Επίδραση της βόσκησης και του φυτευτικού συνδέσμου στο δυναμικό αύξησης ορισμένων θαμνόμορφων ειδών

Transcript

1 Επίδραση της βόσκησης και τυ φυτευτικύ συνδέσμυ στ δυναμικό αύξησης ρισμένων θαμνόμρφων ειδών Α.Β. Αϊναλής 1, Κ.Ν. Τσιυβάρας2, Β. Νϊτσάκης2 και Β. Παπαναστάσης2 I Δασαρχεί Λαγκαδά, 2 Εργαστήρί Δασικών Βσκτόπων Α.Π. θ. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο ρυθμός αύξησης τ υ φύλλυ και η παραγωγή βσκήσιμης ύλης μελετήθηκαν σε σχέση με την επίδραση τυ φυτευτικύ συνδέσμυ και της βόσκησης με πρόβατα στα είδη της ψευδακακίας, της γλεδίσχιας, της άμρφα και της μυριάς. Τα είδη αυτά εγκαταστάθηκαν σε πλίβαδ της βόρειας Ελλάδας με ημίξηρ κλίμα και έδαφς χαμηλής γνιμότητας, σε φυτευτικύς συνδέσμυς I,5Χ 1, 5μ., 2,5Χ2, 5μ. και 3, 5Χ3, 5μ.. Τα φυτά ήταν ενός έτυς όταν εγκαταστάθηκαν και διατηρύνταν σε θαμνώδη μρφή με την κπή τυς κάθε χειμώνα σε ύψς 50 εκατστών. Η βόσκηση εφαρμόσθηκε στις αρχές Ιυλίυ και τέλη Αυγύστυ κατά τα έτη 1992,1993 και Μετρήθηκαν ρυθμός αύξησης τυ φύλλυ, η παραγωγή βσκήσιμης ύλης, τ υδατικό δυναμικό και η στματική αγωγιμότητα. Βρέθηκε ότι ρυθμός αύξησης δεν επηρεάσθηκε από τν φυτευτικό σύνδεσμ. Η παραγωγή βσκήσιμης ύλης ανά μνάδα επιφανείας στυς φυτευτικύς συνδέσμυς ήταν υψηλότερη κατά 232% στ σύνδεσμ 1,5Χ1,5μ. σε σύγκριση με τ σύνδεσμ 2,5Χ2,5μ. και κατά 374% σε σύγκριση με τ σύνδεσμ 3, 5Χ3,5μ.. Αντίθετα, η παραγωγή ανά θάμν ήταν υψηλότερη κατά J2J% στ σύνδεσμ 3,5Χ3,5μ. σε σύγκριση με τ σύνδεσμ2,5χ2,5μ. και κατά 145% σε σύγκ ριση με τ σύνδεσμ J,5XJ,5μ.. Η ψευδακακία παρυσίασε τν υψηλότερ ρυθμό αύξησης των φύλλων (0, 14εκατ/ ημ.) καθώς και την υψηλότερη παραγωγή βσκήσιμης ύλης (394χλγ/εκτ.) δείχνντας συγχρόνως και σταθερότητα στις τιμές της στματικής αγωγιμότητας σε σχέση με τ υδατικό δυναμικό. Η βόσκηση επηρέασε θετικά τ ρυθμό αύξησης τυ φύλλυ και διατήρησε την παραγωγή σε υψηλά επίπεδα κατά τη θερινή περίδ. Η μυριά πρσαρμόσθηκε ικανπιητικά στ περιβάλλν της περιχής και στη βόσκηση. Λέξεις κλειδιά: Ρυθμός αύξησης, βόσκηση, θαμνόμρφα ξυλώδη είδη, φυτευτικός σύνδεσμς. ΕΙΣΑΓΩΓΉ Στις πεδινές και ημιρεινές περιχές της χώρας μας, τα πλίβαδα καλύπτυν έκταση περίπυ 5,6 εκατμμύρ ια στρέμματα ή τ 4,2% της συνλικής της επιφάνειας. Οι εκτάσεις αυτές υ πβαθμίσθηκαν κυρίως από την ανεξέλεγκτη και αλόγιστη βόσκηση (ΙΙαπαναστάσης, 1988, Νάστης και Τσιυβάρας, 1989) και χαρακτηρίζνται από τη χαμηλή παραγωγή και πιότητα της βσκήσιμης ύλης, ιδιαίτερα τ καλκαίρι, όταν ξηραίνεται η πώδης βλάστηση. Έτσι σχηματίζεται ένα σημαντικό έλλειμμα τρφής των ζώων κατά τη θερμή και ξηρή περίδ τυ καλκαιριύ. Τ πρόβλημα της κάλυψης της τρφής των ζώων κατά τη διάρκεια τυ καλκαιριύ μπρεί να αντιμετωπισθεί με την εισαγωγή στις εκτάσεις αυτές ξυλωδών ειδών (δένδρων και θάμνων). Η εγκατάσταση ξυλωδών ειδών και ιδιαίτερα ψυχανθών, θα τις εμπλυτίσει με φυτά τα πία παράγυν υψηλής πιότητας βσκήσιμη ύλη. Επιπλέν, με την επέμβαση αυτή θα πρστατευθεί τ έδαφς από τη διάβρωση, θα εμπλυτισθεί με άζωτ και θα βελτιωθεί η αισθητική τυ τπίυ. Για την εγκατάσταση των ειδών αυτών στα υπβαθμισμένα πλίβαδα των πεδινών περιχών της χώρας μας, πρέπει να είναι γνωστή η δυναμική αύξησης των φυτών αυτών, η παραγωγή τυς σε βσκήσιμη ύλη και ι διακυμάνσεις της θρεπτικής αξίας στη διάρκεια της αυξητικής περιόδυ. Ο σκπός της παρύσας εργασίας ήταν να μελετηθύν ι επιδράσεις της εφαρμγής καννικής βόσκησης και τυ φυτευτικύ συνδέσμυ στη δυναμική αύξησης των ειδών ψευδακακία (Robinia pseudoacacia) γλεδίσχια (Gleditsia triacanthos) άμρφα (Amorpha fruticosa) και μυριά (Morus alba). Υ ΛΙΚΑ - ΜΕθΟΔΟΙ Η έρευνα πραγματπιήθηκε στην περιχή της Κινότητας Σχλαρίυ της επαρχίας Λαγκαδά πυ βρίσκεται 44 χιλιόμετρα βρειανατλικά από την πόλη της θεσσαλνίκης. Η πειραματική επιφάνεια εγκαταστάθηκε σε μια κινόχρηστη λιβαδική έκταση με υπερθαλάσσι ύψς 100 μέτρα.

2 92 Τ κλίμα της περιχής χαρακτηρίζεται ως ημίξηρ με ψυχρό χειμώνα. Τ έδαφς πρέρχεται από αλλυβιακές απθέσεις γνευσιακύ εδαφικύ υλικύ. Από τα στιχεία εδαφικής ανάλυσης φαίνεται ότι η μηχανική σύσταση τυ εδάφυς απτελείται από 85% περίπυ άμμ. Η βλάστηση ανήκει στην παραμεσγειακή ζώνη βλάστησης (Quercetalia pubescentis), στην υπζώνη Ostyo Carpinion και στν αυξητικό χώρ Coccifero-carpinetum. Στην περιχή επιλέχθηκε μια έκταση 17 στρεμμάτων, η πία καλύπτνταν από πώδη βλάστηση. Η έκταση περιφράχθηκε για να πρστατευθεί από την ανεξέλεγκτη βόσκηση. Κάθε ένα από τα είδη πυ αναφέρθηκαν παραπάνω φυτεύτηκε σε τρεις διαφρετικύς φυτευτικύς συνδέσμυς: 1,5Xl,5 μέτρα, 2,5Χ2,5 μέτρα και 3,5Χ3,5 μέτρα. Τα φυτά ήταν ενός έτυς όταν εγκαταστάθηκαν και πρέρχνταν από σπόρυς. Για να διατηρηθύν σε θαμνώδη μρφή, κόβνταν στα 50 εκατστά πάνω από τ έδαφς κάθε χρόν τ μήνα Δεκέμβρι. Στη μισή επιφάνεια ε φαρμόσθηκε καννική βόσκηση με πρόβατα (ζώα/εκτ./έτς) ενώ η άλλη μ ισή παρέμεινε αβόσκητη (μάρτυρας). Βόσκηση εφαρμόσθηκε δύ φρές στη διάρκεια της θερινής περιόδυ (αρχές Ιυλίυ και τέλη Αυγύστυ) κατά τα έτη 1992, 1993 και Η δυναμική αύξησης των ειδών πρσδιρίσθηκε με τη μέτρηση τυ ρυθμύ αύξησης τυ μήκυς τυ φύλλυ, της υδατικής κατάστασης τυ φυλλικύ ιστύ και της παραγόμενης θαμνώδυς βσκήσιμης ύλης. Για τν πρσδιρισμό τυ ρυθμύ αύξησης τυ φύλλυ των θάμνων μετρύνταν τ μήκς των φύλλων κάθε έξ (6) ημέρες από την αρχή της αυξητικής περιόδυ και μέχρι τ τέλς Σεπτεμβρίυ. Μετρήσεις λαμβάννταν από τέσσερα φυτά σε κάθε είδς και φυτευτικό σύνδεσμ. Για να πρσδιρισθεί ρυθμός της τρέχυσας αύξησης τυ μήκυς των φύλλων, διαιρέθηκε η διαφρά μεταξύ δύ διαδχικών μετρήσεων με τν αριθμό των ημερών πυ μεσλαβύσαν από μέτρηση σε μέτρηση. Ο ρυθμός αύξησης εκφράσθηκε σε εκατστά ανά ημέρα. Για τν πρσδιρισμό της υδατικής κατάστασης τυ φυλλικύ ιστύ μετρήθηκε τ υδατικό δυναμικό τυ φύλλυ με τη μέθδ τυ θαλάμυ πίεσης (Scho1ander et al., 1965, Tumer, 1974) και η στματική αγωγιμότητα τυ φύλλυ με τη μέθδ της διάχυσης σε στερεά κατάσταση (πρόμετρ) (Wallihan, 1964). Η παραγωγή της βσκήσιμης ύλης των ξυλωδών ειδών μετρήθηκε πριν και μετά από κάθε εφαρμγή βόσκησης καθώς και στ τέλς της αυξητικής περιόδυ για τ μάρτυρα. Η μέτρηση έγινε με την απκπή της παραγωγής και την απόδση τυ ξηρύ βάρυς σε χλγ/εκτ.. Τ σχέδι τυ πειράματς ήταν συνδυασμένι παράγντες σε μάδες με υπό-υπμάδες (sp1it-sp1it plot) σε τρεις επαναλήψεις (Stee1 and Toπie, 1980) με τυς φυτευτικύς συνδέσμυς στις υπό-υπμάδες, τα είδη των θάμνων στις υπμάδες και τ χειρισμό της βόσκησης στις μάδες. Συγκρίσεις για την εκτίμηση των διαφρών μεταξύ των μέσων όρων έγιναν για επίπεδ σημαντικότητας P::;:O,OS. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η επχιακή αλλαγή τυ ρυθμύ αύξησης των φύλλων στυς θάμνυς πυ δεν εφαρμόσθηκε βόσκηση δεν επηρεάσθηκε σημαντικά από τ φυτευτικό σύνδεσμ (Εικόνα 1). Ο ρυθμός αύξησης της ψευδακακίας ήταν σημαντικά μεγαλύτερς σε σύγκριση με τα άλλα τρία είδη, με δεύτερ είδς την άμρφα, τρίτ τη γλεδίσχια και τελευταί τη μυριά. Σε όλα όμως τα είδη, ρυθμός αύξησης παρατηρήθηκε να σταματάει στ τέλς Ιυνίυ. Στυς βσκημένυς θάμνυς ρυθμός αύξησης των φύλλων στην αρχή της αυξητικής περιόδυ είχε παρόμια πρεία με τ μάρτυρα (Ε ι κ.2). Μετά την εφαρμγή της πρώτης βόσκησης στις αρχές Ιυλίυ και την επαναύξηση των θάμνων στα μέσα Ιυλίυ, η ψευδακακία και η άμρφα παρυσίασαν ρυθμό αύξησης ίδι σχεδόν με αυτό στην αρχή της αυξητικής περιόδυ. Η μυριά όμως υπλείπνταν της γλεδίσχιας στην αρχή, ενώ μετά τη βόσκηση πέτυχε σχεδόν τν ίδι ρυθμό αύξησης. Μετά την εφαρμγή και της δεύτερης βόσκησης, η ψευδακακία με την άμρφα παρυσίασαν σχεδόν τις ίδιες τιμές, ενώ η μυριά εμφάνισε ρυθμό επαναύξησης μεγαλύτερ της γλεδίσχιας. Τα παραπάνω απτελέσματα δείχνυν τ υψηλό δυναμικό ανάπτυξης της ψευδακακίας και τη μεγάλη αντχή της στη βόσκηση, όπως εξάλλυ αναφέρυν σε σχετικές έρευνές τυς και ι Koresztesi (1988) και Baπet (1991). Επίσης δείχνυν τη θετική αντίδραση της μυριάς στη βόσκηση. Όπως φαίνεται, η βόσκηση ευνόησε τ ρυθμό αύξησης των φύλλων σε σύγκριση με αυτόν τυ μάρτυρα και συνέβαλε στη διατήρηση της ανάπτυξης σε όλη τη διάρκεια της αυξητικής περιόδυ. Από τ διάγραμμα της συμμεταβλής υδατικύ δυναμικύ και στματικής αγωγιμότητας (Εικ. 3) διαπιστώθηκε, ότι στην άμρφα και τη μυριά η στματική αγωγιμότητα μειώνεται όσ τ υδατικό δυναμικό παίρνει χαμηλότερες αρνητικές τιμές, ενώ στη ψευδακακία και στη γλεδίσχια η στματική αγωγιμότητα παραμένει σε χαμηλότερα επίπεδα αλλά σταθερή και ανεξάρτητη

3 93 από τη μείωση τυ υδατικύ δυναμικύ. Τ γεγνός αυτό πρσδίδει κάπι πλενέκτημα στη φωτσυνθετική απτελεσματικότητα της ψευδακακίας και της γλεδίσχιας κατά τη διάρκεια της ξηρής περιόδυ, μια και έχυν την ικανότητα να διατηρύν ανικτή τη στματική τυς συσκευή (Noitsakis et al., 1993). Οι ριακές αυτές αντιστιχίες της στματικής αγωγιμότητας είναι απτέλεσμα της πρσπάθειας τυ φυτύ να διατηρήσει τη σπαργή τυ μάλλν παρά να απφύγει τ εσωτερικό υδατικό έλλειμμα (Cowan, 1977). Ο συνδυασμός τυ ρυθμύ αύξησης τυ φύλλυ των θάμνων με τη συμμεταβλή των δύ υδρδυναμικών παραμέτρων δείχνει την αντχή και την πρσαρμστικότητα της ψευδακακίας, τη δυσκλία πρσαρμγής της γλεδίσχιας και τη διατήρηση της αντχής στην άμρφα και τη μυριά. Η αντίδραση αυτή των τεσσάρων ειδών μπρεί να συνδυασθεί και με την παραγόμενη πσότητα βσκήσιμης ύλης. Η παραγωγή της βσκήσιμης ύλης των θάμνων (Πιν.l) παρυσίασε σημαντικές διαφρές μεταξύ των ετών τυ πειράματς πυ φείλνταν στις κλιματικές συνθήκες πυ επικρατύσαν από χρόν σε χρόν. Ο χειρισμός της βόσκησης φαίνεται ότι δε μείωσε σημαντικά την παραγωγή βσκήσιμης ύλης, δείχνντας τη θετική αντίδραση των θάμνων στη βόσκηση. Μεταξύ των ειδών παρυσιάσθηκαν σημαντικές διαφρές με την ψευδακακία να εμφανίζει την υψηλότερη παραγωγή με 394 χλγ/εκτ. και δεύτερη την άμρφα με 145 χλγ/εκτ., τρίτη τη μυριά με 70,4 χλγ/εκτ. και τελευταία τη γλεδίσχια με 25 χλγ/εκτ.. Μεταξύ των φυτευτικών συνδέσμων διαπιστώθηκε η σημαντική διαφρά τυ πυκνύ φυτευτικύ συνδέσμυ με 280 χλγ/εκτ. σε σύγκριση με τυς άλλυς δύ. Συγκρίνντας την παραγωγή των φυτευτικών συνδέσμων ανά μνάδα επιφανείας με την παραγωγή βσκήσιμης ύλης ανά θάμν (Πίνακας 2) διαπιστώνεται η υπερχή τυ αραιύ φυτευτικύ συνδέσμυ (91,8γρ./θάμν) σε σύγκριση με τν πυκνό ( 63γρ./θάμν ). Η παραγωγή βσκήσιμης ύλης ανά μνάδα επιφανείας στυς φυτευτικύς συνδέσμυς, όμως ήταν υψηλότερη κατά 232% στν φυτευτικό σύνδεσμ 1,5Χ1,5μ. σε σύγκριση με τ σύνδεσμ 2,5Χ2,5μ. και κατά 374% σε σύγκριση με τ σύνδεσμ 3,5Χ3,5μ.. Αντίθετα, η παραγωγή ανά θάμν ήταν υψηλότερη κατά 121% στ σύνδεσμ 3,5Χ3,5μ. σε σύγκριση με τ σύνδεσμ2,5χ2,5μ. και κατά 145% σε σύγκριση με τ σύνδεσμ 1,5Χ1,5μ.. Τα απτελέσματα αυτά δείχνυν ότι η παραγωγή αυξάνεται ανά μνάδα επιφανείας με την αύξηση της πυκνότητας των θάμνων, ενώ μειώνεται ανά θάμν. Σε παρόμια απτελέσματα κατέληξαν και άλλι ερευνητές με άλλα είδη θάμνων (Forti et al., 1987, Loνenstein et al., 1991).

4 94 0,6 0,4 0,2 Απρίλις Μάις Ιύνις Ιύλις -Ψευδακακία 0, Γλεδίσχια 0,4 - Αμρφα 0,2 -Μυριά 'b6; Απρίλις Μάις Ιύνις Ιύλις 0,6 3,5χ3,5 0, ~ ' ~- -=---, :. _...,ΞΧ~ ~-~- --F-~e- Απρίλις Μάις Ιύνις Ιύλις Εικόνα!: Πρεία ρυθμύ αύξησης τυ μήκυς τυ φύλλυ, ως μέσς όρς των ετων I 992, 1993 και 1994, στυς θάμνυς της ψευδακακίας, της γλεδίσχιας, της άμρφας και της μυριάι:;,στιι:; επιφάνειες πυ δεν εφαρμόσθηκε βόσκηση (μαρτυραι:;)..., :a 0,6 0,4 ι; 0,2 Q ::; ~ "' Απ ρ. Μαις "' Q 1,5χ1,5 Ιυνις Ιυλις ΑυΎυστς Σεπτεμβρις Οκτ....:...: => 9-2,5χ2,5 s "' 0,6 V' 0,4 "' Q ι=" "' 0,2 ::1. s "' V' Απ ρ. Μαις Ιυνις Ιυλις ΑυΎυστς Σεπτεμβρις Οκτ. -;;- Q. ::1. ι:- ι:- t> ι:- "-" => ::! V' Q ::1. φ 0,6 ~ "' 0,4 0,2 Απρ. Μαις Ιυνις Ιυλις Αυγυστς Σεπτεμβρις Οκτ. Εικόνα2: Πρεία ρυθμύ αύξησης τυ μήκυς τυ φύλλυ, ως μέσς όρς των ετων 1992,1993 και 1994, στυς θάμνυς της ψευδακακίας, της γλεδίσχιας, της άμρφας και της μυριάς, στις επιφάνειες όπυ εφαρμόσθηκε βόσκηση.

5 - ~~ ΨΕΥΔΑΚΑΚΙΑ _.....,...[., :.~;_--_Δ-~~:~;::~ ~_.: Μη βόσκηση 1, Υδατικό Δυναμικό τυ φύλλυ (bars) -5 Σ1 ΓΛΕΔΙΣΧΙΑ.--Δ ~-~\ Δ -.. +Μη βόσκηση ~:~ ~Δ :\~ :.~ 0,5 ~ ~~ ~ r ΑΜΟΡΦΑ Μη βόσκηση Υδατικό Δυναμικό τυ φύλλυ (bars) Ι Ι~ ~~~------~==~~~=:~~~--~~ ,5 r: ~~:~~-----~:: 0, MOYPIA Υδατικό Δυναμικό τυ φύλλυ (bars) : 5 1,5 +Μη βόσκηση 0,5 ~ ; ~ Υδατικό Δυναμικό τυ φύλλυ (bars) Εικόνα 3 Επχιακές αλλαγές της στματικής αγωγιμότητας σε σχέση με τ δυναμικό τυ φύλλυ στυς δύ χειρισμύς (βόσκηση -μη βόσκηση) στυς θάμ" ψευδακακίας, της γλεδίσχιας, της άμρφας και της Μυj;!ια 7,4 By Ε.Σ.Κ ~ 5 45,9 2 Πίνακας 2: Παραγω-γή βσκήσιμης ύλης των θάμνων (γρ/θάμν). Είδ.θάμν./Φυτ.Σύνδ. 1,5χ1,5 2,5χ2,5 Ψευδακακία 163,9 153,1 Γλεδίσχια 9,0 13,6 Αμρφα 56,4 88,9 Μυριά 22,8 46,4 Μ.Ο. 63,0 75,5 3,5χ3,5 255,7 16,7 51,2 43,5 91,8

6 96 ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ Η ψευδακακία πρσαρμόσθηκε ικανπιητικά στ χαμηλής γνιμότητας εδάφυς πλίβαδ της ημίξηpης ζώνης και ακλύθησε η άμρφα και η μυριά ενώ η γλεδίσχια δεν πρσαρμόσθηκε. Η υδατική κατάσταση τυ φυλλικύ ιστύ παρυσιάσθηκε καλύτερη στην άμρφα και τη μυριά. Η εφαρμγή καννικής βόσκησης στη διάρκεια της θερινής περιόδυ συνέβαλε στη διατήρηση της αυξητικής δραστηριότητας των θάμνων με απτέλεσμα την παραγωγή πράσινης και τρυφερής βσκήσιμης ύλης. Ο ρυθμός επαναύξησης της ψευδακακίας και της άμρφας μετά τη βόσκηση ήταν υψηλός και παρόμις με αυτόν στην αρχή της αυξητικής περιόδυ. Η μυριά, επίσης, παρυσίασε πρσαρμστικότητα και αντχή στη βόσκηση. Η παραγωγή βσκήσιμης ύλης ανά μνάδα επιφανείας και στυς δύ χειρισμύς βόσκησης βρέθηκε υψηλότερη στ φυτευτικό σύνδεσμ 1,5Χ 1,5μ.. Αντίθετα η παραγωγή βσκήσιμης ύλης ανά θάμν ήταν υψηλότερη στ φυτευτικό σύνδεσμ 3,5Χ3,5μ.. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Baπett, R.P Forage p1aηtatioη maηagemeηt for black locust Ιη: Haηover J.W.,Miller Κ. aηd Plesko S.(eds) Proc. of iηtern. coηf. of Black Locust:Bio\ogy, Culture aηd Utilizatioη. p.p Michigaη State Uηiversity. Cowaη, J.R Stomata1 behaviour aηd eηviroηmeηt Adv. Bot. Res. 4: Forti, Μ., Υ. Lavie, R.W.Beηjamiη, D. Barkai aηd Υ. Hefetz Staηdiηg biomass of three species of fodder shrubs planted at five deηsities 18 moηths after plaηtiηg. Ιη: Proceediηgs of the 5th Meetiηg offao Sub-ηetwork ση Mediteπaηeaη Pastures, Moηtrellier, Fraηce: Keresztesi, Β The black \ocust. Forestry Moηograph Series of the Agήcultural Scieηce Departmeηt of the Huηgaήaη Academy of Scieηce. Ed. Β. Keresztesi.Budapest. p.p Lovensteiη Η.Μ., P.R. Berliηer aηd H.vaη Keu\eη. Ι 99Ι. Runoff agroforestry iη arid 1aηds. Forest Ecoiogy and Managemeηt 45(199Ι) p Νάστης, Α.Σ. και Κ.Ν.Τσιυβάρας, Ι989. Διαχείριση και Βελτίωση Λιβαδιών. Αρισττέλει Πανεπιστήμι θεσσαλνίκης. Noitsakis Β., Tsiouvaras C.N., aηd Aiηalis Α. Ι993. Effects of spacing and graziηg ση the establishmeηt of four fodder species iη a marginai Iaηd. Third Anηuai Group Meetiηg η Fodder Trees aηd Shrubs. Moηtpellier. Παπαναστάσης, Β.Π. Ι988. Συστήματα Ανάπτυξης των Λιβαδιών, Αρισττέλει Πανεπιστήμι Θεσσαλνίκης. Scho1aηder, P.F., J.H. Hammei, E.D. Brastreet aηd Ε.Α. Hemmiηgseη, Ι 965. Sap pressure iη vascular plaηt. Science, Steei, R.G.D. aηd J.H. Torήe. Ι980. Pήηcipies and Procedures of Statistics. 2nd Ed. McGraw Hi\1 Book Co. lnc. New York. Turner, C.N., Ι 974. Stomatai Respoηse to Light aηd Water Uηder Fie1d Coηditioηs, Mechanisms of Regu1atioη ofplaηt Growth R.L. Bie1eski, A.R. Fergusoη, Μ. Cresswell, eds. Bulletiη 12. The Royal Society ofnew Zealaηd, Welliηgton 1974., p

7 97 Wallihan, E.F Modification and use of an electήc stomatal apertures. Plant Physiology,39, hygrometer for estimating relative Effects of grazing and spacing on growth dynamic of some woody fodder plants A.Ainalis 1, C.N. Tsiouvaras 2, Β. Noitsakis 2 and V. Papanastasis 2 Forest Service, Lagadas, Greece, 2 Laboratory of Range Science, Aristotle University, Thessa!oniki, Greece. SUMMARY The leaf growth dynamic and forage production in relation to the effect of spacing and grazing by sheep were studied in the woody species Robinia pseudoacacia, Gleditsia triacanthos, Amorpha fruticosa and Morus alba. The study was conducted in a seιni-arid area with poor sandy soil, in northem Greece. The species were establishment in three different spacings (1.5Xl.5ιn, 2.5Χ2. 5ιn and 3.5X3.5m). Plants were one year-old at the time of planting and kept in the shrubby form by cutting back during the winter. Grazing was applied two times during the summer period (early July and late August) of 1992, 1993 and They were measured: the 1eaf growth rate, forage production, water potential and Stomatal conductance. It was found that growth rate was not affected by spacing. The highest forage production per unit area was accomplished in the 1.5X1.5m spacing while the highest forage production per shrub was in the 3.5X3.5m spacing. Robinia presented the highest 1eaf growth rate (0.14cm/day) and forage production (394kg/ha). The influence of grazing increased leaf RGR and maintained the production at high Jeνels during summer. Morus was well adapted to the specific environment and to grazing. Key-words: Growth rate, grazing, shrubby woody species, planting spacing.