ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΓΙΑ ΝΕΟΤ: ΚΑΣΑΠΟΛΕΜΗΗ ΣΟΤ ΜΙΟΤ ΚΑΙ ΣΟΤ ΕΞΣΡΕΜΙΜΟΤ

Transcript

1 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΓΙΑ ΝΕΟΤ: ΚΑΣΑΠΟΛΕΜΗΗ ΣΟΤ ΜΙΟΤ ΚΑΙ ΣΟΤ ΕΞΣΡΕΜΙΜΟΤ Σχζδιο Matt Mahurin Συντάκτεσ: Χρφςω Φραγκοφδθ (ΒA, MSc) Γιϊργοσ Ευρυδιχϊρου (BA) Νάταλθ Αλκιβιάδου (LLB, LLM) 1

2 Πίνακασ Περιεχομζνων AEQUITAS 3 Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Νεολαίασ 4 τόχοι του Προγράμματοσ 5 τόχοι του Εγχειριδίου 6 Ρητορική μίςουσ: Οριςμοί και Νομοθεςίεσ 7-8 Ρητορική μίςουσ: Αιτίεσ και Επιπτώςεισ 9-11 Ρητορική μίςουσ: Ψυχοκοινωνικζσ Επιπτώςεισ Τποςτήριξη 16 Επικοινωνία AEQUITAS 2

3 AEQUITAS Ο οργανιςμόσ AEQUITAS είναι ζνασ μθ-κυβερνθτικόσ, μθ κερδοςκοπικόσ οργανιςμόσ που προωκεί τθν εκπαίδευςθ ςτα ανκρϊπινα δικαιϊματα, τθ διαπολιτιςμικι εκπαίδευςθ και τθν εκπαίδευςθ ςτθν ιδιότθτα του πολίτθ ςτθν Κφπρο. Το όραμα μασ είναι θ δθμιουργία μιασ κοινωνίασ ςτθν οποία τα ανκρϊπινα δικαιϊματα κατανοοφνται και γίνονται αντικείμενο υπεράςπιςθσ και ςεβαςμοφ. Η αποςτολι μασ είναι να υλοποιοφμε προγράμματα που προωκοφν τα ανκρϊπινα δικαιωμάτων, όπωσ κατοχυρϊνονται ςτο Διεκνι Χάρτθ των Δικαιωμάτων του Ανκρϊπου κι άλλεσ διεκνείσ και ευρωπαϊκζσ ςυμβάςεισ. Ο οργανιςμόσ AEQUITAS επιδιϊκει να ευαιςκθτοποιιςει και να εκπαιδεφςει άτομα και ομάδεσ ςε κζματα που αφοροφν τα ανκρϊπινα δικαιϊματα, το διαπολιτιςμικό διάλογο και τθν πολιτότθτα και να ενδυναμϊςει τισ ευάλωτεσ ομάδεσ να γνωρίηουν τα δικαιϊματα τουσ. Επίςθσ, ο οργανιςμόσ υλοποιεί εκςτρατείεσ ενθμζρωςθσ για τα ανκρϊπινα δικαιϊματα, και προωκεί τον διάλογο επί του κζματοσ. Για περιςςότερεσ πλθροφορίεσ επιςκεφκείτε τθν ιςτοςελίδα μασ ςτο 3

4 Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Νεολαίασ Το πρόγραμμα χρθματοδοτικθκε από το Ευρωπαϊκό Κδρυμα Νεολαίασ (European Youth Foundation). Το Ευρωπαϊκό Κδρυμα Νεολαίασ ιδρφκθκε το 1972 από το Συμβοφλιο τθσ Ευρϊπθσ για να παρζχει ςτιριξθ ςε ευρωπαϊκζσ δράςεισ τθσ νεολαίασ. Εν προκειμζνω, ςκοπόσ του Ιδρφματοσ είναι θ ενκάρρυνςθ τθσ ςυνεργαςίασ μεταξφ των νζων τθσ Ευρϊπθσ μζςω τθσ χρθματοδότθςθσ πρωτοβουλιϊν για τθν προϊκθςθ τθσ ειρινθσ, τθσ κατανόθςθσ και τθσ ςυνεργαςίασ ςτο πλαίςιο των κεμελιωδϊν αξιϊν του Συμβουλίου τθσ Ευρϊπθσ όπωσ είναι τα ανκρϊπινα δικαιϊματα, θ δθμοκρατία, θ αποδοχι και θ αλλθλεγγφθ. Για περιςςότερεσ πλθροφορίεσ, επιςκεφκείτε τθν ιςτοςελίδα του Ιδρφματοσ ςτο: 4

5 τόχοι του Προγράμματοσ Το πρόγραμμα «Καταπολεμϊντασ το μίςοσ Εκπαιδεφοντασ τουσ Εκπαιδευτζσ» απαρτίηεται από δφο μζρθ, ςυγκεκριμζνα ζνα εξαιμερο εκπαιδευτικό ςεμινάριο και τθ δθμιουργία αυτοφ του εγχειριδίου. Το ςεμινάριο ςτο οποίο ςυμμετείχαν εκπαιδευτζσ τθσ τυπικισ και μθ-τυπικισ μάκθςθσ, είχε ωσ ςτόχο τθν καλλιζργεια των αναγκαίων γνϊςεων, ςτάςεων και δεξιοτιτων όςο αφορά τθν καταπολζμθςθ του μίςουσ μζςα από τθν εκπαίδευςθ. Οι ςυμμετζχοντεσ ανζλυςαν τθν ζννοια τθσ ρθτορικισ μίςουσ, ςυηιτθςαν για τισ ομάδεσ που κακιςτοφν τουσ κφριουσ ςτόχουσ του μίςουσ όπωσ είναι τα άτομα ΛΟΑΤΙ και οι μετανάςτεσ, ενϊ αντιλιφκθκαν το ρόλο του διαδικτφου ςτθν προϊκθςθ τθσ ρθτορικισ μίςουσ. Επίςθσ, ανζλυςαν τθν αλλθλεπίδραςθ μεταξφ του μίςουσ, τθσ υποκίνθςθ ςε μίςοσ και τθ διάπραξθ εγκλθμάτων μίςουσ. Ζπειτα, οι ςυμμετζχοντεσ ςυηιτθςαν το ρόλο τθσ εκπαίδευςθσ ςτα ανκρϊπινα δικαιϊματα ςτα πλαίςια τθσ προϊκθςθσ τθσ αλλθλεγγφθσ και τθσ αποδοχισ κι ζτςι, τθσ καταπολζμθςθσ φαινομζνων όπωσ είναι θ ρθτορικι μίςουσ. Ριο ςυγκεκριμζνα, οι ςυμμετζχοντεσ είχαν τθν ευκαιρία να μάκουν για τουσ ςκοποφσ και τα εργαλεία τθσ εκπαίδευςθσ ςτα ανκρϊπινα δικαιϊματα, ενϊ, όςο αφορά το τελευταίο, δόκθκε ιδιαίτερθ ζμφαςθ ςτο νζο εγχειριδίου του Συμβουλίου τθσ Ευρϊπθσ για τθν καταπολζμθςθ τθσ ρθτορικι μίςουσ ςτο διαδίκτυο. Επιπλζον, το ςχζδιο επζτρεψε ςτουσ ςυμμετζχοντεσ να εξερευνιςουν άλλεσ καινοτόμεσ μεκόδουσ που μποροφν να εφαρμοςτοφν ςτο δικό τουσ πλαίςιο με ςκοπό τθν καταπολζμθςθ τθσ ρθτορικισ μίςουσ ςτο διαδίκτυο. Τζλοσ, οι ςυμμετζχοντεσ υλοποίθςαν ζνα flash mob ςτθ Λεμεςό για ενθμζρωςθ και ευαιςκθτοποίθςθ των πολιτϊν για το κζμα τθσ ρθτορικισ μίςουσ. 5

6 τόχοι του Εγχειριδίου Το παρόν εγχειρίδιο ζχει ωσ ςτόχο να ενθμερϊςει τουσ νζουσ για τθ ρθτορικι μίςουσ και τθν ζννοια τθσ, να αντιλθφκοφν τισ αιτίεσ τουσ φαινομζνου και τισ ςοβαρζσ ψυχοκοινωνικζσ επιπτϊςεισ τθσ ρθτορικισ μίςουσ. Επίςθσ, το εγχειρίδιο περιλαμβάνει ςτοιχεία επικοινωνίασ των διαφόρων κυβερνθτικϊν και μθ-κυβερνθτικϊν φορζων που μποροφν να αποτακοφν τα κφματα ρθτορικισ μίςουσ για υποςτιριξθ. Το εγχειρίδιο κα προωκθκεί ςε διάφορεσ οργανϊςεισ νεολαίασ, ςε κζντρα νεότθτασ και ςε ιδρφματα τυπικισ και μθ-τυπικισ μάκθςθσ αλλά και ςτο ευρφτερο κοινό. 6

7 Ρητορική μίςουσ και εγκλήματα μίςουσ: Οριςμοί και Νομοθεςίεσ Η ρθτορικι μίςουσ, όπωσ ορίηεται από τθν Επιτροπι Υπουργϊν του Συμβουλίου τθσ Ευρϊπθσ *Σφςταςθ αρ. (97) 20+, περιλαμβάνει κάκε μορφι ζκφραςθσ που υποκινεί, προωκεί, ενκαρρφνει ι δικαιολογεί το φυλετικό μίςοσ, τθν ξενοφοβία, τον αντιςθμιτιςμό ι άλλεσ μορφζσ βίασ και μίςουσ που ςτθρίηονται ςτθ μιςαλλοδοξία, το ςεξιςμό και τθ διάκριςθ για λόγουσ ςεξουαλικοφ προςανατολιςμοφ και ταυτότθτασ φφλου. Ο όροσ αυτόσ καλφπτει οποιαδιποτε μορφι ζκφραςθσ, όπωσ είναι, μεταξφ άλλων, ο γραπτόσ ι/και προφορικόσ λόγοσ, θ τζχνθ, οι αναρτιςεισ ςτο διαδίκτυο και τα παιχνίδια. Σφμφωνα με τουσ ακαδθμαϊκοφσ όπωσ τουσ Matsuda και Delgado ςτο βιβλίο τουσ «Οι Λέξεισ που Τραυματίζουν» ( Words that Wound ), θ ρθτορικι μίςουσ οδθγεί ςε «βλάβη και βία». Η ρθτορικι μίςουσ βαςίηεται ςε ςτερεότυπα και κοινωνικζσ πεποικιςεισ και εντείνει τον αποκλειςμό και το ςτιγματιςμό ενόσ μεμονωμζνου προςϊπου ι μιασ ςυγκεκριμζνθσ, ςυνικωσ περικωριοποιθμζνθσ ομάδασ ατόμων. Οι κοινωνίεσ αναπαράγονται, ςτθρίηονται και κεςμοκετοφνται ςτθ βάςθ πατροπαράδοτων, πατριαρχικϊν, ζμφυλων ςτερεοτυπικϊν και δυςμενϊν διακρίςεων, ζχοντασ ωσ επακόλουκο τθν υιοκζτθςθ και επζκταςθ των ςτάςεων που προωκοφν τθ ρθτορικι μίςουσ. Στθ βάςθ τθσ αναπαραγωγισ και διάδοςθσ των ςτερεοτφπων, θ ρθτορικι μίςουσ ςτοχεφει ςε ομάδεσ του πλθκυςμοφ όπωσ είναι οι μετανάςτεσ και τα ΛΟΑΤΙ άτομα. Στθν Κφπρο, θ ρθτορικι μίςουσ είναι ποινικό αδίκθμα, ςυγκεκριμζνα το Άρκρο 3 του Ρερί τθσ Καταπολζμθςθσ οριςμζνων μορφϊν και εκδθλϊςεων ρατςιςμοφ και ξενοφοβίασ μζςω του ποινικοφ δικαίου (Νόμοσ 134(Ι)/2011) προνοεί ότι: Ρρόςωπο το οποίο εκ προκζςεωσ δθμόςια διαδίδει και δθμόςια υποκινεί με οποιοδιποτε τρόπο βία ι μίςοσ που ςτρζφεται κατά ομάδασ προςϊπων ι μζλουσ ομάδασ προςϊπων που προςδιορίηεται βάςει τθσ φυλθσ, του χρώματοσ, τθσ ιρηςκείασ, των γενεαλογικών καταβολών ι 7

8 τθσ εινικθσ θ εινοτικθσ καταγωγθσ, κατά τρόπο που διαταράςςει τθ δθμόςια τάξθ ι που ζχει απειλθτικό, υβριςτικό ι προςβλθτικό χαρακτιρα, είναι ζνοχο αδικιματοσ και, ςε περίπτωςθ καταδίκθσ, υπόκειται ςε ποινι φυλάκιςθσ που δεν υπερβαίνει τα πζντε (5) χρόνια ι ςε χρθματικι ποινι που δεν υπερβαίνει τισ δζκα χιλιάδεσ ευρϊ ( ) ι και ςτισ δυο αυτζσ ποινζσ. Επίςθσ, το 2015 τροποποιικθκε Ο Ροινικόσ Κϊδικασ οφτωσ ϊςτε πρόςωπο το οποίο εκ προκζςεωσ, δθμόςια και κατά τρόπο που ζχει απειλθτικό ι υβριςτικό ι προςβλθτικό χαρακτιρα προτρζπει ςε ι υποκινεί, προφορικά ι διά του τφπου ι με γραπτά κείμενα ι εικονογραφιςεισ ι με οποιοδιποτε άλλο τρόπο, βία ι μίςοσ που ςτρζφεται κατά ομάδασ προςϊπων ι μζλουσ ομάδασ προςϊπων που προςδιορίηονται βάςει του γενετθςιου προςανατολιςμοφ τουσ ι τθσ ταυτότητασ φφλου τουσ, είναι ζνοχο αδικιματοσ και, ςε περίπτωςθ καταδίκθσ του, υπόκειται ςε ποινι φυλάκιςθσ που δεν υπερβαίνει τα τρία (3) χρόνια ι ςε χρθματικι ποινι που δεν υπερβαίνει τισ πζντε χιλιάδεσ ευρϊ ( 5.000) ι και ςτισ δφο αυτζσ ποινζσ. Ρεραιτζρω, ο περί Ρρόςκετου Ρρωτοκόλλου ςτθ Σφμβαςθ κατά του Εγκλιματοσ μζςω του Διαδικτφου, αναφορικά με τθν Ροινικοποίθςθ Ρράξεων ατςιςτικισ και Ξενοφοβικισ Φφςθσ που Διαπράττονται μζςω Συςτθμάτων Ηλεκτρονικϊν Υπολογιςτϊν (Κυρωτικόσ) Νόμοσ του 2004 ποινικοποιεί τθ διάδοςθ ρατςιςτικοφ και ξενοφοβικοφ υλικοφ μζςω θλεκτρονικϊν υπολογιςτϊν. 8

9 Ρητορική Μίςουσ: Αιτίεσ Οι αιτίεσ τθσ ρθτορικισ μίςουσ βρίςκονται βακιά ριηωμζνεσ ςτθν κοινωνία. Σε μια κοινωνία που αναπαράγοντασ ςτερεότυπα και προκαταλιψεισ και χρθςιμοποιϊντασ εξουςία, υποςτθρίηει τθν ανωτερότθτα και προωκεί τθν κυριαρχία ςυγκεκριμζνθσ ομάδασ προςϊπων ζναντι άλλων ομάδων. Η ρθτορικι μίςουσ αντανακλά τθν αρνθτικι προδιάκεςθ απζναντι ςε ζνα πρόςωπο ι ςε μια ομάδα προςϊπων ι και ςτα κετικά ςτερεότυπα που δθμιουργοφνται για τθν ομάδα που ανικει. Αυτά βαςίηονται ςε αυκαίρετεσ γενικεφςεισ και ςτερεότυπεσ πεποικιςεισ και ζχουν ωσ αποτζλεςμα τθ δθμιουργία τθσ εςφαλμζνθσ αντίλθψθσ ότι υπάρχουν ανϊτερεσ και κατϊτερεσ ομάδεσ ανκρϊπων. Επίςθσ, εκφράηει τθν άρνθςθ τθσ ανκρϊπινθσ αξιοπρζπειασ μελϊν ςυγκεκριμζνων κοινωνικϊν ομάδων και ςυνδζεται με τισ κοινωνικζσ δομζσ, τθν δφναμθ ομάδων και τα αρνθτικά ςτερεότυπα. Η ρθτορικι μίςουσ πολλζσ φορζσ δφναται να ξεκινιςει από ευρζωσ αποδεκτά ςτερεότυπα τα οποία επειδι δεν αμφιςβθτοφνται από το ςφνολο γίνονται αποδεχτά και από τισ μειονότθτεσ. Η υποτίμθςθ κλιμακϊνεται και ςταδιακά κερδίηει κοινωνικι αποδοχι, αν κανείσ δεν τθν αμφιςβθτιςει. Με αποτζλεςμα ςταδιακά τα κφματα τθσ ρθτορικισ μίςουσ να πάψουν να ζχουν τθν ανκρϊπινθ μορφι τουσ και να πάψουν να κεωροφνται άνκρωποι που αξίηουν ςεβαςμό, αρχίηουν να περιφρονοφνται και να αποκλείονται από το ςφνολο. Επίςθσ με τθν επανάλθψθ, τα αρνθτικά μθνφματα που δζχεται μια ςυγκεκριμζνθ ομάδα γίνονται πλζον αποδεκτά ωσ «αυταπόδεικτεσ αλικειεσ», και θ κοινωνία ςυνθκίηει τθν απάνκρωπθ ορολογία προσ τθν ςυγκεκριμζνθ μειονότθτα. Συνεπϊσ, με αυτό τον τρόπο υπονομεφονται τα δικαιϊματα των αμζτρθτων κυμάτων. Τα προκατειλθμμζνα άτομα τείνουν να αλλοιϊνουν, να παρερμθνεφουν, ι και να παραβλζπουν τα γεγονότα που ςυγκροφονται με τισ προκακοριςμζνεσ απόψεισ τουσ. Αυτι θ αλλοίωςθ τθσ πραγματικότθτασ μπορεί να οφείλεται ςε άγνοια ι και ςτο φόβο για μια ςυγκεκριμζνθ ομάδα ατόμων. Συχνά, το μίςοσ τροφοδοτείται από τθν άγνοια και το φόβο και κρφβει πίςω του πόνο. Στθ ρθτορικι μίςουσ, ο πόνοσ είναι υπαρκτόσ τόςο για το κφμα όςο και για τον κφτθ. Ο κφτθσ νιϊκει ότι απειλείται θ ταυτότθτα του και το κφμα νιϊκει ότι επιβάλλεται να κρφψει τθν ταυτότθτα του. Επομζνωσ, θ ρθτορικι μίςουσ μπορεί να προζρχεται από μια αίςκθςθ απειλισ τθσ ταυτότθτασ μασ, αυτοφ που πιςτεφουμε ότι είμαςτε. Μόλισ αντιςτακοφμε ςτον άλλο 9

10 νιϊκουμε δυνατοί και ςίγουροι για τθν ταυτότθτα μασ. Θα μποροφςαμε να ποφμε ότι το κφμα κα μποροφςε με τθ ςειρά του να γίνει κφτθσ, κακϊσ ο ανζκφραςτοσ πόνοσ γίνεται εφκολα κυμόσ και οργι και μπορεί να πάρει μορφι βίασ. Οπότε θ βία που ειςπράττουμε από τουσ άλλουσ παράγει εφκολα αντιβία είτε προσ τουσ άλλουσ είτε προσ τον εαυτό μασ. Ρολλζσ φορζσ το διαφορετικό φαντάηει απειλθτικό. Η ζλλειψθ εκτίμθςθσ του διαφορετικοφ ςαν κάτι ιςότιμο και πθγισ πλοφτου μιασ κοινωνίασ, και θ μθ επαρκισ εκπαίδευςθ ςε κζματα θκικισ ανάπτυξθσ και καλλιζργειασ τθσ ενςυναίςκθςθσ και προϊκθςθσ του ςεβαςμοφ για τθν διαφορετικότθτα είναι βαςικά αίτια ρθτορικισ μίςουσ. Η κοινωνία ευκφνεται για πολλζσ ςτερεότυπεσ αντιλιψεισ, αλλά και το δικό μασ προςωπικό παρελκόν ευκφνεται για πολλζσ από τισ προκαταλιψεισ μασ. Υπάρχουν άτομα που πιςτεφουν ότι οι άνκρωποι που είναι διαφορετικοί δεν ζχουν καμιά αξία. Για παράδειγμα, αυτι θ άποψθ μπορεί να βαςίηεται ςε μια προςωπικι μεμονωμζνθ και δυςάρεςτθ εμπειρία με ζνα άτομο ςυγκεκριμζνθσ φυλισ. Ζτςι βάςθ αυτισ τθσ εμπειρίασ, τα άτομα καταλιγουν αυτόματα ςτο ςυμπζραςμα ότι όλοι όςοι ανικουν ςε εκείνθ τθ φυλι πρζπει να ζχουν τα ίδια ανεπικφμθτα χαρακτθριςτικά. Ρρζπει να ςθμειωκεί ότι ςε μία κατάςταςθ οικονομικισ κρίςθσ, θ δθμιουργία του αρνθτικοφ διαφορετικοφ γίνεται πιο εφκολα και πιο γριγορα όςο αφορά τουσ μετανάςτεσ, κακότι θ ςυγκεκριμζνθ ομάδα παρουςιάηεται ωσ υπαίτια τθσ οικονομικισ κατάςταςθσ. Πμωσ, αυτό δεν ςθμαίνει ότι το μίςοσ γεννιζται αποκλειςτικά λόγω οικονομικισ κρίςθσ αλλά, ότι μια τζτοια κρίςθ διευκολφνει τθ καλλιζργεια αιςκθμάτων μίςουσ. Επίςθσ, τα αιςκιματα αναςφάλειασ και κατωτερότθτασ που μπορεί να βιϊνουμε ωσ προςωπικότθτεσ γίνονται εφαλτιρια για τθν απόκτθςθ δφναμθσ και κακθςυχάηονται από τθν αίςκθςθ του ανικειν ςε μια ομάδα. Επομζνωσ, θ ανάγκθ για απόκτθςθ δφναμθσ και ικανοποίθςθ τθσ ανάγκθσ του ανικειν οδθγεί τα άτομα ςε μια επιβολι εξουςίασ, ςυνικωσ μζςω τθσ γλϊςςασ ι και των πράξεων. Γενικότερα, θ γλϊςςα είναι ζνασ τρόποσ επικοινωνίασ και περιγραφισ των όςων βλζπουμε και ηοφμε. Ταυτόχρονα όμωσ είναι ο τρόποσ που βιϊνουμε τον κόςμο, οπότε ο τρόποσ που περιγράφουμε τουσ ανκρϊπουσ εκφράηει τθ δικι μασ 10

11 πραγματικότθτα. Οι ςτάςεισ ηωισ που διαμορφϊνουμε μεγαλϊνοντασ παίηουν κακοριςτικό ρόλο ςτθν μετζπειτα εξζλιξθ μασ. Οπότε ςφμφωνα με τθν Alice Miller «ζνα παιδί που ζχει υποςτεί ςωματικι τιμωρία και ταπείνωςθ αφομοιϊνει από πολφ μικρό τθ γλϊςςα τθσ βίασ και τθσ υποκριςίασ και τθν κατανοεί ωσ το μοναδικό αποτελεςματικό μζςο επικοινωνίασ».. 11

12 Ρητορική Μίςουσ: Ψυχοκοινωνικζσ Επιπτώςεισ Η ρθτορικι μίςουσ ζχει ςοβαρζσ ψυχοκοινωνικζσ επιπτϊςεισ ςε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. Ριο κάτω κα παρζχουμε μία επιςκόπθςθ των επιπτϊςεων τθσ ρθτορικισ μίςουσ, ςυγκεκριμζνα τα εγκλιματα μίςουσ που είναι αλλθλζνδετα με τθν ρθτορικι αλλά και άλλεσ ψυχοκοινωνικζσ επιπτϊςεισ όπωσ είναι ο κοινωνικόσ αποκλειςμόσ. Πςο αφορά τθν επιρροι τθσ ρθτορικισ μίςουσ ςε ατομικό επίπεδο, πρζπει να ςθμειωκεί ότι οι επιπτϊςεισ μπορεί να διαφζρουν λόγω τθσ ςυγκεκριμζνθσ ψυχολογικισ κατάςταςθσ και των γενικότερων εμπειριϊν κάκε ατόμου. Επίςθσ, λόγω των ψυχοκοινωνικϊν εμπειριϊν κάκε ατόμου, ο τρόποσ διαχείριςθσ μεμονωμζνων περιςτατικϊν ρθτορικισ μίςουσ διαφζρει. Μετά τθ γενικι αναςκόπθςθ, κα υπάρξει μία αναφορά ςτθν επιρροισ τθσ ρθτορικισ μίςουσ ςε δφο ομάδεσ που είναι ιδιαίτερα ευάλωτεσ ςτο εν λόγω φαινόμενο, ςυγκεκριμζνα οι μετανάςτεσ και τα ΛΟΑΤΙ άτομα. Έγκλημα Μίςουσ Το ζγκλθμα μίςουσ είναι μία από τισ ςυνζπειεσ τθσ ρθτορικισ μίςουσ λόγω του ότι θ ρθτορικι μπορεί να παροτρφνει τθ διάπραξθ εγκλθμάτων κατά ομάδων ι ατόμων που ανικουν ςε ομάδα που βρίςκονται ςτο ςτόχαςτρο των κυτϊν. Το ζγκλθμα μίςουσ ςτοχεφει ζνα άτομο/μία ομάδα ατόμων λόγω ςυγκεκριμζνου χαρακτθριςτικοφ ι χαρακτθριςτικϊν, όπωσ είναι θ εκνικότθτα, θ κρθςκεία ι ο ςεξουαλικόσ προςανατολιςμόσ. Ππωσ ςθμειϊνεται, το ζγκλθμα μίςουσ διαφοροποιείται από άλλεσ μορφζσ εγκλθματικότθτασ λόγω του κινιτρου του κφτθ και τισ επιπτϊςεισ του εγκλιματοσ ςε ατομικό, ομαδικό και κοινωνικό επίπεδο. Κοινωνικόσ Αποκλειςμόσ και Ψυχολογικέσ Επιπτώςεισ Μία άλλθ ςυνζπεια τθσ ρθτορικισ μίςουσ είναι ο κοινωνικόσ αποκλειςμόσ κακότι τα άτομα που βρίςκονται ςτο ςτόχαςτρο τθσ ρθτορικισ μίςουσ βιϊνουν τθν περικωριοποίθςθ και τον αποκλειςμό από τθν κοινωνία. Κάποια από τα είδθ κοινωνικοφ αποκλειςμοφ είναι ο οςτρακιςμόσ, ο οποίοσ είναι μία μορφι εξορίασ από μια δεδομζνθ ανκρϊπινθ κοινότθτα και θ απόρριψθ από τθν ομάδα 12

13 ςτθν οποία λειτουργοφςε το κφμα για ςυγκεκριμζνο χρονικό διάςτθμα ενϊ τα κφματα του αποκλειςμοφ μπορεί να βιϊςουν ακόμθ και τθν λεκτικι ι/και ςωματικι παρενόχλθςθ. Τα χαρακτθριςτικά του κοινωνικοφ αποκλειςμοφ είναι θ ζλλειψθ δυνατότθτασ άςκθςθσ των ανκρωπίνων δικαιωμάτων, θ δθμιουργία κακισ εικόνασ του κφματοσ για τον εαυτό του και τισ ικανότθτεσ του και ο ςτιγματιςμόσ του ιδίου και τθσ ςυνοικίασ που κατοικεί. Η ρθτορικι μίςουσ κεωρείται ωσ επίκεςθ ςτθν ταυτότθτα βάςει των ςτερεότυπων που δθμιουργοφνται για τθν ομάδα ςτθν οποία ανικουν τα κφματα χωρίσ εξατομικευμζνθ αντιμετϊπιςθ. Πλα αυτά προκαλοφν ςτο κφμα ςυναιςκθματικι δυςφορία και φζρνουν αρνθτικζσ ςυνζπειεσ ςτθν υγεία και ςτθν ευθμερία του. Επίςθσ, το κφμα μπορεί να εμφανίςει άγχοσ, κυμό, ζντονο φόβο, περαιτζρω απομόνωςθ, ακόμα και κατάκλιψθ. Ζτςι, θ ςυςτθματικι ρθτορικι μίςουσ προκαλεί πόνο ςε βακφ, υπαρξιακό επίπεδο. Η προςπάκεια να αντιςτακεί ζνα κφμα ςτο εν λόγω φαινόμενο μπορεί να προκαλζςει φόβο ενϊ θ μθ αντίςταςθ μπορεί να ζχει ωσ αποτζλεςμα τθν εςωτερίκευςθ των μθνυμάτων με αποτζλεςμα να δθμιουργείται κυμόσ, αυτολογοκριςία, αυτοαπομόνωςθ αλλά και θ ςταδιακι απζχκεια για το άτομό του. Οι επιπτϊςεισ τθσ ρθτορικισ μίςουσ δεν περιορίηονται ςε ατομικό επίπεδο αλλά επθρεάηουν παράλλθλα τθν οικογζνεια και τθν ευρφτερθ κοινωνία ςτθν οποία ανικει το κφμα. Σε ομαδικό επίπεδο, θ ρθτορικι μίςουσ που απευκφνεται κατά ζνα ςυγκεκριμζνο άτομο μπορεί να δθμιουργιςει αιςκιματα φόβου και αναςφάλειασ ςτα άλλα άτομα τθσ ομάδασ ςτθν οποία ανικει το κφμα. Λαμβάνοντασ υπόψθ τα πιο πάνω, πρζπει να ςθμειωκεί ότι θ ρθτορικι μίςουσ ζχει ωσ αποτζλεςμα τθν παραβίαςθ ανκρωπίνων δικαιωμάτων των κυμάτων που ςτεροφνται το δικαίωμα να ςυμμετζχουν ςτθν κοινωνικι ηωι ςτα πλαίςια τθσ ιςότθτασ ενϊ θ ςυςχζτιςθ μεταξφ τθσ ρθτορικισ μίςουσ και των εγκλθμάτων μίςουσ είναι επικίνδυνο ςε ατομικό, ομαδικό και κοινωνικό επίπεδο. 13

14 Μετανάστες Μια από τισ κφριεσ αιτίεσ τθσ εκδιλωςθσ τθσ ρθτορικισ μίςουσ προσ τουσ μετανάςτεσ είναι θ ξενοφοβία θ οποία ορίηεται ωσ ο «φόβοσ και θ εμπάκεια προσ τουσ ξζνουσ ι τουσ αλλοδαποφσ ι προσ οτιδιποτε είναι περίεργο ι ξζνο». Η ξενοφοβία εμποδίηει τθν αρμονικι ςυνεργαςία μεταξφ των κατοίκων μιασ χϊρασ και ζτςι απουςιάηει θ αλλθλεγγφθ και θ κοινωνικοπολιτικι ςυνείδθςθ. Τζλοσ ςοβαρζσ είναι και οι επιπτϊςεισ τθσ ξενοφοβίασ ςε μία δίκαια κοινωνία κακϊσ αυτι νοςεί λόγω τθσ ζλλειψθσ ιςότιμων ευκαιριϊν, τθσ απουςίασ ςτα κοινά και τθσ ζλλειψθσ πολυφωνίασ. Ασ μθν ξεχνάμε και τισ ανιςότθτεσ ςτθν εκπαίδευςθ, ςτθν εργαςία και γενικότερα ςτθν κακθμερινι ηωι. Πλα τα παραπάνω οδθγοφν ςτθ διευκόλυνςθ τθσ χειραγϊγθςθσ και τθσ ετεροκατεφκυνςθσ των κυμάτων τθσ ξενοφοβίασ. Είναι γεγονόσ πωσ θ ξενοφοβία είναι ζνασ βαςικόσ λόγοσ ανάπτυξθσ τθσ ρθτορικισ μίςουσ θ όποια πυροδοτείται εν μζρει από παράγοντεσ όπωσ είναι θ οικονομικι κρίςθ, θ οποία ςυχνά παρουςιάηεται από τουσ κφτεσ ωσ αποτζλεςμα τθσ μετανάςτευςθσ. Υποςτθρίηοντασ ότι οι μετανάςτεσ παίρνουν τισ δουλείεσ από τουσ ντόπιουσ και προκαλοφν τθν ανεργία, οι κφτεσ ζχουν τθν ευκαιρία να καλλιεργιςουν ζνα ευρφτερο κλίμα μίςουσ κατά των μεταναςτϊν. Ππωσ αναφζρουν ειδικοί τθσ Ευρωπαϊκισ Επιτροπισ κατά του ατςιςμοφ και τθσ Μιςαλλοδοξίασ, οι μετανάςτεσ που είναι κφματα ρατςιςτικισ βίασ δεν καταγγζλλουν τισ επικζςεισ που δζχονται εναντίων τουσ, φοβοφμενοι ότι κα απελακοφν ι λόγο ζλλειψθσ εμπιςτοςφνθσ ςτισ αρμόδιεσ για τθν προςταςία τουσ. Ζτςι, ςτα πλαίςια τθσ Ευρϊπθσ, θ ρθτορικι μίςουσ κατά των μεταναςτϊν μζνει ατιμϊρθτθ ενϊ αυξάνονται τα επίπεδα τθσ ξενοφοβίασ και τθσ βίασ κατά των μεταναςτϊν. 14

15 ΛΟΑΤΙ ΟΙ ΛΟΑΤΙ (Λεςβίεσ, Ομοφυλόφιλοι, Αμφιςεξουαλικοί και Τρανς) ανικουν ςε μια ευάλωτθ ομάδα του πλθκυςμοφ λόγω τθσ κατθγοριοποίθςθσ τουσ ωσ ΛΟΑΤΙ αλλά και λόγω των πολλαπλϊν δυςμενϊν διακρίςεων που υφίςτανται ωσ αποτζλεςμα του αυτοπροςδιοριςμοφ τουσ ωσ ΛΟΑΤΙ. Ζτςι, βρίςκονται ςε δυςμενι κζςθ ςτα πλαίςια τθσ ρθτορικισ μίςουσ. Αρκετά από τα κράτθ μζλθ του Συμβουλίου τθσ Ευρϊπθσ αναγνϊριςαν ότι τα τελευταία χρόνια αυξάνεται ςθμαντικά ο αρικμόσ των ΛΟΑΤΙ που είναι κφματα αποκλειςμοφ, διακρίςεων και ρθτορικισ μίςουσ. Συμφωνά με διαδικτυακι ζρευνα που πραγματοποιικθκε ςτο πλαίςιο τθσ εκςτρατείασ του Συμβουλίου τθσ Ευρϊπθσ «No Hate Speech Movement,» το 78% των ερωτθκζντων ανζφερε ότι βρίςκεται αντιμζτωπο με τθ ρθτορικι μίςουσ ςτο διαδίκτυο ςε πολφ ςυχνι βάςθ ενϊ οι ΛΟΑΤΙ κακιςτοφν το ςυχνότερο ςτόχο του φαινομζνου. Η Κφπροσ είναι το μοναδικό κράτοσ μζλοσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ όπου διαχρονικά, κατατάςςεται ςτθ «κόκκινθ ηϊνθ» τθσ ILGA (International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association), λόγω των ςοβαρϊν και ςυνεχϊν παραβιάςεων των ανκρωπίνων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΙ που διαμζνουν ςτθ Κφπρο. Από το 2012 θ Κφπροσ κατατάςςεται ςτθ τζταρτθ κζςθ αναφορικά με τισ διακρίςεισ και τισ επικζςεισ εναντίον ΛΟΑΤΙ λόγω του ςεξουαλικοφ προςανατολιςμοφ ι τθσ ταυτότθτασ φφλου τουσ, ςε ςχζςθ με τισ υπόλοιπεσ χϊρεσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ. Η κατάταξθ αυτι είναι απόρροια τθσ ςφνοψθσ των αποτελεςμάτων τθσ ζκκεςθσ που δθμιοφργθςε ο Οργανιςμόσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ για τα κεμελιϊδθ δικαιϊματα (FRA). Συγκεκριμζνα, ο οργανιςμόσ FRA δθμιοφργθςε και προϊκθςε ζνα ερωτθματολόγιο για όλεσ τισ χϊρεσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ το οποίο απαντικθκε από ΛΟΑΤΙ. Το 26% των ΛΟΑΤΙ απάντθςαν ότι είχαν δεχκεί επικζςεισ και απειλζσ βίασ, γι αυτό και αναγκάηονταν να κρφβουν τθν ταυτότθτα φφλου τουσ και να ηουν με ζνα διαρκι φόβο, βιϊνοντασ κοινωνικό αποκλειςμό και το ςτιγματιςμό. Το 39% του πλθκυςμοφ αυτοφ ιταν κφματα βίαιων επικζςεων και διακρίςεων λόγω ρθτορικισ μίςουσ. Ρεραιτζρω, τα αποτελζςματα τθσ ζρευνασ ςυνάδουν με τθν ζρευνα τθσ Επιτρόπου Διοικιςεωσ τθσ Κφπρου το 2006, ςτθν οποία τονίηεται ότι πρζπει να δοκεί ζμφαςθ ςτθν εξάλειψθ τθσ ρθτορικισ μίςουσ, θ οποία κακίςταται άμεςοσ και προςβλθτικόσ παράγοντασ για τθ ηωι των ΛΟΑΤΙ, δθμιουργϊντασ βακφτατεσ επιπτϊςεισ ςτθ ΛΟΑΤΙ κοινωνία. 15

16 Τποςτήριξη Για ςυμβουλευτικι, ψυχολογικι και πρακτικι ςτιριξθ κυμάτων ρθτορικισ βίασ επικοινωνιςτε ςτισ ακόλουκεσ ανοικτζσ τθλεφωνικζσ γραμμζσ: 1410 Γραμμι Επικοινωνίασ Στιριξθσ και Συμβουλευτικισ του Οργανιςμοφ Νεολαίασ 1440 Γραμμι για τθν Βία του Συνδζςμου Καταπολζμθςθσ τθσ Βίασ ςτθν Οικογζνεια Ανοικτι Τθλεφωνικι Γραμμι του Κζντρου Συμβουλευτικισ Εφιβων και Οικογζνειασ «Ρερςζασ» Γραμμι Βοικειασ του Εκνικοφ Κζντρο Αςφαλοφσ Διαδικτφου ςτθν Κφπρο Ευρωπαϊκι Γραμμι Στιριξθσ Ραιδιϊν και Εφιβων Για ςτιριξθ όςο αφορά τθν υποβολι παραπόνου ι καταγγελίασ για ρθτορικι μίςουσ αποτακείτε ςτισ ακόλουκεσ υπθρεςίεσ: Aςτυνομία Κφπρου (επικοινωνιςτε με το τμιμα ςτθν επαρχία ςασ) Αςτυνομία- Γραφείο Καταπολζμθςθσ Ηλεκτρονικοφ Εγκλιματοσ: (ςτθν περίπτωςθ που θ ρθτορικι μίςουσ ζγινε ςτο διαδίκτυο) Επίτροποσ Διοικιςεωσ Αρχι Κατά των Διακρίςεων: Επίτροποσ Ρροςταςίασ των Δικαιωμάτων του Ραιδιοφ: Υπουργείο Ραιδείασ Ραρατθρθτιριο για τθ Βία ςτο Σχολείο:

17 Επικοινωνία Για οποιεςδιποτε περαιτζρω πλθροφορίεσ παρακαλοφμε όπωσ επικοινωνιςετε μαηί μασ Ηλεκτρονική Διεφθυνςη: Σηλζφωνο/Σηλεομοιότυπο: Διεφθυνςη: John Kennedy Str., Iris House, Office 840A, Limassol 3106 Cyprus Ιςτοςελίδα: Facebook: AEQUITAS Human Rights NGO Twitter: AEQUITAS Blog: 17