Λογοτεχνία με χρήση υπερκειμένου: Οι σύγχρονες τάσεις (Hyper fiction) Επιμέλεια: Μαϊντάς Αχιλλέας Μαυρίδη Κατερίνα

Transcript

1 Λογοτεχνία με χρήση υπερκειμένου: Οι σύγχρονες τάσεις (Hyper fiction) Επιμέλεια: Μαϊντάς Αχιλλέας Μαυρίδη Κατερίνα

2 Υπερκείμενο (hypertext) Εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 60 (Theodor Nelson) Σκοπός: η περιγραφή αρχείων κειμένων οργανωμένων με μη γραμμική, μη σειριακή δομή ομείται σε δίκτυο: Τα στοιχεία του κειμένου αποτελούν κόμβους (nodes) Οι κόμβοι συνδέονται μεταξύ τους με συνδέσμους (links)

3 Είδη συνδεσμολογιών Σημείο σε σημείο Σημείο σε κόμβο Κόμβος σε σημείο Κόμβος σε κόμβο

4 Αρχιτεκτονική δομή του υπερκειμένου κείμενο κείμενο κείμενο κείμενο κείμενο κείμενο κείμενο κείμενο κείμενο

5 Υπερκείμενο Με την εξέλιξη των δυνατοτήτων των Η/Υ και την κατάλληλη χρήση εξελιγμένου και εύκολου στη χρήση λογισμικού ένα σημερινό υπερκείμενο μπορεί εύκολα να περιέχει (εκτός από κείμενο, εικόνες, ήχο), βίντεο και τρισδιάστατα γραφικά

6 Λογοτεχνία και υπερκείμενο Κατάργηση της γραμμικής ανάγνωσης Ο χρήστης αναγνώστης επιδρά πάνω στο κείμενο δημιουργώντας τη δική του ιστορία Προσφέρεται μια σειρά επιλογών για τη ρύθμιση της ροής της αφήγησης Σε κάθε νέα ανάγνωση ανακαλύπτεται μια καινούργια, διαφορετική εκδοχή

7 Hyperfiction Είδος ηλεκτρονικής λογοτεχνίας Αποδίδεται στα ελληνικά ως υπερκειμενική μυθιστοριογραφία ή υπερμυθοπλασία ή υπερκειμενική μυθοπλασία ή διαδραστική μυθοπλασία Χαρακτηρίζει λογοτεχνικά έργα τα οποία παρουσιάζονται σε μορφή υπερκειμένου, επιτρέποντας μεταβολές στην ανάπτυξη της πλοκής Σταθμός θεωρείται το έργο του Michael Joyce, Afternoon, a story (1987) Πειραματίστηκε με το υπερκείμενο για να γράψει πραγματική μυθιστοριογραφία

8 Afternoon, a story (1/2) Μια εικονική ιστορία η οποία δεν διαβάζεται ποτέ δύο φορές με τον ίδιο τρόπο Ο αναγνώστης γίνεται κυρίαρχος συvδιαμορφώνει την ιστορία μαζί με τον λογοτέχνη εν υπάρχει καθορισμένη γραμμική αφηγηματική πορεία Το έργο περιλαμβάνει 539 αποσπάσματα και 951 υπερσυνδέσμους

9 Afternoon, a story (2/2) Η πλοήγηση μέσα στο κείμενο επιτυγχάνεται: απαντώντας σε ερωτήσεις ναι/όχι συμπληρώνοντας λέξεις κλειδιά Η ιστορία ξεδιπλώνεται ανάλογα με τη διαδρομή που χαράσσει ο αναγνώστης μέσα από την εναλλαγή αφηγητών

10 Δομή ενός έργου Hyperfiction (1/2) Παραπέμπει σε δίκτυο με κόμβους Η μετάβαση από κόμβο σε κόμβο αντανακλά τις επιλογές του αναγνώστη Υφίσταται ένα σταθερό σημείο εκκίνησης που οδηγεί σε μεταβλητό αλλά διακριτό αριθμό από παραλλαγές στον τρόπο ολοκλήρωσης του έργου Πρακτικά, ο αναγνώστης διαμορφώνει το επιθυμητό τέλος του έργου μέσα από τις επιλογές του

11 Δομή ενός έργου Hyperfiction (2/2) Προσφέρει πολλαπλές αναγνώσεις και πολλαπλές αρχιτεκτονικές αντιλήψεις του κειμένου Καμία ανάγνωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως η σωστή καθώς το κείμενο δεν είναι σταθερό (καθορισμένο) και μεγαλώνει σε κάθε ανάγνωση Εμπλοκή του αναγνώστη στη δημιουργία κειμένου καθώς οι επιλογές του το διαμορφώνουν αναλόγως

12 Κατευθύνσεις Υφίστανται δυο δομικές κατευθύνσεις για ένα έργο Hyper fiction. Στην αξονική δομή ο χρήστης μπορεί να επιλέξει κάποιες «διακλαδώσεις» της πλοκής οι οποίες έχουν πάντα κάποιο βαθμό συνάφειας μιας και κινούνται γύρω από έναν βασικό κορμό της ιστορίας. Στη δενδρική δομή, οι διακλαδώσεις παράγουν ανόμοιες πλοκές που οδηγούν σε διαφορετική μέθοδο ολοκλήρωσης του έργου. Το λογισμικό συγγραφής έργων Hyper fiction χρονολογείται πριν την επικράτηση και μαζική διάδοση του World Wide Web. Τα σημαντικότερα εργαλεία δημιουργίας Hyper Fiction είναι το Storyspace της Eastgate Systems και το Hypercard της Apple.

13 Ένα παράδειγμα (1/2) Ένα απλό παράδειγμα εμφανίζεται στη διπλανή εικόνα. Ο αναγνώστης διαβάζει το κείμενο μέχρι να συναντήσει το κομβικό σημείο όπου ο συγγραφέας έχει προβλέψει ότι πρέπει να εισαχθεί μια ερώτηση επιλογής. Ο αναγνώστης προχωρά στην επιλογή ενός μονοπατιού, από το οποίο θα προκύψει η συνέχεια της πλοκής.

14 Ένα παράδειγμα (2/2) Οι προηγούμενες επιλογές διαμορφώνουν την εξέλιξη της ιστορίας. Η συνέχεια του έργου επιφυλάσσει και άλλες επιλογές στον αναγνώστη. Παράλληλα με την εξέλιξη του έργου, ο συγγραφέας μπορεί να παρέχει επιπλέον πληροφορίες στον αναγνώστη σχετικά με τις καταστάσεις που έχουν εξελιχθεί μέσω των επιλογών του, των χαρακτήρων που έχει ή δεν έχει συναντήσει ή ότι άλλο μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της ανάγνωσης και να συμπληρώσει το εύρος της παρερχόμενης πληροφορίας.

15 Διαφορές με την έντυπη μορφή της λογοτεχνίας Ανατρέπεται η κυριαρχία του συγγραφέα Έντονη αλληλεπίδραση Ρευστότητα και δομική ευελιξία Σπανίως ακολουθεί γραμμική αφήγηση Καταργεί τη μονοκρατορία του λόγου (το λογοτεχνικό υπερκείμενο εμπλουτίζεται με εικόνες, ήχους και έτσι μετατρέπεται σε λογοτεχνικό υπερμέσο)

16 Ο ρόλος του αναγνώστη (1/2) Μερική μεταβίβαση της εξουσίας στον αναγνώστη: Ο συγγραφέας γράφει το κείμενο και ορίζει τα κομβικά σημεία τα οποία θα οδηγήσουν τον αναγνώστη από τη μια σελίδα του φυλλομετρητή στην άλλη Αυτός θα επιλέξει τις εικόνες και τους ήχους που θα εισαγάγει στο κείμενο

17 Ο ρόλος του αναγνώστη (2/2) Η διαδραστικότητα περιορίζεται στην επιλογή των δεσμών Ο αναγνώστης κινείται μέσα σε όρια που ο ίδιος δεν ορίζει, δεν αλλάζει Τα πλαίσια της δράσης είναι προδιαγεγραμμένα Μέσα σε αυτά ο αναγνώστης έχει το δικαίωμα της επιλογής και της δημιουργίας της δικής του αναγνωστικής πορείας

18 Εξέλιξη της υπερκειμενικής λογοτεχνίας Αρχικά θεωρήθηκε πως θα αποτελέσει τη λογοτεχνία του μέλλοντος Όμως σήμερα παρουσιάζεται φθίνουσα Οι τίτλοι που δημοσιεύονται την τελευταία δεκαετία είναι πολύ λιγότεροι σε αριθμό αλλά και πολύ κατώτεροι από τους αντίστοιχους της δεκαετίας του 90

19 Εξέλιξη της υπερκειμενικής λογοτεχνίας Η λογοτεχνική κοινότητα (λογοτέχνες, αναγνωστικό κοινό) αγνόησε ή είδε με καχυποψία την υπερκειμενική λογοτεχνία Η δαιδαλώδης δομή των λογοτεχνικών υπερκειμένων ξενίζει (μοιάζει αποκρουστική για) τον βιαστικό αναγνώστη του διαδικτύου Η ανάγνωση ενός έργου δομημένο με τη λογική της Hyperfiction απαιτεί περισσότερη δέσμευση και δυνατότητα απομνημόνευσης από την πλευρά του αναγνώστη.

20 Σύγχρονες τάσεις (1/2) Μυθιστορήματα που γράφονται σε ιστολόγια (blognovels) είτε ατομικά, από τον κάτοχο του ιστολογίου, είτε συλλογικά Ηλεκτρονικά μυθιστορήματα με ανταλλαγή ή SMS Φιλοξενούνται σε έναν κόμβο ο οποίος διαχειρίζεται τις συνεισφορές των συμμετεχόντων και φροντίζει για τη δημοσίευση του κειμένου

21 Σύγχρονες τάσεις (2/2) Παράδειγμα: Πρωτοβουλία του πολιτιστικού ραδιοφώνου της ΕΡΤ για τη δημιουργία συνεργατικού θεατρικού έργου μέσω SMS των ακροατών Το έργο αυτό (160 συγγραφείς με 2000 γραπτά μηνύματα) ανέβηκε στην πειραματική σκηνή του ΚΘΒΕ τον Μάιο του 2010 και είχε τίτλο «εν αντέχω άλλο, έρχονται συνέχεια» Σύντομα και αυτόνομα αφηγηματικά κείμενα λέξεων (flash fiction, twitter fiction)

22 Επεκτείνοντας το πρότυπο (1/2) Οι εννοιολογικές και πρακτικές προεκτάσεις της έννοιας της Hyper fiction έχουν πολλαπλές εκφάνσεις στον χώρο της τεχνολογίας. Αυτές οι προεκτάσεις χαρακτηρίζονται συνολικά με τον όρο New media. Με τον όρο New media χαρακτηρίζεται κάθε είδους ψηφιακό περιεχόμενο που συγκεντρώνει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Παρέχεται κατ απαίτηση του χρήστη (on-demand) Είναι ανεξάρτητο συσκευής. Είναι διαδραστικό, απαιτεί τη συμμετοχή και υπό προϋποθέσεις τη δημιουργική συνεισφορά του χειριστή. Δεν έχει απαραίτητα σταθερή δομή, μπορεί να προσαρμόζεται στις τρέχουσες ανάγκες και εντολές του χρήστη.

23 Επεκτείνοντας το πρότυπο (2/2) Υφίσταται πληθώρα εφαρμογών New media, οι οποίες αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε μαζική χρήση και συνεχή ανάπτυξη. Ιστοσελίδες που δημιουργούνται κατά τις προτιμήσεις του χρήστη Παιχνίδια που βασίζονται σε scripting γλώσσες όπως η Perl και η Lua. Τέτοιες γλώσσες καθορίζουν περισσότερο τη «συμπεριφορά» της ροής του παιχνιδιού παρά τη μορφή ή τον κώδικα ο οποίος το υλοποιεί. Εργαλεία για authoring σε DVDs και δίσκους Blue Ray. Χαρακτηριστικό απλό παράδειγμα που επεκτείνει την έννοια της Hyper fiction είναι τα μενού στα DVD, όπου βάσει διαδοχικών επιλογών του χρήστη εμφανίζονται αντίστοιχες οθόνες και ήχοι με επιλογές και προσαρμοσμένο περιεχόμενο. Συνεπώς, το στοιχειώδες χαρακτηριστικό κάθε μορφής New media είναι η έλλειψη ή μη συμμόρφωση με τη γραμμικότητα που χαρακτηρίζει τα υπόλοιπα μέσα όπως τη τηλεόραση, το ραδιόφωνο, το βιβλίο ή το κινηματογραφικό φιλμ. Τα New media παρουσιάζουν ένα τρόπο δυναμικής προσαρμογής, συνδεδεμένο με ενέργειες του χρήστη.

24 Βιβλιογραφία gcla.phil.uoa.gr/newfiles/syngrisi17/17.dimitroulia.pdf olidou.pdf dide.flo.sch.gr/seminars/hmerida4-ptol-sept2006/pappas- LogotexniakaiNeesTexnologies.pdf invenio.lib.auth.gr/record/132035/files/gri pdf?version=1 reviews.mediaculture.org.au/modules.php?name=news&file=article&sid=1826