Ο ΤΟΜΕΑΣ ΤΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΕ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΉ. ΧΡΉΣΙΜΑ ΕΥΡΉΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Transcript

1 ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 13 (2008), Ο ΤΟΜΕΑΣ ΤΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΕ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΉ. ΧΡΉΣΙΜΑ ΕΥΡΉΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΉΕ TELECOMMUNICATIONS SECTORS ΙΝ REFORMS. USEFUL FINDINGS AND CONCLUSIONS Περ ίλη ψ η Ο τομέας των τηλεπικοινωνιών υφίστατα ι, ιδιαίτερα από τις αρχές της δεκαετίας του '80, διαρκείς μεταρρυθμί,σεις. Ο ι αυξανόμενες απαιτήσεις των πελατών για υψηλότερη ποιότητα των ήδη παρεχόμενων υπηρεσιών, για παροχή νέων υπηρεσιών, καθώς και για χαμηλότερες τιμ ές από τη μία πλευρά και οι σημαντικ ές τεχνολογικές εξελίξεις από την άλλη δεν μπορούσαν να ικανοποιηθούν από του ς δυσκίνητους γραφειοκρατικούς κρατικούς οργανισμούς με την περιορισμένη τεχνογνωσ ία, που κυριαρχούσαν σχεδόν σε όλες τις χώρες γ ια πολλέ ς δεκαετίες. Έτσι, παγκοσ μ ίως εφαρμόστηκαν σημαντικές διαρθρωτικές πολιτικές με απώτερο στόχο την προσαρμογή του τηλεπικοινωνιακού τομέα στις νέες συνθήκες. Ειδικότερα, υιοθετήθηκε η σταδιακή απελευθέρωση των αγορών στον ανταγωνισμό με την παράλληλη καθιέρωση ε νό ς ρυθ μιστικού πλαισίου καθώς και η ιδιωτικοπο ίηση των κρατικών τηλεπικοινωνιακών οργανισμών (PTOs ). Ο σκοπός του άρθρου αυτού είναι η καταγραφή σημαντικών μελετών και η εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων σχετικά μ ε τις επuιτώσεις των προγραμμάτων μεταρρύθμισης του τομέα των τηλεπικοινωνιών, που τα τελευταία χρόνια έχουν υιοθετηθεί σχεδόν από όλες τις αναπrυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Κων~ Κιιρσμ6νικ ΥιιοfΙΙtι8ς Διδ6~ Τμι\μο Διοfιοισικ Ειιιχιφιjσcιιν Πιινιmσntμιο Πcπριίι Απ~ Γwρyciιιou~ Enfuuρoc; ΚιιΙΙιιΠnk Τμ4μσ Διι1ιcqσqς Εmχιφ4σιιιν Πσmιιστιtιιιο Παιρώι ΚοιιιΙιιιΙΙιιοι ΚιrιmιιιΙι Plι.D. Clldllιlt UnΙνιrιΙΙy σι ΡιΙrιι Abstract The Telecommunications sector is continuously reformed, especially since the beginnings of The cumbersome bureaucratic apparatus with limited Κηοw - how that dominated ίη almost all countries for a number of decades, was unable to satisfy the proliferating costumer demands for upgraded quality of already aνailable services, for proνi s ion of noνel services as well as for lower prices, nor could it keep up with important technological adνances. So, important structural policies took place globally ίη order the telecommunication sector to be adjusted to the new conditions. Ι η particular, there was a global opening of markets to competition along with the establishment of a regulating framework and the p r iνatiz a tion of the public Telecommunication Organizations (PTOs). The objectiνe of this paper is to write down important studies and to come useful conclusions concerning the consequences of the reformation programmes ίη the telecommunications sector, which ίη the last years haνe been adopted by almost all the deνe l oped and deνeloping countries. JEL Classification: LIO, L30. Key words: Τηλεπικοινωνίες, Ιδιωτικοποίηση, Ανταγωνισμός. 43

2 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 13 (2008), Εισαγωγή Η ραγδαία εξέλιξη και ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών, κυρίως από το 1980 και μετά, οδήγησε στην ανάγκη εφαρμογής σημαντικών διαρθρωτικών αλλαγών. Οι αυξανόμενες απαιτήσεις των πελατών για παροχή νέων υπηρ ε σιών, για υψηλότερη ποιότητα καθώς και για χαμηλότερες τιμές των ήδη παρεχόμενων υπη ρεσιών από τη μία πλευρά και οι σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις από την άλλη δεν μπορούσαν ν α ικανοποιηθούν από τους δυσκίνητους γραφειοκρατικούς κρατικούς οργανισμούς μ ε την περιορισμένη τεχνογνωσία, που κυριαρχούσαν σχεδόν σε όλες τις χώρες για πολλές δεκαετίες. Έτσι, παγκοσμίως εφαρμόστηκαν πολιτικές που οδήγησ ε στην μεταρρύθμιση του τηλεπικοινωνιακού τομέα. Ειδικότερα, υιοθετήθηκε παγκοσμίως η σταδιακή απελευθέρωση των αγορών στον ανταγωνισμό με την παράλληλη καθιέρωση ενός ρυθ μιστικ ού πλαισίου καθώς και η ιδιωτικοποίηση των κρατικών τηλεπικοινωνιακών οργανισμών (PTOs). Αν και μια πλήρης αξιολόγηση της μεταρρύθμισης του τομέα των τηλεπικοινωνιών είναι ακόμη πρόωρη, εντούτοις υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός μελετών που επιχειρεί να εκτιμήσει τις επιπτώσεις των σημαντικών αλλαγών. Μ ε τις μελέτες αυτές, που είναι είτε εμπειρικές οικονομετρικές αναλύσεις είτε περιγραφικές αναλύσεις (Cases Studies), εξετάζονται οι επιπτώσε ις των μεταρρυθμίσεων τόσο σε επίπεδο των αγορών όσο και σε επίπεδο επιχειρήσεων. Ο σκοπό ς του άρθρου αυτού είναι η καταγραφή σημαντικών μελετών και η εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων σχετικά με τις επιπτώσεις των προγραμμάτων μεταρρύθμισης του το μ έα των τηλεπικοινωνιών, που τα τελευταία χρόνια έχουν υιοθετηθεί σχεδόν από όλες τις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. 1. Μεταρρύθμιση των Τηλεπικοινωνιακών Αγορών Στην περίπτωση της μεταρρύθμισης των αγορών εξετάζονται οι επιπτώσεις της εισαγωγής του ανταγωνισμού, της ιδιωτικοποίησης των παραδοσιακών τηλεπικοινωνιακών οργανισμών και της καθιέρωσης μιας ανεξάρτητης ρυθμιστικής αρχής σε δείκτες απόδοσης της αγοράς όπως είναι η τηλεφωνική διείσδυση, το ύψος των επενδύσεων, η παραγωγικότητα της εργασίας, οι τιμές και η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών και η απασχόληση. Ειδικότερα, τα σημαντικότερα συμπεράσματα που προκύπτουν για καθένα από αυτούς τους δείκτες έχουν ως εξής: 1.1. Τηλεφωνική Διείσδυση 44 Από το σύνολο των μελετών που εξετάζονται διαπιστώνεται ότι η εφαρμογή των μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων βελτιώνει σημαντικά το επίπεδο της τηλεφωνικής διείσδυσης (Fίnk και Matto κά. 2003, Lί και Xu 2002, Ros και Banerjee 2000, Fίnk και Matto κά 2001, Hughes και Phίllίps 1999, Ypsilantίs 2002, Chung και Ypsίalntίs 2003, Mueller και Lovelock 2000). Ο αριθμός των κυ-

3 KON/ NOS KARAMANIS, ANTONIOS GEORGOPOULOS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 13 (2008), ρίων τηλεφωνικών γραμ μών με ταυτόχρονη ψηφιακοποίησή τους αυξάνεται ραγδαία, όπως και ο αριθμός των κερματοδεκτών / καρτοτηλεφώνων και των Telecenters (Tusubίra και Gebreab Κά 2002, Dία και Ν ' Guessan κά 2002, Haggarty και Shίrley 2003, Laffont και Ν' Guessan 2003). Ειδικότερα, από τις εφαρμοζόμενες πολιτικές ο ανταγωνισμός αυξάνει τον αριθμό των κυριών γραμμών και τον αριθμό των κερματοδεκτών. Η τηλεφωνική διεισδυτικότητα επη ρεάζεται θετικά εάν καθιερωθεί άμεσα μια ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή (Wallsten 2002, Galal και Naurίyal 1995). Όσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός ανεξαρτησίας της ρυθμιστικής αρχής μιας χώρας τόσο μεγαλύτερη είναι η αύξηση της διείσδυσης κύριων τηλεφωνικών γραμμών (Baudrier 2001). Σε ότι αφορά την ιδιωτικοποίηση προκύπτει ότι εάν πραγματοποιηθεί πριν από την εισαγωγή του ανταγωνισμού η διεισδυτικότητα των κυρίων γραμμών μετριάζεται (Fίnk και Matto κά 2003). Επίσης, ο ρυθμός αύξησης των κύριων τηλεφωνικών γραμμών περιορίζεται εάν εξασφαλιστεί για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο αποκλειστική παροχή βασικών τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών από τους παραδοσιακούς τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούς. Αντίθετα, οι χώρες που έχουν ιδιωτικοποιήσει τον εθνικό τους τηλεπικοινωνιακό οργανισμό τουλάχιστον κατά 50% παρουσιάζουν σημαντικότερη αύξηση των κύριων τηλεφωνικών γραμμών σε αντίθεση με τις χώρες που προχωρούν στην ιδιωτικοποίηση ενός μόνο μικρού ποσοστού (Wallsten 2000). Επίσης, η μεταρρύθμιση του τομέα προκάλεσε την ραγδαία αύξηση του ποσοστού διείσδυσης νέων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, κυρίως της κινητής τηλεφωνίας και του διαδικτύου (Μίn 1999, Ypsίlantί5 2002, Ypsίlantis και Μίn 2000, Ypsilantis 2002, Xavίer και Ypsίlantίs 2000, Sato και Yp5 ίlantίs 2000, Min και Ypsίlantίs 1999, Yanιada και Ypsίlantίs 2000, Xavίer και Ypsίlantis 2001, Samarajίva 2000, Clarke και Gebreab κά. 2003, Bloendal και Dίrk 1997). Η ανάπτυξη της αγοράς της κινητής τηλεφωνίας είναι εντονότερη. Εξαιτίας του έντονου ανταγωνισμού της κινητής τηλεφωνίας η αύξηση των κυρίων τηλεφω νικών γραμμών παρουσιάζεται εντονότερη κατά τα πρώτα χρόνια της μεταρρύθ μιση ς και μειώνεται μετά την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς (Ypsilantis και Μίn 2001, Sacrίpantί 1999). Ωστόσο, η μελέτη των Gutίeπez και Berg (2002) καταλήγει σε αντίθετα συμπεράσματα, διαπιστώνοντας ότι η ανάπτυξη της κινητής τηλεφωνίας είτε λειτουργεί συμπληρωματικά ως προς την σταθερή τηλεφωνία είτε ανταγωνιστικά, αυξάνει σημαντικά το επίπεδο των κυρίων γραμ μών ανά 100 κατοίκους. (Vanyaί 1998, Seπa 1998, Gonzalez και Gupta κά 1998, Lee 2002, A threya 1996, Sίnha 1996, Laffont και Ν' Guessan 2003). Αντίθετα, η αγορά του διαδικτύου παρουσιάζει μικρότερους ρυθμούς ανάπτυξης κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες (Laffont και Ν ' Guessan 2003, Lee 2002, Vanyaί 1998, Seπa 1998, Gonzalez και Gupta κά. 1998). Όπως διαπιστώνεται η ανάπτυξη του διαδικτύου είναι υψηλότερη σε χώρες που έχουν ένα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα και ευνοούν το επιχειρηματικό πνεύμα και την επένδυση. Επίσης, όσο υψηλότερο είναι το κατά κεφαλήν εισόδημα, οι εγκατεστημένες τηλεφωνικές γραμμές και η χρήση της αγγλικής γλώσσας, τόσο υψηλότερος είναι ο αριθμός των χρηστών του διαδικτύου (Gίullen και Suarez 2001). Ακόμη, σημαντική για την ανάπτυξη της αγοράς του διαδικτύου είναι η 45

4 ΚΩΝ /ΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΠΙΟΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 13 (2008), σύνδεση του ποσοστού διείσδυσης του διαδικτύου με τη διείσδυση Η!Υ. Όσο υψηλότερο είναι το ποσοστό διείσδυσης των Η!Υ μιας χώρας, τόσο θετικότερες είναι οι προοπτικές ανάπτυξης της συγκεκριμένης αγοράς (Lee και Ypsίlantίs 2002). Αντίθετα, ο έλεγχος του διαδικτύου από κυβερνητικούς οργανισμούς έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της συγκεκριμένης αγοράς με πολύ αργούς ρυθμούς (Chung και Ypsίalntίs 2003). Σε κάθε περίπτωση η αύξηση της διείσδυσης της κινητής τηλεφωνίας και του διαδικτύου βελτιώνει σημαντικά την αποδοτικότητα του τηλεπικοινωνιακού τομέα και εντείνει την ανάγκη για επέκταση και εκσυγχρονισμό της τηλεπικοινωνιακής υποδομής (Jha και Majumdar 1999). Η καθυστέρηση μεταρρύθμισης του τομέα των τηλεπικοινωνιών έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο ποσοστό διείσδυσης τόσο των σταθερών όσο και των κινητών τηλεφωνικών γραμμών, όπως επίσης και στον βαθμό χρήσης υπηρεσιών του διαδικτύου (Coldsteίn 2003). Τέλος, σημαντικό πρόβλημα παραμένει ο στόχος της καθολικής υπηρεσίας. Οι φτωχότερες περιοχές, ιδιαίτερα των αναπτυσσόμενων χωρών, εξακολουθούν να παραμένουν και μετά την μεταρρύθμιση του τομέα των τηλεπικοινωνιών αποκλεισμένες από περισσότερες και καλύτερες τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες (Gonzalez και Gupta κά 1998, Tusubίra και Gebreab κά 2002, Haggarty και Shίrley κά. 2003, Laffont και Ν ' Guessan 2003). Ενώ, δεν προκύπτει κανένα σαφές συμπέρασμα ως προς το εάν ο ανταγωνισμός είναι ευεργετικός ή όχι για την επίτευξη του στόχου της καθολικής υπηρεσίας (Βαποs και Seabra 1999) Επενδύ σεις 46 Όσον αφορά το ύψος των επενδύσεων το σύνολο των εξεταζόμενων μελετών διαπιστώνουν γενικά ότι αυξήθηκε σημαντικά στις χώρες που μεταρρύθμισαν τον τομέα σε σχέση με τις χώρες που δεν απελευθέρωσαν τις αγορές τους στον ανταγωνισμό και διατήρησε την πλειοψηφία του παραδοσιακού τηλεπικοινωνιακού οργανισμού το κράτος (Gutίeπez και Berg (2002), Lί και Xu 2002, Ros και Banerjee 2000, Ypsίlantίs 2002, Yamada και Ypsίlantίs 2000, Vanyaί 1998, Gonzalez και Gupta κά. 1998). Παρότι η δημόσια επένδυση μειώθηκε σταθερά τα τελευταία χρόνια, η συνολική επένδυση του τομέα αυξήθηκε κυρίως λόγω των σημαντικών επενδύσεων που πραγματοποιούνται σε νέες τεχνολογίες με έμφαση στην οπτική ίνα ενισχύοντας έτσι την ψηφιακή τεχνολογία (Madden και Savage κά 2003, Tusubίra και Gebreab κά. (2002), Heracleoιιs 2001, Haggarty και Shίrley 2003). Σημαντικές είναι και οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται από τις επιχειρήσεις της κινητής τηλεφωνίας αλλά και από τις νεοεισερχόμενες επιχειρήσεις στην αγορά της σταθερής τηλεφωνίας και του διαδικτύου. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η επένδυση στη σταθερή σπονδυλική υποδομή με τη χρήση των ήδη υπαρχόντων υποδομών της ηλεκτρικής ενέργειας, του οδικού δικτύου, του σιδηροδρομικού δικτύου και της κοινοπραξίας γεφυρών (Lee και Ypsίlantί 2002, Xavίer και Ypsίlantis 2000, Sato και Ypsίlantίs 2000). Επίσης, η είσοδος ξένων πολυεθνικών επιχειρήσεων στην αγορά, είτε μέσω συνεργασιών είτε μέσω εξαγορών, αύξησε σημαντικά το ύψος των επενδύσεων (Athreya 1996, Sίnha 1996).

5 KON/ NOS KARAMANIS, ANTONIOS GEORGOPOULOS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 13 (2008), Αντίθετα, το επίπεδο των επενδύσεων παραμένει χαμηλό εξαιτίας της αδυναμίας εφαρμογής μιας πετυχημένης ρυθμιστικής πολιτικής (Wallsten 2002, Galal και Nauriyal 1995). Η δυσλειτουργία στήν ανεξάρτητη και αμερόληπτη λειτουργία της ρυθμιστικής αρχής καθώς και η κυβερνητική επιρροή στην λήψη των ρυθμιστικών αποφάσεων, αποτρέπουν πιθανούς επενδυτές να επενδύσουν στην αγορά (Clarke και Gebreab κά. 2003). Ομοίως, η εξασφάλιση περιόδου αποκλειστικής παροχής βασικών τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών στους παραδοσιακούς τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούς μειώνει το επίπεδο των επενδύσεων (Wallsten 2000). Από την άλλη πλευρά, οι χώρες που έχουν καθιερώσει μια ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή πριν από την ιδιωτικοποίηση παρουσιάζουν υψηλότερο επίπεδο επενδύσεων. Μια ισχυρή δηλαδή ρυθμιστική αρχή και ένα σταθερό πολιτικό σύστημα αυξάνουν το επίπεδο των επενδύσεων. Θ ετική επίδραση επίσης έχει και η οικονομική κατάσταση και το ύψος του πληθυσμού μιας χώρας (Gutieπez και Berg 2002) Π αραγωγικότη τα Εργασίας Από την μελ έτη τη ς διεθνής βιβλιογραφίας προκύπτει ότι η μεταρρύθμιση του τομ έα των τηλεπικοινωνιών αυξάνει την παραγωγικότητα της εργασίας, όπως αυτή μετριέται από τον αριθμό των συνδρομητών ανά απασχολούμενο είτε από το πηλίκο των συνολικών εσόδων με την απασχόληση (Fink και Mattoo κά 2003, Lί και Xu 2002, Fίnk και Μαιιοο κά 2001, Ypsίlanιi5 2002, Ypsίlantίs και Min 2000, Cho και Byung-ίl κά 1996, Holder 1998, Χανίeι- και Yps ίlantίs 2000, Μίn και Ypsίlantίs 1999, Lee και Ypsilantίs 2002, Haggarty και Shίrley κά 2003, Laffont και Ν ' Guessan 2003). Διαπιστώνεται ότι η παραγωγικότητα της εργασίας αυξάνεται ταχύτερα στις χώρες που έχουν πλήρως απελευθερώσει την τηλεπικοινωνιακή τους αγορά, σε σχέση μ ε τις χώρες που έχουν προβε ί σε μερική απελευθέρωση της αγοράς (Bloendal και Dίrk 1991). Ειδικότερα, ο ανταγωνισμός, και οι τεχνολογικές εξελίξεις επιφέρουν βελτίωση της παραγωγικότητας εργασίας (Boyland και Nίcolettί 2000). Αντίθετα, επιπτώσεις της ιδιωτικοποίησης για τον συγκεκριμένο δείκτη απόδοσης είναι ασαφείς (Nίcoletti 2001). Οι χώρες που καταφ έρνουν να ρυθμίσουν ικανοποιητικά την αγορά παρουσιάζουν σημαντικότερη βελτίωση τη ς παραγωγικότητα ς. Στις χώρες όπου παρατηρείται αδυναμία εφαρμογής μιας πετυχημένης ρυθμιστικής πολιτικής η παραγωγικότητα τη ς εργασίας βρίσκεται σε χαμηλά ε πίπεδα (Galal και Naurίyal 1995). Επιπλέον, η άνοδος της παραγωγής, εκφρασμένη κυρίως από το επίπεδο των τηλεφωνικών κυκλοφοριακών ροών, αυξάνει τον δείκτη τη ς παραγωγικότητα ς. Ομοίως, ο ανταγωνισμός που αναπτύσσεται στην αγορά τη ς κινητής τηλεφωνίας έχε ι θετική επίδραση στο επίπεδο της παραγωγικότητας (Fink και Μαιιοο κά 2003). Επίσης, η μείωση των υπαλλήλων των παραδοσιακών τηλεπικοινωνιακών οργανισμών αυξάνει ραγδαία την παραγωγικότητα τη ς eργασίας (Dia και Ν ' Guessan κά. 2002). Ωστόσο, τα υψηλά κέρδη παραγωγικότητας που αποκτούν οι ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις ωφελούν τους καταναλωτές μόνο όταν έχει εισαχθεί και λειτουργεί υγιής ανταγωνισμός στην αγορά (Seπa 1998). οι 47

6 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗ Σ, ΑΝΤ Ω ΝΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗ Σ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 13 (2008), Τιμ ές των Τηλεπικοινωνιακών Υπηρεσιών Σχετικά με τον δείκτη των τιμών των τήλεπικοινωνιακών υπηρεσιών προκύπτει ότι μειώνεται σταθερά μετά την μεταρρύθμιση του τομέα (Min 1999, Ypsίlantίs 2002, Xavίer 1996, Holder 1998, Χανίeι- και Ypsίlanιis 2000, Vanyaί 1998, Spίller και Cardίllί 1997, Heracleous 2001, Dία και Ν ' Guessan κά 2002, Haggarty και Shίrley κά 2003, Parker 2004). Ειδικότερα, διαπιστώνεται ότι ο ανταγωνισμός και οι τεχνολογικές εξελίξεις επιφέρουν μείωση των τιμών των υπηρεσιών. Ομοίως, η προοπτική του ανταγωνισμού (όπως αντιπροσωπεύετε από τον αριθμό των ετών που υπολείπεται πριν την απελευθέρωση της αγοράς) έχει μια ισχυρή αρνητική επίπτωση στις τιμές (Lee και Ypsilantis 2002, Νίcοleιιί 2001, Boyland και Νίcοleιιί 2000, Yamada και Ypsίlantίs 2000, Madden και Savage κά 2003). Από την άλλη πλευρά η ιδιωτικοποίηση από μόνη της χωρίς την ύπαρξη μιας ανεξάρτητης ρυθμιστικής αρχής δεν παρέχει ουσιαστικά καμία βελτίωση των τιμών (Wallsten 2001). Οι χώρες που καταφέρνουν να ρυθμίσουν ικανοποιητικά την αγορά παρουσιάζουν σημαντικότερη πτώση των τιμών μετά την μεταρρύθμιση του τομέα (Galal και Nauriyal 1995). Επίσης, την μείωση των τιμών υπό όρους προκαλούν και οι συγχωνεύσεις και εξαγορ έ ς, οι οποίες συνήθως εντείνουν τον ανταγωνισμό (Crίcellί και Mastaldί κά 1999). Όσον αφορά τις επιπτώσεις της μεταρρύθμισης στο ύψος των τιμών στις επιμέρους τηλεφωνικές υπηρεσίες τα συμπεράσματα είναι διφορούμενα. Συγκεκριμένα, η μελέτη των Ros και Banerjee (2000) διαπιστώνει ότι η ιδιωτικοποίηση μειώνει κυρίως την τιμή σύνδεσης με το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο και το κόστος μιας ελάχιστης τοπική ς κλήσης. Δύο άλλες μελέτες (Hughes και Phίllίps 1999, Sαιο και Ypsίlantίs 2000), συμπεραίνουν εντονότερη πτώση των τιμών στις μεγάλης απόστασης, διεθνείς και κινητές τηλεφωνικές υπηρεσίες. Αντίθετα, κάποιες άλλες μελ έτε ς (Ypsίlantis και Μίn 2000, Cho και Byung-ίl κά 1996) καταλήγουν ότι παρότι η πτώση των τιμών είναι σημαντική, εντούτοις, αυτό δεν ισχύει για τις τιμές των διεθνών υπηρεσιών και των μισθωμένων γραμμών που παραμένουν σχετικά υψηλές. Η μελέτη των Min και Ypsίlantίs (1999) διαπιστώνει ότι ισχυρότερη πτώση τιμών έχει προκύψει κυρίως στην επιχειρησιακή αγορά (μισθωμένες γραμμές) και στη διεθνή αγορά. Μια άλλη σειρά μελετών (Bloendal και Dίrk 1997, Seπa 1998, Gonzalez και Gupιa κά 1998, Tusubira και Gebreab κά 2002) συμπεραίνουν ότι η τιμή των διεθνών και των μεγάλης απόστασης τηλεφωνικών υπηρεσιών μειώθηκε σημαντικά, ενώ η τιμή της τοπικής σταθερής τηλεφωνίας εμφανίζεται αρχικά να αυξάνεται και στην συνέχεια να μειώνεται πολύ αργά. Οι Ypsilantίs και Μίn (2001) καθώς και η Sacrίpantί ( 1999) παρατηρούν σημαντικότερη μείωση τιμών στις κινητής τηλεφωνίας υπηρεσίες και στις υπηρεσίες διαδικτύου, λόγω του εντονότερου ανταγωνισμού που επικρατεί σε αυτές τις αγορές. Αντίθετα, η έλλειψη σημαντικού ανταγωνισμού στην αγορά των μισθωμένων αγορών διατηρεί υψηλές τις τιμές μίσθωσης, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η πτωτική πορεία των τιμών πρόσβασης στο διαδίκτυο (Χανίer και Ypsίlan t is 2001). Μια μέτρια μεταρρυθμιστική πολιτική, με πολλά προβλήματα κατά την

7 KON/ NOS KARAMANIS, ΑΝΤΟΝΙΟS GEORGOPOULOS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 13 (2008), εφαρμογή της έχει ως αποτέλεσμα την μη μείωση των τιμών. Συχνά δε οδηγεί σε αύξηση των τιμών τόσο των υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας όσο και των τιμών των τοπικών και υπεραστικών κλήσεων (Clarke και Gebreab κά 2003) Ποιότητα των Τηλεπικοινωνιακών Υπηρεσιών Γενικά για τον δείκτη της ποιότητας, οι εξεταζόμενες μελέτες συμπεραίνουν ότι η μεταρρύθμιση του τομέα συμβάλει σημαντικά στην βελτίωσή του. Κατά την διεθνή πρακτική η ποιότητα των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών μετριέται αθροιστικά ή διαζευκτικά από τον χρόνο αναμονής για τις κύριες τηλεφωνικές γραμμές, από το ποσοστό των ελαττωμάτων που επισκευάζονται σε 24 ώρες, από τον ετήσιο αριθμό ελαττωμάτων ανά 100 γραμμές, από την μέση διάρκεια διακοπών λειτουργίας και από τον αριθμό καταγγελιών. (Ros και Banerjee 2000, Ypsίlantίs 2002, Ypsίlantίs 2002, Holder 1998, Ypsίlantίs και Μίn 2001, Xavίer και Ypsίlantίs 2000, Yamada και Ypsίlantίs 2001, Samarajίva 2000, Dίa και Ν ' Guessan κά 2002, Parker 2004) Ειδικότερα, όπως για τους προηγούμενους δείκτες απόδοσης έτσι και για την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών ο ανταγωνισμός έχει μια ισχυρή θετική επίδραση (Boyland και Nίcolettί 2000, Spίller και Cardίllί 1997, Nίcolettί 2001). Επίσης, ο καθορισμός ρυθμιστικής πολιτικής και η καθιέρωση μιας ανεξάρτητης ρυθμιστικής αρχής έχουν θετική επίδραση στην ποιότητα (Fίnk και Mattoo κά 2001, Galal και Naurίyal 1995). Ο συνδυασμός τη ς εφαρμογής ενό ς νέου ρυθμιστικού περιβάλλοντος και της ιδιωτικοποίησης του εθνικού τηλεπικοινωνιακού οργανισμού έχει ως αποτέλεσμα την εντονότερη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών. (Seπa 1998). Επίσης, πολύ σημαντική επίδραση στην ποιότητα ασκούν οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις και ιδιαίτερα η ψηφιακοποίηση της τηλεπικοινωνιακής υποδομής (Boyland και Nίcole ttί 2000, Madden και Savage κά 2003, Lee και Yps ίlantίs 2002). Ο περαιτέρω εκσυγχρονισμός της υποδομής (ευρυζωνικά δίκτυα, οπτικές ίνες κά.) αναμένεται να την ενισχύσει ακόμη περισσότερο (Xavίer και Ypsίlantίs 2001). Επιπλέον, οι Ypsίlantίs και Μίn (2000) ειδικεύοντας ακόμη περισσότερο, μελετούν το ποσοστό επιτυχίας της κλήσης και το ποσοστό πρόσβασης προκειμένου να εξετάσουν την ποιότητα των υπηρεσιών της κινητής τηλεφωνία ς, διαπιστώνοντας ότι η μεταρρύθμιση συνδέεται θετικά με την ποιότητα των υπηρεσιών της κινητής τηλεφωνίας. Αντίθετα, ο περιορισμένος ανταγωνισμός και η προβληματική καθιέρωση ρυθμιστικών αρχών που ρυθμίζουν την λειτουργία της αγοράς, καθυστερούν σημαντικά την βελτίωση της ποιότητας (Coldsteίn 2003, Clarke και Gebreab κά 2003, Laffont και Ν ' Guessan 2003). Εντούτοις, σε μερικές περιπτώσεις στις αναπτυσσόμενε ς χώρες η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών δεν παρουσίασε βελτίωση, παρά την μεταρρύθμιση του τομέα, παραμένοντας περίπου στα πριν της μεταρρύθμισης επίπεδα (Tusubίra και Gebreab κά 2002, Haggarty και Shίrley κά 2003). 49

8 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΠΙΒΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 13 (2008), Η Συνολική Απασχόληση του Τομέα των Τηλεπικοινωνιώy Το σύνολο των εξεταζόμενων μελετών (Lί και Χιι 2002, Yps ίlantis και Μίn 2000, Cho και Byung-il κά 1996, Ypsίlan t is και Μίn 2001, Saσίpantί 1999, Xaνier και Ypsilantίs 2000, Xaνier και Ypsilantis 2001), διαπιστώνει ότι παρά την μείωση του προσωπικού των παραδοσιακών τηλεπικοινωνιακών οργανισμών, η συνολική απασχόληση του τομέα των τηλεπικοινωνιών μετά την μεταρρύθμιση, αυξάνεται λόγω της εισόδου πολλών νέων επιχειρήσεων στην αγορά. Αρχικά με την ιδιωτικοποίηση των παραδοσιακών τηλεπικοινωνιακών οργανισμών η απασχόλη ση μειώνεται στην συνέχεια όμως με την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς παρουσιάζει σταθερή αύξηση (Yamada και Ypsίlantis 2001). Μεγαλύτερη συμβολή στην συνολική αύξηση της απασχόλησης έχουν οι νεοεισερχόμενες επιχειρήσεις στην αγορά των νέων υπηρεσιών, όπως είναι η κινητή τηλεφωνία και το διαδίκτυο (Hugh.es και Ph. illίps 1999, Yp sί lantis 2002, Ypsίlantis και Μίn 2001, Jh.a και Majumda ι 1999, Giιι llen και Suarez 2001). 2. Εταιρική Αναδιοργάνωση των Παραδοσιακών Τηλεπικοινωνιακών Οργανισμών (PTOs) 50 Τα προγράμματα ιδιωτικοποίησης των παραδοσιακών τηλεπικοινωνιακών οργανισμών επέφεραν σημ αντικές αλλαγές στην εταιρική δομή των παραδοσιακών τηλεπικοινωνιακών οργανισμών. Γενικά, διαπιστώνεται ότι η εταιρική αναδιοργάνωση περιλαμβάνει διάφορες μορφές αλλαγών, οι οποίες κατατάσσονται στην διεθνή βιβλιογραφία σε τρεις κύριες κατηγορίες, την αναδιοργάνωση χαρτοφυλακίων, την οικονομική αναδιοργάνωση και την οργανωτική αναδιοργάνωση (Bowman και Sίngh 1993, Palmer και Zhou κά 1995, Prech.ek 1994, Hoskίsson και Hίtt 1990, Comment και Jaπe ll 1995, Markides 1992b, Fox και Marcus 1992, Leί και Hίtt 1995, Aιnburgey και Kelly κά 1993, Brickley και Van Drunen 1990, Robins 1993, Woπel και Daνidson κά 1991, Zajac και Κraatz 1993). Οι διαφορετικές κατηγορίες αναδιοργανώσεων δημιουργούν σύγχυση στους μελετητές ως προς ποιο τύπο στρατηγικών αλλαγών εξετάζουν. Γεγονός που γίνεται δυσκολότερο όταν οι προαναφερθέντες τύποι αναδιοργάνωσης εμφανίζονται ταυτόχρονα ή διαδοχικά. Ωστόσο, το σύνολο των μελετών που εξετάζονται εντοπίζουν τις αλλαγές που επιφέρει η εταιρική αναδιοργάνωση σε βασικά σημεία όπως, ο διοικητικός κύκλος εργασιών, και η οικονομική απόδοση. Ειδικότερα, εξετάζονται βασικά ζητήματα όπως η δομή ιδιοκτησίας των επιχειρήσεων, η δομή και λειτουργία της διοίκησης και οι σχέσεις εργασίας. Στην συνέχεια, εξετάζονται οι επιπτώσεις σε επιχειρησιακούς δείκτες απόδοσης όπως είναι η κερδοφορία, η λειτουργική αποδοτικότητα, η παραγωγή, οι επενδύσεις, τα μερίσματα, η δανειοδότηση και η απασχόληση.

9 KON/ NOS KARAMANIS, ΑΝΤΟΝΙΟS GEORGOPOULOS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 13 (2008), Δ ιοικητικ ό ς Κύ κλος Ε ρ γασιών ( α) Δομή ι διοκτησίας Με την ιδιωτικοποίηση η δομή της ιδιοκτησίας των επιχειρήσεων αλλάζει. Όπως συνέβη στην περίπτωση της Britίsh Telecom, οι μετοχές προσφέρθηκαν σε υπαλλήλους της επιχείρησης και σε μεγάλους θεσμικούς επενδυτές. Το κράτος διατήρησε μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό της τάξεως του 0,5 % καθώς και ένα ειδικό μερίδιο που εκδίδεται για να προστατεύει την επιχείρηση από ανεπιθύμητες αναλήψεις, ενώ κανένας επενδυτής δεν κατέχει περισσότερο από 3% του μετοχικού κεφαλαίου της επιχείρησης. Αντίθετα, στις περιπτώσεις της Deutsche Telekom και της France Telecom ένα σημαντικό ποσοστό του μετοχικού της κεφαλαίου διατέθηκε στην διεθνή χρηματιστηριακή αγορά, προσελκύοντας πολλούς μικρούς κυρίως επενδυτές αλλά και μεγάλους θεσμικούς επενδυτές όπως τράπεζες. Ένα ποσοστό προσφέρθηκε στους υπαλλήλους της εταιρείας. Το μεγαλύτερο ποσοστό ωστόσο εξακολουθεί να ανήκει στο κράτος (Goldsteίn 2000). Η νέα δομή τη ς ιδιοκτησίας μετά την ιδιωτικοποίηση εμφανίζεται περισσότερο συγκεντρωμένη στη διαταγή, προκειμένου να ενθαρρυνθεί ο έλεγχος των Διευθυντών από τους επενδυτές. Είναι λογικό οι μέτοχοι να ελέγχουν τους Διευθυντές για την απόδοσή τους προς όφελος της επιχείρησης. (β) Δ ομ ή τη ς Δ ι οίκηση ς Σε ότι αφορά την δομή και λειτουργία της Διοίκησης, μετά την ιδιωτικοποίηση παρατηρείται η εισαγωγή μιας επίπεδης και πιο ευέλικτης δομής οργάνωσης προσανατολισμένη στους πελάτες. Ο έντονος ανταγωνισμός απαιτεί γρήγορες απαντήσεις στις απαιτήσεις των πελατών και ευέλικτη δομή λήψης αποφάσεων. Έτσι, η ιδιαίτερα περιπλοκή και γραφειοκρατική κάθετη (από πάνω προς τα κάτω) δομή λήψης αποφάσεων αντικαταστάθηκε από πιο επίπεδες μορφές οργάνωσης (Ramaswamy και Von Glίnow 2000). Προκειμένου να βελτιωθεί η επικοινωνία, να αποδυναμωθεί η έντονη εποπτική επιτήρηση και να αυξηθεί η αυτονομία της εργασίας, εμφανίζεται μια νέα ιεραρχία της εργασίας, η οποία χαρακτηρίζεται από μια τριών επιπέδων δομή. Στην βάση βρίσκεται το χαμηλής ειδίκευσης εργατικό δυναμικό, στο μεσαίο επίπεδο βρίσκονται οι προϊστάμενοι των διαφόρων τμημάτων, ενώ τα ανώτατα στελέχη βρίσκονται στην κορυφή της ιεραρχίας (Grimshaw και Beynon κά 2002). Οι οργανωτικοί ρόλοι και ευθύνες είναι πιο ξεκάθαροι. Οι Διευθυντές έχουν ευρύτερες αρμοδιότητες από τον έλεγχο, δίνοντας μεγαλύτερη σημασία στην γνώση και την εμπειρία παρά στην επιβολή κανόνων και εντολών. Αντί μιας διοίκησης πιστής στους κανόνες και όχι στο καθήκον, η φιλοσοφία της νέας διοίκησης είναι η ευέλικτη οργάνωση, η ευέλικτη διαχείριση και ο ευέλικτος πολιτισμός εργασίας. Η τέλεια διοίκηση μιας επιχείρησης που λειτουργεί σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, θα πρέπει να είναι προσανατολισμένη στην άριστη εξυπηρέτηση των πελατών και να αποτελείται από άρτια καταρτισμένους 51

10 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 13 (2008), υπαλλήλους. Η διοίκηση θα πρέπει να εστιάζει την δράση της στον άνθρωπο, να γνωρίζει ότι οι ευτυχείς υπάλληλοι είναι παραγωγικότεροι και δημιουργικότεροι από τους δυστυχισμένους. (Wίckramasίnghe και Hopper κά 2004, Polak και Kleίner 2001). Το μέγεθος των Διοικητικών Συμβουλίων αλλάζει. Ωστόσο, τα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι διφορούμενα. Για τις περισσότερες εξεταζόμενες επιχειρήσεις αυξάνεται, ενώ για κάποιες λιγότερες παρατηρείται μια μείωση (Meggίnson και Nash κά 1994, Lehn 2002). Σχετικά με τους Διευθύνοντες Συμβούλους, συμπεραίνεται ότι μόνο ένας μικρός αριθμός των επιχειρήσεων προβαίνει σε αντικατάσταση τους. Αντίθετα, για σχεδόν όλο το δείγμα διαπιστώνεται πρόσληψη πολλών ανώτερων εκτελεστικών υπαλλήλων (Meggίnson και Nash κά. 1994, Goldsteίn 2000, Sueyoski 1998). Ο αριθμός εξωτερικών Διευθυντών της επιχείρησης αυξάνεται, δεδομένου ότι εξυπηρετούν ένα σημαντικότερο ρόλο ελέγχου (Lehn 2002). Έντονη είναι η μίσθωση νέων συμβούλων από τον ιδιωτικό τομέα, οι οποία κατέχουν την απαραίτητη πείρα να διοικήσουν την επιχείρηση στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον (Eνarίsto 1998). Οι νέοι Διευθυντές που επιλέγονται έχουν τις απαραίτητες δεξιότητες για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων όπως μάρκετινγκ, διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού κά. (Ramaswamy και Von Glίnow 2000). Γενικότερα, η αναδιοργάνωση, απαιτεί νέο ανθρώπινο δυναμικό που να μπορεί να επιφέρει βελτιώσεις στην επιχειρηματική απόδοση (Claessens και Djankoν 1999). Ωστόσο, οι ανησυχίες σταδιοδρομίας μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και τους Διευθυντές με προηγούμενη κακή απόδοση σε σημαντική βελτίωση του έργου τους, δεδομένου ότι η ιδιωτικοποίηση προκαλεί τον ανταγωνισμό μεταξύ των Διευθυντών (Claessens και Djankoν 1999). (γ) Λειτουργία της Δ ιοίκησης 52 Επίσης, η αναδιάρθρωση επέφερε τον λειτουργικό διαχωρισμό της επιβεβλημένης επιχείρησης, τον διαχωρισμό δηλαδή των διαφορετικών υπηρεσιών της επιχείρησης σε διαφορετικά, ευδιάκριτα τμήματα, ενδεχομένως και κάτω από διαφορετική διαχείριση. Σε ορισμένες περιπτώσεις επέφερε και τον εταιρικό διαχωρισμό, τον διαχωρισμό δηλαδή των διαφορετικών υπηρεσιών σε διαφορετικές εταιρικές οντότητες πλήρως ή μερικώς ελεγχόμενες από την επιβεβλημένη εταιρεία (OECD 2001). Ο νέος στρατηγικός σχεδιασμό ς είναι προσανατολισμένος περισσότερο στην αγορά και εστιάζεται στην καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών στην βελτιστοποίηση tων κοινών πόρων, στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας των τοπικών επιχειρηματικών μονάδων, στον τονισμό επιχειρηματικών δεξιοτήτων και κουλτουρών και στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών που ικανοποιούν καλύτερα τις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις των καταναλωτών (Polak και Kleίner 2001, Ramaswamy και Von Glίnow 2000, Paι ker 1999, Baroncellί 1998). Η παραδοσιακή στρατηγική της κάθετης ολοκλήρωσης εγκαταλείφθηκε υπέρ της εξειδίκευσης στην παροχή των υπηρεσιών (Hulsίnk και Daνίes 1997, Sakaί 2002). Ειδικότερα, διέκοψαν ή συρρίκνωσαν τα μη ανταγωνιστικά τους

11 KON/ NOS KARAMANIS, ANTONIOS GfORGOPOULOS - RfV/fW OF fconomic SC/fNCfS - Νο 13 (2008), τμήματα και οργάνωσαν ορθολογικ6τερα βασικές λειτουργίες, 6πως είναι η έρευνα και ανάπτυξη, το μάρκετινγκ και τα δίκτυα διανομής. Επιπλέον, προχώρησαν σε επενδύσεις νέων τεχνολογιών, εκμεταλλεύτηκαν περισσ6τερο τις ικαν6τητες του ανθρώπινου δυναμικού, την γνώση και τις δεξι6τητές τους OECD (2002). Επιπλέον, στην νέα δομή ο έλεγχος της απ6δοσης έχει ενεργητικ6τερο ρ6λο. Ο έλεγχος των υπαλλήλων πραγματοποιείται σύμφωνα με τις γνώσεις τους, τις δυνατ6τητές τους και την επίτευξη των στ6χων τους (Wίckramasίnghe και Hopper κά 2004, Ramaswamy και Von Glίnow 2000). Το νέο σύστημα αξιολ6γησης της απ6δοσης ωστ6σο σε αρκετές περιπτώσεις παρουσιάζει πολλά προβλήματα. Διαπιστώθηκε, 6τι οι Διευθυντές είναι απρ6θυ μοι ή ανίκανοι να ασχοληθούν μέ την αξιολ6γηση της απ6δοσης, με αποτέλεσμα οι περίοδοι αξιολ6γησης να διαρκούν πολλούς μήνες ( Grίmshaw και Beynon κά. 2002). Το σύστημα της διοίκησης μηχανογραφείτε προκειμένου να υπάρξει ένα πλήρες σύστημα διοικητικών πληροφοριών, το οποίο βελτιώνει σημαντικά την ποι6τητα των παρεχομένων υπηρεσιών και ενισχύει την εξυπηρ έτηση των πελατών, ενώ μειώνει σημαντικά το λειτουργικ6 κ6στος της εταιρείας (Wίckramasίngh e και Hopper κά 2004). Π ρος αυτή την κατεύθυνση ως χαρακτηριστικ6τερο παράδειγμα αναφέρεται η βελτίωση του τιμολογιακού συστή ματος. Το νέο τιμολογιακ6 σύστημα υποστηρίζει πλέον 6χι μ6νο την τιμολ6γηση αλλά και επιπρ6σθετες υπη ρεσίες 6πως η διαταγή, η παροχή, η επισκευή ελαττωμάτων, η έκδοση αποδείξεων, η λογιστική κά., εξυπηρετώντας τους πελάτες σε απ ' ευθείας σύνδεση (Yan και Pίtt 1999). 2. Οικονομική Απόδοση Το σύνολο των εξεταζ6μενων μελετών διαπιστώνει 6τι η ιδιωτικοποίηση βελτιώνει την οικονομική απ6δοση των επιχειρήσεων (Ypsilant ίs και Μίn 2000, Χανίer 1996, Ypsίlantίs 2002, Holder 1998, Ypsilantis και Min 2001, Xavίe r και Ypsilantίs 2000, Sato και Ypsίlantίs 2000, Min και Ypsίlantίs 1999, Yamada και Ypsίlantis 2000, Lee και Ypsilanti 2002, Xavίer και Ypsίlantί 2001, Seπa 1998, Lee 2002, Heracleous 2001, Dία και Ν ' Guessan κά 2002, Laffont και Ν ' Guessan 2003). Ειδικ6τερα, συμπεραίνεται 6τι οι περισσ6τερες απ6 τις επιχειρήσεις που εξετάζονται, παρότι το μερίδιο αγοράς τους μειώνεται σημαντικά, αυξάνουν την κερδοφορία (καθαρά κέρδη εκμετάλλευσης / σύνολο ενεργητικού) και την λειτουργική αποδοτικότητα τους (καθαρά κέρδη εκμετάλλευσης/σύνολο προσωπικού). Επίσης, η παραγωγή, οι επενδύσεις και τα μερίσματα βελτιώνονται, ενώ μείωση παρατηρείται στην δανειοδότηση των επιχειρήσεων (Megginson και Nash κά 1994, Bortolotti και D' Souza κά 2002, D' Souza και Meggίnson κ ά. Nash 2001). Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι η βελτίωση αυτή εμφανίζεται και κατά την διάρκεια των τριών ετών πριν την ιδιωτικοποίηση. Γεγονός, που οφείλεται στο ότι οι κυβερνήσεις αναδομούν και χειρίζονται τα λογιστικά στοιχεία αποτελεσματικότερα πριν πωλήσουν την επιχείρηση σε ιδιώτες επενδυτές με στόχο την αύξηση της αξίας πώλησής της (Dewenter και Malatesta 2001). 53

12 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 13 (2008), Εντούτοις, υπάρχουν μελέτες που αποκλίνουν μερικώ ς από τα παραπάνω συμπεράσματα. Η μελέτη των D ' Souza και. Meggίnson ( 1999) όπως και η μελέτη των La Porta και Lopez - de - Sίleries (1997) διαπιστώνουν αύξηση της κερδοφορίας, της λειτουργικής αποδοτικότητας, της παραγωγής, και των μερι σμάτων και μείωση της δανειοδότησης, ενώ σε ότι αφορά τις επενδύσεις συ μπεραίνουν ασήμαντη μείωση. Επίσης, διαπιστώνουν ότι συνολικά οι επενδύσεις από τις ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις είναι χαμηλές. Ενώ, η μελέτη του Harper (2002) συμπεραίνει αύξηση της κερδοφορίας και της λειτουργικής αποδοτικότητας και αντίθετα μείωση της παραγωγής. 3. Σ χέσ εις Ε ργασίας. 54 Σε ότι αφορά το σύνολο του προσωπικού τα αποτελέσματα που προκύπτουν είναι διφορούμενα. Ωστόσο η πλειοψηφία των μελετών (D' Souza και Meggίnson 1999, Bortolottί και D ' Souza κά. 2002, Harper 2002, Ramaswamy και Von Glίnow 2000, Parker 1999, Baroncellί 1998) συμπεραίνουν ότι το προσωπικό μετά την ιδιωτικοποίηση του οργανισμού μειώνεται. Η ανάγκη αναδιοργάνωσης των επιχειρήσεων, προκειμένου να μπορέσουν να προσαρμοστούν σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον, αλλά και οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις (όπως οι οπτικές ίνες, ISDN τεχνολογία κά) αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες μείωσης του προσωπικού. Η μείωση αυτή της απασχόλησης αφορά τόσο διοικητικούς υπαλλήλους όσο και τους εργατοτεχνίτες (La Porta και Lopez - de - Sίlenes 1997). Κυρίω ς αφορά τους ανώτερους υπαλλήλους και το τεχνικό προσωπικό που απασχολούνται στις παραδοσιακές τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες όπως είναι η επ έκταση, συντήρηση και λειτουργία των τηλεπικοινωνιακών δικτύων, λόγω της ψηφιακοποίησή ς τους. Σημαντική μείωση παρατηρείται επίσης και στα μεσαία στελέχη που απασχολούνται με την διοίκηση και την διαχείριση. Μείωση παρατηρείται επίσης, και στο προσωπικό που απασχολούνταν σε υπηρεσίες, οι οποίες λόγω υιοθέτησης νέων τεχνολογιών έπαψαν να παρέχονται. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των τηλεφωνητών στις υπηρεσίες καταλόγων, οι οποίοι με την εισαγωγή των αυτοματοποιημένων ανακοινώσεων δεν είναι απαραίτητη για τις εταιρείες ( OECD 1995). Επίσης, οργανισμοί προκειμένου να διευκολυνθεί η αναδιοργάνωση τους, προσέφεραν στους υπαλλήλους την δυνατότητα εθελοντικής πρόωρης συνταξιοδότησης. Επίσης, προέβησαν σε εσωτερικές μετακινήσεις του προσωπικού σε θυγατρικές εταιρείες (OECD 1995, Sueyoskί 1998, Evarίsto 1998). Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι, όπως και στην περίπτωση των προαναφερόμενων δεικτών, έτσι και το επίπεδο απασχόλησης παρουσιάζει σταθερή μείωση και για τα τέσσερα έτη που εξετάζονται πριν την ιδιωτικοποίηση, προκειμένου οι κυβερνήσεις να βελτιώσουν την εικόνα της επιχείρησης και να την καταστήσουν πιο ελκυστική στους επενδυτές (La Porta και Lopez - de - Sίlenes 1997). Γενικά, οι αρχές που τηρήθηκαν στην πολιτική της απασχόλησης αφορούσαν, την διατήρηση του πολύ καλά καταρτισμένου προσωπικού, την απόλυση ή μεταφορά του λιγότερα ειδικευμένου προσωπικού (Chu 2001). Το μεγαλύτερο μέρος του συνολικού προσωπικού πλέον των.επιχειρήσεων βρίσκεται στους χα- οι

13 KON/NOS KARAMANIS, ANTONIOS GEORGOPOULOS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 13 (2008), μηλότερους βαθμούς και συνδέεται κυρίως με νέες θέσεις σε εργασίες πληροφορικής, μάρκετινγκ και διαφήμισης, πωλήσεων κά. Επίσης, ο αριθμός του προσωπικού αυξήθηκε στα τμήματα χρημαtοδότησης και οικονομικών. Η παροχή νέων υπηρεσιών και προϊόντων αύξησε το προσωπικό σε αυτά τα τμήματα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της αύξησης του προσωπικού που εργάζεται για τους κερματοδέκτες (OECD 1995). Έντονη είναι η παρουσία των γυναικών ιδιαίτερα στο χαμηλό και μεσαίο επίπεδο. Σε αυτά τα επίπεδα έντονη είναι επίσης και η μερική απασχόληση (Grimshaw και Beynon κά 2002). Σχετικά με την απασχόληση εξετάζεται όχι μόνο ο συνολικός αριθμός του προσωπικού αλλά και οι συνολικές αμοιβές με τις οποίες αυτό αμείβ εται. Όπως διαπιστώνεται αυτές αυξάνονται σημαντικά μετά την ιδιωτικοποίηση (Su eyoskί 1998, Chu 2001). Προ ς αυτή την κατεύθυνση συντελεί κυρίω ς το γεγονός ότι οι υπάλληλοι μετά την ιδιωτικοποίηση των επιχειρήσεων αμείβονται σύμφωνα μα τον ιδιωτικό τομέα, όπου επικρατούν συνήθως υψηλότερες αμοιβές από τον δημόσιο τομέα. Επίσης, οι υψηλότερες μέσες αμοιβές απεικονίζουν και τα υψηλότερα εκπαιδευτικά προσόντα που πλέον απαιτούνται. Προκειμένου να προσελκυστούν και να διατηρηθούν στελέχη με τις απαραίτητες δεξιότητε ς, πρέπει η αποζημίωση των ανώτερων υπαλλήλων να είναι ελκυστική (OECD 1995, Parker 1999). Επιπλέον, επιπτώσεις διαπιστώνονται και στις μορφές της αποζημίωσης, η οποία μπορεί να είναι βασισμένη στα αποθ έ ματα της επιχείρησης. Π αράλληλα, εισήχθη και σύστημα ε πιδομάτων (Bonuses) ανάλογα με τις επιδώσει ς των στελεχών (Goldstein 2000, Lehn 2002). Βιβλιογραφία Amburgey T.L, Ke lly D. και Barnett W.P (1993), «Resetting the clock: The dynamics of organizational change and failure», Admίnistratίve Scίence Quarterly, Υο\. 38 pp (JSTOR). Athreya Β (1996), «lndia's telecommunications policy», Telecommunίcations Policy, Υο\. 20 pp (Elsevier Science) Baroncelli Alessandro (1998), «Telecom ltalia: Merging five companies into one», Long Range Planning, Υο \. 31 pp (Elsevier Science). Barros Pedro και Seabra Carmo (1999), «Universal service: does competition help or hurt?», lnformatίon Economίcs and Polίcy, Υο\. 11 pp (Elsevier Science). Baudrier Audrey (2001 ), «lndependent Regulation and telecommunications Performance in Developing Countries» (Berkeley Unίversίty). Bloendal Sveinbjorn και regulatory reform» (OECD). Dirk Pilat (1997/1), «The economic benefits of Bortolotti Bernardo, D' Souza Juliet, Fantini Marce\\a και Megginson William (2002), «Privatization and the sources of performance improvement in the global 55

14 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τ εύχος 13 (2 008), telecommunications industry», Telecommunίcatίons Policy, Yol. 26 pp (Elsevier Science). Boubakri Narjess και Cosset Jean - Glaude (1998), «The Financial and Operating Performance of Newly Privatized Firms: Evidence from Developing Countries», The Journal of Fίnan ce, Yol. 53 pp (JSTOR). Bowman Ε.Η και Singh Η. (1993), «Corporate restructuring: reconfiguring the firm», Strategic Management Joumal, Yol. 14 pp 5-14 (Willey InterScience). Boyland Olivier και Nicoletti Giuseppe (2000), «Regulation, market structure and performance in telecommunication» (OECD). Brews Peter και Tucci Christopher (2004), «Exploring the structural effects of internetworking», Strategic Management Joumal, Vol. 25 pp (Willey InterScience). Brickley J. και Van Drunen L. (1990), «lnternal corporate restructuring: An empirical analysis», Joumal of Accountίng and Economίcs, Υο \. 12 pp (Elsevier Science). Brown Keith και Zimmerman Paul (2003), «The effect of Section 271 on competitive entry into local telecommunications markets: an initial evaluation», lnforma tίon Economics and Policy, Article in Press (Elsevier Science). Capron Laurence και Mitchell Will (1997), «Outcomes of international telecommunications acq uisitions: Analysis of four cases with implications for acquisitions theory», European Management Joumal, Yol. 15 pp (Elsevier Science). Chidambaram L. και Chismar W. G. (1993), «Managing Global Communication Networks: Key Challenges for the Nineties», lntemational Joumal of lnformatίon Management, Yol. 13 pp (Butterworth - Heinemann Ltd). Cho Shin, Byung- il Choi και Choi Seon - Kyou ( 1996), «Restructuring the Korean telecommunications market - Evolution and challenges ahead», Telecommunίca tions Po lίcy, Υ ο \. 20 pp (Elsevier Science). Chu Juo - Juo (2001 ), «ln response to globalization: what we can learn from the Telstra experience», Intemational Joumal of Manpower, Yol. 22 pp (Emerald Group Publishing Limited). Chung Inuk και Ypsilantis Dimitris (2003), «Review of the development and reform of the telecommunications sector in China» (OECD). Claessens Stijn και Dj ankov Simeon (1999), «Enterprise perfo rmance and management turnover in the Czech Republic», European Economic Revίew, Yol. 43 pp (Elsevier Science ). 56 Clarke George, Gebreab Frew και Mgombelo Henry (2003), «Telecommunications Reform in Malawi» (World Bank).

15 KON/ NOS KARAMANIS, ΑΝΤΟΝΙΟS GEORGOPOULOS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 13 (2 008), Coldstein Andrea (2003), «Webdocs Ν ο 4: The Political Economy of Regulatory reform - Telecoms in the Southern Mediterranean» (OECD). Comment R. κα ι Jarre ll G. Α. (1995), «Corporate focus and stock returns», Joumal of Financial Economics, Vol. 37 pp (Elsevier Science). Cricelli Livio, Mastaldi Masimo και Levialdi Nathan (1999), «Vertical Intergration in International Telecommunication System», Review of Jndustrial Organization, Vol. 14 pp ( Κluwe r Academic Publishers). D' Souza Juliet και Megginson William (1999), «The Financial and Operating Performance of Privatized Firms during 1990s», The Joumal of Finance, Vol. 54 pp (JSTOR). D' Souza Juliet, Megginson William και Nash Robert (2001), «Determinants of Performance Improvements in Privatized Firms: The Role of Restructuring and Corporate Governance» ( University of Oklahoma ). Dewenter Kathryn και Malatesta Paul (2001), «State-Owned and Privately Owned Firms: An Empirical Analysis of Profitability, Leverage and Labor Intensity>>,American Economic Review, Vol. 91pp (JSTOR). Dia Magueye, Ν ' Guessan Tchetche και Jean - Paul (2002), «Telecommunications Sector Reforms in Senegal» (World Bank). Evaristo Roberto (1998), «The impact of privatization on organizational information needs: Lessons from the Brazilian Telecommunications Holding Company», Information Technology & People, Vol. 11 pp (Emerald Group Publishing Limited). Fink Carsten, Mattoo Aaditga κα ι Rathindran Randeep (2001), «Liberalizing Basic Telecommunications: The Asian Experience» (World Bank). Fink Carsten, Mattoo Aaditya και Rathindran Randeep (2003), «An assessment of telecommunications reform in developing countries», Information Economics and Policy, Vol. 15 pp (Elsevier Science). Fox 1. και M a rkυ s Α. (1992), «The causes and consequences of leveraged management buyouts», Academy of Management Review, Vol. 17 pp (JSTOR). Galal Ahmed και Nauriyal Bharat (1995), «Regulating telecommunications in Developing Countries - Outcomes, Jncentives and Commitment» (World Bank ). Giullen Mauro και Suarez Sandra (2001), «Developing the Internet: entrepreneurship and public policy in Ireland, Singapore, Argentina and Spain», Telecommunications Policy, Vol. 25 pp (Elsevier Science). Goldstein Andrea (2000), «Corporate Governance and regulation in Privatized Utilities: Telecommunications in Four European Countries», Business and Politics, Vol. 2 pp (Taylor & Francis Group). 57

16 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 13 (2008), Gonzalez Adrian, Gupta Amar και Deshpande Sawan (1998), «Telecornmunications in Mexico», Telεcommunίcatίons Polίcy, Vo\. 22 pp (Elsevier Science). Grimshaw Damian, Beynon Huw, Rubeιγ Jill και Ward Κ e νίn (2002), «The restructuring of career paths in large service sector organίzations : "delayering'', upskilling and polarization», The Socίological Revίew, Vo\. 50 p. 89 (Blackwel\ Synergy). Gutierrez Luis και Berg Sanford (2000), «Te\ecommunications liberalization and regul ato ιγ governance: lessons from Latin America», Te lecommunίca tίons Polίcy, Vol. 24 pp (Elsevier Science). Haggarty Luke, Shirley Μaιγ και Wallsten Scott (2003), «Telecommunications Reform in Ghana» (World Bank). Harper Joel (2002), «The performance of priνa tized firms in the Czech Republic», Journal of Banking and Finance, Vol. 26 pp (Elsevier Science). Heracleous Loizos (2001), «State Ownership, Privatization and Performance in Singapore: Απ Exploratoιγ Study from a Strategic Management P e r s pectiνe», Αsία Pa cίfic Joumal of Management, Vo\. 18 pp (Κluwer Academic Publishers). Holder Stuart (1998), «Regulation and Competition and Privatization - Privatization and Competition: the Evidence from Utility and lnfrastructure Privatization in the UK» (OECD). Hoskisson R.E και Hitt Μ.Α (1990), «Antecedents and performance outcomes of diversification: Α review and critique of theoretical perspectives», Joumal of Managem ent, Vol. 16 pp (Elsevier Science). Hoskisson R.E και Hitt Μ.Α (1990), «Antecedents and performance outcomes of diversification: Α review and critique of theoretical perspectives», Joumal of Management, Vol. 16 pp (Elsevier Science). Hughes Patrick και Phillips Bernard (1999), «Regulatoιγ Reform in the Telecommunications Industιγ in the United States» (OECD). Hulsink Willem και Davies Andrew (1997), «The emergence of national champions ίη global telecommunications», Telematίcs and Informatίcs, Vo\. 14 pp (Elsevier Science). Jha Raghbendra και Majumdar Sumit (1999), «Α matter of connections: OECD telecommunications sector productivity and the role of cellular technology diffusion», Informatίon Economίcs and Polίcy, Vo\. 11pp (Elsevier Science). Knittel Christopher (1997), «Local telephone pricing: competitive forces at work», Utίlίtίes Polίcy, Vol. 6 pp (Elsevier Science). 58 Kole Stacey και Lehn Kenneth (1997), «Deregulation, the Evolution of Corporate Governance Structure and Surviva]», The Ameιican Economίc Revίew, Vol. 87 pp (JSTOR).

17 KON/ NOS KARAMANIS, ΑΝΤΟΝΙΟS GEORGOPOULOS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Ν ο 13 (2008), La Porta Florincio κ α ι Lopez - de - Silenes (1997), «Benefits of Priva tization: Evidence from Mexico» (OECD). Laffont Jean - Jacques και Ν ' Guessan Tchetche (2003), «Telecommunications Reform ίη Cote d' lvoire» (World Bank) Lee C. (2002), «Telecommunications Reforms ίη Malaysia», A nna/s of Publίc & Cooperative Eco 11 omίcs, Yol. 73 pp 521 (Blackwell Publishing). Lee Sangj in κα ι Ypsilantis Dimitris (2002), «Regul atory Reform ίη the Telecommunications Industry ίη Poland» (OECD). Lehn Kenneth (2002), «Corporate govemance ίη the deregulated telecommunications industry: lessons from the airline ίndustry», Telecommunίca tίons Polίcy, Vol. 26 pp (Elsevier Science). Lei Ο.και Hitt Μ. Α (1995), «Strategic restructuring and outsourcing: The effect of mergers and acquisitions and LBOs ο η building firm skills and capabilities», l ournal of Management, Yol. 21pp (Elsevier Science). Li Wei και Xu Lixin Colin (2002), «The lmpact of Privatization and Competition ίη the Telecommunications Sector around the World», Working Paper (Un ίversίty of Virgίnia ). Madden Gary και Savage Scott (2001), «Productivity growth and market structure ίη telecommunications», Econ omίcs of lnnova tίon and New Technology, Yol. 10 pp (Overseas Publishers Association). Madden Gary, Savage Scott και Ng Jason (2003), «Asia - Pacific Telecommunications Liberalization and Productivity Performance», A ustralίan Economics Papers, Yol. 42 p 91 (Blackwell Publishing). Markides C.C (1992b), «The economic characteristics of de-diversifying firms», Britίsh Joumal of Management, Yol. 3 pp (Blackwell Publishing). Martin Stephen κα ι Parker David (1995), «Privatization and Economic Performance throughout the UK Business Cycle», Managerial and D ecίsion Economίcs, Yol. 16 pp , 1995 (John Wiley & Sons Ltd). Megginson William, Nash Robert κα ι Van Randenborgh Matthias (1994), «The Financial and Operating Performance of Newly Privatized Firms: Αη Intern ational Empirical Analysis», The l oumal of Finance, Yol. 49 pp (JSTOR). Μίη Wonki (1999), «Regulatory Reform ίη the Telecommunications lndustry ίη Japan» (OECD). Μίη Wonki κα ι Ypsilantis Dimitris (1999), «Regulatory Reform ίη the Telecommunications Industry ίη the Netherlands» (OECD). Mueller Milton κα ι Lovelock Peter (2000), «The WTO and China's ban ο η foreign investment ίη telecommunication services: a game - theoretic analysis», 59

18 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τε ύχ ο ς 13 (2 00 8), Telecommun ίcat ίons Po lίcy, Yol. 24 pp (Elsevier Science). Nicoletti Giuseppe (2001 ), «Regulation in services: OECD patterns and economic implications» (OECD ). OECD (1995), «Restructuring in Public Telecommunications Operator Employment». OECD (2001), «Restructuring Public Utilities fo r Competition». OECD (2002), «Global Industrial Restructuring». Palmer D., Zhou Χ., Barber Β. Μ κ αι Soysal Υ. (1995), «The friendly and predatory acquisition of large US corporations in the 1960s: The other contested te rr a in», A m e rίcan Soc ίo logical Revίew, Yol. 60 pp (JSTOR). Parker David (1999), «Regulation of privatized public utilities in the UK: perfo rmance and governance», Intematίonal Joumal of Publίc Sector Management, Yol. 12 pp (Emerald Group Publishing Limited). Perl Lewis (1997), «Regulatory restructuring in the United States», Utίlίtίes Po lίcy, Yol. 6 pp (Elsevier Science) Polak Leonard και Κl e in e r Brian (2001 ), «Managing fo r excellence in the telecommunication industry», Management Research News, Yol. 24 pp (Emerald Group Publishing Limited). Prechek Η. (1994), «Economic crisis and the centralization of control over the manageri al process: Corporate restructuring and Neo-Fordist decision-making», Amerίca n Soc ίo logίca l Revίew, Yol. 59 pp (JSTOR). Ramaswamy Kannan και Yon Glinow Mary (2000), «Organizational performance fo llowing changes in ownership: modeling post - privatization outcomes», Stra t egίc Change, Yol. 9 pp (Willey InterScience). Robins J. Α (1993), «Organizations as strategy: restructuring production in the film industry», Stra t egίc Management Joumal, Vol. 14 (Special Issue) pp (Willey InterScience ). Ros Agustin (1999), «Does Ownership or Competition Matter? The Effects of Telecommunications Reform on Network Expansion and Efficiency», Joumal of Regu latoιy Econom ίcs, Yol. 15 pp ( Κluwe r Academic Publishers). Ros Agustin και Bane rjee Aniruddha (2000), «Telecommunications privatization and tari ff rebalancing: evidence from Latin America», Telecommunί catίons Po lίcy, Yol. 24 pp (Elsevier Science). Sacripanti Andrea Michele (1999), «Liberalizing telecommunications in Italy: the role of the regulator», Info - The Joumal of Po lίcy, Regula tίon and Strategy for Telecom munίca t ίons, Yol. 1 pp (Emerald).

19 KON/ NOS KARAMANIS, ANTONIOS GEORGOPOULOS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 13 (2008), Sakai Kentano (2002), «STI Working Papers 2002/4: Global lndustrial Restructuring: Implications for Small Firms» (OECD). Sallai Gyula, Schmideg lvan και Lajtha George (1996), «Telecommunications in Central and Eastern Europe - Similarities, peculiarities and trends of change ίη the countries of transition», Telecon1munίcatίons Polίcy, Vol. 20 pp (Elsevier Science). Samarajiva Rohan (2000), «The role of competition in institutional reform of telecommunications: lessons from Sri Lanka», Telecommunίcatίons Polίcy, Vol. 24 pp (Elsevier Science ). Sato Kyoko και Ypsilantis Dimitris (2000), «Regulatory Reform ίη the Telecommunications Industry ίη Denmark» (OECD). Serra Pablo (1998), «Regulation, Competition and Privatizations Evidence from Utility and Infrastructure Privatisation in Chile» (OECD). Sinha Nikhil (1996), «The political economy of India's telecommunications reforms», Telecommunίcations Polίcy, Vol. 20 pp (Elsevier Science). Spiller Pablo και Cardilli Carlo (1997), «The Frontier of Telecommunications Deregulation: Small Countries Leading the Pack», The Joumal of Economic Perspectίves, Vol. 11pp (JSTOR). Staranczak Genio, Edgardo Sepulveta, Dilworth Peter και Shaikh Shafi (1994), «lndustry structure, productivity and international competitiveness: the case of telecommunications», Informatίon Economίcs and Polίcy, Vol. 6 pp (Elsevier Science ). Stuhmcke Anita (2002), «The rise of the Australian Telecommunications Industry Ombudsman», Telecommunίcations Polίcy, Vol. 26 pp (Elsevier Science). Sueyoski Toshiyuki (1998), «Privatization of nippon telegraph and telephone: Was it a good policy decision?», European Joumal of Operatίonal Research, Vol. 107 pp (Elsevier Science ). Tusubira F.F, Gebreab Frew, Haggarty Luke και Shirley Mary (2002), «Telecommunications Reform in Uganda» (World Bank). Vanyai Judit (1998), «Α new era: the development of telecommunications in Hungary», Technology ίn Socίety, Vol. 20 pp (Elsevier Science). Wallsten Scott (2000), «Απ Econometric Analysis of Telecom Competition, Privatization and Regulation in Africa and Latin America», Joumal of Industrίal Economίcs, Vol. 49 p 1 (Blackwell Publishing). Wallsten Scott (2000), «Telecommunications Privatization in Developing Countries: The Real Effects of Exclusivity Periods» (Stanford Unίversίty). 61

20 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 13 (2008), Wallsten Scott (2002), «Does Sequencing Matter? Regulation and privatization in Telecommunications Reforms» (World Bank). White Lawrence (2000), «US telephone deregul ation: lessons to be learned, mistakes to be avoided», Japan and the World Economy, Yol. 12 pp (Elsevier Science). Wickramasinghe Danture, Hopper Trevor και Rath nasiri Chandana, (2004), «Japanese cost management meets Sri Lankan politics: Disappearance and reappearance of bureaucratic management controls in a privatized utility», Accoιιntίng, Auditing & Accounta bίlίty Journal, Yol. 17 pp (Emerald Group Publishing Limited). Worrell D.L, Davidson Wd.N και Sharma Υ. Μ (1991), «Layoff announcements and stockholder wealth», Academy of Management Journal, Yol. 34 pp (JSTOR). Xavier Patrick (1996), «Monitoring telecommunications deregulation through international benchmarking», Telecommun ίcatίon s Po lίcy, Yol. 20 pp (Elsevier Science). Xavier Patrick και Ypsilantis Dimitris (2000), «Regulatory Reform in the Telecommunica tions Industry in Spain» (OECD). Xavier Patrick και Ypsilantis Dimitris (2001), «Regulatory Reform in the Telecommunications lndustry in Czech Republic» (OECD ). Xu Yan και Pitt Douglas (1999), «Convergence auditing: the context of improved billing se ιvi ce - with reference to experience of British Telecom», Managerial Audί tίng Journal, Yol. 14 pp (Emerald Group Publishing Limited). Yamada Takashi κα ι Ypsil antis Dimitris (2001 ), «Regulatory Reform in the Telecommunications lndustry in lreland» (OECD). Ypsil antis Dimitris (2002), «Regulatory Reform in the Telecommunications Industry - Canada» (OECD ). Ypsilantis Dimitris (2002), «Regulatory Reform in the Telecommunications Industry - United }(jngdom» (OECD). Ypsilantis Dimitris κ α ι Min Wonki (2000), «Regulatory Reform in the Telecommunications lndustry in Korea» (OECD). Ypsil antis Dimitris κα ι Min Wonk.i (2001), «Regulatory Reform in the Telecommunications Industry in ltaly» (OECD ). Zarac E.J κα ι Κraa t z M.S (1993), «Α diametric fo rces model of strategic change: Assessing the antecedents and consequences of restructuring in the higher education industry», Strategic Management Journal, Yol. 14 (Special lssue) pp (Willey InterScience).