ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΜΟΣΧΙΔΩΝ ΦΥΛΗΣ HOLSTEIN ΜΕ ΣΩΜΑΤΟΜΕΤΡΗΣΕΙΣ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΙΧΘΥΟΛΟΓΙΑΣ, ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΖΩΟΤΕΧΝΙΑΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΜΟΣΧΙΔΩΝ ΦΥΛΗΣ HOLSTEIN ΜΕ ΣΩΜΑΤΟΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΠΡΙΣΚΑΣ XP. ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

2 2

3 Τριμελής Εξεταστική Επιτροπή -Βαλεργάκης Γεώργιος, Λέκτορας Κτηνιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. -Αρσένος Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής Κτηνιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. -Φορτομάρης Πασχάλης, Επίκουρος Καθηγητής Κτηνιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. 3

4 4

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η ελληνική γαλακτοπαραγωγός αγελαδοτροφία άλλαξε εντελώς μορφή τα τελευταία 30 χρόνια. Από οικόσιτη και με μικρού μεγέθους εκτροφές, μετεξελίχθηκε σε επιχειρηματική, με εκτροφές που διατηρούν συχνά περισσότερες από 100 αγελάδες. Οι αλλαγές αυτές συντελέστηκαν σε σχετικά σύντομο σχετικό διάστημα με αποτέλεσμα, παρά τα μεγάλα βήματα προόδου, οι μέθοδοι εκτροφής των ζώων να μην έχουν εκσυγχρονιστεί και να υπολείπονται, σημαντικά μερικές φορές, των ενδεδειγμένων. Οι αδυναμίες αυτές καθίστανται περισσότερο φανερές κατά τις περιόδους κρίσης της αγοράς (πτώση της τιμής του γάλατος), όπως στην παρούσα συγκυρία. Είναι βέβαιο ότι η μείωση του κόστους παραγωγής και η βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων αποτελούν μονόδρομο για την επιβίωση της γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας στη χώρα μας, συνεπώς η βελτίωση των μεθόδων εκτροφής των ζώων κρίνεται απαραίτητη. Ένας τομέας στον οποίο τα τεχνικά αποτελέσματα υπολείπονται σημαντικά ακόμα είναι και η εκτροφή των μοσχίδων μελλοντικών γεννητόρων. Οι αρνητικές επιπτώσεις της κατάστασης αυτής στην παραγωγικότητα των ζώων και στην οικονομικότητα των εκτροφών είναι πολύ μεγάλες. Εδώ και πολλά χρόνια, η ανάπτυξη των μονάδων παραγωγής αγελαδινού γάλατος στηρίζεται στην εισαγωγή κυρίως κυοφορούντων μοσχίδων από το εξωτερικό, τόσο λόγω των προβλημάτων σε άλλους διαχειριστικούς τομείς (μειωμένη γονιμότητα των αγελάδων, θνησιμότητα των μόσχων και των αγελάδων) όσο και στην αδυναμία επιτυχούς εκτροφής των μοσχίδων που γεννιούνται εδώ. Οι δυσκολίες που παρατηρήθηκαν πρόσφατα τόσο στην προμήθεια ζώων από το εξωτερικό όσο και η μεγάλη άνοδος των τιμών τους, δείχνουν ότι η κατάσταση αυτή πρέπει να αλλάξει. Σκοπός αυτής της έρευνας που έγινε στα πλαίσια της μεταπτυχιακής μου διατριβής και αποτελεί τμήμα της ερευνητικής δραστηριότητας του Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας της Κτηνιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ήταν η αξιολόγηση, κάτω από τις ελληνικές συνθήκες, μιας μεθόδου ελέγχου της ανάπτυξης των μοσχίδων της φυλής 5

6 Holstein με σωματομετρήσεις. Εκτιμήθηκε ότι η εφαρμογή της θα μπορούσε να προσφέρει στους κτηνοτρόφους και στους συμβούλους τους σημαντικές πληροφορίες για την εκτροφή των μοσχίδων. Η διατριβή αυτή εκπονήθηκε με την καθοδήγηση του λέκτορα κ. Γ.Ε. Βαλεργάκη, του Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας της Κτηνιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ., στον οποίο επιθυμώ να εκφράσω από τη θέση αυτή τις ευχαριστίες μου. Η πείρα του και η ανιδιοτελής προσφορά των γνώσεών του αποτέλεσαν την κινητήριο δύναμη για την ολοκλήρωση της προσπάθειάς μου. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω τα άλλα δύο μέλη της τριμελούς επιτροπής και του Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας της Κτηνιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ., τον επίκουρο καθηγητή κ. Γ. Αρσένο και τον επίκουρο καθηγητή κ. Π. Φορτομάρη για τη μεγάλη συμβολή τους στην πραγματοποίηση αυτής της διατριβής. Πολλές ευχαριστίες οφείλω και στην καθηγήτρια κ. Α. Τσερβένη- Γούση, Διευθύντρια του Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας της Κτηνιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ. και υπεύθυνη του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών τόσο για τη συμβολή της στην εύρυθμη λειτουργία του προγράμματος όσο και για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε καθ όλη την διάρκειά του. Ευχαριστίες οφείλω επίσης στον εξαίρετο κτηνίατρο κ. Aθ. Τζελέπη για τις πολύτιμες συμβουλές και την συμπαράστασή του, στους κ. Ν. Χαντζή και κ. Ι. Ζαχαρούλη για την βοήθεια που μου προσέφεραν καθώς και στην σύζυγο μου Ευσταθία για την υπομονή και την στήριξή της. Τέλος, ευχαριστώ θερμά τους κτηνοτρόφους που συμμετείχαν στην έρευνα για τη φιλοξενία, την υπομονή και τη συνεργασία τους. Απέδειξαν ότι παρά τις αντίθετες απόψεις που ακούγονται συχνά, οι έλληνες παραγωγοί είναι προοδευτικοί και ενδιαφέρονται για νέες τεχνικές. Αρκεί να βρισκόμαστε και εμείς δίπλα τους. 6

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.. 7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 9 ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Επιλογή δείγματος Διαδικασία σωματομέτρησης Επεξεργασία δεδομένων Έλεγχος των χορηγούμενων σιτηρεσίων Αξιολόγηση και παρουσίαση των αποτελεσμάτων ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Διαδικασία σωματομέτρησης Ταξινόμηση σε κατηγορίες βάρους- ύψους Ταξινόμηση σε κατηγορίες βάρους- ύψους ανά ηλικιακή ομάδα Αποτελέσματα και συζήτηση ανά εκτροφή 29 Εκτροφή Ε Εκτροφή Ε Εκτροφή Ε Εκτροφή Ε Εκτροφή Ε ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ. 45 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 47 ΠΕΡΙΛΗΨΗ 53 ABSTRACT

8 8

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εκτροφή των μοσχίδων μελλοντικών γεννητόρων είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι της γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας. Οι μοσχίδες μιας εκτροφής αποτελούν το μελλοντικό παραγωγικό δυναμικό της και για το λόγο αυτό πρέπει να εκτρέφονται με τέτοιο τρόπο ώστε η αντικατάσταση των αγελάδων που απομακρύνονται από την παραγωγή να γίνεται από νεαρά, υγιή και σωστά αναπτυγμένα ζώα, τα οποία θα μπορούν να εκδηλώσουν το υψηλό γενετικό δυναμικό τους για γαλακτοπαραγωγή. Παράλληλα, οι δαπάνες εκτροφής των μοσχίδων, αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα (15-20%) των συνολικών δαπανών της εκτροφής (Goodger και συν. 1989, Heinrichs 1993) και ταυτόχρονα, την πλέον μακροχρόνια από όλες τις επενδύσεις της. Για το λόγο αυτό, κάθε απόφαση σχετική με την διαχείριση της εκτροφής των μοσχίδων μπορεί να έχει μεγάλο οικονομικό αντίκτυπο (Mourits και συν. 1997, Dobos 2001). Ένας από τους κυριότερους παράγοντες που καθορίζουν τις δαπάνες εκτροφής των μοσχίδων είναι η ηλικία των ζώων στον πρώτο τοκετό τους (Cady και Smith 1996, Tozer και Heinrichs 2001, Nilforooshan και Edriss 2004). Μικρότερη ηλικία στον πρώτο τοκετό σημαίνει ότι οι μοσχίδες εισέρχονται νωρίτερα στην παραγωγή με αποτέλεσμα: α) να μειώνονται οι συνολικές δαπάνες εκτροφής τους και β) η απόσβεση του κόστους τους να αρχίζει νωρίτερα και να ολοκληρώνεται σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, μείωση της ηλικίας στον πρώτο τοκετό σημαίνει ότι η εκτροφή χρειάζεται λιγότερα ζώα για να διατηρήσει σταθερό το μέγεθός της (Lormore 2005) και κυρίως βελτίωση της κερδοφορίας της καθώς αυξάνεται τόσο η συνολική γαλακτοπαραγωγή του ζώου όσο και η ετήσια γαλακτοπαραγωγή της εκτροφής (Lin και συν. 1988, Bewley και συν. 2001). Η ηλικία που προτείνεται ώστε να επιτευχθεί μείωση του κόστους εκτροφής των μοσχίδων και να μεγιστοποιηθεί η συνολική γαλακτοπαραγωγή τους, χωρίς να υπάρξει ταυτόχρονη μείωση της γονιμότητας τους και εμφάνιση προβλημάτων υγείας, είναι εκείνη των μηνών, με την προϋπόθεση το ζώο να έχει αποκτήσει σωματικό βάρος μεγαλύτερο των 560 χλγ. (Heinrichs και Schwartz 1990, Crowley και συν. 1991, Heinrichs 1993, Pirlo και συν. 2000, Tozer και Heinrichs 2001, Ettema και Santos 2004), ή 9

10 κατά άλλους ερευνητές, σωματικό βάρος χλγ. (Keown και Everet 1986, Hoffman και Funk 1992), ακόμα και αν ο τοκετός σ αυτή την ηλικία σχετίζεται με μειωμένη παραγωγή κατά την πρώτη γαλακτική περίοδο (Pirlo και συν. 2000, Ettemma και Santos 2004, Nilforooshan και Edriss 2004). Γενικά, τα δεδομένα των Kertz και συν. (1997), Fox και συν. (1999), NRC (2001) και Van Ambourgh (2005), που υποδεικνύουν ότι το ελάχιστο σωματικό βάρος μετά τον πρώτο τοκετό πρέπει να είναι τουλάχιστον το 77% και 85% του σωματικού βάρους των ενήλικων αγελάδων αντίστοιχα, είναι τα πλέον αποδεκτά. Πράγματι, το σωματικό βάρος των σωστά αναπτυγμένων αγελάδων της φυλής Holstein είναι περίπου 700 χλγ., συνεπώς το ελάχιστο σωματικό βάρος των μοσχίδων της φυλής αυτής μετά τον τοκετό πρέπει να είναι μεγαλύτερο από 560 χλγ. Η μικρή ηλικία στον πρώτο τοκετό προϋποθέτει τη γονιμοποίηση των ζώων σε μικρή ηλικία. Η ενήβωση των μοσχίδων, δηλαδή η εμφάνιση οιστρικών κύκλων, πραγματοποιείται μεταξύ του 6 ου και του 12 ου μήνα της ζωής τους, ανάλογα με την πρωιμότητα κάθε φυλής. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι μοσχίδες είναι και ώριμες για αναπαραγωγή. Η πρώιμη έναρξη του αναπαραγωγικού βίου είναι επιθυμητή, όχι όμως και η πρώιμη γονιμοποίηση (Κατσαούνης 2000). Γενικά, για τα ζώα των γαλακτοπαραγωγών φυλών τα οποία είναι σχετικά πρώιμα, η ηλικία δεν αποτελεί περιοριστικό παράγοντα. Για να πραγματοποιηθεί ο 1 ος τοκετός των μοσχίδων μιας εκτροφής, κατά μέσο όρο, σε ηλικία 24 μηνών, οι προσπάθειες γονιμοποίησης τους θα πρέπει να αρχίσουν από την ηλικία των 14 μηνών (Σχήμα 1). Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, όλες οι μοσχίδες παρουσιάζουν οιστρικούς κύκλους στην ηλικία αυτή. Η γονιμοποίηση των μοσχίδων δεν είναι συνάρτηση μόνο της ηλικίας τους αλλά θα πρέπει να πραγματοποιείται όταν αυτές έχουν αποκτήσει ένα συγκεκριμένο σωματικό βάρος. Το βάρος αυτό, σύμφωνα με την κλασική αντίληψη, πρέπει να είναι τα 2/3 του βάρους της ενήλικης αγελάδας ( χλγ. για τις μοσχίδες φυλής Holstein). Στην πράξη, η γονιμοποίηση των μοσχίδων είναι δυνατή από τη στιγμή που θα αποκτήσουν το 50-55% του 10

11 Σχήμα 1: Πρόγραμμα γονιμοποίησης μοσχίδων για την πραγματοποίηση του 1 ου τοκετού σε ηλικία 24 μηνών. Προσπάθεια γονιμοποίησης Αριθμός μοσχίδων προς γονιμοποίηση Ποσοστό (%) ανίχνευσης οίστρου* Ποσοστό(%) σύλληψης Αριθμός έγκυων μοσχίδων Ηλικία (μήνες) στην γονιμοποίηση 1 η ,33 2 η ,00 3 η ,66 4 η ,33 5 η ,00 Συνολικός αριθμός έγκυων μοσχίδων Μέση ηλικία (μήνες) στη γονιμοποίηση * Ο συγχρονισμός των οίστρων μπορεί να επιτρέψει τη προσπάθεια γονιμοποίησης μεγαλύτερου ποσοστού μοσχίδων κάθε φορά, χωρίς συνήθως επιπτώσεις στο ποσοστό σύλληψης αλλά συχνά η δυσκολία δημιουργίας ομάδων επαρκούς μεγέθους μπορεί να καθυστερήσει τελικά τη γονιμοποίηση των ζώων ,9 Μέση ηλικία (μήνες) στον τοκετό 24,1 11

12 σωματικού βάρους της ενήλικης αγελάδας ( χλγ. για τις μοσχίδες φυλής Holstein), με την προϋπόθεση ότι εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη αύξηση του βάρους τους μέχρι τον τοκετό (Troccon και Petit 1989, Heinrichs 1993, Cady και Smith 1996, Galligan και συν. 1996, Hoffman 1996, Van Amburgh 1998a, NRC 2001). Για να γίνει όμως δυνατή η γονιμοποίηση των μοσχίδων σε ηλικία 14 μηνών και σε σωματικό βάρος χλγ. θα πρέπει και ο ρυθμός αύξησης του ζώου από τον απογαλακτισμό μέχρι τη γονιμοποίηση να είναι ο ενδεδειγμένος. Το σωματικό βάρος σε κάθε ηλικία και η Μέση Ημερήσια Αύξηση (Μ.Η.Α.) σε κάθε φάση της εκτροφής μοσχίδων φυλής Holstein φαίνονται στο Σχήμα 2. Σχήμα 2: Σωματικό βάρος και η μέση ημερήσια αύξηση (Μ.Η.Α.) στις διάφορες φάσεις της εκτροφής μοσχίδων φυλής Holstein. Γονιμοποίηση Τοκετός Γέννηση Μ.Η.Α. (14 15 μηνών) (24 μηνών) 40 χλγ. 0,65 χλγ χλγ χλγ. Απογαλακτισμός (2 μηνών) 80 χλγ. Μ.Η.Α. 0,80 χλγ. Μ.Η.Α. 0,80 χλγ.* * Περιλαμβάνει και την αύξηση του βάρους του κυήματος. 12

13 Η σχέση ανάμεσα στο ρυθμό αύξησης του σωματικού βάρους των μοσχίδων και τη μετέπειτα παραγωγική ικανότητά τους δεν ήταν εξαρχής σαφής. Οι Sejrsen και συν. (1982) και ακόμη παλαιότερα οι Swanson (1960) και οι Little και Kay (1979) μελέτησαν την σχέση του ρυθμού αύξησης των μοσχίδων με την ανάπτυξη του μαστού και τη μετέπειτα γαλακτοπαραγωγή τους και διαπίστωσαν ότι τα ζώα που αναπτύχθηκαν με γρηγορότερο ρυθμό είχαν λιγότερα εκκριτικά κύτταρα στον μαστό τους και η πρώτη γαλακτοπαραγωγή τους ήταν μικρότερη από την αντίστοιχη των μοσχίδων με μικρότερο ρυθμό αύξησης. Αργότερα όμως, οι Capuco και συν. (1995), οι Radcliff και συν. (2000), Capuco και συν. (2005) απέρριψαν την σχέση ανάμεσα στην προεφηβική ανάπτυξη του μαστού και την μελλοντική γαλακτοπαραγωγή, ενώ οι Van Amburgh και συν. (1998b), Silva και συν. (2002)και Meyer (2006) απέδωσαν την καθυστέρηση της ανάπτυξης του μαστού των ζώων με τον υψηλότερο ρυθμό αύξησης στην μικρότερη ηλικία τους και θεώρησαν ως αιτία της μικρότερης γαλακτοπαραγωγής, όχι τον ίδιο το ρυθμό αύξησης, αλλά τον υψηλότερο του φυσιολογικού δείκτη θρεπτικής κατάστασης των ζώων αυτών και την συσσώρευση λιπώδους ιστού στο μαστικό παρέγχυμα. Μοσχίδες με υψηλό σωματικό βάρος, οι οποίες όμως δεν ήταν παχιές, είχαν μεγαλύτερη γαλακτοπαραγωγή από εκείνες με χαμηλότερο σωματικό βάρος (Keown και Everett 1986, Lee 1997). Η ορθή επομένως ανάπτυξη των μοσχίδων μελλοντικών γεννητόρων δεν είναι σωστό να εκτιμάται μονάχα από τον ρυθμό αύξησης του σωματικού βάρους τους, αλλά και από την σκελετική τους ανάπτυξη. Το σωματικό βάρος είναι σίγουρα το σημαντικότερο κριτήριο αλλά δεν είναι το μοναδικό αφού δεν δίνει πληροφορίες για την θρεπτική κατάσταση των μοσχίδων. Απαιτούνται και άλλες εκτιμήσεις, όπως αυτές του Δείκτη Θρεπτικής Κατάστασης (Δ.Θ.Κ.), του ύψους και του μήκους σώματος των ζώων. Το ύψος ακρωμίου και το μήκος του σώματος αποτελούν δείκτες της ανάπτυξης του σκελετού και όταν συνδυάζονται με την εκτίμηση του Δ.Θ.Κ. και του σωματικού βάρους των ζώων σε μια συγκεκριμένη ηλικία, δίνουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της ανάπτυξης της μοσχίδας (Heinrichs και Hargrove 1987, Hoffman 1996, Hoffman 1997). Μικρότερο σωματικό μέγεθος κατά τον τοκετό αυξάνει τον 13

14 κίνδυνο δυστοκίας και περιορίζει σημαντικά τόσο την γαλακτοπαραγωγή όσο και την μετέπειτα γονιμότητα του ζώου (Hoffman 1997). Στην πράξη, σε επίπεδο εκτροφής, το σωματικό βάρος και το ύψος ακρωμίου των μοσχίδων είναι οι συνηθέστεροι δείκτες που μετρώνται και συγκρίνονται με τα υπάρχοντα πρότυπα ανάπτυξης. Επειδή σπάνια υπάρχει διαθέσιμος ζυγός στις εκτροφές, το σωματικό βάρος εκτιμάται με τη μέτρηση της περιφέρειας του σώματος στο ύψος της καρδιάς, ακριβώς πίσω από τα πρόσθια άκρα. Η μέθοδος είναι πολύ αξιόπιστη και ικανή να υπολογίσει με απόκλιση 5-7% το πραγματικό βάρος του ζώου, με την προϋπόθεση ότι αυτό κρατά το κεφάλι του ψηλά. (Heinrichs και συν. 1992, Heinrichs και Lammers 1998). Η εκτίμηση της ανάπτυξης των μοσχίδων μπορεί να γίνει είτε σε χρονικές στιγμές που γίνονται διάφοροι ατομικοί χειρισμοί των ζώων (γέννηση, απογαλακτισμός, γονιμοποίηση, τοκετός) είτε σε τακτά χρονικά διαστήματα για μέρος ή και το σύνολο των μοσχίδων της εκτροφής, ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις η εκτίμηση της ανάπτυξης είναι αρκετά απλή και μπορεί να δώσει στον κτηνοτρόφο και τον υπεύθυνο σύμβουλό του πολύτιμες πληροφορίες για όλα τα στάδια της ανάπτυξης των ζώων Από τη διαθέσιμη βιβλιογραφία (Βαλεργάκης 2000) προκύπτει ότι στη χώρα μας τα αποτελέσματα της εκτροφής των μοσχίδων δεν είναι καθόλου ικανοποιητικά (ηλικία και σωματικό βάρος στη γονιμοποίηση και στον τοκετό, 16,5 μήνες χλγ. και 26,6 μήνες χλγ., αντίστοιχα). Η κατάσταση αυτή αποδίδεται στην κακή διατροφή και στον ανεπαρκή σταβλισμό των ζώων σε όλες τις φάσεις της ανάπτυξής τους αλλά και στην κακή κατάσταση της υγείας τους την περίοδο της γαλουχίας και αμέσως μετά τον απογαλακτισμό τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι στις εκτροφές με υψηλότερη μέση ετήσια γαλακτοπαραγωγή ανά αγελάδα το σωματικό βάρος των μοσχίδων ήταν σημαντικά υψηλότερο, τόσο στη γονιμοποίηση (Ρ<0,01) όσο και στον τοκετό (Ρ<0,001). Είναι φανερό ότι η ελληνική γαλακτοπαραγωγός βοοτροφία μπορεί να ωφεληθεί σημαντικά από τη βελτίωση των συνθηκών και των μεθόδων εκτροφής των μοσχίδων. Η σχετική εκπαίδευση των κτηνοτρόφων κρίνεται απαραίτητη, θα πρέπει όμως να εφαρμόζεται και ένα σύστημα αξιολόγησης του προγράμματος εκτροφής των μοσχίδων. Από τη διεθνή βιβλιογραφία 14

15 προκύπτει ότι η χρήση των σωματομετρήσεων που προαναφέρθηκαν είναι ένα αξιόπιστο σύστημα αξιολόγησης αλλά στη χώρα μας δεν υπάρχει εμπειρία εφαρμογής τους. Σκοπός της παρούσης εργασίας ήταν να διαπιστωθεί: α) η ευκολία διενέργειας των σωματομετρήσεων που είναι απαραίτητες για την εκτίμηση του σωματικού βάρους και της σκελετικής ανάπτυξης των μοσχίδων και β) η ευκολία αξιολόγησης του προγράμματος εκτροφής των μοσχίδων με βάση τις προηγούμενες μετρήσεις. 15

16 16

17 ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 1. Επιλογή του δείγματος Για την διεξαγωγή της έρευνας επιλέχθηκαν 5 εκτροφές των νομών Θεσσαλονίκης, Πιερίας και Λάρισας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε την περίοδο Ιανουάριος Mάιος Τα χαρακτηριστικά τους φαίνονται στον Πίνακα 1. Η επιλογή έγινε με κριτήριο τη διάθεση συνεργασίας των ιδιοκτητών τους και την ύπαρξη συστήματος παγίδευσης στον χώρο τροφοδοσίας σε όσο το δυνατόν περισσότερες ομάδες μοσχίδων. Όλες οι εκτροφές αποτελούσαν πάντως τυπικά δείγματα ελληνικών εκτροφών σε ότι αφορά τις εγκαταστάσεις τους και τη φιλοσοφία λειτουργίας τους. Πίνακας 1: Βασικά χαρακτηριστικά των εκτροφών που περιλήφθηκαν στην έρευνα. Εκτροφή Αριθμός Γαλακτοπαραγωγή Αριθμός αγελάδων ανά αγελάδα ανά έτος Μοσχίδων Ε Ε Ε Ε Ε Η επιλογή των ζώων έγινε τυχαία με βάση την σειρά διάταξής τους στον χώρο τροφοδοσίας. Στις εκτροφές ή στις ομάδες με μεγάλο αριθμό μοσχίδων οι μετρήσεις γινόταν κάθε δεύτερο ζώο. Στις εκτροφές ή στις ομάδες με μικρό αριθμό ζώων οι μετρήσεις έγιναν σε όλα τα ζώα. Στις ομάδες όπου δεν υπήρχε σύστημα παγίδευσης οι μετρήσεις περιορίστηκαν τελικά σε όσα ζώα ήταν δυνατόν να συλληφθούν μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα (30 έως 60 ) ανάλογα με τον εκνευρισμό των ζώων αλλά και των σταβλιτών που βοηθούσαν στη σύλληψη τους. 17

18 Συνολικά, μετρήσεις έγιναν σε 219 μοσχίδες, από τον απογαλακτισμό τους μέχρι και 2 μήνες περίπου πριν τον αναμενόμενο τοκετό. Από τα στοιχεία των εκτροφών προέκυψε ότι τελικά, μόνο οι 204 από αυτές ήταν ηλικίας από 2 έως 24 μηνών, στο ηλικιακό εύρος δηλαδή που συμπεριλαμβάνεται στα πρότυπα ανάπτυξης. Αυτές ήταν και εκείνες που συμπεριλήφθηκαν στη βασική αξιολόγηση. Οι υπόλοιπες 15 μοσχίδες, οι οποίες βρίσκονταν ουσιαστικά σε 2 από τις 5 εκτροφές (0, 1, 5, 1 και 8 μοσχίδες στις εκτροφές Ε1, Ε2, Ε3, Ε4 και Ε5, αντίστοιχα), αποτέλεσαν αντικείμενο ξεχωριστής αξιολόγησης. 2. Διαδικασία σωματομέτρησης Η διαδικασία της σωματομέτρησης και της καταγραφής των δεδομένων έγινε σε όλες τις περιπτώσεις από τον ίδιο ερευνητή, με τη συνεργασία ενός ακόμη ατόμου όταν τα ζώα ήταν παγιδευμένα στο χώρο τροφοδοσίας και με τη βοήθεια δύο επιπλέον σταβλιτών για τη σύλληψη και τη συγκράτηση των ζώων όταν δεν υπήρχαν θέσεις παγίδευσης. Σε κάθε μοσχίδα μετρήθηκε το ύψος ακρωμίου και η περιφέρεια θώρακα στο ύψος της καρδιάς. Η μέτρηση του ύψους ακρωμίου έγινε με την βοήθεια «αναστημόμετρου» με ενσωματωμένη ένδειξη κατακόρυφου προσανατολισμού (Teletape, Ketchum Deluxe Livestock Measure, Ketchum Manufacturing Inc.), ενώ για την μέτρηση της περιφέρειας θώρακα χρησιμοποιήθηκε ειδική για σωματομετρήσεις ζώων πλαστική μετροταινία (Equivet Weighband, Kruuse). Η μετατροπή των αποτελεσμάτων της μέτρησης της περιφέρειας θώρακα σε χλγ. έγινε σύμφωνα με την εξίσωση που παρουσιάζεται στον Πίνακα 2 (Heinrichs και συν. 1992): Πίνακας 2: Εξίσωση υπολογισμού του σωματικού βάρους του ζώου. (Σ.Β.) = 102,71-2,876x(Π.Θ) + 0,02655x(Π.Θ.) 2 (Σ.Β.) : Σωματικό βάρος του ζώου (χλγ.) (Π.Θ.) : Περιφέρεια θώρακα του ζώου στο ύψος της καρδιάς (εκ). 18

19 3. Επεξεργασία δεδομένων Για κάθε εκτροφή, οι μοσχίδες χωρίστηκαν σε τρεις ηλικιακές ομάδες: α) Ομάδα Α, από 2 έως 7 μηνών, β)ομάδα Β, από 7 έως 15 μηνών και γ) Ομάδα Γ, από 15 έως 24 μηνών. Ο διαχωρισμός αυτός έγινε με βάση την συνήθη ομαδοποίηση των μοσχίδων στις εκτροφές. Η αξιολόγηση της ανάπτυξης των ζώων (συνδυασμός ύψους και βάρους) έγινε σύμφωνα με τα πρότυπα που έθεσε ο Hoffman (1997) για κάθε ηλικία (Πίνακας 3). Τα αποτελέσματα για κάθε μοσχίδα κωδικοποιήθηκαν με έναν διψήφιο αριθμό, σύμφωνα με το παρακάτω πρότυπο: Το πρώτο ψηφίο αφορούσε το βάρος του ζώου και ανάλογα αν αυτό ήταν μικρότερο από το κατώτερο όριο, ανάμεσα στο κατώτερο και το ανώτερο όριο ή μεγαλύτερο από το ανώτερο όριο, κάθε ζώο έλαβε έναν από τους αριθμούς 1, 2 ή 3, αντίστοιχα. Το δεύτερο ψηφίο αφορούσε το ύψος ακρωμίου και με τον ίδιο όπως και παραπάνω τρόπο κάθε ζώο έλαβε έναν από τους αριθμούς 1, 2 ή 3. Με τον τρόπο αυτό προέκυψαν 9 κατηγορίες ζώων («11», «12», «13», «21», «22», «23», «31», «32» και «33»). Επειδή όμως η κατηγορία «33» περιελάμβανε ζώα βαρύτερα και υψηλότερα από τα πρότυπα της ηλικίας τους χωρίς να δηλώνει την πραγματική θρεπτική τους κατάσταση, δημιουργήθηκε και μια 10 η κατηγορία («43») από τα ζώα που είχαν βάρος μεγαλύτερο από το ανώτατο όριο για το αντίστοιχο ύψος τους. Επομένως, οι κατηγορίες «11», «12» και «13» περιλάμβαναν τις ελλιποβαρείς μοσχίδες ανεξάρτητα από το ύψος τους, οι κατηγορίες «22», «23» και «33» περιλάμβαναν μοσχίδες με αποδεκτή ανάπτυξη (επιθυμητή αντιστοιχία μεταξύ βάρους και ύψους) και οι κατηγορίες «21», «31», «32» και «43» περιλάμβαναν τις παχιές μοσχίδες ανεξάρτητα από το ύψος τους. 4. Έλεγχος των χορηγούμενων σιτηρεσίων Για τον έλεγχο των σιτηρεσίων χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα καταρτισμού σιτηρεσίων NRC Το πρόγραμμα αυτό υπολογίζει την επιτυγχανόμενη Μ.Η.Α. των μοσχίδων, τόσο με βάση την ενέργεια όσο και με τις αζωτούχες ουσίες του σιτηρεσίου, ξεχωριστά. Σε περίπτωση που οι διασπάσιμες στους προστομάχους αζωτούχες ουσίες είναι ελλειμματικές, ο 19

20 υπολογισμός της ενέργειας του σιτηρεσίου χαρακτηρίζεται erroneous (λανθασμένος ή μερικά σωστός). Για το λόγο αυτό, όσα σιτηρέσια παρουσίαζαν αυτό το πρόβλημα «διορθώθηκαν» μειώνοντας την ποσότητα του αχύρου σιταριού (ζωοτροφή με την χαμηλότερη πεπτικότητα), για μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση της αξίας τους. 5. Αξιολόγηση και παρουσίαση των αποτελεσμάτων Με βάση την παραπάνω κατάταξη, αξιολογήθηκε η ανάπτυξη των μοσχίδων σε κάθε εκτροφή και σε κάθε ηλικιακή ομάδα, ξεχωριστά. Επιπλέον, καταρτίστηκαν οι σχετικές γραφικές παραστάσεις οι οποίες θεωρήθηκε ότι μπορούσαν να παρουσιάσουν τα προβλήματα που διαπιστώθηκαν με τρόπο κατανοητό στους κτηνοτρόφους. Τέλος εντοπίστηκαν τα διαχειριστικά (κυρίως διατροφικά) προβλήματα των εκτροφών. 20

21 Πίνακας 3: Ελάχιστα και μέγιστα όρια βάρους και ύψους ανά ηλικία κατά Hoffman (1997) Ηλικία (μήνες) Σωματικό βάρος (χλγ.) Ελάχιστο όριο Ύψος ακρωμίου (εκ.) Σωματικό βάρος (χλγ.) Μέγιστο όριο Ύψος ακρωμίου (εκ.)

22 22

23 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 1. Διαδικασία σωματομέτρησης Όταν τα ζώα ήταν παγιδευμένα στο χώρο τροφοδοσίας, η επιτυχής σωματομέτρησή τους ήταν εύκολη αν και η παρουσία ενός βοηθού διευκόλυνε και επιτάχυνε την όλη διαδικασία. Ο απαιτούμενος χρόνος για την ακριβή μέτρηση της περιφέρειας του θώρακα και του ύψους ακρωμίου κάθε ζώου ήταν, κατά μέσο όρο, 75 δευτερόλεπτα. Αντίθετα, όπου δεν υπήρχαν θέσεις παγίδευσης και η ακινητοποίηση των μοσχίδων επιτυγχάνονταν με τη βοήθεια των σταβλιτών, η διαδικασία ήταν λιγότερο εύκολη. Ο μέσος χρόνος της καθαυτής σωματομέτρησης ήταν 110 δευτερόλεπτα ανά ζώο. Ο χρόνος όμως που απαιτούνταν για τη σύλληψη κάθε ζώου δεν ήταν σταθερός και επηρεαζόταν από το πόσο ευάγωγο ήταν αυτό (γενικά, χαρακτηριστικό που σχετιζόταν με την εκτροφή), τις διαστάσεις και τη διαμόρφωση του χώρου σταβλισμού του και την εμπειρία των σταβλιτών. Έτσι, ενώ στην πρώτη περίπτωση (παρουσία συστήματος παγίδευσης στο χώρο τροφοδοσίας) ήταν εύκολο να μετρηθούν οι διαστάσεις ζώων μέσα σε 60, στη δεύτερη περίπτωση και στο ίδιο χρονικό διάστημα, ήταν δυνατόν να μετρηθούν οι διαστάσεις μόνο ζώων με την συνδρομή δύο επιπλέον ατόμων. Οι δύο αυτοί χρόνοι κρίνονται αρκετά ικανοποιητικοί, καθιστώντας την μέθοδο εφαρμόσιμη σε επίπεδο εκτροφής, αφού σε μια μονάδα μέσου μεγέθους ( αγελάδες) δεν χρειάζονται περισσότερα από 150 λεπτά για να σωματομετρηθεί το σύνολο των μοσχίδων της όταν υπάρχουν οι κατάλληλες εγκαταστάσεις, ενώ όταν αυτές απουσιάζουν, ο ίδιος χρόνος είναι αρκετός για την μέτρηση των δύο τρίτων του πληθυσμού των ζώων. Ο αριθμός αυτός είναι αρκετός ώστε να προκύψει μία αντικειμενική εκτίμηση της σωματικής ανάπτυξής τους. Οι μοσχίδες ηλικίας 7-15 μηνών ήταν αυτές που δημιούργησαν τα περισσότερα προβλήματα. Τα ζώα αυτά είναι ακόμα ζωηρά αλλά ταυτόχρονα και μεγέθους που τα καθιστά επικίνδυνα, ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα αποτελεσματικής συγκράτησης και παγίδευσής τους. 23

24 2. Ταξινόμηση σε κατηγορίες βάρους ύψους Στον Πίνακα 4 δίνεται αναλυτικά ο αριθμός και το ποσοστό των μοσχίδων για κάθε κατηγορία βάρους-ύψους στις πέντε εκτροφές που μελετήθηκαν, καθώς και τα συνολικά αποτελέσματα. Οι κατηγορίες με τον μεγαλύτερο αριθμό ζώων ήταν η «13», η «33» και η «23» (26,5%, 24,5% και 17,7% του συνόλου, αντίστοιχα). Στις τρεις από τις πέντε εκτροφές ( Ε3, Ε4, Ε5) ο μεγαλύτερος αριθμός ζώων (μόνο όμως το 32,0% - 37,5% του συνόλου) κατατάχθηκαν στην κατηγορία «13» (ελαφρύτερες αλλά ταυτόχρονα ψηλότερες από το πρότυπο) ενώ στις υπόλοιπες δύο εκτροφές (Ε1 και Ε2) η κατηγορία «33» (βαρύτερες και ψηλότερες από το πρότυπο) ήταν η συχνότερη (και πάλι όμως, μόνο το 34,8% και το 27,6% των μοσχίδων, αντίστοιχα). Τα ποσοστά των μοσχίδων με βάρος χαμηλότερο, εντός των ορίων και υψηλότερο εκείνου του προτύπου («1_», «2_» και «3_»/«43») ήταν 41,7%, 24,0% και 34,3%, αντίστοιχα. Τα ποσοστά των μοσχίδων με ύψος χαμηλότερο, εντός των ορίων και υψηλότερο εκείνου του προτύπου («_1», «_2» και «_3») ήταν 9,3%, 16,2% και 74,5%, αντίστοιχα. Οι μοσχίδες των πέντε εκτροφών που μελετήθηκαν ήταν γενικά μεγαλόσωμα ζώα, γεγονός που μπορεί να αποδοθεί στη γενετική βελτίωση των ζώων με την εφαρμογή της τεχνητής σπερματέγχυσης επί πολλά έτη και στις πέντε εκτροφές. Η πλειονότητα των βελτιωτών ταύρων που έχουν χρησιμοποιηθεί σε όλο τον κόσμο τα τελευταία χρόνια έχει θετική γενετική αξία σε ότι αφορά το ύψος των θυγατέρων τους. Αντίθετα, το βάρος των ζώων φαίνεται να έχει ελάχιστη σχέση με την γενετική βελτίωσή τους και να επηρεάζεται από τις συνθήκες εκτροφής (διατροφή, σταβλισμός κλπ.). 24

25 Πίνακας 4 : Αριθμός ζώων κάθε εκτροφής ανά κατηγορία βάρους- ύψους Κατηγορία βάρους- ύψους Εκτροφή Σύνολο Ε (13,04%) (4,35%) (8,70%) (0,00%) (0,00%) (4,35%) (4,35%) (4,35%) (34,78%) (26,09%) Ε (5,17%) (6,90%) (17,24%) (1,72%) (5,17%) (24,14%) (0,00%) (6,90%) (27,59%) (5,17%) Ε (2,63%) (13,16%) (34,21%) (5,26%) (7,89%) (13,16%) (2,63%) (2,63%) (15,79%) (2,63%) Ε (3,13%) (3,13%) (37,50%) (0,00%) (0,00%) (18,75%) (0,00%) (0,00%) (31,25%) (6,25%) Ε (7,55%) (15,09%) (32,08%) (3,77%) (3,77%) (18,87%) (0,00%) (0,00%) (18,87%) (0,00%) Συνολο (5,58%) (9,31%) (26,47%) (2,45%) (3,92%) (17,65%) (0,98%) (2,94%) (24,51%) (5,88%) 25

26 3. Ταξινόμηση σε κατηγορίες βάρους ύψους ανά ηλικιακή ομάδα Η ομαδοποίηση των μοσχίδων σε ελλιποβαρείς, αποδεκτές και παχιές παρουσιάζεται στον Πίνακα 5. Από το σύνολο των 204 μοσχίδων, μόλις το 46,1% των ζώων είχε αποδεκτό συνδυασμό βάρους-ύψους. Από τις μη αποδεκτές μοσχίδες, η πλειονότητα (41,7%) ήταν ελλιποβαρή ζώα και όχι παχιά (12,2%). Μεταξύ των εκτροφών, μεγάλη παραλλακτικότητα παρατηρήθηκε μόνο στο ποσοστό των παχιών μοσχίδων. Αντίθετα, σε τέσσερις από τις πέντε εκτροφές (Ε2, Ε3, Ε4 και Ε5) η παραλλακτικότητα ήταν υψηλή μεταξύ των τριών ομάδων ζώων. Μόνο σε δύο εκτροφές (Ε2 και Ε4) οι αποδεκτά αναπτυγμένες μοσχίδες ήταν 50%, ενώ στις εκτροφές Ε3 και Ε5 τα περισσότερα ζώα ήταν ελλιποβαρή. Οι παχιές μοσχίδες ήταν κατά 72% (18/25), ζώα που κατατάχθηκαν στις κατηγορίες «32» και «43», δηλαδή χωρίς πρόβλημα ύψους. Οι υπόλοιπες (7/25, 28%) ήταν ζώα με ύψος μικρότερο του αποδεκτού είτε με κανονικό βάρος («21») είτε υπέρβαρα («31») και η πλειονότητα τους βρέθηκε στις εκτροφές Ε3 και Ε5. Η κατανομή των μοσχίδων των 5 εκτροφών στις 3 ηλικιακές ομάδες με βάση την κατάταξή τους σε ελλιποβαρείς, αποδεκτές και παχιές παρουσιάζεται στον Πίνακα 6. Η παραλλακτικότητα που παρατηρήθηκε μεταξύ των εκτροφών ήταν μεγάλη. Οι συντελεστές παραλλακτικότητας κυμάνθηκαν από 50%-139% για την Ομάδα Α ( ημερών), από 36%- 155% για την Ομάδα Β ( ημερών) και τέλος, ελαφρά χαμηλότερα (32%-114%) για τη Ομάδα Γ ( ημερών). Το ποσοστό των ελλιποβαρών μοσχίδων στην Ομάδα Α ήταν πολύ υψηλό (45,1%) ενώ οι παχιές ήταν πολύ λίγες (3/51, 5,9%). Στην Ομάδα Β η κατάσταση ήταν καλύτερη. Οι μοσχίδες με αποδεκτό βάρος και ύψος ήταν περισσότερες (36/56, 64,3%) και οι παχιές μοσχίδες σπάνιες (2/56, 3,6%). Στην Ομάδα Γ, το ποσοστό των ελλιποβαρών μοσχίδων ήταν και πάλι πολύ υψηλό (45,4%) αλλά αυτό οφειλόταν σε δύο από τις πέντε εκτροφές (Ε2 και Ε5). Επιπλέον, στην Ομάδα Γ το ποσοστό των παχιών μοσχίδων ήταν σημαντικά αυξημένο (20,6%). 26

27 Πίνακας 5: Αριθμός ελλιποβαρών, αποδεκτών και παχιών μοσχίδων ανά εκτροφή* Εκτροφή Ελλιποβαρείς Αποδεκτές Παχιές Σύνολο Ε (26,09%) (39,13%) (34,78%) Ε (29,31%) (56,90%) (13,79%) Ε (50%) (36,84%) (13,16%) Ε (43,75%) (50%) (6,25%) Ε (54,72%) (41,51%) (3,77%) Σύνολο (41,67%) (46,08%) (12,25%) * Υπενθυμίζεται, τα ελλιποβαρή ζώα ανήκουν στις κατηγορίες 11, 12 και 13, τα αποδεκτά στις 22, 23 και 33, ενώ τα παχιά στις κατηγορίες 21, 31, 32 και

28 Πίνακας 6: Αριθμός ελλιποβαρών, αποδεκτών και παχιών ζώων ανά ηλικιακή ομάδα Ηλικιακή ομάδα ημερών ημερών > 456 ημερών Εκτροφή Ελλιποβαρή Αποδεκτά Παχιά Ελλιποβαρή Αποδεκτά Παχιά Ελλιποβαρή Αποδεκτά Παχιά Ε (83,33%) (0,00%) (16,67%) (11,11%) (77,78%) (11,11%) (0,00%) (25,00%) (75,00%) Ε (20,00%) (66,67%) (13,33%) (13,64%) (81,82%) (4,55%) (52,38%) (23,81%) (23,81%) Ε (66,67%) (33,33%) (0,00%) (70,00%) (30,00%) (0,00%) (36,36%) (40,91%) (22,73%) Ε (50,00%) (50,00%) (0,00%) (50,00%) (50,00%) (0,00%) (30,00%) (50,00%) (20,00%) Ε (33,33%) (66,67%) (0,00%) (45,45%) (54,55%) (0,00%) (61,11%) (33,33%) (5,56%) 28

29 Η μεγάλη παραλλακτικότητα μεταξύ των εκτροφών τονίζει την ιδιαιτερότητα κάθε μιας από αυτές. Για το λόγο αυτό, παρουσιάζονται στη συνέχεια τα αποτελέσματα ανά εκτροφή, μαζί με τη διερεύνηση των πιθανών (κυρίως διατροφικών) αιτίων. 4. Αποτελέσματα ανά εκτροφή ΕΚΤΡΟΦΗ Ε1 Στην εκτροφή αυτή, η πλειονότητα (83,33%) των μοσχίδων της Ομάδας Α δεν είχε φτάσει στο αποδεκτό βάρος για την ηλικία τους, ενώ ταυτόχρονα, το 66,67% των ζώων δεν είχε ούτε το αποδεκτό ύψος. Δεν ήταν δηλαδή απλώς ελλιποβαρή ζώα αλλά είχε καθυστερήσει γενικά η ανάπτυξή τους. Η κατάσταση βελτιωνόταν στην Ομάδα Β όπου το 77,8% των ζώων ανήκε στις αποδεκτές κατηγορίες και μάλιστα σχεδόν όλα ήταν ζώα βαρύτερα και ψηλότερα από τα πρότυπα, χωρίς να είναι παχιά (κατηγορία «33»). Στην Ομάδα Γ όμως, τα αποδεκτά ζώα περιορίστηκαν μόλις στο 25% του συνόλου. Τα υπόλοιπα κατατάχθηκαν στις κατηγορίες των παχιών (5 ζώα στην κατηγορία «43» και 1 ζώο στην «32»). Ελλιποβαρή, καθώς επίσης και κοντά ζώα, στην Ομάδα Γ δεν υπήρχαν. Η κατανομή των μοσχίδων της εκτροφής στις κατηγορίες βάρους- ύψους φαίνεται απεικονίζεται στο Διάγραμμα 1. Τα σιτηρέσια που χορηγούνταν στην εκτροφή Ε1 φαίνονται στον Πίνακα 7-Ε1. Στην Ομάδα Α, χορηγούνταν το σιτηρέσιο (I) επί 3 μήνες και το σιτηρέσιο (ΙΙ) επί 2 μήνες. Το σιτηρέσιο (Ι), θεωρητικά, δίνει τη δυνατότητα επίτευξης Μ.Η.Α. 1,39 χλγ. και 0,74 χλγ., με βάση την ενέργεια και τις αζωτούχες ουσίες, αντίστοιχα. Στην πραγματικότητα όμως η κακή εικόνα των μοσχίδων ήταν απόλυτα δικαιολογημένη. Στην εκτροφή αυτή οι μοσχίδες ερχόταν για πρώτη φορά σε επαφή με το σανό μηδικής μετά τον απογαλακτισμό τους με αποτέλεσμα, λόγω και του έντονου ανταγωνισμού με τις μεγαλύτερες μοσχίδες (ηλικίας 4-5 μηνών, τα ζώα σταβλίζονταν σε μια ομάδα) να μην καταναλώνουν την ποσότητα που τους αναλογούσε. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό και με το ανεπαρκές σύστημα σταβλισμού (σχαρωτό δάπεδο) εξηγούσε απόλυτα την καθυστέρηση στην ανάπτυξή τους. 29

30 Εξάλλου, σε ότι αφορά στην περιεκτικότητά του σε αζωτούχες ουσίες, το σιτηρέσιο αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί οριακό. Πριν προλάβουν να προσαρμοστούν οι μοσχίδες στο σιτηρέσιο (Ι) άρχιζε η χορήγηση του σιτηρεσίου (ΙΙ) (περίπου 60% της ξηρής ουσίας από ενσίρωμα καλαμποκιού) δηλαδή νέα περίοδος προσαρμογής με συνέπεια να μην είναι δυνατή η βελτίωση της κατάστασης. Θεωρητικά, οι ανάγκες των ζώων σε μακροστοιχεία, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες καλύπτονταν αλλά τουλάχιστον για τους πρώτους 2-3 μήνες αυτής της περιόδου, λόγω της μη προβλέψιμης κατανάλωσης τροφής, αυτό δεν μπορούσε να θεωρηθεί σίγουρο. Στην Ομάδα Β, χορηγούνταν το σιτηρέσιο (ΙΙ). Το σιτηρέσιο αυτό, με βάση την ενέργεια και τις αζωτούχες ουσίες, δίνει τη δυνατότητα επίτευξης Μ.Η.Α. 1,11 χλγ. και 1,10, αντίστοιχα. Οι ανάγκες των μοσχίδων σε μακροστοιχεία, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες καλύπτονταν πλήρως. Ο στόχος των 0,80 χλγ. ανά ημέρα υπερκαλύπτονταν και αυτό βοηθούσε στη βελτίωση της εικόνας των μοσχίδων. Στην Ομάδα Γ χορηγούνταν το σιτηρέσιο (ΙΙΙ). Το σιτηρέσιο αυτό, με βάση την ενέργεια και τις αζωτούχες ουσίες, δίνει τη δυνατότητα επίτευξης Μ.Η.Α. 1,26 χλγ. και 1,58, αντίστοιχα. Συνεπώς, η παρουσία μεγάλου ποσοστού παχιών μοσχίδων στην ομάδα αυτή είναι απόλυτα εξηγήσιμη. Επιπλέον, η μη χορήγηση κάποιου συμπληρώματος αφήνει τις ανάγκες των ζώων σε Να, S, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες ακάλυπτες. 30

31 Διάγραμμα 1: Κατανομή των μοσχίδων της εκτροφής Ε1 σε κατηγορίες βάρους- ύψους. Παχιά ζώα Αποδεκτά ζώα 31 Ελλιποβαρή ζώα Κατηγορία βάρους- ύψους Ηλικία (ημέρες) 31

32 Πίνακας 7- Ε1: Σιτηρέσια που χορηγούνται στην εκτροφή Ε1. (I) (II) (III) Σιτηρέσιο (χλγ.) (χλγ.) (χλγ.) Περίοδος χορήγησης (ηλικία σε μήνες) Ζωοτροφές Ενσίρωμα καλαμποκιού ,5 Σανός μηδικής Μίγμα συμπυκνωμένων ζωοτροφών (22% Ο.Α.Ο.) 2,5 - - Μίγμα συμπυκνωμένων ζωοτροφών (17% Ο.Α.Ο.) Άχυρο σιταριού - - (στρωμνή) άγνωστη κατανάλωση 32

33 ΕΚΤΡΟΦΗ Ε2 Η εκτροφή αυτή είχε τα υψηλότερα ποσοστά αποδεκτών ζώων στις Ομάδες Α και Β από κάθε άλλη (66,67 και 81,82% αντίστοιχα). Το σύνολο των αποδεκτών αυτών ζώων ήταν ταυτόχρονα και ψηλότερα από τα πρότυπα (κατηγορίες 23 και 33 ). Στην Ομάδα Γ όμως, το ποσοστό των αποδεκτών ζώων ήταν μόλις 23,8%. Τα περισσότερα ήταν ελλιποβαρή ζώα (52,4%), ενώ ακόμα και τα υπέρβαρα ήταν αυξημένα σε σχέση με τις μικρότερες ηλικίες (23,8% έναντι 13,3% και 4,6%, αντίστοιχα). Στην Ομάδα Γ βρέθηκαν επίσης ζώα κοντά (19,1%), τα οποία απουσίαζαν από τις προηγούμενες ομάδες ενώ οι ψηλές μοσχίδες ήταν μόλις το 28,6%. H μοσχίδα που δεν συμπεριλήφθηκε στην αξιολόγηση λόγω προχωρημένης ηλικίας ήταν επίσης ελλιποβαρές και κοντό ζώο. Η κατανομή των μοσχίδων της εκτροφής στις κατηγορίες βάρουςύψους φαίνεται απεικονίζεται στο Διάγραμμα 2. Τα σιτηρέσια που χορηγούνταν στην εκτροφή Ε2 φαίνονται στον Πίνακα 7-Ε2. Στην Ομάδα Α, χορηγούνταν ουσιαστικά το σιτηρέσιο (I). Το σιτηρέσιο αυτό χορηγούνταν κατά βούληση και θεωρητικά δίνει τη δυνατότητα επίτευξης Μ.Η.Α. 1,3 χλγ. και 0,80 χλγ., με βάση την ενέργεια και τις αζωτούχες ουσίες, αντίστοιχα. Μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητικό για τη χειμερινή περίοδο, η υψηλή περιεκτικότητά του σε ενέργεια όμως θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα κατά το υπόλοιπο έτος. Σε ότι αφορά στην περιεκτικότητά του σε αζωτούχες ουσίες μπορεί να χαρακτηριστεί οριακό ενώ οι ανάγκες των μοσχίδων σε μακροστοιχεία, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες καλύπτονται πλήρως. Συνεπώς, το γεγονός ότι η πλειονότητα των ζώων είναι εντός των αποδεκτών ορίων βάρους-ύψους είναι φυσιολογική. Στην Ομάδα Β, χορηγούνταν το σιτηρέσιο (ΙΙ) επί 5 μήνες και το σιτηρέσιο (ΙΙΙ) επί 3 μήνες. Το σιτηρέσιο (ΙΙ), με βάση την ενέργεια, δίνει τη δυνατότητα επίτευξης Μ.Η.Α. 0,87 χλγ. («διορθωμένο» ως προς το άχυρο σιταριού, από 3 χλγ. σε 1,8 χλγ.) και με βάση τις αζωτούχες ουσίες, Μ.Η.Α. 1,20 χλγ. Πρόκειται για ένα σιτηρέσιο που θα μπορούσε να βελτιωθεί ως προς 33

34 Διάγραμμα 2: Κατανομή των μοσχίδων της εκτροφής Ε2 σε κατηγορίες βάρους- ύψους. Παχιά ζώα Αποδεκτά ζώα 31 Ελλιποβαρή ζώα Κατηγορία βάρους- ύψους Ηλικία (ημέρες) 34

35 Πίνακας 7- Ε2: Σιτηρέσια που χορηγούνται στην εκτροφή Ε2. (I) (II) (III) Σιτηρέσιο (% της ξηρής ουσίας) (χλγ.) (χλγ.) Περίοδος χορήγησης (ηλικία σε μήνες) Ζωοτροφές Ενσίρωμα καλαμποκιού 56, Άχυρο σιταριού 5,7 3 6 Καλαμπόκι 11,2 - - Σογιάλευρο 9,2 1,2 1,2 Βαμβακόσπορος 5,7 - - Μελάσσα 5,6 - - Ηλιόπιτα 4,6 - - Ισορροπιστής (Ca18%-P8%) 1,0 0,05 0,05 Μαρμαρόσκονη 0,5 - - Φωσφορικό μονο/διασβέστιο - 0,03 0,03 την περιεκτικότητά του σε αζωτούχες ουσίες, το οποίο όμως είναι απόλυτα ικανοποιητικό για τα ζώα της ομάδας αυτής. Οι ανάγκες των μοσχίδων σε μακροστοιχεία (εκτός από το S), ιχνοστοιχεία και βιταμίνες καλύπτονται πλήρως. Το σιτηρέσιο (ΙΙΙ), με βάση την ενέργεια, δίνει τη δυνατότητα επίτευξης Μ.Η.Α. 0,47 χλγ. («διορθωμένο» ως προς το άχυρο σιταριού, από 6 χλγ. σε 2 χλγ.) και Μ.Η.Α. 1,08 χλγ. με βάση τις αζωτούχες ουσίες. Είναι αναμφισβήτητα ελλειμματικό σε ενέργεια, οι μοσχίδες όμως παραμένουν σε καλή κατάσταση, πιθανότατα επειδή οι μεγαλύτερες σε ηλικία καταναλώνουν περισσότερο ενσίρωμα καλαμποκιού από όσο τους αναλογεί θεωρητικά. Αυτό δεν αποτρέπει βέβαια την εμφάνιση και κάποιων ελλιποβαρών ζώων. Στην Ομάδα Γ χορηγούνταν το σιτηρέσιο (ΙΙΙ). Για τα ζώα αυτής της ηλικίας και με βάση την ενέργεια το σιτηρέσιο αυτό δίνει τη δυνατότητα επίτευξης Μ.Η.Α. 0,55 χλγ. (χωρίς «διόρθωση») και με βάση τις αζωτούχες ουσίες Μ.Η.Α. 0,99 χλγ. Προφανώς, σε ότι αφορά την ενέργεια, το σιτηρέσιο αυτό δεν είναι καθόλου ικανοποιητικό αφού ο στόχος της Μ.Η.Α. των 0,8 χλγ. δεν επιτυγχάνεται. Συνεπώς, η μεγάλη αύξηση του ποσοστού των 35

36 ελλιποβαρών ζώων εξηγείται από την ανεπάρκεια του σιτηρεσίου. Η ταυτόχρονη αύξηση του ποσοστού των παχιών μοσχίδων στην Ομάδα Γ είναι πιθανόν να οφείλεται στον ανταγωνισμό που παρατηρείται συνήθως μεταξύ των μοσχίδων όταν το σιτηρέσιο είναι ανεπαρκές. Τα πλέον κυρίαρχα ζώα προσλαμβάνουν μεγαλύτερες ποσότητες τροφής (ενσίρωμα καλαμποκιού στην περίπτωση αυτή) από αυτές που τους αναλογούν και παχαίνουν, επιδεινώνοντας την κατάσταση για τις υπόλοιπες μοσχίδες. Οι ανάγκες των μοσχίδων σε μακροστοιχεία (εκτός πάλι από το S) καλύπτονταν, η κάλυψη όμως των αναγκών τους σε ιχνοστοιχεία και βιταμίνες εξαρτάται από τη σύνθεση του χορηγούμενου συμπληρώματος καθώς η χορηγούμενη ποσότητα (0,05 χλγ.) θεωρείται μικρή. ΕΚΤΡΟΦΗ Ε3 Η εικόνα στην εκτροφή αυτή ήταν κακή. Οι μοσχίδες ήταν στην πλειονότητά τους ελλιποβαρείς στις Ομάδες Α και Β (66,67 και 70%, αντίστοιχα) ενώ τα αποδεκτά ζώα δεν υπέρβαιναν το 1/3 των ζώων κάθε ομάδας. Παχιά ζώα δεν βρέθηκαν σε αυτές τις ηλικίες αλλά η πλειονότητα των μοσχίδων (14/16 ζώα, 87,5%) είχαν ύψος μεγαλύτερο από το πρότυπο. Στην Ομάδα Γ, η διασπορά στις κατηγορίες βάρους- ύψους γινόταν μεγαλύτερη, αφού υπήρχαν και ζώα υπέρβαρα (22,7%), ενώ τα αποδεκτά ήταν οριακά περισσότερα από τα ελλιποβαρή. Το 60% των παχιών μοσχίδων είχαν ταυτόχρονα και ύψος μικρότερο από το κανονικό. Τα τρία από τα πέντε ζώα που δεν συμπεριλήφθησαν λόγω προχωρημένης ηλικίας ήταν παχιά και τα 2 ελλιποβαρή. Η κατανομή των μοσχίδων της εκτροφής στις κατηγορίες βάρους- ύψους φαίνεται απεικονίζεται στο Διάγραμμα 3. Από την εκτροφή αυτή στάθηκε αδύνατη η συλλογή αξιόπιστων πληροφοριών για το πρόγραμμα διατροφής των μοσχίδων. Σύμφωνα με τον κτηνοτρόφο, στις μοσχίδες χορηγούνταν τα υπολείμματα του σιτηρεσίου των αγελάδων σε γαλακτοπαραγωγή, συμπληρωμένα, κατά περίπτωση και από άλλες ζωοτροφές (κυρίως χονδροειδείς), ανάλογα με την ποσότητα των υπολειμμάτων και την εικόνα των μοσχίδων. Συνεπώς, η κακή εικόνα των ζώων ήταν απόλυτα εξηγήσιμη. 36

37 Διάγραμμα 3: Κατανομή των μοσχίδων της εκτροφής Ε3 σε κατηγορίες βάρους- ύψους. Παχιά ζώα Αποδεκτά ζώα 31 Ελλιποβαρή ζώα Κατηγορία βάρους- ύψους Ηλικία (ημέρες) 37

38 ΕΚΤΡΟΦΗ Ε4 Οι μοσχίδες της εκτροφής Ε4 παρουσίαζαν παρόμοια εικόνα στις δύο πρώτες ηλικιακές ομάδες (Α και Β). Τα ελλιποβαρή και τα αποδεκτά ζώα ήταν ίσα σε αριθμό, ενώ δεν βρέθηκε κάποιο παχύ ζώο. Στην Ομάδα Γ, αν και το ποσοστό των αποδεκτών ζώων παρέμεινε σταθερό (50%), εμφανίστηκε και ένα σχετικά μικρό ποσοστό παχιών μοσχίδων (20%). Συνολικά, το 43,8% των μοσχίδων ήταν ελλιποβαρείς αλλά η πλειονότητα των ζώων (>90%) είχε ύψος μεγαλύτερο από το αναμενόμενο. H μοσχίδα που δεν συμπεριλήφθηκε στην αξιολόγηση λόγω προχωρημένης ηλικίας ήταν επίσης παχιά. Η κατανομή των μοσχίδων της εκτροφής στις κατηγορίες βάρους- ύψους φαίνεται απεικονίζεται στο Διάγραμμα 4. Τα σιτηρέσια που χορηγούνταν στην εκτροφή Ε4 φαίνονται στον Πίνακα 7-Ε4. Στην Ομάδα Α, χορηγούνταν αρχικά το σιτηρέσιο (I) και στη συνέχεια το σιτηρέσιο (ΙΙ) (2 και 3 μήνες, αντίστοιχα). Το σιτηρέσιο (Ι), με βάση την ενέργεια, θεωρητικά δίνει τη δυνατότητα επίτευξης Μ.Η.Α. 1,0 χλγ. περίπου. Είναι όμως ελλειμματικό σε αζωτούχες ουσίες (Μ.Η.Α. 0,53 χλγ.). Το σιτηρέσιο (ΙΙ), με βάση την ενέργεια και τις αζωτούχες ουσίες δίνει τη δυνατότητα επίτευξης Μ.Η.Α. 0,87 χλγ. και 0,53 χλγ., αντίστοιχα. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, το μεγάλο ποσοστό των ελλιποβαρών ζώων οφείλεται στην έλλειψη επαρκών ποσοτήτων αζωτούχων ουσιών στα σιτηρέσια, αν και για διαφορετικούς λόγους στις δύο περιπτώσεις (χαμηλή περιεκτικότητα σε Ο.Α.Ο. στο μίγμα συμπυκνωμένων ζωοτροφών στο σιτηρέσιο (Ι) και απουσία συμπυκνωμένων ζωοτροφών στο σιτηρέσιο (ΙΙ), αντίστοιχα). Το σιτηρέσιο (ΙΙ), είναι ακατάλληλο για μοσχίδες ηλικίας μικρότερης των 7 μηνών επειδή η συμμετοχή των χονδροειδών ζωοτροφών είναι πολύ υψηλή (94%). Οι ανάγκες των μοσχίδων σε μακροστοιχεία, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες καλύπτονταν πλήρως. Στην Ομάδα Β χορηγούνταν το σιτηρέσιο (ΙI) επί 6 μήνες και το σιτηρέσιο (ΙΙΙ) επί 2 μήνες. Η αύξηση της κατανάλωσης τροφής στα ζώα αυτής της ηλικίας (8-15 μηνών) σε συνδυασμό με τις μικρότερες αναλογικά ανάγκες τους σε αζωτούχες ουσίες βελτιώνουν την απόδοση του σιτηρεσίου (ΙΙ) (Μ.Η.Α. 0,87 χλγ. και 0,84 χλγ., με βάση την ενέργεια και τις αζωτούχες 38

39 ουσίες, αντίστοιχα), γεγονός που δεν διαπιστώνεται όμως από τις σωματομετρήσεις των ζώων. Το σιτηρέσιο (ΙΙΙ) είναι επαρκές σε ενέργεια και αζωτούχες ουσίες, συνολικά όμως η χορηγούμενη συμπληρωματική ποσότητα ιχνοστοιχείων και βιταμινών δεν είναι ικανοποιητική. Το σιτηρέσιο (ΙΙΙ) παρείχε επαρκείς αζωτούχες ουσίες στα ζώα της Ομάδας Γ (Μ.Η.Α. 0,92 χλγ.), με βάση την ενέργεια όμως η Μ.Η.Α. κυμαίνεται μεταξύ 0,24 χλγ. και 0,72 χλγ., ανάλογα με τη «διόρθωση» (άχυρο σιταριού, από 6 χλγ. σε 2 χλγ.) ή όχι. Είναι φανερά ελλειμματικό σε ενέργεια για τα ζώα αυτής της ηλικίας (επιζητούμενη Μ.Η.Α. 0,8 χλγ.). Ευτυχώς, οι ανάγκες των μοσχίδων σε μακροστοιχεία, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες καλύπτονται πλήρως. Η ύπαρξη παχιών μοσχίδων στην Ομάδα Γ μπορεί να εξηγηθεί και πάλι από την υψηλότερη κατανάλωση ενσιρώματος καλαμποκιού που παρουσιάζουν τα ζώα με κυρίαρχη συμπεριφορά. 39

40 Πίνακας 7- Ε4. Σιτηρέσια που χορηγούνται στην εκτροφή Ε4. (I) (II) (III) Σιτηρέσιο (χλγ.) (χλγ.) (χλγ.) Περίοδος χορήγησης (ηλικία σε μήνες) Ζωοτροφές Ενσίρωμα καλαμποκιού Σανός μηδικής 3 - Άχυρο σιταριού 0,5 0,5 6 Μίγμα συμπυκνωμένων ζωοτροφών (14% Ο.Α.Ο.) 2,5 - - Σογιάλευρο Μελάσσα - 0,5 - Ισορροπιστής (Ca18%-P8%) - 0,025 0,100 Μαρμαρόσκονη - 0,030 - Φωσφορικό μονο/διασβέστιο - 0,010 0,040 40

41 Διάγραμμα 4: Κατανομή των μοσχίδων της εκτροφής Ε4 σε κατηγορίες βάρους- ύψους. Παχιά ζώα Αποδεκτά ζώα 31 Ελλιποβαρή ζώα 43 Κατηγορία βάρους- ύψους Ηλικία (ημέρες) 41

42 ΕΚΤΡΟΦΗ Ε5 Στην εκτροφή Ε5, το διάγραμμα διασποράς των ζώων (Διάγραμμα 5) έχει σχεδόν όμοια μορφή με αυτό της Ε4. Στις δύο πρώτες ηλικιακές ομάδες (Α και Β) υπήρχαν μόνο αποδεκτά και ελλιποβαρή ζώα, με τα πρώτα να υπερτερούν οριακά σε αριθμό από τα δεύτερα (66,67 και 54,55% έναντι 33,34 και 45,45% στις ομάδες Α και Β, αντίστοιχα). Στην Ομάδα Γ όμως οι μοσχίδες ήταν στο μεγαλύτερο ποσοστό τους ζώα ελλιποβαρή (61,1%), ενώ εμφανίστηκαν και 2 παχιά ζώα, τα οποία ήταν και κοντά. Η σκελετική ανάπτυξη των μοσχίδων ήταν ικανοποιητική και στις τρεις ομάδες. Μάλιστα, μέχρι την ηλικία των 15 μηνών (ομάδες Α και Β) τα ζώα ήταν ψηλότερα από το πρότυπο (100 και 91,9%, αντίστοιχα) ενώ κοντά ζώα εμφανίστηκαν ουσιαστικά μόνο στην Ομάδα Γ (13,9%). Τα τέσσερα από τα οκτώ ζώα που δεν συμπεριλήφθησαν λόγω προχωρημένης ηλικίας ήταν ελλιποβαρή, τα δύο ήταν αποδεκτά και τα δύο παχιά. Τα σιτηρέσια που χορηγούνταν στην εκτροφή Ε5 φαίνονται στον Πίνακα 7-Ε5. Στην Ομάδα Α, χορηγούνταν ουσιαστικά το σιτηρέσιο (I). Το σιτηρέσιο είχε σχεδιαστεί για αγελάδες που βρίσκονται σε γαλακτοπαραγωγή και χορηγούνταν και στις πολύ νεαρές μοσχίδες, μια πρακτική που είναι αρκετά διαδεδομένη. Η κατάσταση μοιάζει αρκετά με εκείνη της εκτροφής Ε2. Το σιτηρέσιο (Ι) χορηγείται κατά βούληση και θεωρητικά δίνει τη δυνατότητα επίτευξης Μ.Η.Α. 1,2 χλγ. και 0,78 χλγ., με βάση την ενέργεια και τις αζωτούχες ουσίες, αντίστοιχα. Θεωρείται ικανοποιητικό για τη χειμερινή περίοδο, η υψηλή περιεκτικότητά του σε ενέργεια όμως θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα κατά το υπόλοιπο έτος. Σε ότι αφορά στην περιεκτικότητά του σε αζωτούχες ουσίες μπορεί να χαρακτηριστεί οριακό ενώ οι ανάγκες των μοσχίδων σε μακροστοιχεία (εκτός του S) ιχνοστοιχεία και βιταμίνες καλύπτονται πλήρως. Τα ελλιποβαρή ζώα που υπάρχουν στην ομάδα αυτή ίσως να είναι αποτέλεσμα λαθών κατά την περίοδο γαλουχίας. Στην Ομάδα Β, χορηγούνταν το σιτηρέσιο (ΙΙ). Το σιτηρέσιο αυτό περιλαμβάνει σε υψηλό ποσοστό άχυρο σιταριού (>60%) και είναι πολύ δύσκολο να αξιολογηθεί. Σε κάθε περίπτωση δεν επιτρέπει Μ.Η.Α. μεγαλύτερες από 0,5 χλγ. Είναι συνεπώς αναμενόμενη η αύξηση του 42

43 Διάγραμμα 5: Κατανομή των μοσχίδων της εκτροφής Ε5 σε κατηγορίες βάρους- ύψους. Παχιά ζώα Αποδεκτά ζώα 31 Ελλιποβαρή ζώα Κατηγορία βάρους- ύψους Ηλικία (ημέρες) 43

44 ποσοστού των ελλιποβαρών ζώων στην Ομάδα Β. Επιπλέον, η κάλυψη των αναγκών των ζώων σε ιχνοστοιχεία και βιταμίνες ήταν οριακή. Στην Ομάδα Γ χορηγούνταν το σιτηρέσιο (ΙΙΙ). Για τα ζώα αυτής της ηλικίας και με βάση την ενέργεια το σιτηρέσιο αυτό δίνει τη δυνατότητα επίτευξης Μ.Η.Α. 0,85 χλγ. («διόρθωση» για το άχυρο σιταριού, από 3 χλγ σε 1,7 χλγ.) και με βάση τις αζωτούχες ουσίες Μ.Η.Α. 1,55 χλγ. Αν και γίνεται σαφής σπατάλη αζωτούχων ουσιών, η χορήγηση αυτού του σιτηρεσίου δεν θα έπρεπε να έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση τόσο υψηλού ποσοστού ελλιποβαρών ζώων. Συνεπώς το πρόβλημα χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Η κάλυψη των αναγκών των ζώων σε ιχνοστοιχεία και βιταμίνες φαινόταν και στην περίπτωση αυτή οριακή. Πίνακας 7- Ε5: Σιτηρέσια που χορηγούνται στην εκτροφή Ε5. (I) (II) (III) Σιτηρέσιο (% της ξηρής ουσίας) (χλγ.) (χλγ.) Περίοδος χορήγησης (ηλικία σε μήνες) Ζωοτροφές Ενσίρωμα καλαμποκιού 45, Σανός μηδικής 9,2 Σανός βρώμης Άχυρο σιταριού 8,1 5 3 Καλαμπόκι 9,6 - - Κριθάρι 6,5 Σογιάλευρο 13,6 0,6 1,0 Βαμβακόσπορος 5,9 - - Ισορροπιστής (Ca18%-P8%) 0,5 0,05 0,07 Μαρμαρόσκονη 0,5 0,03 0,03 Φωσφορικό μονο/διασβέστιο 0,2 0,03 0,05 44

45 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Η εκτίμηση του σωματικού βάρους και της σκελετικής ανάπτυξης των μοσχίδων της φυλής Holstein με την μέθοδο των σωματομετρήσεων είναι απόλυτα εφικτή κάτω από τις ελληνικές συνθήκες. Δεν απαιτείται ειδική εκπαίδευση του προσωπικού, ούτε δαπανηρός εξοπλισμός και σε μικρό χρονικό διάστημα είναι δυνατή η εκτίμηση μεγάλου αριθμού μοσχίδων, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν οι κατάλληλες εγκαταστάσεις. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων αντικατοπτρίζουν πράγματι την εικόνα των ζώων και η γραφική απεικόνισή τους τα καθιστά εύκολα αντιληπτά από τους κτηνοτρόφους. Επιπλέον, συσχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με το εφαρμοζόμενο σύστημα εκτροφής των μονάδων (διατροφή, σταβλισμός) γεγονός που δίνει τη δυνατότητα: α) διόρθωσης των παραλήψεων και β) αξιολόγησης κάθε μεταβολής του συστήματος. Προτείνεται η συστηματική εφαρμογή της μεθόδου, τρεις φορές τον χρόνο ώστε να επιτυγχάνεται πλήρης έλεγχος της ανάπτυξης των μοσχίδων και η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση οποιουδήποτε προβλήματος που μπορεί να προκύψει. 45

46 46

47 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βαλεργάκης Γ.Ε. (2000). Συνθήκες και μέθοδοι παραγωγής του αγελαδινού γάλατος σε σχέση με την παραγωγικότητα και την οιονομικότητα του κλάδου. Διδακτορική Διατριβή, Κτηνιατρική Σχολή Α.Π.Θ. Bewley J., Palmer R.W., Jackson-Smith D.B. (2001). Modeling milk production and labor efficiency in modernized Wisconsin dairy herds. J. Dairy Sci. 84: Cady R.A. and Smith T.R. (1996). Economics of heifer raising programs. In: Calves, heifers and dairy profitability. Facilities, nutrition and health. Proccedings of the National Conference, Harrisburg, Pennsylvania. NRAES 74, Capuco Α.V., Smith J.J., Waldo D.R., Rexroad C.E.J. (1995). Influence of prepubertal dietary regimen on mammary growth of Holstein heifers. J.Dairy Sci.78: Capuco A.V., Dahl G.E., Wood D.L., Moallem U., Erdman R.E. (2005). Effect of bovine somatotropin and rumen- undegradable protein on mammary growth of prepubertal dairy heifers and subsequent milk production. J.Dairy Sci. 87: Crowley J., Jorgensen N., Howard T., Hoffman P., Shaver R. (1991). Raising dairy replacements. Univ. Wisconsin-Extension,North Central Reg. Ext. Publ. no. 205, Madison. Dobos R. (2001). A decision support tool for the feeding and management of dairy replacement heifers. Environmental Modelling & Software 16:

48 Ettema J.F., Santos J.E.P. (2004). Impact of age at calving on lactation, reproduction, health, and income in first-parity Holsteins on commercial farms. J. Dairy Sci. 87: Fox D.G., Van Amburgh M.E., Tylutki T.P. (1999). Predicting requirements for growth, maturity and body reserves in dairy cattle. J. Dairy Sci. 82: Galligan D.T., Ramberg C., Ferguson J., Huirne R., Dijkhuisen A. (1996). Heifer growth strategies for maximum lifetime profitability. In: Calves, heifers and dairy profitability. Facilities, nutrition and health. Proccedings of the National Conference, Harrisburg, Pennsylvania. NRAES 74, Goodger W.J., Fetrow J., Ferguson G.M., Trout H.F., McCabe R. (1989). A computer spreadsheet program to estimate the cost of raising diary replacements. Prev. Vet. Med. 7: Heinrichs. A.J., Hargrove G.L. (1987). Standards of Weight and Height for Holstein Heifers. J. Dairy Sci. 70: Heinrichs A.J., Swartz L.A.(1990). Management of dairy heifers. Pennsylvania State Univ. Ext. Circ. 385, University Park. Heinrichs A.J., Rogers G.W., Cooper J.B. (1992). Predicting body weight and wither height in Holstein heifers using body measurements. J. Dairy Sci. 75:3576. Heinrichs A.J.(1993). Raising dairy replacements to meet the needs of the 21st century. J. Dairy Sci., 76: Heinrichs A.J. (1996). The importance of heifer raising to a profitable dairy farm. In: Calves, heifers and dairy profitability. Facilities, nutrition and health. Proccedings of the National Conference, Harrisburg, Pennsylvania. NRAES 74,