ΛΑ Ο Μάκθμα 6: Αρχαϊκι περίοπτθ γλυπτικι (κοφροι-κόρεσ)

Transcript

1 ΛΑ Ο Μάκθμα 6: Αρχαϊκι περίοπτθ γλυπτικι (κοφροι-κόρεσ) Κλαςικι Αρχαιολογία: Ειςαγωγι ςτθν Κλαςικι Αρχαιολογία. Σφντομθ επιςκόπθςθ τθσ αρχαίασ ελλθνικισ τζχνθσ από τουσ πρϊιμουσ ιςτορικοφσ χρόνουσ μζχρι το τζλοσ τθσ ελλθνιςτικισ περιόδου ( π.χ.) Πάνοσ Βαλαβάνησ - Ευρυδίκη Κεφαλίδου

2

3 7 οσ αιϊνασ = ραγδαίεσ εξελίξεισ και ςτθν πλαςτικι π.χ. Βοιωτικό ζργο Δελφοί Περ. 650 π.χ. Κρθτικό ζργο

4 Πρϊιμα κολοςςικά αγάλματα

5

6

7

8

9 Οι πρϊτοι μεγάλοι κοφροι και ο ρόλοσ τθσ Νάξου Στουσ Ζλλθνεσ ζκαναν εντφπωςθ οι επιβλθτικζσ διαςτάςεισ των κτιςμάτων και των αγαλμάτων που είδαν ςτθν Αίγυπτο. Ζτςι εξθγείται ότι πολλοί πρϊιμοι κοφροι είναι και οι μεγαλφτεροι. Θ ικανότθτα που απζκτθςαν οι Ζλλθνεσ τεχνίτεσ μζςα ςε ςχετικά ςφντομο χρονικό διάςτθμα, να καταςκευάηουν και να ςτινουν μεγάλα μαρμάρινα αγάλματα πρζπει να γζμιςε τουσ ςφγχρονοφσ τουσ με περθφάνια και αυτοπεποίκθςθ. Αυτό φαίνεται ότι ιςχφει πιο πολφ για τουσ Ναξίουσ, που είχαν πλουτίςει ςθμαντικά από το εμπόριο και είχαν ςτο νθςί τουσ λατομεία μαρμάρου. Η άρχουςα τάξθ του νθςιοφ, οι πλοφςιοι που ονομάηονταν παχζεσ ("χοντροί"), είχε τθ δυνατότθτα να αφιερϊνει μεγάλα μαρμάρινα αγάλματα ςτο ιερό του Απόλλωνα ςτθ Διλο, το ςθμαντικότερο ιερό των Ιϊνων.

10

11

12

13 Περθφάνια των καταςκευαςτϊν, που κατάφεραν να αποςπάςουν από το λατομείο, να μεταφζρουν, και να κατεργαςτοφν με εξαιρετικό τρόπο ζναν τεράςτιο όγκο μαρμάρου (και μάλιςτα μαηί με το ςτιριγμά του). Kολοςςικόσ κοφροσ, ανάκθμα των Ναξίων ςτθ Διλο ( π.χ.)

14

15 Κοφροι

16 Ελλθνικι επιγραφι ςτα πόδια των αιγυπτιακϊν αγαλμάτων: απόδειξθ των επιςκζψεων που ζκαναν εκεί οι Ζλλθνεσ

17 Τα κφρια χαρακτθριςτικά του αγαλματικοφ τφπου του κοφρου φανερϊνουν τθν αιγυπτιακι καταγωγι του θμαντικό: θ δθμιουργία μεγάλων λίκινων αγαλμάτων προχποκζτει τθ χριςθ ενόσ ςυςτιματοσ αναλογιϊν. Στθν περίπτωςθ των κοφρων το ςφςτθμα αυτό, ο κανόνασ, είναι εκείνο που είχαν αναπτφξει από παλιά και χρθςιμοποιοφςαν με μικρζσ τροποποιιςεισ οι Αιγφπτιοι. Υπάρχουν αρχαίεσ μαρτυρίεσ, ςφμφωνα με τισ οποίεσ οι Ζλλθνεσ γλφπτεσ ζμακαν τισ αναλογίεσ των γυμνϊν ανδρικϊν αγαλμάτων ςτθν Αίγυπτο.

18

19

20 Πλαζηική

21 ΟΜΟΙΟΣΗΣΔ ΚΑΙ ΓΙΑΦΟΡΔ ΑΙΓΤΠΣΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΔΛΛΗΝΙΚΩΝ Οι ελλθνικοί κοφροι είναι γυμνοί, ενϊ οι αντίςτοιχεσ αιγυπτιακζσ μορφζσ ζχουν πάντοτε ζνα φφαςμα τυλιγμζνο γφρω από τουσ γλουτοφσ και γεννθτικά όργανα π.χ. Γύρω ζηο 700 π.χ.

22 ΟΜΟΙΟΣΗΣΔ ΚΑΙ ΓΙΑΦΟΡΔ Τα αιγυπτιακά ανδρικά αγάλματα αποτελοφν ςυνικωσ ςειρζσ και είναι τοποκετθμζνα το ζνα δίπλα ςτο άλλο ςε προςόψεισ μνθμειακϊν κτθρίων, ακουμπϊντασ με τθν πλάτθ ςτον τοίχο ακόμθ και όταν είναι ελεφκερα, ζχουν ςτο πίςω μζροσ ζνα ιςχυρό ςτιριγμα. Αντικζτω, οι ελλθνικοί κοφροι δεν ςτθρίηονται πουκενά, αλλά είναι όλοι τουσ περίοπτοι και ςτθμζνοι ελεφκερα ςτον χϊρο, είτε ωσ επιτφμβια μνθμεία ςε τάφουσ πλοφςιων και επιφανϊν ανδρϊν είτε ωσ ανακιματα ςε ιερά. Σθν ίδια χριςθ είχαν και οι κόρεσ (ανακιματα ι επιτφμβια). 7oς αι. π.χ.

23 Πλαςτικι Σριγωνικι βάςθ κοφρου με τθν υπογραφι του νάξιου γλφπτθ Ευκυκαρτίδθ τθ Διλο (περ. 600 π.χ.) 1μ. χ 0,80μ. Ο ίδιοσ το ανζκεςε! ΕΤΚΤΚΑΡΣΛΔΑ ΜΑΝΕΚΕΚΕΝ Ο ΝΑΧΛΟ ΠΟΛΕΑ

24

25

26

27 Κεφάλι του Διπφλου, περ. 600 π.χ. Επιτφμβιοσ κοφροσ ϊηεται μόνο το κεφάλι και το άκρο του δεξιοφ χεριοφ ε αυτό το κεφάλι ο Κων/τίνοσ Ρωμαίοσ «ανακάλυψε»για πρϊτθ φορά τθ λανκάνουςα κίνθςθ των αρχαϊκϊν γλυπτϊν 27

28 Λανκάνουςα κίνθςθ

29 Δφο κοφροι από το Άργοσ ςτουσ Δελφοφσ Άλλο εργαςτιριο μαρμαρογλυπτικισ = ςτο Άργοσ. Αρχζσ 6 ου αι. π.χ. Δφο μεγάλοι όμοιοι κοφροι, με φψοσ λίγο παραπάνω από 2 μ., που βρζκθκαν ςτουσ Δελφοφσ ςτο τζλοσ του 19ου αιϊνα. Στθν πλίνκο του ενόσ υπάρχει μια επιγραφι που ςϊηει μζροσ από το όνομα και τθν πατρίδα του δθμιουργοφ τουσ: «Ο ---μιδθσ τα καταςκεφαςε ο Αργείοσ.» Για πολλά χρόνια οι αρχαιολόγοι πίςτευαν ότι οι κοφροι των Δελφϊν εικονίηουν δφο αδζλφια από το Άργοσ, τον Κλζοβθ και τον Βίτωνα..

30 Ο κοφροσ από τθ άμο είναι ο τελευταίοσ από τουσ υπερμεγζκεισ κοφρουσ τθσ πρϊιμθσ αρχαϊκισ εποχισ που φανερϊνουν τθν επίδραςθ των αιγυπτιακϊν αγαλμάτων ςτθ μνθμειακι ελλθνικι τζχνθ.

31

32

33 Κροίσος, 1,96 κ. περ. 530 π.υ. ΣΘΚΛ ΚΑΛ ΟΛΚΣΛΡΟΝ:ΚΡΟΛΟ ΠΑΡΑ ΘΜΑ ΚΑΝΟΝΣΟ:ΟΝ ΠΟΣ ΕΝΛ ΠΡΟΜΑΧΟΛ:ΩΛΕΕ ΚΟΤΡΟ: ΑΡΘ «τάςου και κρινθςε δίπλα ςτο μνιμα του πεκαμζνου Κροίςου, που πολεμοφςε ςτθν πρϊτθ γραμμι όταν τον εξολόκρεψε ο μανιαςμζνοσ Άρθσ.» Ο Κροίςοσ κα ιταν από μια πλοφςια αριςτοκρατικι οικογζνεια τθσ Μεςογαίασ τθσ Αττικισ.Κάποιοσ κοντινόσ ςυγγενισ του, πικανότατα ο πατζρασ του, είχε ςχζςεισ με τον ομϊνυμο βαςιλιά τθσ Λυδίασ. Ο Ηρόδοτοσ (6.125) γράφει ότι ο Ακθναίοσ Αλκμζων είχε προςωπικι γνωριμία με τον Κροίςο, από τον οποίο πιρε χρυςάφι. Αυτό όχι απολφτωσ ακριβζσ αλλά είναι πικανό ότι οι Αλκμεωνίδεσ είχαν επαφζσ μ τον Κροίςο. Αρα ο κοφροσ ιταν ςτθμζνοσ ςτον τάφο ενόσ Αλκμεωνίδθ. Δεν είναι δυνατόν να προςδιορίςουμε τθ μάχθ ςτθν οποία ςκοτϊκθκε.

34 Αριςτόδικοσ «Παιδί του Κριτία» (ςφγκριςθ)

35

36

37

38

39 Κόρεσ

40 Σα πρϊτα μαρμάρινα γλυπτά Κόρθ από το ιερό τθσ Άρτεμθσ ςτθ Διλο. Ανάκθμα τθσ Ναξίασ Νικάνδρθσ. Υψοσ 1,75 μ. ( π.χ.) Η μαρμαρογλυπτικι είναι μια απαιτθτικι και εξειδικευμζνθ τζχνθ που τθν ανζπτυξαν πρϊτοι οι Κυκλαδίτεσ και ιδιαίτερα οι Νάξιοι και οι Πάριοι, κακϊσ τα νθςιά τουσ είχαν μάρμαρο κατάλλθλο για τθν καταςκευι γλυπτϊν. Το καλφτερο από όλα είναι ζνα μάρμαρο τθσ Πάρου που το εξόρυςςαν από βακιζσ ςτοζσ με τθ βοικεια λυχναριϊν και γιαυτό το ονόμαηαν λυχνίτη. Από αυτό το μάρμαρο ζχουν γίνει μερικά από τα ωραιότερα αρχαία γλυπτά που ςϊηονται ωσ ςιμερα. 40

41 Κόρθ από το ιερό τθσ Αρτζμιδοσ ςτθ Διλο. Ανάκθμα τθσ Ναξίασ Νικάνδρθσ ( π.χ.) Επιγραφι: ΝΛΚΑΝΔΡΘ Μ ΑΝΕΚΕΚΕΝ Θ,Ε-ΚΘΒΟΛΟΛ ΛΟΧΕΑΛΡΘΛ, QΟΡΘ ΔΕΛΝΟΔΛΚΘΟ ΣΟ ΝΑΘΛΟ, ΕΘΟΧΟ ΑΛΘΟΝ, ΔΕΛΝΟΜΕΝΕΟ ΔΕ ΚΑΛΓΝΕΣΘ, ΦΘΡΑΘΟ Δ ΑΛΟΧΟ Ν,ΤΝ- ΜΕ ΑΝΕΚΕΕ Ε ΑΤΣΟΝ ΠΟΤ ΣΟΞΕΤΕΛ ΜΑΚΡΛΑ ΣΑ ΒΕΛΘ Θ ΝΛΚΑΝΔΡΘ, Θ ΚΑΛΤΣΕΡΘ ΑΠΟ ΟΛΕ, ΚΟΡΘ ΣΟΤ ΝΑΞΛΟΤ ΔΕΛΝΟΔΛΚΘ, Θ ΑΔΕΛΦΘ ΣΟΤ ΔΕΛΝΟΜΕΝΘ ΚΑΛ,ΣΩΡΑ- ΤΗΤΓΟ ΣΟΤ ΦΡΑΞΟΤ 19/11/

42

43 Κόρθ από το ιερό τθσ Άρτεμθσ ςτθ Διλο. Ανάκθμα τθσ Ναξίασ Νικάνδρθσ ( π.χ.) Θ κυρία τθσ «Auxerre» από τθν Κριτθ ( π.χ.) Υψοσ 0,75 μ. Λοφβρο 19/11/

44 Θ κυρία τθσ «Auxerre» από τθν Κριτθ ( π.χ.) Υψοσ 0,75 μ. Λοφβρο

45 Άγαλμα κόρθσ από το νεκροταφείο τθσ ελλάδασ Κιρασ Συχαίο εφρθμα ςε βάκοσ μόλισ 0,70 μ. Υψοσ 2,30 μ.!!! - Περ π.χ. Θμιτελισ ςτισ λεπτομζρειεσ = ιρκε από αλλοφ (π.χ. Νάξο =ναξιϊτικο μάρμαρο) και κα γινόταν εδϊ, ςτον τάφο τθσ, το τελικό φινίριςμα? 45

46 Σάμος Σύνηαγμα ηοσ Γενέλεω (ανηίγραθα)

47 Σάμος Σύνηαγμα ηοσ Γενέλεω (ζτέδιο)

48 Δυο κόρεσ από τθ Σάμο (θ μία ςιμερα ςτο Λοφβρο). Επιγραφζσ χαραγμζνεσ και ςτα δφο, (κατά μικοσ του αριςτεροφ ςκζλουσ, πάνω ςτθν παρυφι του επενδφτθ) μασ πλθροφοροφν ότι οι κόρεσ ιταν ανακιματα του Χθραμφθ ςτθν Ιρα. Οι δφο κόρεσ αποτελοφςαν ςφνολο και ιταν ςτθμζνεσ ςτθν ίδια βάςθ. Είναι ανϊνυμεσ, αλλά το μζγεκοσ και θ ομορφιά τουσ φανερϊνουν τον πλοφτο του Χθραμφθ και τον ςεβαςμό του ςτθν Ήρα. Οι επιγραφζσ λζνε ότι ιταν ἀγάλματα, δθλαδι όμορφα και πολυτελι δϊρα, για ευχαριςτθκεί θ μεγάλθ κεά τθσ Σάμου, αλλά και να καυμάςουν οι επιςκζπτεσ. Ο Χθραμφθσ πρζπει να ιταν ςθμαντικό πρόςωπο, γιατί είχε αφιερϊςει και άλλα γλυπτά ςτο ιερό τθσ Ήρασ τουλάχιςτον μία κόρθ και ζναν κοφρο (μιπωσ ιταν όλα μαηί ςτο ίδιο βάκρο;;;)

49 άκος Λούβρο

50 Επιτφμβιεσ κόρεσ από τθν Αττικι Σο μζγεκοσ των πρϊιμων κορϊν δεν φτάνει ποτζ εκείνο των μεγάλων κοφρων. Η λεγόμενθ «κεά του Βερολίνου» Γφρω ςτο 570 π.χ. Βρζκθκε ςτθν Κερατζα τθσ Αττικισ Πρζπει να ιταν ςτθμζνο επάνω ςτον τάφο μιασ νζασ γυναίκασ από αριςτοκρατικι γενιά

51 Φραςίκλεια Κόρθ από τα Μεςόγεια τθσ Αττικισ από τθ Μερζντα (τον αρχαίο διμο Μυρρινοφντοσ), περ. 20 χρόνια νεότερθ από τθ «κεά του Βερολίνου» Γφρω ςτο π.χ. Πολφχρωμα ροφχα, πόλοσ ςτολιςμζνοσ με άνκθ, βραχιόλι, περιδζραιο, ςκουλαρίκια κρατάει επίςθσ ζνα ρόδι και φοράει περίτεχνα ςανδάλια.

52 Πλαζηική Η Φρασίθιεηα βρέζεθε καδί κε έλαλ θούρο (αλώλσκο) - Δπίσες επητύκβηο

53 θμαντικό = ςϊηεται θ βάςθ του αγάλματοσ, ςτθν οποία είναι χαραγμζνο ζνα επίγραμμα, δθλαδι ζνα ςφντομο ποίθμα που μασ πλθροφορεί για το όνομα και τθν ιδιότθτα τθσ νεκρισ: «Μνιμα τθσ Φραςίκλειασ κα λζγομαι για πάντα κόρθ *δθλαδι ανφπαντρο κορίτςι+, γιατί από τουσ κεοφσ μοφ ζτυχε να πάρω αντί για γάμο αυτό το όνομα.» Επίςθσ είναι χαραγμζνο και το όνομα του γλφπτθ: Αριςτίων ο Πάριοσ. Παρόλο που ο καλλιτζχνησ κατάγεται από την Πάρο, η κόρη ζχει από τεχνοτροπική άποψη ομοιότητεσ με αττικά γλυπτά τησ ίδιασ εποχήσ. Μάλλον ο Αριςτίων ήταν από καιρό εγκατεςτημζνοσ ςτην Αττική και είχε αφομοιϊςει τα ςτοιχεία τησ τζχνησ των τοπικϊν εργαςτηρίων. Δπηγραυή στε βάσε: ΗΜΑ ΦΡΑΙΚΛΔΙΑ. ΚΟΡΗ ΚΔΚΛΗΟΜΑΙ ΑΙΔΙ ΑΝΣΙ ΓΑΜΟΤ ΠΑΡΑ ΘΔΩΝ ΣΟΤΣΟ ΛΑΥΟΤ ΟΝΟΜΑ Δπηγραυή στελ αρηστερή πιεσρά: ΑΡΙΣΙΩΝ ΠΑΡΙ[Ο Μ [ΔΠ]Ο[Δ]Δ

54

55 Μοσσείο Ακρόπολης: Αναθήματα

56 Θ κόρθ του Νεάρχου

57 Πλαζηική «Πεπιουόρος» από τελ Αθρόποιε (περ. 530 π.υ.)

58

59 Αποκαηάζηαζη ηης Πεπλοθόροσ ως Άρηεμης

60 Θεά Βεροιίλοσ -570 Φρασίθιεηα -550 Πεπιουόρος Κόρε Αθρόποιες