 ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ 22 ΜΛΛΝ ΚΡΙΙ ΛΥ ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 1

11 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ ι άνδρες έχουν την επιθετικότητα µέσα τους ΓΡΙ ΚΡΙΙ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΛΥ ι γυναίκες είναι πλασµένες να έχουν υποµονή ΓΡΙ ΚΡΙΙ 44 ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΛΥ ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ

12 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ Θα µου φανεί παράξενο, αν µια γυναίκα εκδηλώσει σωµατική επιθετικότητα ΓΡΙ ΚΡΙΙ 33 ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΛΥ τα ερωτήµατα που µιλούν για τη βία / επιθετικότητα και φύλο έγινε η εξής διαπίστωση: τα ερωτήµατα που µιλούν για τη σχέση φύλου και επιθετικότητας-βίας οι απαντήσεις αγοριών και κοριτσιών δεν διαφέρουν ουσιαστικά. α κορίτσια κατά πλειοψηφία συνδέουν τη βίαιη επιθετική συµπεριφορά µε το ανδρικό φύλο. ιατυπώνουν τη γνώµη ότι οι άνδρες εκφράζουν την επιθετικότητα σωµατικά και ότι έχουν οριακά την επιθετικότητα µέσα τους. Θεωρούν ότι οι στερεότυπες αντιλήψεις για την υπεροχή του ανδρικού έναντι του γυναικείου φύλου ευθύνονται για τη συνέχιση τέτοιων βίαιων εκδηλώσεων, αλλά η ανοχή των γυναικών που γίνονται δέκτες βίαιης συµπεριφοράς µειώθηκε αισθητά και γιαυτό στην πλειοψηφία τους, δεν θα τους παραξένευε να εκδηλώσουν σωµατική επιθετικότητα. α αγόρια κατά πλειοψηφία συνδέουν τη βίαιη επιθετική συµπεριφορά και αυτά µε το ανδρικό φύλο. ιατυπώνουν τη γνώµη ότι οι άνδρες εκφράζουν την επιθετικότητα σωµατικά και ότι έχουν οριακά την επιθετικότητα µέσα τους. Θεωρούν ότι η ανοχή των γυναικών ευθύνεται για τη συνέχιση βίαιων εκδηλώσεων γιατί οι στερεότυπες αντιλήψεις για την υπεροχή του ανδρικού έναντι του ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 12

13 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ γυναικείου φύλου, κατά την άποψη τους άλλαξε σηµαντικά προς όφελος της γυναίκας Φαίνεται σε αυτά πολύ παράξενο ως σπάνιο το να εκδηλώσει µια γυναίκα σωµατική επιθετικότητα. Η πλειοψηφία των αγοριών παραδέχονται ότι οι γυναίκες δέχονται περισσότερη βία και επιθετικότητα από τους άνδρες, γιατί είναι πλασµένες να έχουν υποµονή αν και δεν είναι πλέον τόσο αδύναµες όπως κάποτε. αραδέχονται επίσης ότι και οι άνδρες σε αρκετά µικρό ποσοστό, δέχονται επιθετικότητα από τις γυναίκες, η οποία εκφράζεται µόνο λεκτικά και ότι θα τους παραξένευε να εκδηλώσουν σωµατική επιθετικότητα νάλυση τρίτης ενότητας «εµπειρίες βίας» το σχολείο µαλώνω κυρίως µε λόγια, δεν χειροδικώ ΓΡΙ 6 54 ΚΡΙΙ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ 33 ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΛΥ ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 13

14 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ ε άλλα σχολεία µπορεί να εκδηλώνεται βία, όχι στο δικό µας. 6 ΓΡΙ ΚΡΙΙ 22 ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΜΛΛΝ ΛΥ ολλές φορές, όταν µαλώνω µε τους γονείς µου, έρχοµαι στο σηµείο να θέλω να χειροδικήσω ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΓΡΙ ΚΡΙΙ 33 ΜΛΛΝ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 14

15 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ το σχολείο όταν είµαι θυµωµένος η, σπάω αντικείµενα ή γράφω στους τοίχους ΥΜΦΩΝΩ ΛΥ ΓΡΙ ΚΡΙΙ ΜΛΛΝ ΜΛΛΝ ΥΜΦΩΝΩ 7 54 ΛΥ τα ερωτήµατα που µιλούν για εµπειρίες βίας έγινε η εξής διαπίστωση: τα ερωτήµατα που αφορούν στις εµπειρίες τους από βίαιες καταστάσεις και επιθετικές συµπεριφορές η πλειοψηφία των παιδιών γνωρίζει ότι στο σχολείο τους εκδηλώνεται βία. Η πλειοψηφία των αγοριών οµολογεί ότι µαλώνει κυρίως µε τα λόγια. Μικρό όµως ποσοστό διαφωνεί. υτό δείχνει ότι υπάρχουν και βίαιες συµπεριφορές, που εκδηλώνονται µε σωµατική βία ή µε την καταστροφή αντικειµένων ή βάψιµο των τοίχων του σχολείου. λλά είναι λίγες. α περισσότερα κορίτσια οµολογούν ότι µαλώνουν µε τα λόγια, ούτε χειροδικούν στο σχολικό περιβάλλον αλλά ένα µικρό ποσοστό εκδηλώνει το θυµό του µε το σπάσιµο αντικειµένων και βάψιµο των τοίχων. Η πλειοψηφία των αγοριών οµολογεί ότι όταν µαλώνει µε τους γονείς του, δεν έρχονται στο σηµείο να θέλουν να χειροδικήσουν. Ένα µειοψηφικό, αλλά σηµαντικό ποσοστό των αγοριών οµολογεί ότι θα έρχονταν σε σηµείο να χειροδικήσει κατά των γονέων. υτό δείχνει ότι η έλλειψη επικοινωνίας των αγοριών και η µη κατανόηση των πραγµατικών αναγκών τους από τους γονείς τους, τους κάνει ικανούς να εκδηλώσουν σωµατική βία. ο αξιοσηµείωτο είναι ότι ένα µικρότερο ποσοστό κοριτσιών θα έρχονταν σε σηµείο να χειροδικήσει κατά των ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ

16 ΒΙ ΚΙ ΕΙΘΕΙΚΗ γονέων πράγµα που υποδηλώνει ότι ο θεσµός της οικογένειας περνά µία από τις µεγαλύτερες κρίσεις του. Μέρος ΙΙ 2. υµπεράσµατα ο γενικό συµπέρασµα που προκύπτει είναι ότι το σύνολο των κοριτσιών µιλούν για τις γυναίκες κυρίως ως θύµατα που δέχονται βίαιες και επιθετικές συµπεριφορές από το ανδρικό φύλο. Θεωρούν τη βία και την επιθετικότητα όχι πλέον αποκλειστικά χαρακτηριστικά του ανδρικού φύλου. α περισσότερα αγόρια παραδέχονται ότι οι γυναίκες δέχονται βίαιες συµπεριφορές και επιθετικότητα από τους άνδρες. πό τις απαντήσεις τους όµως θεωρούν λανθασµένες αυτές τις συµπεριφορές. ΧΖΗΝΙΚΛ ΜΙΧΗΛ ΒΙΛΓ 16