ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ANΤΙΚΤΥΠΟΥ. που συνοδεύει το έγγραφο. Πρόταση

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, SWD(213) 168 final ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ANΤΙΚΤΥΠΟΥ που συνοδεύει το έγγραφο Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ περί προστατευτικών μέτρων κατά των επιβλαβών για τα φυτά οργανισμών {COM(213) 267 final} {SWD(213) 169 final} EL EL

2 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ANΤΙΚΤΥΠΟΥ που συνοδεύει το έγγραφο Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ περί προστατευτικών μέτρων κατά των επιβλαβών για τα φυτά οργανισμών 1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Ιστορικό Η υγεία των φυτών αποτελεί βασικό παράγοντα για βιώσιμη και ανταγωνιστική γεωργία, κηπευτική και δασοκομία. Υγιείς σπόροι και υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό είναι αναγκαία για επικερδείς καλλιέργειες και για την εξασφάλιση θέσεων εργασίας, καινοτομίας φυτών και επισιτιστικής ασφάλειας. Όσον αφορά τα δέντρα και τους θάμνους, η φυτοϋγειονομική προστασία είναι σημαντική για τη διατήρηση των δασών, του φυσικού τοπίου, καθώς και του δημόσιου και ιδιωτικού πρασίνου της Ένωσης. Κατά κανόνα, οι οργανισμοί (έντομα, μύκητες, νηματώδεις, βακτήρια, ιοί) που είναι επιβλαβείς για τα φυτά (επιβλαβείς για τα φυτά οργανισμοί) συνεξελίσσονται με τα φυτικά είδη-ξενιστές στην ήπειρο στην οποία ανήκουν, όπου προξενούν ήπιες ζημίες και η αντιμετώπισή τους είναι δυνατή με ορθές γεωργικές πρακτικές, όπως η διαφοροποίηση των καλλιεργειών, η αμειψισπορά, οι ποικιλίες ανθεκτικών φυτών και η χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων (φυτοφαρμάκων). Ωστόσο, οι προσεγγίσεις αυτές είναι συχνά ανεπαρκείς για την αντιμετώπιση των επιβλαβών οργανισμών και των νόσων από άλλες ηπείρους, έναντι των οποίων τα ευρωπαϊκά φυτά και δέντρα συνήθως έχουν ανεπαρκή γενετική αντίσταση (καμία συνεξέλιξη) και για τους οποίους δεν υπάρχουν φυσικοί εχθροί στην Ευρώπη. Όταν εισέρχονται στην Ευρώπη, οι εν λόγω επιβλαβείς οργανισμοί και νόσοι προκαλούν σοβαρή οικονομική ζημία και περιορίζουν την ανάπτυξη της γεωργίας: εγκαθίστανται σε νέα είδη ξενιστών τα οποία δεν είχαν μέχρι τότε προσβληθεί και ακόμη και σε εντελώς νέα, διασπείρονται γρήγορα στις διάφορες χώρες, και προκαλούν διαρκή μείωσης της απόδοσης και μόνιμη αύξηση του κόστους παραγωγής και καταπολέμησης. Οι συχνά σημαντικές οικονομικές απώλειες υπονομεύουν την αποδοτικότητα και την ανταγωνιστικότητα της γεωργίας και της δασοκομίας και επιβαρύνουν με πρόσθετες δαπάνες τα κράτη μέλη. Εξάλλου, η παρουσία νέων επιβλαβών οργανισμών και νοσημάτων συχνά οδηγεί σε απαγορεύσεις στο εμπόριο από τρίτες χώρες, με αποτέλεσμα περαιτέρω ζημία στις εξαγωγές της ΕΕ (για την οικονομία και την απασχόληση). Συνεπώς, ο πρώτος στόχος του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος της Ένωσης είναι η προστασία της ευρωπαϊκής γεωργίας και δασοκομίας με την πρόληψη της εισόδου και της διασποράς αλλόχθονων, επιβλαβών για τα φυτά οργανισμών (επιβλαβών και παθογόνων μικροοργανισμών). Το κύριο μέσο για τον σκοπό αυτό είναι η οδηγία EL 2 EL

3 2/29/ΕΚ του Συμβουλίου, η οποία αντικατοπτρίζει επίσης τις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες στον τομέα αυτό. Το φυτοϋγειονομικό καθεστώς εξασφαλίζει ασφαλείς εμπορικές συναλλαγές μέσω της θέσπισης ενωσιακών απαιτήσεων για τις εισαγωγές και τους όρους για την ενδοενωσιακή διακίνηση των φυτών και των φυτικών προϊόντων. Η εμφάνιση εστιών καταγεγραμμένων οργανισμών πρέπει να εκριζώνονται ή, σε περίπτωση που αυτό είναι αδύνατο, να περιορίζονται ώστε να προστατεύεται το υπόλοιπο έδαφος της ΕΕ. Ένας δεύτερος στόχος του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος είναι να εξασφαλίζεται η διαθεσιμότητα και η χρήση υγιούς φυτικού υλικού στην αρχή της αλυσίδας φυτικής παραγωγής με την πρόληψη της διασποράς επιβλαβών οργανισμών με σπόρους και πολλαπλασιαστικό υλικό. Ο στόχος αυτός είναι κοινός με εκείνον του καθεστώτος της ΕΕ για το φυτικό πολλαπλασιαστικό υλικό. Το υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό είναι σημαντικό για την καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών (π.χ. ιών) κατά των οποίων δεν υπάρχουν διαθέσιμα παρασιτοκτόνα. Κατά περίπτωση, η χρήση των παρασιτοκτόνων περιορίζεται κυρίως στη γεωργία, την κηπευτική (οι εφαρμογές στη δασοκομία είναι πολύ περιορισμένες) και στην κηπουρική και μπορεί να επιφέρει κινδύνους για το περιβάλλον και για την υγεία του ανθρώπου. Χωρίς το φυτοϋγειονομικό καθεστώς η γεωργία, η κηποκομία και η δασοκομία της Ένωσης θα υφίσταντο σοβαρή οικονομική ζημία (η οποία περιγράφεται στο παράρτημα VII). Ένα φάσμα διεθνώς ρυθμιζόμενων επιβλαβών οργανισμών απειλεί την καλλιέργεια, π.χ., σίτου (αξία εξαγωγών της ΕΕ προς τρίτες χώρες 9 δισ. ), πατάτας (αξία παραγωγής της ΕΕ 9 δισ. ) και τομάτας (αξία παραγωγής 9-12 δισ. ). Παραδείγματος χάριν, οι ρυθμιζόμενοι επιβλαβείς οργανισμοί της ντομάτας μπορούν να προκαλέσουν απώλειες παραγωγής έως το 7% και να είναι η αιτία εμπορικών περιορισμών. Η παραγωγή εσπεριδοειδών στην ΕΕ (4 δισ. ) θα υφίστατο σοβαρές ζημίες εάν εισερχόταν στην Ένωση ο Citrus chancre (στίγματα εσπεριδοειδών), ο οποίος είναι ένας επιβλαβής οργανισμός που εισήλθε πρόσφατα στις ΗΠΑ και προκάλεσε δαπάνες αποζημίωσης και εξάλειψης ύψους 8 εκατ.. Οι εστίες νηματώδους σκώληκα των κωνοφόρων στην Πορτογαλία από το 1999 είναι υπό αυστηρό, αν και δαπανηρό, έλεγχο, επειδή η διασπορά αυτού του επιβλαβούς οργανισμού σε όλη τη Νότια Ευρώπη θα οδηγούσε σε θνησιμότητα 5-9% των δασών κωνοφόρων (με αξία που υπολογίζεται σε 39 έως 49 δισ. ). Οι εστίες του σκαθαριού της πεύκης της βραχύξυλου, το οποίο σήμερα προκαλεί τον θάνατο του 8% των 16 εκατ. εκταρίων πευκοδάσους στον Δυτικό Καναδά, απειλεί τα πεύκα στην ΕΕ, που αποτελούν το 2% της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕΕ. Σε γενικές γραμμές, η αναλογία κόστους-οφέλους του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον 1: 5. Το φυτοϋγειονομικό καθεστώς της ΕΕ είναι μοναδικό, με την έννοια ότι πρόκειται για ανοιχτό καθεστώς: Η διακίνηση φυτών και φυτικών προϊόντων προς την ΕΕ και στο εσωτερικό της ΕΕ επιτρέπεται με την προϋπόθεση ότι τηρούνται ειδικοί περιορισμοί και απαιτήσεις (π.χ. προέρχονται από περιοχή ελεύθερη επιβλαβών οργανισμών ή κατάλληλη επεξεργασία). Ωστόσο, ο μεγάλος όγκος εισαγωγών από άλλες ηπείρους (παράρτημα VI) συνεπάγεται μεγάλη πιθανότητα μελλοντικών εστιών αλλόχθονων επιβλαβών οργανισμών. Επομένως, το φυτοϋγειονομικό καθεστώς είναι απαραίτητο τόσο για την προστασία της υγείας, της οικονομίας και της ανταγωνιστικότητας του τομέα φυτικής παραγωγής της ΕΕ όσο και για τη διατήρηση της ανοικτής εμπορικής πολιτικής της Ένωσης. EL 3 EL

4 Επιπλέον, στις 3 Μαΐου 211 η Επιτροπή ανακοίνωσε, στο πλαίσιο της «Στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα έως το 22», την ενσωμάτωση συμπληρωματικών προβληματισμών για τη βιοποικιλότητα στo φυτοϋγειονομικό καθεστώς και στο ζωοϋγειονομικό καθεστώς της Ένωσης και την κατάρτιση ειδικής νομοθετικής πράξης, ώστε να καλυφθούν τα κενά της πολιτικής όσον αφορά την καταπολέμηση των χωροκατακτητικών αλλόχθονων ειδών (οργανισμών που εισάγονται τυχαία ή εσκεμμένα στην ΕΕ, όπου δεν είναι ιθαγενείς). Η τωρινή αναθεώρηση του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος αποσκοπεί στην ενίσχυση της προστασίας της Ένωσης από εισβάλλοντες επιβλαβείς και παθογόνους οργανισμούς, και παράλληλα, όπου είναι δυνατόν, συμβάλλει σε ευρύτερους στόχους που αφορούν τη βιοποικιλότητα. Η αναθεώρηση του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος αποτελεί μέρος μιας δέσμης τεσσάρων αναθεωρήσεων που αφορούν την υγεία των φυτών, την υγεία των ζώων, την ποιότητα του φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού και τους επίσημους ελέγχους των τροφίμων και των ζωοτροφών. Ορισμένες πτυχές του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/24 για τους επίσημους ελέγχους ήδη εφαρμόζονται στον τομέα της υγείας των φυτών. Στο μέλλον ο κανονισμός θα καλύψει πλήρως το φυτοϋγειονομικό καθεστώς. Η παρούσα εκτίμηση αντικτύπου αφορά τις αλλαγές στους παραδοσιακούς «πυλώνες» του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος, ακόμη και αν ορισμένες διατάξεις (π.χ. τέλη, εισαγωγής) θα αφομοιωθούν από τον εν λόγω κανονισμό. Αυτό είναι σημαντικό δεδομένου ότι η αναθεώρηση του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος αφορά τη λειτουργία του καθεστώτος συνολικά. Υπάρχουν σύνδεσμοι με το καθεστώς που διέπει το φυτικό πολλαπλασιαστικό υλικό όσον αφορά την πιστοποίηση των σπόρων και το πολλαπλασιαστικό υλικό για την απουσία επιβλαβών οργανισμών. Οι τροποποιήσεις για τη βελτίωση της συνοχής μεταξύ των δύο καθεστώτων περιλαμβάνονται στην παρούσα εκτίμηση αντικτύπου. Προσδιορισμός των προβλημάτων Από τη δημιουργία του, το 1977, το φυτοϋγειονομικό καθεστώς προστατεύει την ΕΕ από την είσοδο και τη διασπορά πολλών επιβλαβών οργανισμών (π.χ. επιβλαβών οργανισμών πατάτας και εσπεριδοειδών). Ωστόσο, η κατάσταση έχει αλλάξει λόγω της συνεχιζόμενης παγκοσμιοποίησης του εμπορίου, με αποτέλεσμα οι εισαγωγές από νέα μέρη του κόσμου να αυξάνονται συνεχώς. Αυτό οδήγησε σε απότομη αύξηση της εισροής νέων επιβλαβών οργανισμών, ιδίως κατά την τελευταία δεκαετία. Τα προβλήματα επιδεινώνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής, η οποία έχει ως συνέπεια την εγκατάσταση και τον πολλαπλασιασμό νέων επιβλαβών οργανισμών οι οποίοι μέχρι τώρα δεν επιβίωναν στην ΕΕ, ενώ οι καλλιέργειες και τα δάση της ΕΕ είναι πιο ευάλωτα σε αλλόχθονες επιβλαβείς οργανισμούς. Έτσι η ΕΕ είναι αντιμέτωπη με αυξημένο κίνδυνο εισόδου επιβλαβών οργανισμών, περισσότερες πιθανότητες εγκατάστασης και διασποράς τους και μεγαλύτερη ευαισθησία των γεωργικών και φυσικών οικοσυστημάτων (συμπεριλαμβανομένων των δασών). Επιπλέον, η διεύρυνση της ΕΕ έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη ποικιλία κλιματικών συνθηκών, γεωργικών συστημάτων καλλιέργειας, τύπων δασών, τοπίων και φυσικών οικοτόπων, συχνά διαφορετικής ευαισθησίας ή ανθεκτικότητας σε επιβλαβείς οργανισμούς, πράγμα που οδηγεί σε ακόμη πιο σημαντικό και ευρύτερο αντίκτυπο σε επίπεδο ΕΕ. Η αξιολόγηση του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος (21) έδειξε ότι το καθεστώς πρέπει να προσαρμοστεί έτσι ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει πλήρως την εν λόγω EL 4 EL

5 αύξηση των κινδύνων. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, σημαντικές εστίες επικίνδυνων επιβλαβών οργανισμών λόγω των εισαγωγών, που πλήττουν τη δασοκομία (π.χ. νηµατώδης σκώληκας των κωνοφόρων, έντομο Anoplophora chinensis, κόκκινος ρυγχωτός κάνθαρος των φοινικοειδών) έχουν συμβάλει στην αύξηση της κοινωνικής και πολιτικής ευαισθητοποίηση όσον αφορά το κόστος και τις επιπτώσεις της μη κατάλληλης προστασίας. Τα κύρια προβλήματα που εντοπίστηκαν αφορούν: την ανεπαρκή εστίαση στην πρόληψη σε σχέση με τις αυξημένες εισαγωγές εμπορευμάτων υψηλού κινδύνου, την ανάγκη ιεράρχησης των προτεραιοτήτων όσον αφορά τους επιβλαβείς οργανισμούς σε επίπεδο ΕΕ στα 27 κράτη μέλη, την ανάγκη να υπάρχουν καλύτερα μέσα για την καταπολέμηση της παρουσίας και της φυσικής διασποράς των επιβλαβών οργανισμών σε περίπτωση που πιθανώς εισέρχονται στο έδαφος της Ένωσης, την ανάγκη εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης των μέσων σχετικά με τις ενδοενωσιακές μετακινήσεις (φυτοϋγειονομικά διαβατήρια και προστατευόμενες ζώνες), καθώς και την ανάγκη πρόβλεψης συμπληρωματικών πόρων. Επίσης, η επιστημονική βάση του καθεστώτος (έρευνα, εργαστήρια) πρέπει να ενισχυθεί. Τα προβλήματα αυτά θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ώστε να ενισχυθεί μακροπρόθεσμα η θετική αναλογία κόστους-οφέλους του ισχύοντος καθεστώτος. Αν δεν ληφθούν κανονιστικά μέτρα για την αντιμετώπιση των εστιών θα υπονομευθεί η αξιοπιστία των μέτρων αυτών, θα αποθαρρυνθούν οι επενδύσεις στο καθεστώς και θα ενθαρρυνθούν τα κράτη μέλη να δώσουν προτεραιότητα στα βραχυπρόθεσμα εθνικά συμφέροντα έναντι των προτεραιοτήτων της ΕΕ (φαύλος κύκλος). Οι συνέπειες θα είναι επιζήμιες για την οικονομία της ΕΕ συνολικά. Επιπλέον, οι προσδοκίες της κοινωνίας σχετικά με τη διακυβέρνηση έχουν αλλάξει. Το σημερινό καθεστώς καθορίζει τις υποχρεώσεις των ενδιαφερόμενων μερών, επιβάλλοντας σε αυτά να καταβάλλουν τέλη για τους υποχρεωτικούς ελέγχους, αλλά προβλέπει τη συμμετοχή τους μόνο σε περιορισμένο βαθμό στην ανάπτυξη και την εφαρμογή της πολιτικής. Αυτό δεν θεωρείται πλέον σκόπιμο πρέπει να βρεθεί νέα ισορροπία όσον αφορά την κατανομή του κόστους και της ευθύνης (ανάπτυξη εταιρικής σχέσης). Με το πρόγραμμα βελτίωσης της νομοθεσίας (SMART), και κυρίως λόγω της σημερινής χρηματοπιστωτικής κρίσης, η αύξηση της αποτελεσματικότητας και η μείωση του περιττού κόστους και της διοικητικής επιβάρυνσης πρέπει να γίνουν χωρίς καθυστέρηση. Επίσης, το καθεστώς πρέπει να εκσυγχρονιστεί σε ό, τι αφορά τα κίνητρα για συμμόρφωση. Όταν δημιουργήθηκε το καθεστώς, η γεωργική παραγωγικότητα και η επισιτιστική ασφάλεια αποτελούσαν τους γενικούς στόχους της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ). Εντωμεταξύ, η ΚΓΠ έπρεπε να διαμορφωθεί με πιο οικολογικό τρόπο και οι στόχοι σχετικά με το φυσικό περιβάλλον απέκτησαν μεγαλύτερη σημασία. Αυτό έχει αντίκτυπο στη λογική παρέμβασης, και από την άποψη της χρηματοδότησης, του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος, το οποίο μετατρέπεται από καθεστώς ιδιωτικών αγαθών για τη γεωργία σε μεικτό καθεστώς δημόσιων/ιδιωτικών αγαθών και αφορά τη γεωργία, τη δασοκομία, το φυσικό περιβάλλον και το τοπίο. Επίσης πρέπει να υπάρχει ένα πλαίσιο για τη ρύθμιση των χωροκατακτητικών ειδών. Όπως ανακοινώθηκε στη στρατηγική της Επιτροπής για τη βιοποικιλότητα, θα πρέπει να εξεταστεί κατά πόσον τα χωροκατακτητικά είδη μπορούν να συμπεριληφθούν στο πεδίο εφαρμογής του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος και του ζωοϋγειονομικού καθεστώτος προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η χρήση των πόρων EL 5 EL

6 και των υποδομών και να αποφευχθεί η αλληλεπικάλυψη απαιτήσεων από τη μελλοντική γενική νομοθεσία σχετικά με τα χωροκατακτητικά αλλόχθονα είδη. Τέλος, το σημερινό κείμενο της φυτοϋγειονομικής οδηγίας, που προέκυψε από τροποποιήσεις του κειμένου του 1977 κατά τη διάρκεια 34 ετών, είναι εξαιρετικά πολύπλοκο και χρειάζεται απλούστευση. Οι παρανοήσεις και οι διαφορές στην ερμηνεία της οδηγίας είναι μια από τις σημαντικές αιτίες μη συμμόρφωσης και, κατά συνέπεια, της μη επίτευξης των στόχων του καθεστώτος. Πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση αν δεν ληφθούν μέτρα; Η αυξανόμενη εισροή επιβλαβών οργανισμών που είναι νέοι στην ΕΕ θα προκαλούσε νέες επιδημίες στη γεωργία και τη δασοκομία της ΕΕ. Οι απώλειες λόγω νέων επιβλαβών για τα φυτά οργανισμών θα επηρέαζαν την οικονομική βιωσιμότητα της γεωργίας και της δασοκομίας, υπονομεύοντας την επισιτιστική ασφάλεια και προκαλώντας ζημίες στο τοπίο και στο φυσικό περιβάλλον. Η εκρίζωση και o περιορισμός των επιβλαβών οργανισμών θα αποτύγχανε λόγω έλλειψης πόρων και υπονόμευσης της αξιοπιστίας του καθεστώτος. Επίσης, εξαιτίας της αναποτελεσματικότητας του καθεστώτος και της περιορισμένης κατανομής του κόστους και των ευθυνών μεταξύ των αρχών και των επαγγελματιών, ο ιδιωτικός τομέας θα αντιδρούσε όλο και περισσότερο στην επιβάρυνσή του με το κόστος του καθεστώτος. Ως επακόλουθο της εμφάνισης εστιών και της διασποράς επικίνδυνων επιβλαβών οργανισμών, οι εξαγωγές φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού σε τρίτες χώρες θα μειώνονταν λόγω επαναλαμβανόμενων εμπορικών περιορισμών. Όπως φαίνεται στα παραρτήματα VII και VIII, ο αρνητικός αντίκτυπο μπορεί να ανέλθει σε ποσά πολλών δισεκατομμυρίων ετησίως. Ο αντίκτυπος για τα δάση θα ήταν ενδεχομένως καταστροφικός: ορισμένα κοινά κωνοφόρα και φυλλοβόλα θα μπορούσαν να εξαφανιστούν, όπως συνέβη ήδη στην Ευρώπη και αλλού για είδη δένδρων που ήταν άλλοτε κοινά. 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑΣ Το φυτοϋγειονομικό καθεστώς βασίζεται στο άρθρο 43 της ΣΛΕΕ σχετικά με την κοινή γεωργική πολιτική. Στο πλαίσιο της σημερινής αναθεώρησης, προβλέπεται να διευρυνθεί η νομική βάση ώστε να περιλαμβάνει επίσης τα άρθρα 114 της ΣΛΕΕ (εσωτερική αγορά) και 191 (περιβάλλον). Η ρύθμιση του φυτοϋγειονομικού τομέα σε επίπεδο ΕΕ επιτρέπει τη συντονισμένη και μακροπρόθεσμα πιο οικονομική δράση για τις προτεραιότητες της ΕΕ, καθιστώντας την πιο αποτελεσματική και λιγότερο δαπανηρή από τις μεμονωμένες ενέργειες των κρατών μελών. Αν, παραδείγματος χάριν, οι έλεγχοι στα σύνορα διενεργούνταν βάσει διαφορετικών καταλόγων επιβλαβών οργανισμών ανάλογα με το κράτος μέλος, θα ήταν εντελώς ανεπαρκείς και αναποτελεσματικοί, δεδομένης της ελεύθερης κυκλοφορίας των αγαθών στην ενιαία εσωτερική αγορά της ΕΕ μετά τις εισαγωγές. Επιπλέον, οι επιβλαβείς για τα φυτά οργανισμοί είναι κινητικοί οι ίδιοι και οι διασυνοριακές επιπτώσεις θα εμφανιστούν όχι μόνο με την ενδοενωσιακή κυκλοφορία των εμπορευμάτων, αλλά επίσης μέσω της φυσικής διασποράς. Επομένως, επιβάλλεται η από κοινού καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών και των νοσημάτων που είναι σημαντικά σε επίπεδο ΕΕ. Η αδράνεια σε ένα κράτος μέλος μπορεί, ωστόσο, να οδηγήσει σε διασπορά σε άλλα κράτη μέλη. EL 6 EL

7 Επίσης, αν μια εστία σε ένα από τα κράτη μέλη δεν εκριζωθεί πλήρως, οι τρίτες χώρες που είναι εμπορικοί εταίροι της ΕΕ μπορούν να εφαρμόσουν περιορισμούς στις εισαγωγές από όλα τα κράτη μέλη. Η προσχώρηση της ΕΕ (όχι μόνο των μεμονωμένων κρατών μελών της) στη διεθνή σύμβαση για την προστασία των φυτών και στην υγειονομική και φυτοϋγειονομική συμφωνία του ΠΟΕ συνεπάγεται την ευθύνη της να διατηρεί κατάλληλο νομικό πλαίσιο που διασφαλίζει διεθνή φυτοϋγειονομικά πρότυπα. Η ειδική προστιθέμενη αξία της συγχρηματοδότησης της ΕΕ για το φυτοϋγειονομικό καθεστώς είναι ότι παρέχει κίνητρα στα κράτη μέλη να εφαρμόζουν μέτρα εκρίζωσης και επιτήρησης που είναι μακροπρόθεσμα προς το συμφέρον ολόκληρης της Ένωσης. Χωρίς τη στήριξη της ΕΕ, τα κράτη μέλη θα αντιμετώπιζαν δυσκολίες για την εφαρμογή των μεγάλης κλίμακας μέτρων εκρίζωσης εστιών, λόγω των μεγάλων δαπανών στις οποίες θα υποβάλλονταν κάθε κράτος μέλος προς όφελος της ΕΕ, παρόλο που η συνολική αναλογία κόστους/οφέλους για την Ένωση στο σύνολό της θα ήταν σαφώς θετική. Αυτό απαιτεί αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών κατά την κατανομή του κόστους και της επιβάρυνσης. Το σημερινό παράδειγμα των εστιών του νηματώδους σκώληκα των κωνοφόρων στην Πορτογαλία αποδεικνύει ότι ο προϋπολογισμός συγχρηματοδότησης της ΕΕ για την υγεία των φυτών είναι πολύ σημαντικός για την εφαρμογή των μέτρων εκρίζωσης και περιορισμού που προκαλούν μεν ζημία στην πορτογαλική δασοκομία, είναι όμως αναγκαία για την προστασία της δασοκομίας στα υπόλοιπα 26 κράτη μέλη. 3. ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Οι γενικοί στόχοι της αναθεώρησης είναι να εξασφαλιστεί μελλοντικό φυτοϋγειονομικό καθεστώς το οποίο: Να υποστηρίζει τη γεωργική πολιτική (άρθρο 43 της ΣΛΕΕ ) και την περιβαλλοντική πολιτική (άρθρο 191 της ΣΛΕΕ) της Ένωσης με μέτρα προστασίας των φυτών από επιβλαβείς γι αυτά οργανισμούς, κυρίως με την εφαρμογή της αρχής της πρόληψης στην πηγή. Να επιτρέπει την ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της Ένωσης με θεμιτό ανταγωνισμό (άρθρο 114 της ΣΛΕΕ, και παράλληλα να σέβεται την ανάγκη για υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας και του περιβάλλοντος, βάσει επιστημονικών δεδομένων). Να συμβάλλει στην αρμονική ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου (άρθρο 26 της ΣΛΕΕ, με τη θέσπιση νομοθεσίας σύμφωνης με την υγειονομική και φυτοϋγειονομική συμφωνία του ΠΟΕ). Οι ενδιάμεσοι στόχοι της αναθεώρησης είναι: Να εξασφαλιστεί ότι το έδαφος της ΕΕ εξακολουθεί να είναι ελεύθερο επιβλαβών οργανισμών οι οποίοι δεν απαντούν ακόμη στην Ένωση. Να διασφαλιστεί ότι δεν αυξάνονται οι περιοχές της Ένωσης που πλήττονται από οργανισμούς προτεραιότητας. Να εκσυγχρονιστεί το καθεστώς όσον αφορά τη διακυβέρνηση και τα κίνητρα. EL 7 EL

8 Να εξασφαλιστεί επαρκής υποστήριξη για το καθεστώς. Οι ειδικοί στόχοι της αναθεώρησης είναι: (1) Να οριστούν οι προτεραιότητες της ΕΕ (αναγνώριση των επιβλαβών οργανισμών που αποτελούν προτεραιότητα για το έδαφος της Ένωσης συνολικά διευκόλυνση της μεταφοράς οργανισμών που δεν είναι οργανισμοί προτεραιότητας στο καθεστώς που διέπει το φυτικό πολλαπλασιαστικό υλικό). (2) Να βελτιωθεί η πρόληψη στα σημεία εισαγωγής (αύξηση της προστασίας από τις εισαγωγές υψηλού κινδύνου στην ΕΕ και τους κινδύνους από τις αποσκευές επιβατών αυξημένη ετοιμότητα και επιτήρηση για εστίες νέων οργανισμών και οργανισμών προτεραιότητας). (3) Να βελτιωθούν οι ικανότητες εκρίζωσης και περιορισμού (αναβαθμισμένα μέσα και κίνητρα δράσης). (4) Να αποκατασταθεί και να εκσυγχρονιστεί το καθεστώς για τις ενδοενωσιακές μετακινήσεις (αποκατάσταση της αξιοπιστίας επαναπροσδιορισμός των ευθυνών των αρμόδιων αρχών και του ιδιωτικού τομέα μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης ίσοι όροι ανταγωνισμού). (5) Να βελτιωθεί η υποστήριξη στο καθεστώς (ενωσιακή συγχρηματοδότηση δαπανών που πραγματοποιούνται για το δημόσιο συμφέρον πλήρης κάλυψη των δαπανών από τους επαγγελματίες για τους ελέγχους από τις αρμόδιες αρχές (οι έλεγχοι αυτοί αφορούν ιδιωτικά αγαθά) ισχυρή διαγνωστική και επιστημονική υποστήριξη ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη σημασία του καθεστώτος και τη δημόσια υποστήριξη). 4. ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Διαμορφώθηκαν τέσσερις επιλογές πολιτικής για τη βελτίωση του καθεστώτος. Σε όλες τις επιλογές οι οριζόντιες πτυχές που είναι κοινές με άλλες ενωσιακές νομοθετικές ρυθμίσεις για την τροφική αλυσίδα μεταφέρονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 882/24 για τους επίσημους ελέγχους. Η παρούσα αξιολόγηση αφορά τις αλλαγές στους υπάρχοντες πυλώνες του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος, έστω και αν ορισμένες ειδικές διατάξεις ενσωματωθούν στον εν λόγω κανονισμό (π.χ. απαιτήσεις πιστοποίησης, τέλη φυτοϋγειονομικού διαβατηρίου, απαιτήσεις εισαγωγής). Οι επιλογές είναι οι εξής: Επιλογή 1: Βελτίωση μόνο της νομικής μορφής και της σαφήνειας του καθεστώτος. Η νομοθεσία θα μετατραπεί από οδηγία σε κανονισμό, θα απλουστευθεί και θα αποσαφηνιστεί. Ουσιαστικά, θα διατηρηθεί η ισχύουσα κατάσταση. Επιλογή 2: Ιεράρχηση προτεραιοτήτων, εκσυγχρονισμός και επιτάχυνση της πρόληψης. Στο περιεχόμενο της επιλογής 1 προστίθεται η βελτίωση της ιεράρχησης των προτεραιοτήτων μέσω της μετατροπής των υφιστάμενων παραρτημάτων Ι και ΙΙ της οδηγίας - στα οποία παρατίθενται οι ρυθμιζόμενοι επιβλαβείς οργανισμοί σύμφωνα με τεχνικά χαρακτηριστικά, ανεξάρτητα από την προτεραιότητά τους για την Ένωση - σε παραρτήματα των μελλοντικών εκτελεστικών πράξεων δυνάμει του κανονισμού, με βάση τη λογική παρέμβασης και την προτεραιότητα. Τα συστήματα EL 8 EL

9 σχετικά με το φυτοϋγειονομικό διαβατήριο και τις προστατευόμενες ζώνες θα εκσυγχρονιστούν (κατανομή των ευθυνών με τους επαγγελματίες) και θα αναβαθμιστούν (πεδίο εφαρμογής φυτοϋγειονομικού διαβατηρίου, μορφότυπος, τέλος φυτοϋγειονομικού διαβατηρίου βασιζόμενο σην υποχρεωτική κάλυψη του κόστους, όπως ήδη υπάρχει για τις εισαγωγές, κανόνες για την εμφάνιση εστιών σε προστατευόμενες ζώνες). Η συνοχή μεταξύ του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος και του καθεστώτος για το φυτικό πολλαπλασιαστικό υλικό θα βελτιωθεί, ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και να μειωθεί το κόστος για τους επαγγελματίες. Θα ενισχυθεί η πρόληψη με την εισαγωγή νέας κατηγορίας φυτικών υλικών υψηλού κινδύνου που δεν είναι εγκεκριμένα για εισαγωγή έως την ολοκλήρωση της ανάλυσης επικινδυνότητας, και με την κατάργηση ορισμένων εξαιρέσεων για αποσκευές επιβατών (που θα υπόκεινται σε χαμηλής συχνότητας ελέγχους για να ελαχιστοποιείται ο αντίκτυπος στο κόστους βλ. παράρτημα IX). Επιλογή 3: Ιεράρχηση προτεραιοτήτων, εκσυγχρονισμός, επιτάχυνση της πρόληψης και ενίσχυση των δράσεων καταπολέμησης των εστιών. Στο περιεχόμενο της επιλογής 2 προστίθεται η πρόβλεψη υποχρεώσεων για την επιτήρηση και τον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης. Κατ αναλογία με τις ρυθμίσεις του ζωοϋγειονομικού καθεστώτος, η ενωσιακή συγχρηματοδότηση θα διατεθεί για την επιτήρηση των νέων επιβλαβών οργανισμών και των οργανισμών προτεραιότητας, καθώς και για τη χρηματική αποζημίωση των άμεσων ζημιών των επαγγελματιών. Τα νομικά μέσα για την εκρίζωση και τον περιορισμό θα αναπτυχθούν περαιτέρω. Δεν θα εξαιρούνται πλέον τα μέτρα σχετικά με τη φυσικής διασποράς. Επιλογή 4: Ιεράρχηση των προτεραιοτήτων, εκσυγχρονισμός, επιτάχυνση της πρόληψης, ενίσχυση των δράσεων για την καταπολέμηση των εστιών και επέκταση του πεδίου εφαρμογής σε χωροκατακτητικά φυτά. Στο περιεχόμενο της επιλογής 3 προστίθεται η ρύθμιση των χωροκατακτητικών φυτών με νομοθετικές διατάξεις για μέτρα και συγχρηματοδότηση από την ΕΕ. Τα χωροκατακτητικά φυτά (εκτός των παρασιτικών φυτών) δεν καλύπτονται στις επιλογές 1, 2 και ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΥ Κάθε επιλογή αξιολογήθηκε για τις συνολικές δαπάνες της σε σύγκριση με το σενάριο αναφοράς και τον οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπό της. Σύμφωνα με την έκθεση αξιολόγησης, οι δαπάνες αναφοράς του καθεστώτος που πραγματοποιήθηκαν κατά το έτος αναφοράς 28 ανήλθαν σε 59 εκατ. για τις αρμόδιες αρχές, σε 88 εκατ. για τις επαγγελματίες και σε 2 εκατ. για τον προϋπολογισμό της Ένωσης, δηλαδή συνολικά 149 εκατ.. Τα αριθμητικά στοιχεία περιλαμβάνουν τις δαπάνες για τους επίσημους ελέγχους (στις οποίες υποβλήθηκαν οι αρμόδιες αρχές αλλά καλύφθηκαν εν μέρει από τους επαγγελματίες μέσω τελών 1 ) και τις δαπάνες για τα μέτρα επιτήρησης, εκρίζωσης και περιορισμού. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ποσό αναφοράς των 2 εκατ. του προϋπολογισμού της ΕΕ βασίζεται στα επίσημα στοιχεία για το 28. Επειδή οι απαιτήσεις για το 21 και 211 είναι κατά 1-2 εκατ. υψηλότερες, οι ετήσιες 1 Το φυτοϋγειονομικό καθεστώς υποχρεώνει τα κράτη μέλη να εισπράττουν τέλη για τους ελέγχους των εισαγωγών. Το καθεστώς δεν επιβάλλει τέλη για τους ελέγχους του φυτοϋγειονομικού διαβατηρίου και την καταχώριση επαγγελματιών, για την οποία εισπράττονται τέλη σε ορισμένα αλλά όχι όλα τα κράτη μέλη. EL 9 EL

10 δαπάνες των κρατών μελών και της ΕΕ κατά την τρέχουσα περίοδο θα είναι 1-2 εκατ. υψηλότερες. Οι δαπάνες των επιλογών πολιτικής διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ τους. Η επιλογή 1 δεν έχε αντίκτυπο στις δαπάνες. Η επιλογή 2 οδηγεί σε σημαντική μείωση των δαπανών για τα κράτη μέλη και σημαντικά αυξημένες δαπάνες για τους επαγγελματίες (λόγω της πλήρους κάλυψης των δαπανών για ελέγχους), ενώ οι δαπάνες για την ΕΕ και οι συνολικές δαπάνες του καθεστώτος παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητες. Η επιλογή 3 οδηγεί σε σημαντική μείωση των δαπανών των κρατών μελών (λόγω της πλήρους κάλυψης των δαπανών για ελέγχους), οι δαπάνες παραμένουν αμετάβλητες για τους επαγγελματίες (λόγω της ενωσιακής συγχρηματοδότησης των απωλειών που συνδέονται με τις δραστηριότητες εκρίζωσης και η οποία ισοδυναμεί με την πλήρη κάλυψη των δαπανών των ελέγχων), και μεγαλύτερες ενωσιακές δαπάνες συγχρηματοδότησης, αλλά μόνο μικρή συνολική αύξηση των δαπανών για το καθεστώς. Η επιλογή 4 έχει ως αποτέλεσμα σχεδόν αμετάβλητες συνολικές δαπάνες για τα κράτη μέλη και τους επαγγελματίες, αλλά πολύ σημαντικές αυξήσεις των δαπανών για την ΕΕ και για το καθεστώς στο σύνολό του (λόγω των δαπανών για την επιτήρηση και την εκρίζωση των χωροκατακτητικών φυτών). Συνολικές δαπάνες συμμόρφωσης (συμπεριλαμβανομένης της διοικητικής επιβάρυνσης και των τελών) Σενάριο αναφοράς: -- Πριν από την είσπραξη των τελών -- Μετά την είσπραξη των τελών Επιλογή 1 Επιλογή 2 Επιλογή 3 Επιλογή 4 Αρμόδιες αρχές 96 εκατ. 59 εκατ. 59 εκατ. 45 εκατ. 44,3 εκατ. 64,7 εκατ. Επαγγελματίες 51 εκατ. 88 εκατ. Προϋπολογισμός ΕΕ 2 εκατ. 2 εκατ. Σύνολο 149 εκατ. 149 εκατ. 88 εκατ. 2 εκατ. 149 εκατ. 16,8 εκατ. 89,8 εκατ. 89,8 εκατ. 3 εκατ. 154,8 εκατ. 26,7 εκατ. 16,8 εκατ. 47,1 εκατ. 21,6 εκατ. EL 1 EL

11 Πρόσθετες ετήσιες δαπάνες των τεσσάρων επιλογών πολιτικής (εκατ. ) Κράτη μέλη Επαγγελματίες ΕΕ Σύνολο -2 Επιλογή 1 Επιλογή 2 Επιλογή 3 Επιλογή 4 Σύμφωνα με την αξιολόγηση του οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού αντικτύπου του καθεστώτος, η επιλογή 1 έχει ουδέτερο έως πολύ ελαφρώς θετικό αντίκτυπο, η επιλογή 2 έχει ελαφρώς θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο, αλλά αρνητικό οικονομικό αντίκτυπο, και οι επιλογές 3 και 4 πολύ θετικό οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο (αν και αυξάνεται το συνολικό κόστος αυτού του καθεστώτος, τα οφέλη που επιτυγχάνονται είναι ακόμη περισσότερα): Περιοχές Αντίκτυπος Επιλογή 1 Επιλογή 2 Επιλογή 3 Επιλογή 4 Οικονομικός αντίκτυπος Μείωση δαπανών/επιβάρυνσης για τους επαγγελματίες Παραγωγικότητα, αποδοτικότητα, ανταγωνισμός Κοινωνικός αντίκτυπος Απασχόληση Ασφάλεια τροφίμων και επισιτιστική ασφάλεια Περιβαλλοντικός αντίκτυπος Βιωσιμότητα Βιοποικιλότητα και διατήρηση των οικοσυστημάτων Υγεία των δασών, του φυσικού τοπίου, του δημόσιου και ιδιωτικού πρασίνου Προκειμένου να εξεταστεί η σκοπιμότητα κάθε επιλογής, καθεμία από αυτές αξιολογήθηκε επίσης σε σχέση με τους αρχικούς στόχους της αναθεώρησης, ώστε να εξακριβωθεί με ποια επιλογή επιτυγχάνονται καλύτερα οι στόχοι της αναθεώρησης: Επιλογή 1 Επιλογή 2 Επιλογή 3 Επιλογή 4 EL 11 EL

12 Γενικοί στόχοι Εξασφάλιση ότι το καθεστώς προστατεύει αποτελεσματικά την Ένωση από τους επιβλαβείς οργανισμούς προτεραιότητας για την ΕΕ Εκσυγχρονισμός του καθεστώτος όσον αφορά τα κίνητρα, τις δαπάνες και τις ευθύνες, συμπεριλαμβανομένης της εξάλειψης των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού και τη μείωση της επιβάρυνσης (επίσης χωροκατακτητικά φυτά) Ιεράρχηση των προτεραιοτήτων για την ΕΕ -- Αναγνώριση επιβλαβών οργανισμών προτεραιότητας -- Μεγαλύτερη δυνατότητας σταδιακού αποχαρακτηρισμού επιβλαβών οργανισμών Βελτιωμένη πρόληψη κατά τις εισαγωγές -- Ενισχυμένη προστασία από εμπορικές συναλλαγές υψηλού κινδύνου -- Αυξημένη ετοιμότητα και επιτήρηση Ειδικοί στόχοι Ενίσχυση των ικανοτήτων εκρίζωσης και περιορισμού -- Αναβαθμισμένα μέσα -- Παροχή κινήτρων για κοινοποίηση, εκρίζωση και περιορισμό εστιών επιβλαβών οργανισμών προτεραιότητας Αποκατάσταση και εκσυγχρονισμός του καθεστώτος για τις ενδοενωσιακές μετακινήσεις -- Αποκατάσταση της αξιοπιστίας των φυτοϋγειονομικών διαβατηρίων και των προστατευόμενων ζωνών --Επαναπροσδιορισμός των ευθυνών των κρατών μελών/επαγγελματιών, μείωση φόρτου/δαπανών, ίσοι όροι ανταγωνισμού Βελτίωση της υποστήριξης του καθεστώτος -- Πλήρης κάλυψη των δαπανών για ελέγχους επαγγελματιών και ενωσιακή συγχρηματοδότηση για το δημόσιο συμφέρον -- Καλή διαγνωστική και επιστημονική υποστήριξη -- Ευαισθητοποίηση του κοινού και δημόσια υποστήριξη Άνευ αντικειμένου Άνευ αντικειμένου Άνευ αντικειμένου Άνευ αντικειμένου Μέγεθος αντικτύπου: πολύ θετικός θετικός πολύ αρνητικός αρνητικός κανένας. N.A.: άνευ αντικειμένου (θα ρυθμιστεί από τον αναθεωρημένο κανονισμό 882/24 και το πρόγραμμα Ορίζοντας 22). 6. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ Η επιλογή 1 δεν πληροί τους στόχους της αναθεώρησης. Η επιλογή 2 βελτιώνει το καθεστώς κατά το δυνατόν χωρίς πρόσθετη δέσμευση της ΕΕ, με το να καθιστά πιο υπεύθυνους τους επαγγελματίες (συμπεριλαμβανομένης EL 12 EL

13 της πλήρους κάλυψης των δαπανών) και με την ενίσχυση της πρόληψης. Εξαιτίας της σημερινής οικονομικής κρίσης, η επιλογή 2 θα μπορούσε να αποτελεί προεπιλογή για το μελλοντικό φυτοϋγειονομικό καθεστώς. Ωστόσο, από την αξιολόγηση προέκυψε ότι η σχέση κόστους/αποτελεσματικότητάς είναι μέτρια. Η θέσπιση αυστηρότερων διατάξεων θα βοηθήσει στη μείωση της εισροής ρυθμιζόμενων επιβλαβών οργανισμών στην Ένωση. Ο μεγάλος όγκος εισαγωγών από άλλες ηπείρους στις οποίες οι εν λόγω επιβλαβείς οργανισμοί είναι ευρέως διασπαρμένοι συνεπάγεται, ωστόσο, ότι, αργά ή γρήγορα, ορισμένοι ρυθμιζόμενοι επιβλαβείς οργανισμοί θα διαφύγουν και θα δημιουργήσουν εστίες, εκτός αν εγκαταλειφθεί η ανοικτή προσέγγιση της ΕΕ σχετικά με την εισαγωγή φυτικού υλικού (η επιλογή αυτή απορρίφθηκε εξαρχής, και από πολιτική άποψη, λόγω των ζημιών που θα επέφερε για την οικονομία της Ένωσης). Οι εστίες αυτές πρέπει να ανιχνευθούν εγκαίρως και να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά, ώστε να διατηρηθεί η ανοικτή προσέγγιση της ΕΕ. Η κεντρική επιδίωξη της επιλογής 2 είναι να αποφευχθεί η περαιτέρω δέσμευση της ΕΕ, δηλαδή οι αναγκαίες πρόσθετες δαπάνες για την επιτήρηση και την έγκαιρη καταπολέμηση αυτών των εστιών μπορούν να προέλθουν μόνον εν μέρει από την αύξηση της κάλυψης των δαπανών για τις ενδοενωσιακές μετακινήσεις φυτικού υλικού. Αυτό θα βοηθήσει μόνο σε ορισμένα κράτη μέλη (εκείνα στα οποία επί του παρόντος η κάλυψη των δαπανών δεν είναι πλήρης). Αυτό θα αυξήσει τον φόρτο για τους επαγγελματίες (αυστηρότερες διατάξεις για τις εισαγωγές, προσωρινή αναστολή των εμπορικών συναλλαγών υψηλού κινδύνου), χωρίς να εξασφαλιστεί ενισχυμένη μακροπρόθεσμη προστασία από επιβλαβείς οργανισμούς από τρίτες χώρες, επειδή δεν θα υπάρχουν κίνητρα για έγκαιρη κοινοποίηση από τους επαγγελματίες και ο προϋπολογισμός για την επιτήρηση και την έγκαιρη δράση θα εξακολουθήσει να είναι ανεπαρκής σε πολλά κράτη μέλη. Αυτό αποτελεί κίνδυνο, επειδή οι επιβλαβείς οργανισμοί δεν σταματούν στα σύνορα των κρατών μελών. Το κυριότερο πλεονέκτημα της επιλογής 2 είναι ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου και των ευθυνών των επαγγελματιών έναντι των αρμόδιων αρχών των κρατών μελών (καθώς και η καλύτερη εναρμόνιση μεταξύ του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος και του καθεστώτος που διέπει το φυτικό πολλαπλασιαστικό υλικό και οι πιο θεμιτοί όροι ανταγωνισμού). Παρόλο που έτσι επιτυγχάνεται ένας από τους γενικούς στόχους της αναθεώρησης, ο άλλος γενικός στόχος (βελτίωση της πρόληψης και έγκαιρη δράση) επιτυγχάνεται μόνο εν μέρει. Η εισροή επιβλαβών οργανισμών στην ΕΕ στην καλύτερη περίπτωση θα επιβραδυνθεί και η ζημία θα συνεχίσει να αυξάνεται. Η επιλογή 2 προϋποθέτει ότι τα κράτη μέλη και οι επαγγελματίες είναι οι πλέον ενδεδειγμένοι για να αντιμετωπίσουν τα φυτοϋγειονομικά προβλήματα, πράγμα που βρίσκεται σε αντίθεση με το αποτέλεσμα της αξιολόγησης του καθεστώτος και με την προτίμηση των περισσότερων ενδιαφερόμενων μερών και κρατών μελών για ισχυρότερη δέσμευση της ΕΕ. Η επιλογή αυτή δεν λαμβάνει υπόψη την ανεπάρκεια της αγοράς και την ύπαρξη σημαντικών ζητημάτων δημόσιου συμφέροντος, αντικατοπτρίζει δε περισσότερο τη λογική του αρχικού φυτοϋγειονομικού καθεστώτος, σύμφωνα με την οποία το καθεστώς αφορά τη γεωργία και τις εμπορικές μετακινήσεις. Η επιλογή 3 διαφέρει από την επιλογή 2 ως προς την αυξημένη ενωσιακή συγχρηματοδότηση για την επιτήρηση και την εκρίζωση των εστιών. Αυτό αποδεδειγμένα οδήγησε σε μια σειρά συνεργειών που θεωρούνται σημαντικές προκειμένου να διασφαλιστεί καλύτερη λειτουργία του φυτοϋγειονομικού EL 13 EL

14 καθεστώτος όσον αφορά την πρόληψη, την έγκαιρη ανίχνευση και την καταπολέμηση των εστιών, που είναι αναγκαία για να επιτευχθούν τα επιθυμητά κοινωνικοοικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Η χρηματοδοτική υποστήριξη από την ΕΕ για την επιτήρηση νέων επιβλαβών οργανισμών και επιβλαβών οργανισμών προτεραιότητας θα συμβάλει στην έγκαιρη ανίχνευση και εκρίζωση των εστιών, περισσότερο απ ό, στην επιλογή 2, με την οποία είναι αμφίβολο αν τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους επαρκείς πόρους για να εκπληρώσουν τις νέες υποχρεώσεις κατά την πραγματοποίηση εντατικότερης επιτήρησης. Τα μέτρα εκρίζωσης ενδέχεται επίσης να εφαρμοστούν πιο αυστηρά. Η συγχρηματοδότηση από την ΕΕ της αποζημίωσης που πληρώνουν τα κράτη μέλη στους καλλιεργητές για τις άμεσες απώλειες που οφείλονται στην εκρίζωση των οργανισμών προτεραιότητας, τα αποτρέπει από το να αποκρύψουν τις εστίες. Το γεγονός ότι προϋπόθεση για την αποζημίωση είναι να αποδειχθεί η τήρηση ορθών πρακτικών βιοασφάλειας και η έγκαιρη κοινοποίηση των εστιών, σημαίνει ότι θεσπίζεται κίνητρο για την πρόληψη το οποίο δεν υπάρχει στην επιλογή 2. Μέσω της υποστήριξης των επαγγελματιών όσον αφορά τις άμεσες απώλειές τους λόγω των εστιών, θα τους ενθαρρύνει να καταστούν εταίροι στο φυτοϋγειονομικό καθεστώς της ΕΕ, όπως το έχουν ζητήσει. Εφόσον οι επαγγελματίες δεν αποζημιώνονται κατά 1% σε εθνικό επίπεδο (κατά κανόνα δεν ισχύει αυτό), δεν είναι πιθανό η ενωσιακή συγχρηματοδότηση των απωλειών των επαγγελματιών να επιδράσει ως αρνητικό κίνητρο με αποτέλεσμα να μειωθεί η προσοχή τους. Επιπλέον, η επιλεξιμότητα για χρηματοδότηση από της ΕΕ θα περιοριστεί στις άμεσες ζημίες, τις επακόλουθες ζημίες αναλαμβάνει ο καλλιεργητής αυτές μπορούν να ασφαλιστούν ή να καλυφθούν με ταμεία αλληλοβοήθειας στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής. Η ενωσιακή συγχρηματοδότηση των άμεσων ζημιών θα ενθαρρύνει πιθανώς την αναγκαία ανάπτυξη εθνικών ταμείων αλληλοβοήθειας. Η νομοθετική πρόταση της Επιτροπής για την υποστήριξη της αγροτικής ανάπτυξης (που κοινοποιήθηκαν στις 12 Οκτωβρίου 211) προβλέπει υποστήριξη για τις οικονομικές συνεισφορές σε γεωργούς για ασφαλιστικά ταμεία και ταμεία αλληλοβοήθειας που χορηγούν αποζημίωση για ζημίες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προκαλούνται από εστίες ρυθμιζόμενων επιβλαβών για τα φυτά οργανισμών. Η επιλογή 3 εξισορροπεί κόστος και οφέλη για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Σε σχέση με την επιλογή 2, οι δαπάνες για τους επαγγελματίες παραμένουν σταθερές και κα οι δαπάνες των κρατών μελών μειώνονται, ενώ τα οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη είναι πολύ μεγαλύτερα. Ωστόσο, αυτό απαιτεί αύξηση των δαπανών της ΕΕ. Αυτό δικαιολογείται επειδή αντιμετωπίζονται οι αδυναμίες της αγοράς που σχετίζονται με την υγεία των φυτών, ιδίως την έλλειψη υποστήριξης για στόχους δημοσίου συμφέροντος. Με την αποδοχή της ευθύνης της ΕΕ για την προστασία του περιβάλλοντος και από οικονομική άποψη, μπορεί να βελτιωθεί η λειτουργία ολόκληρου του καθεστώτος. Επιπλέον, πραγματοποιούνται οικονομίες κλίμακας σε επίπεδο ΕΕ. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι συνολικές δαπάνες της επιλογής 3 είναι μόνο ελαφρώς υψηλότερες σε σύγκριση με εκείνες της επιλογής 2, ενώ τα οφέλη είναι πολύ υψηλότερο. Με περιορισμένες επενδύσεις για την έγκαιρη ανίχνευση και εκρίζωση, μπορεί να γίνουν σημαντικές εξοικονομήσεις όσον αφορά τυχόν ζημίες από εστίες και μέτρα για την αντιμετώπιση των εστιών στη γεωργία και στο φυσικό περιβάλλον. Η βελτίωση της σχέσης κόστους/οφέλους οφείλεται σε ανακατανομή των δαπανών των επαγγελματιών, των κρατών μελών και της Ένωσης. Αυτό επιτρέπει τη θέσπιση κινήτρων και τη δημιουργία συνεργειών. Η επιλογή 3 μετατρέπει τις «επιδοτήσεις» των κρατών μελών για τα τέλη σε κίνητρα EL 14 EL

15 συμμόρφωσης (αποζημίωση για ζημίες από τα μέτρα εκρίζωσης). Επομένως, οι επαγγελματίες αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη βιοασφάλεια και καλύπτουν ένα μέρος των κινδύνων τους, αλλά μόνο για τους οργανισμούς προτεραιότητας για την ΕΕ και με την προϋπόθεση της συμμόρφωσης με τη νομοθεσία της ΕΕ. Η επιλογή 4 προσθέτει στην επιλογή 3 ότι τα χωροκατακτητικά φυτά (εκτός των παρασιτικών φυτά) καλύπτονται επίσης. Αυτό επιφέρει πρόσθετα οφέλη για το περιβάλλον, ωστόσο με πιθανώς υψηλό κόστος για τα κράτη μέλη και την ΕΕ. Εφόσον δεν απαντώνται χωροκατακτητικά φυτά στην ΕΕ, το κόστος της την ένταξή τους στο καθεστώς θα είναι ελάχιστο. Ωστόσο, μόλις εμφανιστούν εστίες, το κόστος για μελέτες και μέτρα εκρίζωσης θα αυξηθεί σημαντικά, φτάνοντας έως και το κόστος για τις εστίες επιβλαβών οργανισμών στο δάσος. Εστίες μεγάλης κλίμακας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε υψηλότερο επίπεδο δαπανών από εκείνες που πραγματοποιήθηκαν για το φυτοϋγειονομικό καθεστώς στο πλαίσιο του σημερινού πεδίου εφαρμογής του. Στο πλαίσιο της υγειονομικής και φυτοϋγειονομικής συμφωνίας, δεν επιτρέπεται να απαγορεύουν οι εισαγωγές χωροκατακτητικών φυτών από τρίτες χώρες χωρίς ισοδύναμα εγχώρια μέτρα. Η ρύθμιση χωροκατακτητικών φυτών παρουσιάζει συνεπώς τον κίνδυνο των απρόβλεπτων υψηλών δαπανών για τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Επειδή ο προϋπολογισμός είναι περιορισμένος, η κάλυψη των χωροκατακτητικών φυτών θα είναι επιζήμιες για τις ανάγκες του καθεστώτος υπό τη σημερινή της μορφή, εκτός αν εφαρμόζεται διαφορετικό σκεπτικό παρέμβασης για τα χωροκατακτητικά φυτά (όμως στη συνέχεια είναι αμφίβολο αν θα συμπεριληφθούν στο φυτοϋγειονομικό καθεστώς). Με την αφαίρεση των χωροκατακτητικών φυτών από τη νέα πολιτική για χωροκατακτητικά αλλόχθονα είδη, η επιλογή 4 θα μπορούσε στη συνέχεια να οδηγήσει σε ασυμφωνίες πολιτικής με τους γενικούς στόχους της πολιτικής για τα χωροκατακτητικά αλλόχθονα είδη, λόγω της ακαταλληλότητας των μέτρων εξάλειψης σε φυσικούς οικοτόπους με περιβαλλοντική σημασία. Για τη διαχείριση των χωροκατακτητικών αλλόχθονων φυτών μπορεί να πρέπει να γίνει δεκτή η περιορισμένη τοπική χρήση στην κηπουρική, ενώ η χρήση πρέπει να απαγορεύεται κατηγορηματικά για τους επιβλαβείς οργανισμούς. Τα κύρια μέσα για να εξασφαλιστεί ασφαλής διεθνής κυκλοφορία των φυτών, δηλ. το φυτοϋγειονομικό πιστοποιητικό και το φυτοϋγειονομικό διαβατήριο, δεν χρησιμοποιούνται για τη ρύθμιση της κυκλοφορίας των χωροκατακτητικών αλλόχθονων φυτών. Επομένως, για τη διαχείριση των χωροκατακτητικών αλλόχθονων φυτών απαιτείται ειδική νομοθετική πράξη. Προτιμώμενη επιλογή Με βάση την προαναφερόμενη αξιολόγηση, θεωρείται ότι η επιλογή 3 προσφέρει τις καλύτερες προοπτικές για την επίτευξη των στόχων, με την καλύτερη σχέση κόστους-οφέλους και βέλτιστη ισορροπία της επιβάρυνσης των κρατών μελών, των επαγγελματιών και της Ένωσης. Η επιλογή 3 θα έχει σημαντικό θετικό αντίκτυπο στην αποδοτικότητα και την οικονομική ανάπτυξη των οικείων τομέων επίσης, είναι η επιλογή που αντικατοπτρίζει περισσότερο τα αποτελέσματα της διαβούλευσης των ενδιαφερόμενων μερών και των κρατών μελών. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ που απαιτείται για την εφαρμογή της επιλογής 3 εξασφαλίστηκε με την πρόταση της Επιτροπής για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) για την περίοδο Για να επιλυθούν τα προβλήματα σχετικά με τα χωροκατακτητικά αλλόχθονα είδη μπορεί να προβλεφθεί στον κανονισμό 882/24 η δυνατότητα για τα κράτη μέλη να EL 15 EL

16 χρησιμοποιούν συνοριακούς σταθμούς ελέγχου για τους επίσημους ελέγχους στις εισαγωγές χωροκατακτητικών αλλόχθονων φυτών και ζώων (όπως οι ισχύουσες ρυθμίσεις για την εφαρμογή της CITES). Αυτό θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τις συνέργειες των φυτοϋγειονομικών ελέγχων (και των ζωοϋγειονομικών ελέγχων) και των φυτοϋγειονομικών ελέγχων των χωροκατακτητικών αλλόχθονων φυτών στα σύνορα. Οι διατάξεις για την εδαφική επιτήρηση και εκρίζωση θα περιληφθούν σε ειδική νομοθεσία για τα χωροκατακτητικά είδη, σύμφωνα με τις διατάξεις της τομεακής φυτοϋγειονομικής και ζωοϋγειονομικής νομοθεσίας. 7. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η αναθεώρηση του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος πρωτίστως αποσκοπεί στη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς του. Οι περισσότεροι στόχοι αφορούν τη βελτίωση των μέτρων κατά της εισόδου, της εγκατάστασης και της διασποράς επιβλαβών οργανισμών στο εσωτερικό της ΕΕ. Άλλοι στόχο αφορούν τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας και της διακυβέρνησης του καθεστώτος, με αποδοτικότερη χρήση των περιορισμένων πόρων, επαναπροσδιορισμό των ευθυνών και των δαπανών μεταξύ των αρμόδιων αρχών και των επαγγελματιών του ιδιωτικού τομέα, τη μείωση του διοικητικού φόρτου και την εξασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού. Οι ακόλουθοι δείκτες προόδου μπορούν να χρησιμοποιηθούν όσον αφορά τους στόχους της αναθεώρησης (ανεξάρτητα από το αν οι νομοθετικές διατάξεις βρίσκονται στον νέο φυτοϋγειονομικό κανονισμό ή στον μελλοντικό κανονισμό για τους επίσημους ελέγχους): Αριθμός ρυθμιζόμενων επιβλαβών οργανισμών που απαντώνται / δεν απαντώνται στην Ένωση. Συνολικές εκτάσεις στην Ένωση που πλήττονται από οργανισμούς προτεραιότητα. Αριθμός επιθεωρήσεων και δοκιμών στις εισαγωγές που πραγματοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη. Αριθμός επιθεωρήσεων και δοκιμών επιτήρησης που πραγματοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη για οργανισμούς που δεν είναι γνωστό ότι εμφανίζονται στην ΕΕ και για καταγεγραμμένους επιβλαβείς οργανισμούς προτεραιότητας για της ΕΕ. Αριθμός εστιών καταγεγραμμένων επιβλαβών οργανισμών προτεραιότητας για την ΕΕ που εκριζώθηκαν / δεν εκριζώθηκαν στο έδαφος της ΕΕ. Χρονικό διάστημα που παρήλθε από την ανίχνευση των επιβλαβών ρυθμιζόμενων οργανισμών έως την κοινοποίησή τους Χρονικό διάστημα που παρήλθε από την ανίχνευση της παρουσίας οργανισμών προτεραιότητας έως την εκρίζωσή τους. EL 16 EL

17 Η απόσυρση από τα κράτη μέλη των καταγεγραμμένων ρυθμιζόμενων επιβλαβών οργανισμών που βρίσκονται σε φορτία από άλλα κράτη μέλη (σε απόλυτους αριθμούς και σε ποσοστό του όγκου των εμπορικών συναλλαγών). Αριθμός των εστιών που εκριζώθηκαν / δεν εξαλείφθηκαν σε προστατευόμενες ζώνες. Βαθμός στον οποίο οι επαγγελματίες είναι ικανοποιημένοι με τη λειτουργία του καθεστώτος και το επίπεδο των δαπανών. Τα ποσοστά κάλυψης των δαπανών από τα κράτη μέλη για την επιθεώρηση των εισαγωγών και των φυτοϋγειονομικών διαβατηρίων. Αριθμός ευρωπαϊκών και εθνικών εργαστηρίων αναφοράς. Βαθμός στον οποίο οι πολίτες γνωρίζουν την ύπαρξη του φυτοϋγειονομικού καθεστώτος και το υποστηρίζουν. Παρά τις μεθοδολογικές δυσκολίες πρόβλεψης, προβλέπονται επίσης εργασίες για την ανάπτυξη παραμέτρων για την αποφυγή ζημιών με τη βοήθεια των παραμέτρων αυτών μπορεί στη συνέχεια να μετρηθεί πιο άμεσα η αποτελεσματικότητα του καθεστώτος. Οι δείκτες που αναφέρονται παραπάνω αποτελούν μέρος των υφιστάμενων γενικών υποχρεώσεων υποβολής έκθεσης βάσει του κανονισμού 882/24 και της οδηγίας 2/29/ΕΚ, αν και χωρίς αναφορά στους ανωτέρω συγκεκριμένους δείκτες. Η νομοθεσία θα περιέχει διατάξεις σύμφωνα με τις οποίες τα κράτη μέλη πρέπει να συλλέγουν σε ετήσια βάση τα δεδομένα σχετικά με τους προαναφερθέντες δείκτες, στο βαθμό που αυτοί αφορούν συγκεκριμένες παραμέτρους που συνδέονται με επίσημες δραστηριότητες. Η μέτρηση του βαθμού στον οποίο οι επαγγελματίες είναι ικανοποιημένοι με τη λειτουργία και το επίπεδο κόστους του καθεστώτος, καθώς και το ποσοστό των πολιτών οι οποίοι γνωρίζουν το καθεστώς και το υποστηρίζουν, είναι ένα νέο στοιχείο. Οι μετρήσεις αυτές δεν θα πρέπει να πραγματοποιούνται ετησίως, αλλά θα είναι μέρος μελλοντικών περιοδικών αξιολογήσεων του καθεστώτος, όπως η εξέλιξη των προαναφερόμενων δεικτών και των δαπανών. EL 17 EL