ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΡΓΟΥ

Transcript

1 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΡΓΟΥ (Οδηγός εκλαΐκευσης αποτελεσμάτων έργου) «Νέα πρότυπα οικονομικής ανάλυσης της δασικής παραγωγής & πιλοτική εφαρμογή» (ECOAN-YIELD-STANDS, ΚΥΠΕ 3508/190) Συντάκτης: Δρ. Δημήτρης Παλάσκας, Δασολόγος Ωφελούμενος έργου ΑγροΕΤΑΚ Υπεύθυνος Παρακολούθησης: Δρ. Ιωάννης Μελιάδης, τακτικός ερευνητής ΙΔΕ Υλοποίηση έργου: Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης Θεσσαλονίκη, Νοέμβριος 2015

2 Εγχειρίδιο Επιμόρφωσης (Οδηγός εκλαΐκευσης) του έργου: «Νέα πρότυπα οικονομικής ανάλυσης της δασικής παραγωγής και πιλοτική εφαρμογή» (ECOAN-YIELD-STANDS, ΚΥΠΕ 3508/190) Συντάκτης: Δρ. Δημήτρης Παλάσκας, Δασολόγος Ωφελούμενος ΑγροΕΤΑΚ Υπεύθυνος Παρακολούθησης: Δρ. Ιωάννης Μελιάδης, Τακτικός ερευνητής ΙΔΕ Έκδοση: 2.0 Θεσσαλονίκη, Νοέμβριος 2015 Ιστοσελίδα έργου: Το έργο υλοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης Λουτρά Θέρμης - ΤΚ Τηλ , Φαξ Προτεινόμενη βιβλιογραφική αναφορά: Παλάσκας, Δ., Εγχειρίδιο επιμόρφωσης έργου ΑγροΕΤΑΚ Νέα πρότυπα οικονομικής ανάλυσης της δασικής παραγωγής και πιλοτική εφαρμογή (ΚΥΠΕ 3508/190). Έκδοση 2.0. Θεσσαλονίκη, Νοέμβριος Σελ. 52 Η Πράξη Εκπόνηση σχεδίων Ερευνητικών και Τεχνολογικών Αναπτυξιακών έργων Καινοτομίας «ΑγροΕΤΑΚ» υλοποιείται στις Μονάδες του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ και χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού", θεματικός άξονας προτεραιότητας II "Ενίσχυση της Προσαρμοστικότητας του Ανθρώπινου Δυναμικού και των Επιχειρήσεων" (ΕΣΠΑ ) με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3 Εγχειρίδιο Επιμόρφωσης έργου «Νέα πρότυπα οικονομικής ανάλυσης της δασικής παραγωγής και πιλοτική εφαρμογή» Περιεχόμενα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ & ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΔΑΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Προσδιορισμός του συσταδικού τύπου Πρόβλεψη των δυνάμενων να παραχθούν ποσοτήτων κατηγοριών προϊόντων Προεκτίμηση οικονομικών δεδομένων συστάδας Έλεγχος αποκλίσεων - ορθής εκτέλεσης υλοτομικών εργασιών ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Περιορισμοί κατά την υλοτομία & συγκομιδή προϊόντων Οικονομικές συνθήκες & διάθεση προϊόντων Προοπτικές αξιοποίησης βελτιώσεις προτάσεις θεσμικών παρεμβάσεων ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ - ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δελτίο καταγραφής παραγόμενων κατηγοριών προϊόντων Έντυπο μετρήσεων σε δοκιμαστικούς κορμούς Προδιαγραφές Ποιοτικής ταξινόμησης ξυλείας Έντυπο απογραφής Δοκιμαστικών Επιφανειών Πίνακας Παραγωγής & Κατηγοριών Προϊόντων οξυάς Πίνακας Παραγωγής & Κατηγοριών Προϊόντων δρυός Τιμές διάθεσης προϊόντων οξυάς και δρυός Πίνακας Οικονομικής Απόδοσης οξυάς Πίνακας Οικονομικής Απόδοσης δρυός... 33

4 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών έχει δημιουργήσει ευνοϊκές προϋποθέσεις για την εκμετάλλευση των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας, λόγω της έντονης ζήτησης σε καύσιμη ξυλεία και μάλιστα σε ικανοποιητικές, σχετικά, τιμές. Από την άλλη πλευρά, η ζήτηση για τεχνική (χρήσιμη) ξυλεία έχει περιοριστεί σημαντικά, με συνέπεια την υποβάθμιση ποιοτικής ξυλείας μεγάλων διαστάσεων και διάθεσή της είτε σε χαμηλές τιμές, είτε ως καύσιμης. Επιπλέον, στο υφιστάμενο σύστημα εκμετάλλευσης των (δημοσίων) δασών δεν προβλέπεται κανενός είδους οικονομική ανάλυση σχετικά με την πρόβλεψη της οικονομικής απόδοσης των συστάδων, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατος και ο έλεγχος της ορθής εκτέλεσης των εργασιών. Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει το παρόν έργο, το οποίο έχει ως περιοχή έρευνας τον Χολομώντα Χαλκιδικής, που καλύπτεται από υψηλά και πρεμνοφυή δάση δρυός και οξυάς και όπου η δασοπονία αποτελεί σημαντική οικονομική δραστηριότητα, παρ όλο που δεν γίνεται πλήρης εκμετάλλευση των δασών της περιοχής, με αποτέλεσμα να μένουν αναξιοποίητες ευκαιρίες απασχόλησης για τους τοπικούς πληθυσμούς. Σκοπός του έργου είναι η ανάπτυξη νέων εργαλείων οικονομικής ανάλυσης της δασικής παραγωγής και η προετοιμασία μεταφοράς της τεχνογνωσίας στη δασοπονική πράξη σε κεντρικό (σχεδιασμός δασικής πολιτικής) και περιφερειακό επίπεδο (υποστήριξη αποφάσεων στις δασικές εκμεταλλεύσεις) Στόχοι του έργου είναι, μέσω της διάχυσης των αποτελεσμάτων της έρευνας και τη διεξαγωγή επιμορφωτικών σεμιναρίων: 1. ο εκσυγχρονισμός & βελτίωση δύο τομέων εργασίας: (α) εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων (πρόβλεψη παραγόμενων ποσοτήτων των επιμέρους κατηγοριών προϊόντων ξύλου και της οικονομικής απόδοσης των συστάδων), (β) έλεγχος ορθής εκτέλεσης των εργασιών συγκομιδής δασικών προϊόντων 2. η ανάπτυξη εργαλείων οικονομικής αποτίμησης του ξυλώδους κεφαλαίου και πιλοτική εφαρμογή στη δασική πράξη Οι κυριότερες δράσεις παραδοτέα του έργου περιλαμβάνουν: την ενημέρωση των ενδιαφερομένων (δασολόγοι τοπικών Δασαρχείων, μέλη Δασικών Συνεταιρισμών, επιχειρήσεις ξύλου) σχετικά με το έργο και γενικότερα θέματα που σχετίζονται με τη διαχείριση και ορθολογική αξιοποίηση των δασών (ενδιάμεση επιμόρφωση) την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης κατά κατηγορία προϊόντος πανελλαδικά και τοπικά, μέσω αξιοποίησης στατιστικών δεδομένων και Σ ε λ ί δ α 4 52

5 1. ΕΙΣΑΓΩΓΉ καταγραφής πληροφοριών από τις τοπικές Δασικές Υπηρεσίες (δημιουργία Βάσεων Δεδομένων) τη διενέργεια μετρήσεων πεδίου, σε υλοτομίες, για την εκτίμηση των κατηγοριών προϊόντων που μπορούν να παραχθούν δυνητικά από τα δάση δρυός της περιοχής έρευνας την ανάπτυξη μοντέλων αξιοποιώντας βιβλιογραφικά δεδομένα, αρχειακό υλικό και δεδομένα πεδίου την ανάπτυξη εύχρηστων εργαλείων για την εκτίμηση της οικονομικής απόδοσης των συστάδων την πιλοτική εφαρμογή σε μία διαχειριστική κλάση σε δάσος της περιοχής του Χολομώντα και την ετοιμασία σχετικού Οδηγού Εφαρμογής τη συγγραφή δύο ερευνητικών εργασιών (για την επιστημονική κατοχύρωση των αποτελεσμάτων του έργου) την τελική επιμόρφωση των δυνητικά δικαιούχων και τη σύνταξη σχετικού εγχειριδίου επιμόρφωσης εκλαΐκευσης των αποτελεσμάτων του έργου Τα στοιχεία καινοτομίας του έργου είναι τα παρακάτω: Η ανάπτυξη και παρουσίαση Πινάκων Κατηγοριών Προϊόντων, και των σχετικών εξισώσεων, σε επίπεδο συσταδικού τύπου (οι υφιστάμενες μέχρι σήμερα εξισώσεις και πίνακες έχουν ως μεταβλητή πρόβλεψης τη στηθιαία διάμετρο του δένδρου) Η δημιουργία Πινάκων Οικονομικής Απόδοσης, για ολόκληρο τον κύκλο παραγωγής της συστάδας, στα πρότυπα των κλασικών, στη δασολογική επιστήμη, Πινάκων Παραγωγής (για πρώτη φορά για είδη πλατυφύλλων για τα ελληνικά δεδομένα τουλάχιστον) Η ανάπτυξη ειδικής εφαρμογής για την εύχρηστη αξιοποίηση των παραπάνω προτύπων και με δυνατότητα τροποποίησης κρίσιμων οικονομικών παραμέτρων (π.χ. τιμές προϊόντων, επιτόκιο) Η πιλοτική εφαρμογή των προτύπων στα πραγματικά δεδομένα μίας διαχειριστικής κλάσης της περιοχής έρευνας Η έμφαση στους τρόπους πρακτικής αξιοποίησης των αποτελεσμάτων του έργου και ενσωμάτωσής αυτών στην παραγωγική διαδικασία Το τελευταίο στοιχείο αντανακλά, επίσης, και τη φιλοσοφία των έργων της πράξης ΑγροΕΤΑΚ, αφού αυτά σχεδιάστηκαν με σαφή προσανατολισμό τον εκσυγχρονισμό και βελτίωση παραγωγικών διαδικασιών του πρωτογενούς τομέα, και εν προκειμένω, μέσω της ενσωμάτωσης αυτών στη δασική πράξη και με ιδιαίτερη στόχευση στην επιμόρφωση της Παραγωγικής Βάσης (δασικοί υπάλληλοι, ιδιώτες δασολόγοι δασοπόνοι, δασεργάτες, επιχειρήσεις ξύλου κλπ). Κατά συνέπεια, το υπ όψη έργο συνδυάζει την περαιτέρω αξιοποίηση υφιστάμενου ερευνητικού έργου και αρχειακού υλικού πρωτογενών στοιχείων του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης (Εργαστήριο Δασικής Διαχειριστικής και Οικονομικής) στον τομέα των βοηθητικών προτύπων, με την αναγκαία επιπλέον βασική έρευνα για την εξυπηρέτηση των στόχων που προαναφέρθηκαν. Σ ε λ ί δ α 5 52

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΉ Στη συνέχεια του παρόντος Εγχειριδίου αναφέρονται επιγραμματικά οι Μέθοδοι και τα ερευνητικά αποτελέσματα του έργου (Κεφ. 2), ενώ ακολούθως δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στους τρόπους εφαρμογής και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων στη δασική πράξη (Κεφ.3). Σε ξεχωριστό κεφάλαιο παρατίθενται ορισμένες ειδικές περιπτώσεις (που σχετίζονται με περιβαλλοντικούς ή άλλους περιορισμούς), καθώς και προτάσεις για περαιτέρω έρευνα στο αντικείμενο του έργου (Κεφ. 4). Το εγχειρίδιο ολοκληρώνεται με τις Ευχαριστίες σε όσους συνέβαλαν με οποιονδήποτε τρόπο για την υλοποίηση του έργου (χρηματοδοτικό μέσο, παραχώρηση στοιχείων, λήψη μετρήσεων πεδίου), καθώς επίσης και με τις αναγκαίες, για την επιστημονική κατοχύρωση και δεοντολογία, βιβλιογραφικές και άλλες αναφορές (Κεφ. 6). Στο Παράρτημα του Εγχειριδίου παρατίθεται χρήσιμο υλικό σχετικό με το αντικείμενο του έργου (Έντυπα, Πίνακες, νομοθεσία) συγκεντρωμένο και ταξινομημένο με λειτουργικό τρόπο για την εξυπηρέτηση των αναγκών του παρόντος τεύχους. Δάσος δρυός σε αναγωγή στο Παν/κό Δάσος Ταξιάρχη (φωτογραφία του συγγραφέα) Σ ε λ ί δ α 6 52

7 2.ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Ό πως αναφέρθηκε, φιλοσοφία του έργου ήταν ο συνδυασμός αξιοποίησης διαθέσιμου υλικού απογραφών δασικών οικοσυστημάτων, δημοσιευμένων βοηθητικών προτύπων και διεξαγωγής νέων μετρήσεων πεδίου. Τέτοιου είδους κατάλληλο υλικό (πρωτογενείς μετρήσεις και επεξεργασμένα στοιχεία σε επίπεδο δοκιμαστικής επιφάνειας και δοκιμαστικού κορμού) υπήρχε διαθέσιμο και παραχωρήθηκε ευγενικά από το Εργαστήριο Δασικής Διαχειριστικής και Οικονομικής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης για τρία δάση / δασικά συμπλέγματα στην περιοχή του όρους Χολομώντας Χαλκιδικής (Εικ. 1): Σύμπλεγμα Δημοσίων Δασών Αρναίας, περιοχής αρμοδιότητας Δασαρχείου Αρναίας Δημόσιο Δάσος Παλαιοκάστρου, περιοχής αρμοδιότητας Δασαρχείου Πολυγύρου Πανεπιστημιακό Δάσος Ταξιάρχη Βραστάμων, διαχειριζόμενο από την ομώνυμη Διοίκηση Δάσους (Δασαρχείο Ταξιάρχη) Λαμβάνοντας υπ όψιν και πρακτικούς λόγους (εγγύτητα στην ερευνητική μονάδα υλοποίησης του Εικόνα 1: Δάση και δασικά συμπλέγματα στην ευρύτερη περιοχή του όρους Χολομώντας Χαλκιδικής (περιοχή έρευνας) έργου) αποφασίστηκε η έρευνα να καλύψει τα δύο κυρίαρχα δασοπονικά είδη της εν λόγω περιοχής, τη δρυ και την οξυά, είδη που έχουν ιδιαίτερη οικονομική και οικολογική σημασία, όχι μόνο για τη συγκεκριμένη περιοχή, αλλά και για το σύνολο της χώρας. Επιπλέον, τα εν λόγω δασικά είδη αποδείχθηκε ότι παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναφορικά με τα περιθώρια βελτίωσης στον τομέα της αξιοποίησης των προϊόντων ξύλου και συγκριτικά με τα περισσότερο μελετημένα είδη ψυχρόβιων κωνοφόρων (ερυθρελάτη, μαύρη και δασική πεύκη) των παραγωγικών δασικών συμπλεγμάτων της χώρας μας. Οι δασικές υπηρεσίες της περιοχής έρευνας εφαρμόζουν και τα τρία συστήματα εκμετάλλευσης των δημοσίων δασών, τα οποία είναι τα εξής: Σ ε λ ί δ α 7 52

8 2. ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Εκμετάλλευση δι αυτεπιστασίας (ΚΕΔ Κρατική Εκμετάλλευση Δασών). Το σύστημα αυτό εφαρμόζεται κυρίως από το Δασαρχείο Πολυγύρου και σποραδικά από το Δασαρχείο Αρναίας, χαρακτηρίζεται δε από την αναγκαιότητα της εξασφάλισης των σχετικών πιστώσεων Παραχώρηση της εκμετάλλευσης σε Αγροτικούς Δασικούς Συνεταιρισμού (π.δ. 126/86). Το σύστημα αυτό εφαρμόζεται από το Δασαρχείο Αρναίας και τη Διοίκηση Δάσους Ταξιάρχη Μίσθωση του λήμματος. Πρόκειται για σύστημα που εφαρμόζεται κυρίως από το Δασαρχείο Αρναίας Χαρακτηριστικό της εν λόγω περιοχής μελέτης όπως και άλλων περιοχών αποτελεί το γεγονός της δέσμευσης σημαντικών ποσοτήτων λήμματος για την κάλυψη ατομικών αναγκών και ιδίως για την κάλυψη αναγκών των ευπαθών κοινωνικών ομάδων (διάθεση με χαμηλό τίμημα), ενώ ταυτόχρονα παρατηρείται η μερική μόνο εκμετάλλευση του παραγωγικού δυναμικού των δασικών οικοσυστημάτων, είτε λόγω λήξης των διαχειριστικών μελετών, είτε λόγω έλλειψης πιστώσεων, ή εξ αιτίας άλλων λόγων (π.χ. υπο-στελέχωση Δασικών Υπηρεσιών). Επίσης, στην περιοχή του Χολομώντα δεν επιτρέπεται σήμερα η χρήση μηχανημάτων για την μετατόπιση των δασικών προϊόντων, που σημαίνει ότι χρησιμοποιούνται μόνο ζώα φόρτου. Από καθαρά μεθοδολογικής άποψης, η βασική ιδέα ήταν η χρησιμοποίηση υφιστάμενων (δημοσιευμένων) βοηθητικών προτύπων και εξισώσεων και στη συνέχεια, με τη βοήθεια της στατιστικής επεξεργασίας των απογραφικών δεδομένων και πρωτογενών μετρήσεων στο πεδίο, την ανάπτυξη νέων εξισώσεων πρόβλεψης της ποσότητας των επιμέρους κατηγοριών προϊόντων, αρχικά από κάθε κορμοτεμάχιο και έπειτα από κάθε συσταδικό τύπο (δηλ. από ομοιογενείς συστάδες από άποψη δασικού είδους, ποιότητας τόπου, επιπέδου πυκνότητας και κλάσης ηλικίας). Έτσι, γνωρίζοντας την ποιοτική διάρθρωση της δασικής παραγωγής σε επιμέρους κατηγορίες προϊόντων (στρογγύλη ξυλεία ή αλλιώς βουβά, στρογγύλια, σχίζες, ξυλεία θρυμματισμού, καυσόξυλα) και χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες τιμές προϊόντων και οικονομικά μαθηματικά, είναι δυνατόν να συνταχθούν Πίνακες Οικονομικής Απόδοσης για ολόκληρο τον κύκλο παραγωγής μιας συστάδας ή ακόμα και για το σύνολο της κανονικής διαχειριστικής κλάσης. Επισημαίνεται ότι η οικονομική απόδοση μπορεί να εκφραστεί με διάφορους τρόπους, όπως π.χ. η ακαθάριστη αξία παραγωγής (τιμές διάθεσης στο δασόδρομο), η ακαθάριστη πρόσοδος (εφαρμόζοντας τιμές πρέμνου, δηλ. τιμών απηλλαγμένων των εξόδων υλοτομίας και μετατόπισης) και η καθαρή πρόσοδος (εφ όσον αφαιρεθούν επιπλέον τα διοικητικά έξοδα και τα έξοδα απασχόλησης του εδαφικού κεφαλαίου). Για τις ανάγκες του παρόντος έργου χρησιμοποιήθηκαν οι Πίνακες Παραγωγής δρυός και οξυάς, όπως αυτοί περιλαμβάνονται στο Διαχειριστικό Σχέδιο του Πανεπιστημιακού Δάσους Ταξιάρχη Βρασταμών της τρέχουσας περιόδου ( ). Πίνακες Παραγωγής για την οξυά έχουν δημοσιευθεί για την περιοχή της Αρναίας και για το σύμπλεγμα Άνω Βροντού Σερρών. Για την περίπτωση της δρυός, η επιστημονική κατοχύρωση των Πινάκων Παραγωγής είναι υπό δημοσίευση (στο τεύχος των Γεωτεχνικών Επιστημονικών Θεμάτων), ενώ ανάλογη έρευνα έχει πραγματοποιηθεί και για άλλα δασοπονικά είδη της χώρας μας (δασική πεύκη και Σ ε λ ί δ α 8 52

9 2. ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ερυθρελάτη Ελατιάς, Μ. πεύκη Ταϋγέτου). Οι πλέον γνωστοί Πίνακες Παραγωγής είναι εκείνοι των πρεμνοφυών δασών δρυός, οξυάς και Καστανιάς του Κοσσενάκη (1939). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι προϋπόθεση της κατάρτισης ενός Πίνακα Παραγωγής (δηλ. του πινακοποιημένου αποτελέσματος μαθηματικών εξισώσεων υπολογισμού διάφορων δασο-αποδοτικών μεγεθών) είναι η εύρεση της θεμελιώδους σχέσης ταξινόμησης Ηο = f(si, A), όπου Ηο είναι το ανώτερο ύψος, SI ο δείκτης ποιότητας τόπου (το ύψος του δένδρου σε συγκεκριμένη ηλικία αναφοράς) και Α η στηθιαία ηλικία. Με άλλα λόγια, του Πίνακα Παραγωγής προηγείται η ανάπτυξη ενός συστήματος σταθμοδεικτικών καμπυλών (SIS Site Index System), δηλ. ενός συστήματος καμπυλών του (ανώτερου) ύψους των δένδρων συναρτήσει της ηλικίας μιας συστάδας, το οποίο χρησιμεύει για την κατάταξη της συστάδας σε συγκεκριμένη Ποιότητα Τόπου. Στο αντικείμενο αυτό έχουν γίνει πολυάριθμες έρευνες και απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή για τον τρόπο αξιοποίησης των αποτελεσμάτων. Η χρησιμοποίηση ακατάλληλου SIS μπορεί να σημαίνει και περιορισμένης αξιοπιστίας αποτελέσματα. Ποια όμως είναι η χρησιμότητα των Πινάκων Παραγωγής; Τα εν λόγω κλασικά δασοαποδοτικά πρότυπα χρησιμεύουν: Στην πρόβλεψη της μελλοντικής εξέλιξης των συστάδων Στην εκτίμηση της μελλοντικής απόδοσης και της παραγωγικότητας των συστάδων Στον προσδιορισμό του κανονικού (επιδιωκόμενου) ξυλαποθέματος Στην απογραφή των συστάδων και εκτίμηση της τρέχουσας προσαύξησης, του πραγματικού ξυλαποθέματος και άλλων χαρακτηριστικών μεγεθών των συστάδων Στην εκτίμηση των καρπώσεων και την πρόβλεψη του λήμματος Στο σχεδιασμό της αειφορίας των δασών Ενώ όμως οι Πίνακες Παραγωγής μας παρέχουν ιδιαίτερα χρήσιμες πληροφορίες για την εξέλιξη μεγεθών όπως το ξυλαπόθεμα και ο όγκος των αραιώσεων, δεν μας παρέχουν πληροφορίες για την ποιοτική διάρθρωση, και κατ επέκταση την οικονομική αξία του ξυλαποθέματος ή/και του όγκου των αραιώσεων. Για το σκοπό αυτό απαιτούνται εξισώσεις πρόβλεψης της ποσότητας ή της αναλογίας όγκου των επιμέρους κατηγοριών προϊόντων, εξισώσεις οι οποίες χρησιμοποιούν ως μεταβλητή πρόβλεψης (ανεξάρτητη μεταβλητή) τη στηθιαία διάμετρο του δένδρου. Τέτοιες εξισώσεις δημοσιεύθηκαν για την οξυά το 1983 από τους Κατενίδη και Ευθυμίου, με βάση τη στατιστική ανάλυση σε υλοτομίες που έγιναν σε 494 κορμούς σε διάφορα συμπλέγματα της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής της Αρναίας (75 δένδρα). Οι εξισώσεις αυτές (Πίν. 1) εφαρμόστηκαν στα απογραφικά δεδομένα ΔΕ του συμπλέγματος Αρναίας και έτσι εκτιμήθηκαν οι αναλογίες όγκου των επιμέρους προϊόντων για κάθε ΔΕ. Στη συνέχεια, με στατιστική επεξεργασία του απογραφικού υλικού και των ποσοτήτων, που εκτιμήθηκαν για κάθε κατηγορία προϊόντος, αναπτύχθηκαν νέες εξισώσεις (Πίν. 2) με ανεξάρτητη μεταβλητή πλέον τη μέση διάμετρο κάθε συστάδας (dm), οι οποίες μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν Σ ε λ ί δ α 9 52

10 2. ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ απευθείας στον οικείο Πίνακα Παραγωγής για την εκτίμηση της διάρθρωσης τόσο του ξυλαποθέματος, όσο και του όγκου των αραιώσεων, στις επιμέρους κατηγορίες προϊόντων (οι κατηγορίες του Πίν. 1). Πίνακας 1: Εξισώσεις Κατηγοριών Προϊόντων οξυάς (Κατενίδης και Ευθυμίου 1983) α/α Κατηγορία ξύλου Εξίσωση R 2 SD% F0,01 1 Στρογγύλη ξυλεία Y=0, , X+0,001034X 2 0,96 23, Στρογγύλια Α Y=-0, ,017907X-0,000229X 2 0,60 43, Στρογγύλια Β Y=-0, ,014983X-0,000200X 2 0,55 20, Σχίζες Y=0, ,004808X+0,000183X 2 0,54 103, Ξύλο θρυμματισμού Y=0, ,003947X+0,000140X 2 0,96 16, Καυσόξυλο Y=-0, ,000437X+0,000106X 2 0,91 30, Κλαδόξυλο Y=0, ,026569X+0,000547X 2 0,98 13, ΣΥΝΟΛΟ Y=0, ,036232X+0,001582X 2 0,99 3, Πίνακας 2: Εξισώσεις Κατηγοριών Προϊόντων οξυάς με βάση τη μέση διάμετρο (dm) των συστάδων α/α Προϊόν Εξίσωση Κλαδόξυλο (KL) Στρογγύλη (Strg) Στρογγύλια Α ποιότητας (StrA) Στρογγύλια Β ποιότητας (StrB) 5 Σχίζες (Sxi) 6 Ξυλεία θρυμματισμού (Thri) 7 Καυσόξυλα (Κ) Y = a+b*ln(x)^2+c/x Y = a+b/x+c*ln(x)/x^2 (x>10) Y = exp(a+b/x+c*ln(x)) Y = exp(a+b/x+c*ln(x)) Y = exp(a+b/x+c*ln(x)) Y = a+b*ln(x)+c*ln(x)/x Y = a+b/x+c*ln(x)/x^2 Συντελ. εξίσωσης a=-1,791 b=0,1017 c=24,408 a=0,9559 b=-29,069 c=85,426 a=24,641 b=-154,96 c=-6,45 a=19,56 b=-104,75 c=-5,23 a=5,909 b=-89,691 c=-1,663 a=-0,715 b=0,1547 c=2,5014 a=0,1484 b=-4,6594 c=26,998 R 2 92,9% Τιμή F 7131 (p=0,0) 81,4% 2352,6 (p=0,0) 48,0% 35,3% 500,3 (p=0,0) 297,3 (p=0,0) 80,2% 2136,9 (p=0,0) 98,5% (p=0,0) 79,6% 2134,3 (p=0,0) Παρατηρήσεις* Υ=αναλογία όγκου KL στο κορμόξυλο, x=dm (N=1096) Υ=αναλογία όγκου Strg στο συνολικό όγκο, x=dm (N=1076) Υ=αναλογία όγκου StrA στο συνολικό όγκο, x=dm (N=1088) Υ=αναλογία όγκου StrB στο συνολικό όγκο, x=dm (N=1094) Υ=αναλογία όγκου Sxi στο συνολικό όγκο, x=dm (N=1056) Υ=αναλογία όγκου Thri στο συνολικό όγκο, x=dm (N=1056) Υ=αναλογία όγκου K στο συνολικό όγκο, x=dm (N=1096) Για την περίπτωση της δρυός πραγματοποιήθηκαν πρωτογενείς μετρήσεις σε πραγματικές υλοτομίες, με θεωρητική εκτίμηση / ταξινόμηση κάθε κορμοτεμαχίου σε κατηγορίες προϊόντων (Εικ.2). Καθώς από τη δρυ δεν παράγεται, σε γενικές γραμμές, ξυλεία θρυμματισμού, η θεωρητική ποιοτική ταξινόμηση στο πεδίο έγινε σε 5 κατηγορίες (βουβά Α και Β ποιότητας, στρογγύλια Α και Β ποιότητας και καυσόξυλα). Ως κρίσιμη διάμετρος για τα βουβά τέθηκε εκείνη των 25 εκ., ενώ για τα στρογγύλια τα 15 εκ., ενώ ως ελάχιστο μήκος για τα βουβά τέθηκαν τα 2 μ. Στις μετρήσεις πεδίου (Εικ. 3) συμπληρώνονταν ειδικό έντυπο για κάθε υλοτομημένο κορμό (βλ. Σ ε λ ί δ α 10 52

11 2. ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Παράρτημα), όπου καταγράφονταν, πέραν ορισμένων περιγραφικών πληροφοριών, το μήκος και η διάμετρος στο μέσο κάθε κορμοτεμαχίου. Επίσης, φωτογραφίζονταν η τομή στο πρέμνο (Εικ. 4) για την εκτίμηση της (πρεμνικής) ηλικίας του δένδρου στο γραφείο. Συνολικά μετρήθηκαν 99 ΔΚ, η στηθιαία διάμετρος των οποίων κυμάνθηκε από cm (μέσος όρος = 22,5 cm με τυπικό σφάλμα = 0,51). Στο Σχ.1 φαίνεται το γράφημα του ποσοστού συμμετοχής του όγκου κάθε κατηγορίας προϊόντων στον όγκο του κορμόξυλου για κάθε κλάση διαμέτρου. Στη συνέχεια, υπολογίσθηκαν οι ατομικές εξισώσεις κατηγοριών προϊόντων (σε επίπεδο κορμού) 1, οι οποίες έπειτα εφαρμόστηκαν στο επεξεργασμένο απογραφικό υλικό ΔΕ του Πανεπιστημιακού Δάσους Ταξιάρχη, για την εκτίμηση νέων εξισώσεων των αναλογιών όγκου συναρτήσει πια της μέσης διαμέτρου κάθε συστάδας (dm), με ανάλογο σκεπτικό με εκείνο που προαναφέρθηκε για την οξυά, Οι εξισώσεις αυτές (Πίν. 3) εφαρμόστηκαν εν τέλει στον οικείο Πίνακα Παραγωγής. Στο Παράρτημα παρατίθενται οι Πίνακες Κατηγοριών Προϊόντων για συστάδες Εικόνα 2: Θέσεις μετρήσεων σε δοκιμαστικούς κορμούς (υλοτομίες) στις συστάδες 3β και 12 του Δημοσίου Δάσους Παλαιοκάστρου και του Παν/κού Δάσους Ταξιάρχη αντίστοιχα Σχήμα 1: Γράφημα των αναλογιών όγκου κάθε κατηγορίας προϊόντος στον όγκο του κορμόξυλου, για κάθε κλάση διαμέτρου (δρυς) Επεξηγήσεις: Τ1=βουβά (στρογγύλη), Τ2=στρογγύλια, Α,Β ποιοτικές κατηγορίες, Κ=καυσόξυλο μέτριας πυκνότητας (p=0,7) για την οξυά και τη δρυ. Οι Πίνακες αυτοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ανεξάρτητα από τους Πίνακες Οικονομικής Απόδοσης, που παρουσιάζονται στη συνέχεια. 1 Προτιμήθηκε η προσαρμογή εξισώσεων του όγκου των επιμέρους κατηγοριών προϊόντων στον όγκο της ανώτερης ιεραρχικά κατηγορίας, έναντι της στηθιαίας διαμέτρου του δένδρου (καλύτερη προσαρμογή). Για παράδειγμα, ο όγκος της στρογγύλης ξυλείας (VT1) εκτιμήθηκε ως συνάρτηση του όγκου του κορμόξυλου Σ ε λ ί δ α 11 52

12 2. ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Εικόνα 4: Μετρήσεις σε κορμοτεμάχια υλοτομημένων κορμών δρυός (Ιούνιος 2015) Εικόνα 3: Φωτογραφία του κομμένου πρέμνου για την εκτίμηση της ηλικίας στο γραφείο. Διακρίνεται το έντονο εγκάρδιο Πίνακας 3: Εξισώσεις Κατηγοριών Προϊόντων με βάση τη μέση διάμετρο (dm) των συστάδων α/α Προϊόν Εξίσωση Tεχνική ξυλεία (T) Στρογγύλη (Τ1) Στρογγύλη Α ποιότητας (Τ1Α) Στρογγύλια Α ποιότ. (Τ2Α) Κλαδόξυλο (ΚΛ) Y = x^a*exp(b-c*x) Y = x/(a+b*x+c*sqr(x)) Y = a+b*x^2*ln(x) Y = x^a*exp(b-c*x) Y = a+b/ln(x)+c*ln(x)/x^2 Συντελ. εξίσωσης a=4,897 b=-11,57 c=0,184 a= 2,375 b= 0,107 a=0,819 b=-2,657 a=6,446 b=-14,81 c=0,285 a=2,398 b=-8,380 c=76,00 R 2 Τιμή F Παρατηρήσεις 88,1% 56,6% 38,7% 83,9% 90,4% 419,5 (p=0,0) 59,4 (p=0,0) 58,6 (p=0,0) 294,3 (p=0) 528,6 (p=0,0) Υ=αναλογία όγκου Τ στο κορμόξυλο, x=dm (N=116) Υ=αναλογία όγκου T1 στην Τ, x=dm (N=94) Υ=αναλογία όγκου T1A στην Τ1, x=dm (N=95) Υ=αναλογία όγκου T2A στην Τ1, x=dm (N=116) Υ= αναλογία κλαδόξυλου στο κορμόξυλο, x=dm (Ν=115) Για το μετασχηματισμό των Πινάκων Κατηγοριών Προϊόντων (ΠΚΠ) σε Πίνακες Οικονομικής Απόδοσης (ΠΟΑ) απαιτείται η χρήση κατάλληλων τιμών των προϊόντων σε ευρώ / m 3. Στον Πίν. 4 φαίνονται οι μέσες τιμές διάθεσης στις δημοπρασίες της ΚΕΔ πανελλαδικά και από τους ΑΔΣ της περιοχής έρευνας της τελευταίας 5ετίας και 10ετίας για τα δύο δασοπονικά είδη (δρυός και οξυάς) σε σταθερές τιμές έτους Εάν εφαρμοσθούν οι τιμές αυτές (τιμές διάθεσης στο δασόδρομο) στους ΠΚΠ, τότε οι παραγόμενοι ΠΟΑ αναφέρονται στην Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής. Εάν όμως από τις τιμές αυτές αφαιρεθεί το κόστος συγκομιδής και μετατόπισης, τότε οι αντίστοιχοι ΠΟΑ θα δίνουν την Ακαθάριστη Δασική Πρόσοδο, η οποία διαφέρει από την Καθαρή Δασική Πρόσοδο ως προς τα διοικητικά έξοδα, το κόστος απασχόλησης του εδαφικού κεφαλαίου και τη δαπάνη αναδάσωσης, εάν υπάρχει. Στο Παράρτημα παρατίθενται οι ΠΟΑ Ακαθάριστης Αξίας Παραγωγής για συστάδες μέτριας πυκνότητας (p=0,7) για τα μελετώμενα δασικά είδη δρυός και οξυάς. Σ ε λ ί δ α 12 52

13 2. ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Πίνακας 4: Μέσες τιμές διάθεσης των προϊόντων οξυάς και δρυός της τελευταίας δεκαετίας. Σταθερές τιμές 2014 σε ευρώ/m 3 Είδος Οξυά Δρυς Σύστημα εκμετάλ. ΚΕΔ ΠΔ 126/86 ΚΕΔ ΠΔ 126/86 Προϊόν Περίοδος Περίοδος Μέση Ποσότ. Ποσότ. (m 3 τιμή Αξία ( ) ) ( /m 3 (m ) 3 ) Αξία ( ) Μέση τιμή ( /m 3 ) Στρογγύλη , ,29 Στρογγύλια Α , ,83 Στρογγύλια Β , ,57 Σχίζες , ,87 Θρυμματισμού , ,99 Καυσόξυλο , ,05 Βουβά , ,04 (στρογγύλη) Στρογγύλια , ,74 Καυσόξυλα , ,79 Στρογγύλη Α , ,41 Στρογγύλη Β ,57 Στρογγύλια Α , ,26 Στρογγύλια Β , ,29 Σχίζες Α ,86 Σχίζες Β ,22 Καυσόξυλα , ,21 Βουβά , ,17 (στρογγύλη) Στρογγύλια 350,6 4,6 76, ,64 Καυσόξυλα , ,33 Τα οικονομικά μεγέθη των εν λόγω προτύπων επιλέχθηκε να βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία με τα μεγέθη των κλασικών Πινάκων Παραγωγής και είναι τα παρακάτω (όλα τα μεγέθη σε ευρώ/ha): Η αξία του ξυλαποθέματος (EV) η αξία των ενδιάμεσων καρπώσεων (EVdf) η σωρευτική αξία των ενδιάμεσων καρπώσεων (EΣVdft=EVdft-5+ΕΣVdft-5), η συνολική οικονομική απόδοση (EΣΙv=EV+EV/2+EΣVdf) η περιοδική (της 10ετίας) οικονομική απόδοση [EIvt=(EΣΙvt-ΕΣΙvt-10)/10] ο ρυθμός μεταβολής αυτής (RIvt=EIvt/EΣΙvt-10), και η μέση οικονομική απόδοση (EΣΙv/T) Η αξία συστάδας ηλικίας t υπολογιζόμενη στην ηλικία αυτή με περίτροπο χρόνο u εκτιμάται με βάση τον τύπο: PVt=(Au+ΕΣVdfu)/1,0p u-t -ΕΣVdft όπου Au η αξία των τελικών καρπώσεων ταυτιζόμενη με την αξία του ξυλαποθέματος στον περίτροπο χρόνο (Au=EVt) και p το επιτόκιο προεξόφλησης Για την παρουσίαση των ΠΟΑ και για τις ανάγκες του παρόντος εγχειριδίου, επιλέχθηκε η Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής τόσο για λόγους απλοποίησης των υπολογισμών, όσο και επειδή σε αυτή περιλαμβάνεται το κόστος παραγωγής Σ ε λ ί δ α 13 52

14 2. ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ (υλοτομία και μετατόπιση), το οποίο όμως αποτελεί πηγή εισοδήματος για τους Δασικούς Συνεταιρισμούς. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι ΠΟΑ βασίζονται εξ ορισμού στο πρότυπο του κανονικού δάσους και ως εκ τούτου δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν απευθείας για την πρόβλεψη των παραγόμενων ποσοτήτων σε πραγματικές συνθήκες, παρά μόνο εάν στο δάσος, ή ακριβέστερα στη μελετώμενη διαχειριστική κλάση, έχει αποκατασταθεί η κανονικότητα του ξυλαποθέματος. Εν τούτοις, οι ΠΟΑ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρόβλεψη των οικονομικών μεγεθών στον κύκλο παραγωγής μιας συστάδας ή μιας κανονικής διαχειριστικής κλάσης ανάλογα με το εάν στους υπολογισμούς των παραπάνω οικονομικών μεγεθών ενσωματώνεται το προεξοφλητικό επιτόκιο ή όχι. Στην πρώτη περίπτωση, με τη χρήση του κατάλληλου προεξοφλητικού επιτοκίου (σήμερα αυτό καθορίζεται στο 3,5%), η διάσταση του χρόνου αναφέρεται στην ηλικία μίας συστάδας συγκεκριμένης Ποιότητας Τόπου και επιπέδου πυκνότητας, όταν η συστάδα μελετάται στο σύνολο του κύκλου παραγωγής. Στη δεύτερη περίπτωση, εάν δηλ. δεν χρησιμοποιηθεί το κατάλληλο προεξοφλητικό επιτόκιο, ή τεθεί τιμή p=0,0%, τότε ο αντίστοιχος ΠΟΑ απεικονίζει τα οικονομικά μεγέθη μιας κανονικής διαχειριστικής κλάσης έκτασης ίσης με τον περίτροπο χρόνο (F=u), όπου, σύμφωνα με τη θεωρία του κανονικού δάσους, εκπροσωπούνται ταυτόχρονα με ίση έκταση (1 ha) όλες οι κλάσεις ηλικίας. Τότε η διάσταση του χρόνου στον οικείο ΠΟΑ δεν εκφράζει την ηλικία Τ, αλλά τον περίτροπο χρόνο u. Για την καλύτερη κατανόηση της διαφοροποίησης αυτής παρατίθενται τα παρακάτω σχήματα: Σχήμα 2: Μέση απόδοση και τρέχουσα (περιοδική) απόδοση 10ετίας συστάδας (p=3,5%) (αριστερά) και κανονικής διαχειριστικής κλάσης (δεξιά) συναρτήσει της ηλικίας και του περίτροπου χρόνου αντίστοιχα. Δρυς, 3 η Π.Τ., p=0,7, προεξοφλ. επιτόκιο 3,5%. Μέσες τιμές 10ετίας ΚΕΔ (σταθερές τιμές 2014) Στο αριστερό γράφημα (περίπτωση συστάδας) του Σχ.2, οι δύο καμπύλες αποκλίνουν με την πάροδο του χρόνου (όσο μεγαλώνει η ηλικία της συστάδας), λόγω της επίδρασης του χρησιμοποιούμενου προεξοφλητικού επιτοκίου, το οποίο για τη μεν μέση απόδοση επιδρά αυξητικά μέσω του ανατοκισμού, για τη δε τρέχουσα (10ετίας) απόδοση επιδρά επιβραδυντικά στον ρυθμό μεταβολής της οικονομικής απόδοσης, ο οποίος είναι σταθερά μικρότερος του εν λόγω επιτοκίου. Το σχήμα δεξιά μας δίνει την οικονομική απόδοση (πάντα σε όρους Ακαθάριστης Αξίας Παραγωγής) για μία κανονική διαχειριστική κλάση συναρτήσει του περίτροπου χρόνου και ανεξαρτήτως του προεξοφλητικού επιτοκίου, αφού το σχήμα «φωτογραφίζει» συγκεκριμένες χρονικές στιγμές. Το σημείο τομής των δύο καμπυλών (περίπου στα 70 έτη) Σ ε λ ί δ α 14 52

15 2. ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ υποδεικνύει αποφάσεις σχετικά με τον καθορισμό του περίτροπου χρόνου, εάν έχει τεθεί ως στόχος η μεγιστοποίηση της Ακαθάριστης Αξίας Παραγωγής. Σχήμα 3: Η επίδραση της Ποιότητας Τόπου (αριστερά) και του επιπέδου πυκνότητας (δεξιά) στον καθορισμό του περίτροπου χρόνου μέσω της σύγκρισης της μέσης και τρέχουσας (10ετίας) οικονομικής απόδοσης (σε όρους Ακαθάριστης Αξίας Παραγωγής) σε κανονική διαχειριστική κλάση οξυάς. Μέσες τιμές 10ετίας ΚΕΔ (σταθ. τιμές 2014) Ομοίως, στο Σχ.3 φαίνεται η επίδραση της Ποιότητας Τόπου (για δεδομένο επίπεδο πυκνότητας) και του επιπέδου πυκνότητας (για δεδομένη Π.Τ.) στην εκλογή περίτροπου χρόνου σε κανονική διαχειριστική κλάση οξυάς, με κριτήριο τη μεγιστοποίηση της οικονομικής απόδοσης σε όρους Ακαθάριστης Αξίας Παραγωγής. Από το δεξί γράφημα παρατηρούμε ότι στις αραιότερες συστάδες επιτυγχάνεται νωρίτερα το σημείο τομής των δύο καμπυλών (της μέσης και της τρέχουσας απόδοσης 10ετίας), το δε χρονικό σημείο αυτό μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 40 έτη για τη διαχειριστική κλάση 1 ης Π.Τ. και επιπέδου πυκνότητας p=0,5. Το γεγονός αυτό ερμηνεύεται από την ευνοϊκή επίδραση των αραιότερων συστάδων στην κατά πάχος αύξηση των δένδρων, και κατά συνέπεια στη γρηγορότερη επίτευξη επιθυμητών διαστάσεων τεχνικής ξυλείας. Τα παραπάνω αποτελέσματα, τα οποία παρουσιάστηκαν κατά το δυνατόν συνοπτικά στο παρόν Κεφάλαιο, αποτελούν ένα μικρό μόνο μέρος των δυνατοτήτων οικονομικών αναλύσεων της δασικής παραγωγής, έχοντας ως βάση το πρότυπο του κανονικού δάσους και ειδικότερα ομήλικες συστάδες ή υποκηπευτά δάση (που μπορούν να θεωρηθούν ως αθροίσματα ομήλικων ενώσεων). Στο επόμενο Κεφάλαιο παρουσιάζονται τρόποι πρακτικής αξιοποίησης των παραπάνω οικονομικών προτύπων τόσο στο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων, όσο και στο βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό (εφαρμογή δασοκομικών μέτρων) και στην υλοποίηση της εκμετάλλευσης των δασών. Περισσότερα για οικονομικές αναλύσεις σε επίπεδο συστάδας, διαχειριστικής κλάσης ή ολόκληρου δάσους μπορούν να αναζητηθούν σε συγγράμματα Δασικής Οικονομικής (βλ. αναφορές 9 και 23) Σ ε λ ί δ α 15 52

16 3.ΕΦΑΡΜΟΓΗ & ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΔΑΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Τ 3.1 Προσδιορισμός του συσταδικού τύπου ο πρώτο βήμα για τη χρησιμοποίηση των βοηθητικών προτύπων είναι ο προσδιορισμός του συσταδικού τύπου και ειδικότερα ο προσδιορισμός (σε επίπεδο ΔΕ): Της στηθιαίας ηλικίας A: για το σκοπό αυτό απαιτούνται μετρήσεις σε 5-6 κορμούς στην ΔΕ. Για τις μετρήσεις ηλικίας συνίσταται η χρήση δενδροτρυπανιδίων (Εικ.5), η εξαγωγή των «καρότων» και η μέτρηση των ετησίων δακτυλίων η οποία μπορεί να γίνει χάριν ευκολίας στο γραφείο, είτε απευθείας στα εξαχθέντα καρότα (τρυπανίδια), είτε με τη χρήση ψηφιακής φωτογραφίας πολύ υψηλής ανάλυσης. Από τον αριθμητικό μέσο όρο των μετρήσεων των ετήσιων δακτυλίων προκύπτει η ζητούμενη (μέση) στηθιαία ηλικία. Του ανώτερου ύψους (Ho) της συστάδας: η μέτρηση του ανώτερου ύψους πραγματοποιείται στα ίδια ακριβώς δένδρα των οποίων μετρήθηκε η στηθιαία ηλικία. Για τις μετρήσεις χρησιμοποιούνται αναλογικά ή ψηφιακά υψόμετρα (Εικ.6) Στη συνέχεια, ο προσδιορισμός της Π.Τ. γίνεται με τη βοήθεια των γραφημάτων των Συστημάτων Σταθμοδεικτικών Καμπυλών, ή με απευθείας χρήση της σχετικής εξίσωσης SI = f(ho, A) Για την εύρεση του επιπέδου πυκνότητας (p) της μελετώμενης συστάδας απαιτείται η πλήρης παχυμέτρηση του συνολικoύ αριθμού των δένδρων εντός της ΔΕ, για τον υπολογισμό της κυκλικής επιφάνειας (G) σε m 2 /ha και τη σύγκριση αυτής με την τιμή Gmax ως εξής: p = G/Gmax (3.1) Ο παράγοντας Gmax εκφράζει τη μέγιστη κυκλική Εικόνα 5: Χρήση δενδροτρυπανιδίου για τον προσδιορισμό της στηθιαίας ηλικίας (πηγή: ment_borer.jpg) Εικόνα 6: Εξοπλισμός και τεχνικές μέτρησης ύψους δένδρων Σ ε λ ί δ α 16 52

17 3. ΕΦΑΡΜΟΓΗ & ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΔΑΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ επιφάνεια (m 2 /ha) που επιτυγχάνεται σε δεδομένο ανώτερο ύψος (Ηο), κάτω από αδιατάρακτες συνθήκες (φυσιολογικός βαθμός ξυλοβρίθειας) και ανεξάρτητα από την ποιότητα τόπου. Η παράμετρος Gmax προσδιορίζεται συναρτήσει του δείκτη SDImax και του ανώτερου ύψους Ho με διαδικασίες παλινδρόμησης με βάση απογραφικά δεδομένα ΔΕ. Ο δείκτης SDImax (Standard Density Index) αποτελεί μέτρο της ξυλοβρίθειας με βάση τον αριθμό των δένδρων (Ν) και τη στηθιαία διάμετρο του κορμού της μέσης κυκλικής επιφάνειας (D): log10n = -1,605(log10D) + k (3.2) όπου k σταθερά που εξαρτάται από το δασικό είδος Η παραπάνω εξίσωση μετασχηματίζεται στη συνέχεια στην εξίσωση: log10sdi = log10n + 1,605 log10d 1,605 (3.3) Για τα δάση δρυός και οξυάς της περιοχής του Ταξιάρχη Χαλκιδικής, η τιμή SDImax εκτιμήθηκε σε 700 και 800 αντίστοιχα. Στο Διαχειριστικό Σχέδιο του Παν/κού Δάσους Ταξιάρχη αναφέρονται οι εξισώσεις: Gmax (δρυός) = 0,069+0,057*SDImax-0,244*SDImax/Ho (3.4) Gmax (οξυάς) =EXP(2, ,001443*SDImax-8,304665*(1/Ho)) (3.5) Παράδειγμα: Έστω ότι σε μια συστάδα (ΔΕ) δρυός έγιναν οι παρακάτω μετρήσεις: Στηθιαία ηλικία (Α) = 60 έτη Ανώτερο ύψος (Ho) = 15,5 m Κυκλική επιφάνεια: 27,0 m 2 /ha Δίνεται το γράφημα του SIS του συγκεκριμένου είδους. Να γίνει κατάταξη της συστάδας σε συσταδικό τύπο (κλάση παραγωγής). Λύση: Με τη βοήθεια του γραφήματος προσδιορίζεται η Π.Τ. της συστάδας (ΠΤ=4). Στη συνέχεια υπολογίζεται η τιμή Gmax με τη βοήθεια της εξίσωσης (3.4): Gmax = 0, ,057*700-0,244*700/15,5 = 38,87 m 2 /ha Οπότε, p = G/Gmax = 27,0/38,87 = 0,7 Εάν το γράφημα περιλαμβάνει όχι τη στηθιαία ηλικία Α, αλλά την κανονική ηλικία Τ της συστάδας, απαιτείται η πρόσθεση του χρόνου ανόδου (T0->1,3) των δένδρων από το ύψος 0,3 m στο στηθιαίο ύψος (1,3 m). Ο χρόνος αυτός για τη δρυ εκτιμάται σε 3,9 έτη ανεξαρτήτως Π.Τ., ηλικίας ή επιπέδου πυκνότητας, για άλλα είδη (π.χ. οξυά) όμως μπορεί να εκτιμάται ως συνάρτηση του SI. Στο παραπάνω παράδειγμα, η ηλικία Σ ε λ ί δ α 17 52

18 3. ΕΦΑΡΜΟΓΗ & ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΔΑΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Τ της συστάδας είναι 60+3,9 = 63,9 -> ηλικιακή κλάση 65 ετών. Άρα ο συσταδικός τύπος είναι QCO/0,7/4/ Πρόβλεψη των δυνάμενων να παραχθούν ποσοτήτων κατηγοριών προϊόντων Έστω ότι επιθυμούμε να προεκτιμήσουμε τη διάρθρωση του ξυλαποθέματος και του όγκου των αραιώσεων στο παράδειγμα της συστάδας που προαναφέρθηκε. Σύμφωνα με τον ΠΚΠ του Παραρτήματος 7.5, για τη συστάδα δρυός 4 ης Π.Τ., κλάσης ηλικίας 65 ετών και επιπέδου πυκνότητας p=0,7 αναμένεται η εξής διάρθρωση σε ποσότητες έμφλοιου όγκου: α/α Κατηγορία Μον. Αραιώσεις Ξυλαπόθεμα προϊόντων μέτρ. (5ετής χ.π) 1 Στρογγύλη Α m 3 8,7 0,1 2 Στρογγύλη Β m 3 2,2 0,0 3 Στρογγύλια Α χκμ 9,2 0,2 4 Στρογγύλια Β χκμ 27,6 1,2 5 Καυσόξυλα χκμ 131,7 11,5 6 Κλαδόξυλο χκμ 52,5 5,4 Σημειώνεται ότι ο όγκος των αραιώσεων του ΠΚΠ εξ ορισμού (λόγω των 5ετών κλάσεων ηλικίας) αντιστοιχεί σε 5ετή χρόνο περιφοράς, που σημαίνει ότι για 10ετή χρόνο περιφοράς, όπως και συνηθίζεται στη δασική πράξη, απαιτείται είτε η πρόσθεση του όγκου των αραιώσεων της προηγούμενης κλάσης ηλικίας (55 έτη), είτε προσεγγιστικά ο διπλασιασμός των ποσοτήτων του όγκου των αραιώσεων. Για την ομοιόμορφη παρουσίαση των αποτελεσμάτων, αλλά και τη διευκόλυνση των υπολογισμών, αναπτύχθηκε εφαρμογή σε υπολογιστικό φύλλο όπου απεικονίζονται, έπειτα από επιλογή των παραμέτρων του συσταδικού τύπου, τα παραπάνω μεγέθη σε μορφή δελτίου. Επίσης, παρέχεται η δυνατότητα απευθείας υπολογισμού των ποσοτήτων στη συνολική έκταση της συστάδας, ή του συσταδικού τύπου, εφ όσον καταχωρηθεί η εν λόγω έκταση σε ha στο προβλεπόμενο πεδίο. Οι παραπάνω υπολογισμοί αφορούν στα κανονικά (πρότυπα) μεγέθη της εκτιμώμενης διάρθρωσης του ξυλώδους κεφαλαίου και του όγκου των αραιώσεων. Σε πραγματικές συνθήκες, όμως, κατά κανόνα απαιτείται η διόρθωση των ποσοτήτων αυτών με ένα συντελεστή διόρθωσης α, ο οποίος προκύπτει από το λόγο του πραγματικού (Vw) προς το κανονικό ξυλαπόθεμα (Vn): a = Vw/Vn (3.6) Για τον λόγο αυτό, στην εφαρμογή που αναπτύχθηκε, περιλαμβάνεται ξεχωριστό δελτίο για τον απευθείας υπολογισμό των προβλεπόμενων ποσοτήτων των επιμέρους κατηγοριών προϊόντων με βάση τον παραπάνω συντελεστή διόρθωσης a. Σημειώνεται ότι για τον υπολογισμό του πραγματικού ξυλαποθέματος προϋποτίθεται η χρησιμοποίηση κατάλληλης εξίσωσης μαζοπίνακα διπλής εισόδου της μορφής Σ ε λ ί δ α 18 52

19 3. ΕΦΑΡΜΟΓΗ & ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΔΑΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ V=f(d,h). Οι τιμές των υψών για κάθε βαθμίδα διαμέτρου (δηλ. για τα δένδρα της πλήρους παχυμέτρησης εντός της ΔΕ) εκτιμώνται με εξίσωση του τύπου h=f(si, A), όπου SI ο δείκτης ποιότητας τόπου εκφραζόμενος με το ύψος του δένδρου στην ηλικία αναφοράς (Αο) και Α η στηθιαία ηλικία, όπως εκτιμήθηκε στο πεδίο. Ο δείκτης SI είναι συγκεκριμένος για κάθε Π.Τ. (για την περίπτωση που εξετάζεται ισούται με 14,5 m). 3.3 Προεκτίμηση οικονομικών δεδομένων συστάδας Όπως αναφέρθηκε, στους στόχους του έργου περιλαμβάνονταν η ανάπτυξη εύχρηστων εργαλείων για την πρόβλεψη οικονομικών παραμέτρων της διαχείρισης και εκμετάλλευσης της συστάδος. Για την εξυπηρέτηση της ανάγκης αυτής αναπτύχθηκε υπολογιστικό φύλλο με την ονομασία «ΚΠΑ ΣΥΣΤΑΔΑΣ» το οποίο επιτρέπει στον χρήστη να προϋπολογίσει, για συγκεκριμένη κατηγορία συστάδας και για εναλλακτικά συστήματα εκμετάλλευσης (ΚΕΔ, πδ126/86, μίσθωση λήμματος) την Παρούσα Αξία (δηλ. στο χρόνο της ηλικίας της συστάδας) των παρακάτω στοιχείων (ανά ha ή συνολικά για μια συστάδα): Την Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής (ΑΑΠ) Την Καθαρή Παρούσα Αξία (ΚΠΑ) Την κατανομή της ΑΑΠ σε: έσοδα Δημοσίου, έσοδα ΟΤΑ, εισφορές ΙΚΑ δασεργατών, έσοδα Δασικών Συνεταιρισμών Το εισόδημα των Δασικών Συνεταιρισμών υπολογίζεται επίσης ανάλογα με τον τρόπο εκμετάλλευσης της συστάδας: εάν η εκμετάλλευση γίνεται με αυτεπιστασία (ΚΕΔ) από τη Δασική Αρχή, τότε ως εισόδημα θεωρείται η αμοιβή εκτέλεσης των εργασιών υλοτόμησης και μετατόπισης των δασικών προϊόντων, σύμφωνα με το ισχύον ΦΕΚ των Τιμών Ανάθεσης Υλοτομικών Εργασιών (2015), αφαιρουμένων των εισφορών για το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, οι οποίες ανέρχονται στο 49,66% του καθαρού εισοδήματος 2. Επίσης, έχει προβλεφθεί η δυνατότητα καταχώρησης απαραίτητων πληροφοριών, όπως τα εκατόμετρα της συστάδας 3, η ενσωμάτωση προσαυξήσεων λόγω χειμερινών εργασιών ή λόγω εκτέλεσης της υλοτομίας και της μετατόπισης από τον ίδιο Δασικό Συνεταιρισμό. Η εφαρμογή επιτρέπει τη χρησιμοποίηση διαφορετικών τιμών από εκείνες που παρέχει το σύστημα από προεπιλογή. Οι απαιτούμενες πληροφορίες είναι: Συσταδικός τύπος Περίτροπος χρόνος (u) Χρόνος επόμενης αραίωσης Προεξοφλητικό επιτόκιο 2 Σύμφωνα με εγκυκλίους του ΙΚΑ, το καθαρό εισόδημα των δασεργατών, όταν αυτοί αμείβονται κατ αποκοπήν, υπολογίζεται ως αυτό που προκύπτει από το ακαθάριστο εισόδημα μείον 40-60% κόστος παραγωγής και με επιπλέον έκπτωση 50%, όταν χρησιμοποιούνται ζώα φόρτου 3 Για λόγους ευκολίας εδώ θεωρείται ότι ολόκληρη η συστάδα αποτελείται από έναν συσταδικό τύπο Σ ε λ ί δ α 19 52

20 3. ΕΦΑΡΜΟΓΗ & ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΔΑΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Έστω το παράδειγμα της συστάδας που αναφέρθηκε προηγουμένως (QCO/0,7/4/65), η οποία διαχειρίζεται με περίτροπο χρόνο u=110 έτη. Η μέση απόσταση μετατόπισης για τη συστάδα αυτή έχει υπολογισθεί σε 4 εκατόμετρα. Η μέγιστη Ακαθάριστη Παρούσα Αξία της εν λόγω συστάδας επιτυγχάνεται με σύστημα εκμετάλλευσης ΚΕΔ (5.662,45 /ha). Ομοίως, το μέγιστο εισόδημα των Δασικών Συνεταιρισμών θα επιτευχθεί μέσω της ΚΕΔ (2.031,41 /ha), όπως και το μεγαλύτερο όφελος για το Δημόσιο (3.343,10 /ha), το οποίο εν προκειμένω προκύπτει από την απευθείας εκποίηση των παραγόμενων δασικών προϊόντων. Στο παρακάτω γράφημα φαίνονται τα μεγέθη αυτά για εναλλακτικούς περίτροπους χρόνους και σύστημα εκμετάλλευσης χρόνους για τη συστάδα του παραδείγματος. Σχήμα 4: Επίδραση του περίτροπου χρόνου και του συστήματος εκμετάλλευσης σε οικονομικά δεδομένα συστάδας δρυός ηλικίας 65 ετών. Εκτιμήσεις Παρούσας Αξίας στην ηλικία της συστάδας. Σταθερές τιμές 2014, p=3,5% Για τον υπολογισμό της Καθαρής Παρούσας Αξίας της συστάδας απαιτούνται επιπλέον πληροφορίες σχετικά με το ετήσιο διοικητικό κόστος (v), το κόστος απασχόλησης του εδαφικού κεφαλαίου (b) και την τυχόν δαπάνη αναδάσωσης (c). Το ετήσιο διοικητικό κόστος ανά μονάδα επιφανείας ( /ha) προσεγγίζεται με βάση απολογιστικά στοιχεία της Δασικής Αρχής στην περιοχή αρμοδιότητας της οποίας υπάγεται η συστάδα, εφ όσον αναφερόμαστε σε δημόσιο δάσος. Σε περίπτωση που υπάρχουν οικονομικά στοιχεία σε επίπεδο Δασαρχείου, τότε θα πρέπει στο υπολογιζόμενο διοικητικό κόστος να προστεθεί και το αναλογούν διοικητικό κόστος των ανώτερων ιεραρχικά Υπηρεσιών (Δ/νση Δασών, Δ/νση Συντονισμού και Επιθεώρησης Δασών, Γενική Δ/νση Δασών & Αγροτικών Υποθέσεων, Κεντρική Δασική Υπηρεσία), κατά κανόνα όμως μπορούμε να δεχθούμε ότι η επίδραση του αναλογούντος διοικητικού κόστους από το επίπεδο της Περιφέρειας και άνω θα είναι αμελητέο. Χρησιμοποιώντας στοιχεία του πιο πρόσφατου Απολογισμού Δασικών Υπηρεσιών (2011) βρέθηκε ότι για τις δασικές υπηρεσίες της Δ/νσης Δασών Χαλκιδικής, Σ ε λ ί δ α 20 52

21 3. ΕΦΑΡΜΟΓΗ & ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΔΑΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ δαπανήθηκαν 1,53 εκατ.ευρώ για συνολική έκταση αρμοδιότητας (εκτιμήσεις) 291,8 χιλ.εκτάρια (Πίν. 5), που αντιστοιχεί σε 5,24 /ha. Σε αυτό μπορεί να προστεθεί το κόστος σύνταξης της διαχειριστικής μελέτης (περίπου 1 ευρώ/στρέμμα για τη δεκαετία που ισοδυναμεί με 1 /ha). Πίνακας 5: Υπολογισμός του ετήσιου διοικητικού κόστους (σε επίπεδο Νομού) 1 Δαπάνες οικείας Δασ. Υπηρεσίας /ha 1.1 ΠΥ Δημοσίων Επενδύσεων 1.957,18 0, Κρατικός ΠΥ ,00 4, Πράσινο Ταμείο ,00 1, Έκταση αρμοδιότητας της οικείας Δας.Υπηρεσίας (ha) Σύνταξη διαχ/κής μελέτης* 1,00 3 Κόστος λοιπών μελετών 4 Λοιπά κόστη 5 Σύνολο 6,24 *αφαιρείται αν η μελέτη συντάσσεται από την Υπηρεσία Το κόστος απασχόλησης του εδαφικού κεφαλαίου αποτελεί τη δυσκολότερη παράμετρο από πλευράς εκτίμησης. Αυτό μπορεί να εκτιμηθεί με μεθόδους της Δασικής Εκτιμητικής (με βάση την εδαφική πρόσοδο), είτε ως ποσοστό του διοικητικού κόστους, είτε λαμβάνοντας υπ όψιν το κόστος ευκαιρίας της έκτασης, για συμβατές με τους σκοπούς της δασοπονίας χρήσεις. Για παράδειγμα, αναφέρεται εδώ ότι το ετήσιο ενοίκιο των βοσκοτόπων, σύμφωνα με το οικείο ΦΕΚ των Ενοικίων Γεωργικής Γης που εκδίδει κάθε χρόνο το Υπουργείο Οικονομικών, ανέρχεται σε 35 /στρ. 3.4 Έλεγχος αποκλίσεων - ορθής εκτέλεσης υλοτομικών εργασιών Επειδή ανάμεσα στους στόχους που τέθηκαν στο παρόν έργο περιλαμβάνεται και η δυνατότητα πραγματοποίησης ελέγχου αποκλίσεων μεταξύ των αποτελεσμάτων που επιτεύχθηκαν, και των στόχων που είχαν τεθεί αρχικά, κατά την εκμετάλλευση μιας συστάδας, δημιουργήθηκε κατάλληλο υπολογιστικό φύλλο που να εξυπηρετεί την ανάγκη αυτή (Δελτίου Ελέγχου). Το Δελτίο Ελέγχου αφορά σε μία συγκεκριμένη συστάδα με την έννοια της διαχειριστικής μονάδας (υποτμήμα), η οποία υπόκειται σε διακριτή διαχείριση και εκμετάλλευση (καθορισμός δασοκομικών μέτρων, σύστημα εκμετάλλευσης, τήρηση στοιχείων παραγωγής κλπ). Ως εκ τούτου, ο ζητούμενος έλεγχος αποκλίσεων δύναται να γίνει μόνο στο επίπεδο του υποτμήματος και όχι στο επίπεδο του συσταδικού τύπου. Επισημαίνεται εδώ επίσης ότι ο έλεγχος της αειφορίας πραγματοποιείται στο επίπεδο της διαχειριστικής κλάσης ή του δάσους και όχι στο επίπεδο του υποτμήματος. Σ ε λ ί δ α 21 52

22 3. ΕΦΑΡΜΟΓΗ & ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΔΑΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Το υποτμήμα, ή αλλιώς η συστάδα με τη διαχειριστική έννοια, αποτελείται από ένα άθροισμα συσταδικών τύπων (συστάδων με τη δασοκομική έννοια). Έτσι, για τη σύνταξη του Δελτίου Ελέγχου απαιτείται η γνώση βασικών δεδομένων των επιμέρους συσταδικών τύπων που αποτελούν το υπόψη υποτμήμα και ειδικότερα η έκταση και οι κατηγορίες των συστάδων, δηλ. η Ποιότητα Τόπου, η κλάση ηλικίας και το επίπεδο πυκνότητας, στοιχεία που απαιτούνται, εξάλλου, για τη λειτουργία των προτύπων που αναπτύχθηκαν. Οι πληροφορίες αυτές παρέχονται από το Διαχειριστικό Σχέδιο, εφ όσον η απογραφή των δασικών πληροφοριών έχει γίνει με την κατάλληλη μεθοδολογία, ή αλλιώς με νέες μετρήσεις σε Δοκιμαστικές Επιφάνειες, συμπεριλαμβανομένων όμως των μετρήσεων εκείνων που απαιτούνται για τον καθορισμό του συσταδικού τύπου (βλ. Έντυπο 7.3 στο Παράρτημα). Δηλ. απαιτείται η λήψη των ογκομετρικών και προσαυξητικών στοιχείων σε ΔΕ και επιπλέον μετρήσεις ύψους και ηλικίας σε 5-6 κυρίαρχα και συγκυρίαρχα δένδρα, για τον καθορισμό της Π.Τ. και του επιπέδου πυκνότητας. Στη συνέχεια, τα στοιχεία αυτά καταχωρούνται στην ενότητα «Στοιχεία Συσταδικών Τύπων» του Δελτίου Ελέγχου και η εφαρμογή αναλαμβάνει να αθροίσει τις προβλεπόμενες να παραχθούν ποσότητες προϊόντων για το σύνολο του υποτμήματος. Για την προσαρμογή των εκτιμήσεων των κανονικών μεγεθών στα πραγματικά μεγέθη κάθε συστάδας, απαιτείται επίσης η καταχώρηση για κάθε συσταδικό τύπο της ποσότητας του πραγματικού ξυλαποθέματος. Επίσης, απαιτείται η καταχώρηση του προβλεπόμενου, από τη διαχειριστική μελέτη, λήμματος, το οποίο μπορεί να διαρθρώνεται στις βασικές κατηγορίες τεχνικού και καύσιμου ξύλου. Το Δελτίο περιλαμβάνει την καταχώρηση μερικών ακόμα πληροφοριών, όπως: Σύστημα Εκμετάλλευσης Είδος υλοτομίας (Καλλιέργεια, Αραιώσεις, Τελική υλοτομία) Επιλογή τιμών των κατηγοριών προϊόντων (προεπιπλεγμένες τιμές συστήματος ή τιμές χρήστη) Μήνας υλοτομίας (για την ενσωμάτωση της προσαύξησης εκτέλεσης υλοτομικών εργασιών κατά τους χειμερινούς μήνες) Στην ενότητα «Α. Προβλέψεις» του Δελτίου Ελέγχου γίνονται αυτόματα οι υπολογισμοί (ποσότητες και αξίες), για ολόκληρο το υποτμήμα, των κανονικών και πραγματικών μεγεθών, ξεχωριστά για το ξυλαπόθεμα και για τις αραιώσεις, σύμφωνα με τα οικονομικά πρότυπα, καθώς επίσης και των μεγεθών που προέρχονται από τη διαχειριστική μελέτη ή τον Πίνακα Υλοτομίας. Το σύστημα υπολογίζει αυτόματα και παρέχει ορισμένες βοηθητικές πληροφορίες (ανάλογα και με παραμέτρους, όπως το Σύστημα Εκμετάλλευσης), όπως: Ποσό εγγυητικής επιστολής (για την περίπτωση παραχώρησης στους ΑΔΣ με το πδ 126/86). Το ποσό αυτό υπολογίζεται με βάση τον ισχύοντα Πίνακα Διατίμησης Δασικών Προϊόντων Απαιτούμενες πιστώσεις (για ΚΕΔ) Εισπράξεις Δημοσίου (Πράσινο Ταμείο) Σ ε λ ί δ α 22 52

23 3. ΕΦΑΡΜΟΓΗ & ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΔΑΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Εισόδημα ΑΔΣ Σε μελλοντική αναβάθμιση της εφαρμογής είναι δυνατόν να προστεθούν και επιπλέον βοηθητικές πληροφορίες. Στη δεύτερη ενότητα του Δελτίου γίνεται ο έλεγχος των αποκλίσεων. Η ενότητα αυτή αποτελείται από 4 υποενότητες: Β1: Επιτευχθείσες ποσότητες και τιμές: εδώ απαιτείται η καταχώρηση των ποσοτήτων που τελικά συγκομίσθηκαν και παραλήφθηκαν, καθώς επίσης και οι τιμές διάθεσης των επιμέρους προϊόντων Β2: Αποκλίσεις από τα εγκεκριμένα μεγέθη: εδώ γίνεται αυτόματα ο υπολογισμός των αποκλίσεων από τα μεγέθη (ποσότητες και τιμές) που προέβλεπε η Διαχειριστική Μελέτη ή ο Πίνακας Υλοτομίας. Με κατάλληλη χρήση λειτουργιών του υπολογιστικού φύλλου επισημαίνονται με κόκκινο χρώμα οι αρνητικές αποκλίσεις στα οικονομικά μεγέθη Β3: Αποκλίσεις από προβλέψεις ΠΟΑ: εδώ γίνεται έλεγχος αποκλίσεων σε σχέση με τα πραγματικά μεγέθη του υποτμήματος, τα οποία εκτιμήθηκαν με προσαρμογή των κανονικών μεγεθών Β4: Αποκλίσεις από κανονικά μεγέθη: εδώ γίνεται έλεγχος αποκλίσεων με βάση τα κανονικά μεγέθη των επιμέρους συσταδικών τύπων του υποτμήματος Τέλος, πραγματοποιείται ανάλογος έλεγχος αποκλίσεων σε σχέση με τις προβλεπόμενες εισπράξεις του Δημοσίου (Πράσινο Ταμείο) και των Δασικών Συνεταιρισμών Σ ε λ ί δ α 23 52

24 4.ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Σ το Κεφάλαιο αυτό περιγράφεται η αντιμετώπιση ορισμένων ειδικών περιπτώσεων, αναφορικά με τη χρησιμοποίηση των οικονομικών προτύπων, καθώς επίσης και οι προοπτικές αξιοποίησης αυτών, και ορισμένες προτάσεις βελτίωσής τους μεταγενέστερα. Επισημαίνεται ότι και το παρόν Εγχειρίδιο δύναται να συμπληρωθεί μελλοντικά, εφ όσον γίνουν ανάλογες αναβαθμίσεις στη βοηθητική εφαρμογή για υπολογιστικά φύλλα που αναπτύχθηκε, αν και δόθηκε ιδιαίτερη μέριμνα το περιεχόμενο του Εγχειριδίου να περιγράφει τόσο τις ειδικότερες λειτουργίες, όσο και τη φιλοσοφία που διέπει τη χρήση των οικονομικών προτύπων, ώστε τυχόν μικρές αναβαθμίσεις της εφαρμογής να μην απαιτούν την επανέκδοση του Εγχειριδίου. Οι ειδικές περιπτώσεις που περιγράφονται παρακάτω αφορούν την αντιμετώπιση ορισμένων ειδικών συνθηκών που επικρατούν κατά τη διαχείριση και εκμετάλλευση των δασών, όπως η περίπτωση της απαγόρευσης χρήσης βαρέων μηχανημάτων και η δέσμευση του συνολικού λήμματος για ατομικές ανάγκες. 4.1 Περιορισμοί κατά την υλοτομία & συγκομιδή προϊόντων Στις περιπτώσεις που για οποιονδήποτε λόγο ισχύει η απαγόρευση χρήσης ελαφρών ή βαρέων μηχανημάτων για την εξωδάσωση του ξύλου, τότε η εξωδάσωση του ξύλου γίνεται αναγκαστικά με τη χρήση ζώων (μουλάρια, άλογα), τα οποία όμως έχουν περιορισμένες δυνατότητες εξωδάσωσης ξυλείας μεγάλων διαστάσεων, που εξαρτώνται εάν τα ζώα πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για να σύρουν ή να σηκώσουν το φορτίο (η δεύτερη περίπτωση είναι συνηθέστερη). Στην περίπτωση, λοιπόν, αυτή που δεν γίνεται σύρση των κορμοτεμαχίων, τότε το μέγιστο βάρος kg ανά φορτίο θα πρέπει να κατανεμηθεί σε δύο κορμοτεμάχια μέγιστου βάρους kg, το οποίο, για χλωρή (φρεσκοκομμένη) ξυλεία δρυός αντιστοιχεί στους συνδυασμούς μήκους και μέσης διαμέτρου του παρακάτω πίνακα. Όπως παρατηρούμε, η μετατόπιση με ζώα φόρτου στρογγύλης ξυλείας μεγάλου μήκους (>1,80 m) μπορεί να γίνει μόνο για κορμοτεμάχια cm μέγιστου μήκους 2 m. Μεγαλύτερες διάμετροι και μέχρι 36 cm μπορούν να διαμορφωθούν σε στρογγύλια Α ποιότητας και μήκους μέχρι 1 m ή σε σχίζες. Επίσης, στρογγύλη μικρού μήκους δεν μπορεί να μετατοπιστεί με ζώα φόρτου, αφού ο συνδυασμός ελάχιστης διαμέτρου (32 cm) και ελάχιστου μήκους (1,3 m) ξεπερνά τις συνηθισμένες δυνατότητες των ζώων. Τέτοιου είδους Σ ε λ ί δ α 24 52

25 4. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ξυλεία, καθώς και στρογγύλη μεγάλου μήκους, μπορεί να μετατοπιστεί μόνο με σύρση, είτε με τη χρήση ζώων, είτε με τη χρήση μηχανημάτων. Έτσι, έγινε μια προσπάθεια ενσωμάτωσης της ιδιαιτερότητας αυτής στην εφαρμογή για υπολογιστικά φύλλα, και ειδικότερα στην Εικόνα 7: Χρήση μηχανημάτων για τη σύρση βουβών δρυός στο σύμπλεγμα Αρακύνθου περίπτωση του Δελτίου Ελέγχου υλοτομιών, όπου παρέχεται η επιλογή στο χρήστη να επιλέξει εάν υπάρχει απαγόρευση χρήσης μηχανημάτων ή όχι. Στην περίπτωση που υπάρχουν τέτοιοι περιορισμοί, η εφαρμογή μηδενίζει τις προβλέψεις παραγωγής στρογγύλης ξυλείας, διατηρεί όμως τη δυνατότητα παραγωγής στρογγυλίων, ενώ οι θεωρητικές ποσότητες στρογγύλης ξυλείας μετασχηματίζονται σε ποσότητες σχιζών. Σημειώνεται πάντως ότι οι προβλεπόμενες ποσότητες των κανονικών μεγεθών διατηρούν τους αρχικούς υπολογισμούς για λόγους σύγκρισης από τους εν λόγω περιορισμούς. Πίνακας 6: Εκτίμηση του βάρους κορμοτεμαχίων δρυός υγρασίας 50% (φρεσκοκομμένου). Με χρωματισμένα κελιά επισημαίνονται οι περιπτώσεις κορμοτεμαχίων που δεν μπορούν να μετατοπιστούν με τη χρήση ζώων φόρτου Βάρος σε kg Μήκος κορμοτεμαχίου (m) Πυκνότητα (kg/m 3 ) * 1159 Μέση (άφλοια) διάμετρος (cm) 1,00 1,20 1,40 1,60 1,80 2,00 2,20 2,40 2,60 2,80 3, ,3 27,9 32,6 37,3 41,9 46,6 51,2 55,9 60,6 65,2 69, ,5 35,4 41,3 47,2 53,1 59,0 64,9 70,7 76,6 82,5 88, ,4 43,7 50,9 58,2 65,5 72,8 80,1 87,3 94,6 101,9 109, ,0 52,8 61,6 70,5 79,3 88,1 96,9 105,7 114,5 123,3 132, ,4 62,9 73,4 83,8 94,3 104,8 115,3 125,8 136,3 146,7 157, ,5 73,8 86,1 98,4 110,7 123,0 135,3 147,6 159,9 172,2 184, ,3 85,6 99,9 114,1 128,4 142,7 156,9 171,2 185,5 199,7 214, ,9 98,3 114,6 131,0 147,4 163,8 180,1 196,5 212,9 229,3 245, ,2 111,8 130,4 149,1 167,7 186,3 205,0 223,6 242,2 260,9 279, ,2 126,2 147,2 168,3 189,3 210,3 231,4 252,4 273,5 294,5 315, ,9 141,5 165,1 188,7 212,2 235,8 259,4 283,0 306,6 330,2 353, ,4 157,7 183,9 210,2 236,5 262,8 289,0 315,3 341,6 367,9 394, ,6 174,7 203,8 232,9 262,0 291,1 320,3 349,4 378,5 407,6 436,7 *Τιμή πυκνότητας σύμφωνα με το Εγχειρίδιο Καυσίμων Ξύλου (Biomass Trade Center 2008) 4.2 Οικονομικές συνθήκες & διάθεση προϊόντων Μία άλλη ειδική περίπτωση η οποία αντιμετωπίστηκε αφορά τη δέσμευση της συνολικής παραγωγής για ατομικές ανάγκες, που σημαίνει ότι η συνολική ποσότητα Σ ε λ ί δ α 25 52

26 4. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ μετατρέπεται υποχρεωτικά σε καυσόξυλα. Με ανάλογο σκεπτικό, στο Δελτίο Ελέγχου ενσωματώθηκε η δυνατότητα σχετικής επιλογής (Ατομικές Ανάγκες: ΝΑΙ/ΟΧΙ), και στην περίπτωση που επιλέγεται το ΝΑΙ, τότε στα προβλεπόμενα πραγματικά μεγέθη η συνολική ποσότητα του ξυλαποθέματος ή του όγκου των αραιώσεων μετατρέπεται σε καυσόξυλα, μηδενίζοντας τις ποσότητες των υπόλοιπων κατηγοριών προϊόντων. Οι αρχικοί υπολογισμοί συνεχίζουν να εμφανίζονται στα κανονικά μεγέθη για λόγους σύγκρισης, όπως αναφέρθηκε και στην περίπτωση της απαγόρευσης χρήσης μηχανημάτων Όσον αφορά στους οικονομικούς περιορισμούς που μπορεί να προέρχονται από τις συνθήκες διάθεσης των προϊόντων στην αγορά, η εφαρμογή παρέχει τη δυνατότητα στο χρήση, με τη βοήθεια του φύλλου ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΙΜΩΝ, να καταχωρήσει διαφορετικές τιμές από τις προεπιλεγμένες τιμές της εφαρμογής, οι οποίες αντιστοιχούν σε μέσες τιμές της τελευταίας δεκαετίας, σε σταθερές τιμές έτους Η εκτίμηση διαφορετικών τιμών για τα προϊόντα μπορεί να βασίζεται είτε σε πληροφορίες της αγοράς (π.χ. έρευνα αγοράς), είτε σε προσωπικές εκτιμήσεις, είτε σε επιστημονικές στατιστικές μεθόδους και τεχνικές προβλέψεων με ανάλυση χρονοσειρών. Εφ όσον ο χρήστης καταχωρήσει τις επιθυμητές τιμές προϊόντων, τότε μπορεί να επιλέξει στο φύλλο του Δελτίο Ελέγχου εάν επιθυμεί τη χρησιμοποίηση των προεπιλεγμένων τιμών ή των τιμών χρήστη, ακόμα και για λόγους ανάλυσης ευαισθησίας. Θα πρέπει να επισημανθεί εδώ ότι τα πρότυπα που αναπτύχθηκαν δεν λαμβάνουν υπόψη επιθυμητές διαστάσεις στρογγύλης ξυλείας μεγάλων διαστάσεων, παρ όλο που, σε γενικές γραμμές, οι μονάδες επεξεργασίες ξύλου επιθυμούν μεγάλα κατά το δυνατόν μήκη κορμοτεμαχίων (περίπου 4 m), προκειμένου να γίνει στη μονάδα η κατά το δυνατόν άριστη αξιοποίηση αυτού. Οι προβλεπόμενες ποσότητες των προτύπων για την οξυά βασίζονται σε πραγματικές συνθήκες διαμόρφωσης, με βάση την εμπειρία Εικόνα 8: Διαμόρφωση προϊόντων δρυός στο υλοτόμιο (Δασικό Σύμπλεγμα Αρακύνθου) των υλοτόμων που συμμετείχαν στις εργασίες της περιόδου συλλογής των στοιχείων. Με εμπειρικό τρόπο γίνεται, επίσης, σήμερα η διαμόρφωση κορμοτεμαχίων δρυός σε υλοτομίες στο δασικό σύμπλεγμα Αρακύνθου περιοχής αρμοδιότητας Δασαρχείου Μεσολογγίου (Εικ.7). Εν τούτοις, διάφορες έρευνες στο εξωτερικό έχουν δείξει ότι η απώλεια αξίας (και κατά συνέπεια η ανακτήσιμη αξία) κατά τη διαμόρφωση των κορμοτεμαχίων από τους υλοτόμους κυμαίνεται από 5-26% για τα κωνοφόρα, και από 39-55% για τα πλατύφυλλα. Πάντως, στην περίπτωση των ΠΚΠ δρυός που αναπτύχθηκαν στα πλαίσια του παρόντος έργου, οι εκτιμήσεις αφορούν σε θεωρητική Σ ε λ ί δ α 26 52

27 4. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ταξινόμηση, η οποία θα πρέπει να θεωρηθεί μάλλον ως «οροφή» στη δυνατότητα παραγωγής χρήσιμης ξυλείας, αφού απαιτείται η εύρεση ενός άριστου συνδυασμού προϊόντων με συγκεκριμένες διαστάσεις (μήκος διάμετρος). 4.3 Προοπτικές αξιοποίησης βελτιώσεις Οι προοπτικές αξιοποίησης στην πράξη των αποτελεσμάτων του παρόντος έργου είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές, ιδίως στην παρούσα οικονομική συγκυρία, τόσο κατά τον σχεδιασμό, όσο και κατά την υλοποίηση (εφαρμογή) της διαχείρισης και εκμετάλλευσης των δασικών οικοσυστημάτων. Η ενσωμάτωση οικονομικών κριτηρίων στη λήψη μιας σειράς αποφάσεων καθίσταται δυνατή με την κατάλληλη χρήση των εν λόγω οικονομικών προτύπων. Όπως φάνηκε και από τη σύντομη παρουσίαση ορισμένων θεμάτων που περιλήφθηκαν εν συντομία στο παρόν εγχειρίδιο, τέτοιες αποφάσεις σχετίζονται με: Τον καθορισμό του περίτροπου χρόνου Την επιλογή του συστήματος εκμετάλλευσης Την πιστοποίηση της ορθής εκτέλεσης των υλοτομικών εργασιών (πληρωμή του προβλεπόμενου μπόνους) Την τεκμηρίωση αποφάσεων που μπορεί να λαμβάνονται για κοινωνικούς λόγους Σαφώς υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης των προτύπων που αναπτύχθηκαν, τόσο από τεχνική άποψη (λειτουργικότερη παραμετροποίηση), όσο και από άποψη εξυπηρέτησης κατά το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού απαιτήσεων για οικονομικές αναλύσεις, όπως διδάσκει η επιστήμη της Δασικής Οικονομικής. Το ζήτημα της άριστης διαμόρφωσης του κορμού στο υλοτόμιο παραμένει ένα ζήτημα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους ίδιους τους υλοτόμους, το οποίο μπορεί να αντιμετωπισθεί, από άποψη εκπαίδευσης τουλάχιστον, με τη χρήση ειδικών προγραμμάτων εφαρμογών αριστοποίησης. Στη σημερινή, όμως συγκυρία, κρισιμότερο ζήτημα φαίνεται πως είναι το ζήτημα της διάθεσης της παραγωγής, το οποίο αποτελεί, μεταξύ άλλων, και αντικείμενο σωστού Μάρκετινγκ. Προς την κατεύθυνση αυτή, λοιπόν, προτείνεται η δημιουργία ειδικής διαδικτυακής πλατφόρμας όπου θα μπορούν να αναρτώνται έγκαιρα, από την πλευρά της παραγωγής (ΚΕΔ, Δασικοί Συνεταιρισμοί) οι προβλεπόμενες να παραχθούν ποσότητες προϊόντων ξύλου από κάθε δάσος ή δασικό σύμπλεγμα, ενώ από την πλευρά της ζήτησης (ξυλέμποροι, επιχειρήσεις επεξεργασίας ξύλου) θα μπορούν να δηλώνονται έγκαιρα επιθυμητές ποσότητες για κάθε κατηγορία προϊόντος, και με εξειδίκευση ακόμα των επιθυμητών διαστάσεων. Στο πλαίσιο των θεσμικών παρεμβάσεων θα πρέπει άμεσα να επανεξετασθεί το ζήτημα της αναθεώρησης και εκσυγχρονισμού των Τεχνικών Προδιαγραφών σύνταξης διαχειριστικών σχεδίων. Ιδίως στον τομέα της απογραφής των δασικών οικοσυστημάτων, θεωρείται αδιανόητο να μην αξιοποιούνται πλήρως οι δυνατότητες Σ ε λ ί δ α 27 52

28 4. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες (Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών, υπόβαθρα εικόνων, GPS) για μια αποτελεσματική, αξιόπιστη και με μειωμένο κόστος απογραφή, που θα επέτρεπε την ικανοποίηση σύγχρονων απαιτήσεων της δασοπονίας, πλην της ξυλοπαραγωγής. Αν και τα πρότυπα που αναπτύχθηκαν αφορούν μόνο στην ξυλοπαραγωγή, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν αυτά να χρησιμοποιηθούν και για άλλους σκοπούς, όπως π.χ. για την εκτίμηση των ποσοτήτων δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα από τα δασικά οικοσυστήματα, αντικείμενο με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και σημαντικά οικονομικά αντισταθμιστικά οφέλη. Μάλιστα, τα μόντελα πρόβλεψης προϊόντων ξυλείας που αναπτύχθηκαν θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στα ζητήματα αυτά, αφού οι τυπικές χρήσεις των επιμέρους κατηγοριών προϊόντων αντιστοιχούν σε διαφορετικούς χρόνους αποθήκευσης του άνθρακα, που μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 70 έτη. Σ ε λ ί δ α 28 52

29 5.ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ - ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Το παρόν εγχειρίδιο αποτελεί παραδοτέο του έργου «Νέα πρότυπα οικονομικής ανάλυσης της δασικής παραγωγής και πιλοτική εφαρμογή» (κωδικός έργου: ΚΥΠΕ 3508/190), το οποίο υλοποιείται στα πλαίσια της Πράξης «Εκπόνηση σχεδίων Ερευνητικών και Τεχνολογικών Αναπτυξιακών έργων Καινοτομίας «ΑγροΕΤΑΚ». Η υλοποίηση των έργων αυτών πραγματοποιείται στις Μονάδες του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, η δε Πράξη χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού», θεματικός άξονας προτεραιότητας II «Ενίσχυση της Προσαρμοστικότητας του Ανθρώπινου Δυναμικού και των Επιχειρήσεων» (ΕΣΠΑ ) με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πέραν του χρηματοδοτικού μέσου, θερμές ευχαριστίες οφείλονται στους υπεύθυνους της Πράξης ΑγροΕΤΑΚ στις κεντρικές υπηρεσίες της Γενικής Δ/νσης Αγροτικής Έρευνας στην Αθήνα, καθώς επίσης και στους παρακάτω συντελεστές και εμπλεκόμενους: Στον Υπεύθυνο Παρακολούθησης του έργου δρα Ιωάννη Μελιάδη, τακτικό ερευνητή του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών (Ι.Δ.Ε.), για την ενεργό συμμετοχή του και υποστήριξή του σε αυτό Στο προσωπικό του Ι.Δ.Ε. για τη διοικητική υποστήριξη και παρακολούθηση του έργου Στον τέως τακτικό ερευνητή του Εργαστηρίου Δασικής Διαχειριστικής και Οικονομικής του Ι.Δ.Ε. δρα Στυλιανό Γκατζογιάννη, για την ευγενική παραχώρηση πρωτογενούς και επεξεργασμένου υλικού απογραφών δασικών οικοσυστημάτων και άλλων εργασιών, που έγιναν στα πλαίσια ερευνητικών προγραμμάτων του εν λόγω Εργαστηρίου, καθώς επίσης και για τις χρήσιμες υποδείξεις του σε θέματα του γνωστικού αντικείμενου του και για την πρόθυμη συμμετοχή του στα Σεμινάρια Επιμόρφωσης Στις δασικές υπηρεσίες της περιοχής έρευνας και ειδικότερα στη Δ/νση Δασών Χαλκιδικής, το Δασαρχείο Πολυγύρου, το Δασαρχείο Αρναίας και τη Διοίκηση Δάσους Ταξιάρχη Βραστάμων, για την παροχή δεδομένων αρχείου και την υποστήριξή τους στις εργασίες πεδίου και τη διοργάνωση των Σεμιναρίων Επιμόρφωσης Στα μέλη των Δασικών Συνεταιρισμών Παλαιοκάστρου, Πολυγύρου, Στανού, Ταξιάρχη και Παλαιοχωρίου για τη διευκόλυνση της συλλογής στοιχείων υπαίθρου, κατά τη διενέργεια των υλοτομικών εργασιών, και τις ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις τους Στον προϊστάμενο του Δασαρχείου Μεσολογγίου κ. Γεώργιο Φούντα και το λοιπό δασικό προσωπικό της Υπηρεσίας για την επίδειξη καλών πρακτικών συγκομιδής δασικών προϊόντων δρυός στο δασικό σύμπλεγμα Αρακύνθου και τη παροχή χρήσιμων πληροφοριών Σ ε λ ί δ α 29 52

30 5. ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΈς - ΕΥΧΑΡΙΣΤΊΕς Στις επιχειρήσεις ξύλου που συμμετείχαν πρόθυμα στην έρευνα αγοράς και ιδίως στη Βαρελοποιία Σούλιος στα Ιωάννινα, για την ξενάγηση στους χώρους της επιχείρησης και τις χρήσιμες υποδείξεις και απόψεις σχετικά με τις ανάγκες της αγοράς Στους συναδέλφους Δ. Τσιάρα και Πασχαλίνα Νούσκα για τη συμμετοχή τους στη συλλογή στοιχείων υπαίθρου, καθώς επίσης και τον Άνθιμο Ζαχαριάδη, δασολόγο πληροφορικό, για τη δωρεάν φιλοξενία του δικτυακού τόπου του έργου Σε όλους τους συμμετέχοντες στα Σεμινάρια Επιμόρφωσης για τις εποικοδομητικές παρατηρήσεις τους και το ενδιαφέρον τους Τέλος, ευχαριστίες εκφράζονται σε κάθε άλλο εμπλεκόμενο στο παρόν έργο, που από παράλειψη δεν περιλαμβάνεται στον παραπάνω κατάλογο. Σ ε λ ί δ α 30 52

31 6.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΑΝΑΦΟΡΕΣ 1. Erikkson, H., Johannson, U. and Kiviste, A. (1997). A Site-index Model for Pure and Mixed Stands of Betula pendula and Betula pubescens in Sweden. Scand. J. For.Res. 12: King, J. (1966). Site index curves for Douglas-fir in the Pacific Northwest. Weyerhaeuser Forestry Paper McDill, M. and Amateis, R. (1992). Measuring forest site quality using the parameters of a dimensionally compatible height growth function. For.Sci. 38, Gatzojannis, S. (1998). Ertragstafeln für Buchenbestände in Griechenland. Allg.Forstu.J.-Ztg., 169 (12): Gatzojannis, S., Palaskas, D. and Gkatzogiannis, S. (2015). Site-index model for Pinus brutia in Thassos, Greece. All. Forst und Zagdz., 186 (5/6): Gatzojannis, S., Stamou, N., Efthymiou, P. and Kontos, N. (1995). Forest planning and management tools. Establishment of yield models (Site index, yield and assortment tables of Scots pine). Final report of the project: AIR PL Απατσίδης, Λ., (1992). Πρότυπο για εκτίμηση Ξυλαποθέματος, Προσαύξησης και Δείκτη Ποιότητας Τόπου Δρυοδασών στη Νότια Ελλάδα. Πρακτικά 5ου Πανελ. Δασολ. Συνεδρίου. Καλαμάτα 4-6 Μαρτίου Απατσίδης, Λ. και Σηφάκης, Χ. (1999). Ηλεκτρονική εφαρμογή APSI. Αθήνα. 6 σελ., 8 Παραρτήματα και 14 Πίνακες. 9. Γκατζογιάννης Σ. (1991). Μαθήματα Δασικής Οικονομίας. Τμήμα Δασοπονίας Δράμας του Τ.Ε.Ι. Καβάλας (σελ. 143) 10. Γκατζογιάννης, Σ. (1995). Αποτελέσματα αναλύσεων και δασοαποδοτικά πρότυπα του Συμπλέγματος δασών Αρναίας. Επιστημονική υποστήριξη και συνδρομή στην εκπόνηση της διαχειριστικής μελέτης του δημοσίου συμπλέγματος δασών Αρναίας περιόδου ΙΔΕ/ ΕΘΙΑΓΕ 11. Γκατζογιάννης, Σ. (1998). Δυνατότητες εκσυγχρονισμού του συστήματος απογραφής και διαχείρισης των παραγωγικών δασών κατά τη σύνταξη των διαχειριστικών μελετών. ΙΔΕ/ΕΘΙΑΓΕ, αυτοτελής έκδοση. Θεσσαλινίκη, σελ Γκατζογιάννης, Σ. (1999). Πίνακες Παραγωγής συστάδων οξιάς (Fagus sylvatica) του δάσους Άνω Βροντού Σερρών. Δασική Έρευνα. 12: Γκατζογιάννης, Σ. (2002). Η διαχείριση των οικοτόπων μαύρης πεύκης. Μια πιλοτική προσπάθεια διαχείρισης παραγωγικού δάσους υπό καθεστώς προστασίας (NATURA 2000) στην περιοχή του Β. Γράμμου Καστοριάς. Θεσσαλονίκη. ΕΘΙΑΓΕ, ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ (Αυτοτελής έκδοση, σελ. 61). ISBN Γκατζογιάννης, Σ. (2015). Πίνακες Παραγωγής συστάδων πλατυφύλλου δρυός Αρναίας. Γεωτ.Επιστ.Θέματα (υπό δημοσίευση) 15. Κατενίδης, Κ. και Ευθυμίου, Π. (1983). Μελέτη των υλοτομικών εργασιών στα ελληνικά δάση οξυάς. Δασική Έρευνα, 3 (IV): Κόντος, Ν. (2002). Μεγιστοποίηση της εμπορικής αξίας της παραγωγής κορμόξυλου δασικής πεύκης. Διδακτ. διατριβή. Τμήμα Δασολογίας και Φ.Π. ΑΠΘ. 136 σελ. 17. Κουραντίδου, Μελίνα (2011). Προεξοφλητικό επιτόκιο και αξιολόγηση επενδύσεων στη δασοπονία και το περιβάλλον. Μεταπτυχιακή διατριβή. Εργαστήριο Δασικής Οικονομικής, Τμήμα Δασολογίας και Φ.Π. ΑΠΘ. 117 σελ. Σ ε λ ί δ α 31 52

32 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ ΑΝΑΦΟΡΈς 18. Μαντάνης, Γ. (2008). Εφαρμογές των ειδών ξύλου στην ελληνική αγορά. Περιοδικό Επιπλέον, τ. 37, 12/ Μπαρμπούτης Ι. (2009). Πλιάτσικο στο ελληνικό φυσικό περιβάλλον. Πρακτικά 3ου Πανελ. Συνεδρ. Κλιματική Αλλαγή Βιώσιμη Ανάπτυξη και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Οκτωβρ. 2009, Θεσσαλονίκη. Σελ Ξανθόπουλος, Γ., Σκουτέρη, Α., Θεοδωρίδης, Ν., Παλάσκας, Δ., Αλπμάνης, Κ. (2015). Μεθοδολογία Εκτίμησης της Αξίας Δασικής Γης στην Ελλάδα. 8ο Πανελ. Δασολ. Συνέδριο, Κεφαλονιά 4-7/10/2015 (πρακτικά υπό έκδοση). 21. Ομάδα μελέτης (2013). Διαχειριστικό Σχέδιο Πανεπιστημιακού Δάσους Ταξιάρχη - Βραστάμων Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Διοίκηση Δάσους Ταξιάρχη - Βραστάμων. 118 σελ. (χωρίς Παραρτήματα και Χάρτες) 22. Παλάσκας, Δ. (2015). Ανάπτυξη προτύπων οικονομικής ανάλυσης της παραγωγής των δασών οξυάς στην Ελλάδα. 3ο Πανελ. Συνέδριο Οικονομικής των Φυσικών Πόρων & Περιβάλλοντος. Πανεπ. Θεσσαλίας, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών. Βόλος, Οκτωβρίου 2015 (πρακτικά υπό έκδοση) 23. Παπαδόπουλος, Ι. (1997). Εκτίμηση και πρόβλεψη της προσφοράς εμπορεύσιμου ξύλου στο πανεπιστημιακό δάσος Πετρουλίου σε συνδυασμό με τις ανάγκες της ξυλαγοράς. Διδακτορική διατριβή. Τμήμα Δασολογίας και Φ.Π. ΑΠΘ. 245 σελ. 24. Στάμου, Ν. (1985). Οικονομική των Δασικών Εκμεταλλεύσεων. Δασική Οικονομική Ι. Πανεπιστ. παραδόσεις. Υπηρ. Δημοσιευμάτων ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη. 537 σελ. Σ ε λ ί δ α 32 52

33 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Δελτίο καταγραφής παραγόμενων κατηγοριών προϊόντων 2. Έντυπο μετρήσεων σε δοκιμαστικούς κορμούς 3. Προδιαγραφές Ποιοτικής ταξινόμησης ξυλείας 4. Έντυπο απογραφής Δοκιμαστικών Επιφανειών 5. Πίνακας Παραγωγής & Κατηγοριών Προϊόντων οξυάς 6. Πίνακας Παραγωγής & Κατηγοριών Προϊόντων δρυός 7. Τιμές διάθεσης προϊόντων οξυάς και δρυός 8. Πίνακας Οικονομικής Απόδοσης οξυάς 9. Πίνακας Οικονομικής Απόδοσης δρυός Σ ε λ ί δ α 33 52

34 Σ ε λ ί δ α 34 52

35 ΕΝΤΥΠΟ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΟΥΣ ΚΟΡΜΟΥΣ (ΔΚ) Γενικά στοιχεία α/α ΔΚ: Δασοπονικό είδος: Δάσος: Υποτμήμα: Δασική θέση: Ύψος τομής (m) Αριθμός ετήσιων δακτυλίων Διάμετρος έμφλοια D (cm) Διάμετρος άφλοια Da (cm) Ποιοτική κατηγορία κορμοτεμαχίων (A, B, C ) (1) (2) (3) (4) (5) 0,3 1,3 4,3 7,3 10,3 13,3 16,3 19,3 22,3 25,3 H = m Παρατηρήσεις: Οι ποιοτικές κατηγορίες (A, B, C ) μπορούν να προσαρμόζονται στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές ποιότητας του ξύλου ή στις κατηγορίες προϊόντων που παράγονται κατά τη συγκομιδή (Στύλοι ΔΕΗ-ΟΤΕ, Στρογγύλη ξυλεία, Ξυλεία θρυμματισμού, καυσόξυλα κλπ ανάλογα με το δασοπονικό είδος) Κάθε κορμοτεμάχιο (π.χ. από 0,3 μέχρι 1,3 ή 1,3 μέχρι 4,3 κλπ) χαρακτηρίζεται από άποψη ποιότητας ξύλου (A, B, C ) ή κατηγορίας προϊόντων (στρογγύλη ξυλεία, βιομηχανικό ξύλο, καύσιμο ξύλο κλπ) Οι στήλες 1, 2 συμπληρώνονται για τους κορμούς ανάλυσης του ύψους (δημιουργία Συστήματος Σταθμοδεικτικών Καμπυλών) Οι στήλες 1, 3, 4 και 5 για τους κορμούς κατάρτισης μαζοπινάκων και πινάκων κατηγοριών προϊόντων Πηγή εντύπου: Γκατζογιάννης, Σ., Δυνατότητες Εκσυγχρονισμού του Συστήματος Απογραφής και Διαχείρισης των Παραγωγικών Δασών κατά τη σύνταξη Διαχειριστικών Μελετών. ΙΔΕ/ΕΘΙΑΓΕ, 36 σελ. Σ ε λ ί δ α 35 52

36 Προδιαγραφές Ποιοτικής Ταξινόμησης Ξυλείας (πλατύφυλλα: δρυς, οξυά, λεύκη) α/α Κατηγορία Διάμετρος (cm) 1 Στρογγύλη 22 cm μεγάλου (ελάχιστη, μήκους άφλοια) 2 Στρογγύλη μικρού μήκους 3 Στρογγύλια Α 4 Στρογγύλια Β 32 cm (ελάχιστη άφλοια) 25 cm (ελάχιστη, μέση, με φλοιό) 15 cm (ελάχιστη, μέση, με φλοιό) 5 Σχίζες Πάχος κυκλικού τομέα 18 cm και πλάτος 25 cm 6 Καυσόξυλα βιομηχανικής χρήσεως 7 Καυσόξυλα θερμάνσεως Μήκος (m) 1,80 m (με κλιμάκωση ανά 10 cm, υπερδ. 5 cm) Παρατηρήσεις Κορμοτεμάχια υγιή, με φλοιό, συνήθη. Επιτρέπονται: Υγιείς συμφυείς ρόζοι δ<7 cm, αποπίπτοντες δ<4 cm. Μεγαλύτεροι ρόζοι (με διάμετρο κατά 30% ή 20% ανάλογα με τη διάμετρο του κορμοτεμαχίου) ένας / τρ.μ. Εγκλείσματα φλοιού, διπλός πυρήνας, ελλειπτικότητα, ψευδεγκάρδιο υγιές, κάθε είδους ελαττώματα ή περιορισμένη σήψη στο κεντρικό τμήμα. Στρεψοϊνια, κωνικότητα, στοές εντόμων σε μικρό σχετικά βάθος, μεταχρωματισμός που δεν επηρεάζει την αντοχή του ξύλου 1,30 1,50 m << << 0,0-1,0-1,2-1,3-1,5 m (υπερδ. 2 cm) << << << << Κορμοτεμάχια υγιή, με φλοιό. Επιτρέπονται περισσότερα ελαττώματα μέχρι 50% περισσότερα από τις 1,0-1,2-1,3-1,5-1,7 m (υπερδ. 2 cm) προηγούμενες κατηγορίες. Τεμάχια μορφής κυκλικού τομέα, υγιή. Επιτρέπονται: Δύο ρόζοι όχι διαμπερείς <7 cm ή και τρεις σε σχίζες πλάτους >35 cm, υγιές ψευδεγκάρδιο, καμπυλότητα μέχρι του 5% του μήκους, ραγάδες άκρων όχι διαμπερείς συνολικού βάθους μέχρι 100% του πάχους της σχίζας, στρεψοϊνια σε μέτριο βαθμό 6-36 cm 1,0-1,2 Κορμοτεμάχια στρογγυλά ή σχιστά, με φλοιό, υγιή, από κορμούς και κλαδιά, καλά αποκλαδωμένα, ανεξάρτητα από καμπυλότητα, στρεβλότητα, ρόζους, καρκινώματα και άλλα ελαττώματα. Τεμάχια δ>35 cm σχίζονται 5 cm << << Τεμάχια ξύλου κυλινδρικά ή σχιστά (με δ>35 cm σχίζονται), τελείως αποκλαδωμένα που δεν μπορούν να περιληφθούν σε άλλη κατηγορία Πηγή: Βουλγαρίδης, Η., Ποιότητα ξύλου (Πανεπιστημιακές παραδόσεις). Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περ/ντος. Τομέας Συγκομιδής και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων. Θεσσαλονίκη, 202 σελ. Σ ε λ ί δ α 36 52

37 Σ ε λ ί δ α 37 52

38 Πηγή: Διαχειριστικό Σχέδιο Πανεπιστημιακού Δάσους Ταξιάρχη Βραστάμων Σ ε λ ί δ α 38 52