ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Φυσική Δραστηριότητα και Συναισθηματική Νοημοσύνη Στην Τρίτη Ηλικία: Επιδράσεις του Παραδοσιακού Χορού της Αικατερίνης Ε. Γιάννη Μεταπτυχιακή Διατριβή που υποβάλλεται στο καθηγητικό σώμα για τη μερική εκπλήρωση των υποχρεώσεων απόκτησης του μεταπτυχιακού τίτλου του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών <<Ψυχολογία της Άσκησης>> του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Εγκεκριμένο από το καθηγητικό σώμα Ζήση Βασιλική, Επίκουρη καθηγήτρια Πολλάτου Ελιζάνα, Επίκουρη καθηγήτρια Μιχαλοπούλου Μαρία, καθηγήτρια Τρίκαλα, 2013

2 ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΓΙΑΝΝH ALL RIGHTS RESERVED

3 3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο ελληνικός παραδοσιακός χορός αποτελεί ένα είδος φυσικής δραστηριότητας που αποφέρει πολλά οφέλη σε σώμα και πνεύμα και βελτιώνει την ποιότητα ζωής των χορευτών. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να διαπιστωθεί εάν τα ηλικιωμένα άτομα, τα οποία συμμετέχουν σε δραστηριότητες που σχετίζονται με τον ελληνικό παραδοσιακό χορό παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα Συναισθηματικής Νοημοσύνης σε σχέση με άλλα άτομα αντίστοιχης ηλικίας, που δεν είναι φυσικά δραστήρια ή συμμετέχουν σε κάποιου άλλου είδους φυσική δραστηριότητα. Δευτερεύων σκοπός της έρευνας ήταν η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ των παραγόντων της ποιότητας ζωής και της ΣΝ ατόμων τρίτης ηλικίας. Στην έρευνα πήραν μέρος 150 άτομα (57 άντρες, 93 γυναίκες) ηλικίας ετών που επιλέχθηκαν τυχαία από διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας και εντάχθηκαν σε τρεις ομάδες των 50 ατόμων η καθεμία: Παραδοσιακού χορού, ασκουμένων και μη ασκουμένων. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν την Ελληνική Κλίμακα ΣΝ (ΕΚΣΥΝ, Tsaousis, 2008) και το ερωτηματολόγιο SF-36 για την ποιότητα ζωής (Anagnostopoulos, Niakas, & Pappa, 2005). Η ανάλυση διακύμανσης με έναν παράγοντα (one-way MANOVA) έδειξε για τη ΣΝ σημαντική κύρια επίδραση της ομάδας στη Χρήση των Συναισθημάτων (p<.001) με τους χορευτές να έχουν υψηλότερα σκορ από τους ασκούμενους κι από τους μη ασκούμενους. Στον παράγοντα Έλεγχος των Συναισθημάτων βρέθηκε σημαντική κύρια επίδραση της ομάδας (p<.05) με τους ασκούμενους να έχουν υψηλότερα σκορ από τους χορευτές. Στον παράγοντα Ενσυναίσθηση και Ενδιαφέρον βρέθηκε σημαντική κύρια επίδραση της ομάδας (p<.05), με τους χορευτές να έχουν υψηλότερα σκορ από τους ασκούμενους κι από τους μη ασκούμενους. Για την ποιότητα ζωής η one-way MANOVA έδειξε σημαντική κύρια επίδραση της ομάδας στους παράγοντες Φυσική Λειτουργικότητα (p<.001), Φυσικός Ρόλος (p<.001), Σωματικός Πόνος (p<.001), Γενική Υγεία (p<.001), Ζωτικότητα (p<.001), Κοινωνική Λειτουργικότητα (p<.001), Συναισθηματικός Ρόλος (p<.001), και Πνευματική Υγεία (p<.001) με τους χορευτές να έχουν υψηλότερο σκορ σε όλους τους παράγοντες σε σχέση με τις άλλες 2 άλλες ομάδες. Συμπερασματικά, ο ελληνικός παραδοσιακός χορός συγκεντρώνει πολλαπλά οφέλη για τους συμμετέχοντες, αφού με το συγκεκριμένο είδος φυσικής δραστηριότητας οι χορευτές εκτός από την ευχαρίστηση που νιώθουν, εξασκούν το σώμα τους, βελτιώνουν την υγεία τους και την ποιότητα ζωής τους. Λέξεις κλειδιά: Συναισθηματική νοημοσύνη, ποιότητα ζωής, φυσική δραστηριότητα, άσκηση, παραδοσιακός χορός, ηλικιωμένοι

4 4 ABSTRACT The traditional Greek dance is a kind of physical activity that brings positive benefits to the body and mind and improves the quality of life of dancers. The purpose of the present study was to investigate if older people who participate in activities that are related to Greek traditional dance show higher levels of Emotional Intelligence in comparison to people with the same age, who do sedentary life or they participate in another kind of physical activity. The second purpose of the study was to investigate the relationship between the factors of quality of life and EI of people in the elderly. The participants were 150 people (57 men, 93 women) from 60 to 70 years old, who randomly selected from different areas of Greece, and enrolled in three groups of 50 people. Each group had an equal number of traditional dancers, exercisers and non-exercisers. The participants completed the Greek Emotional Intelligence Scale (GEIS, Tsaousis, 2008) and the SF36 questionnaire about quality of life. According to the one-way MANOVA for EI there was a significant main effect of group in the factor Use of Emotions (p<.001), with the dancers having higher scores from the exercisers and non-exercisers. In the factor of Control of Emotions there was a significant main effect of group (p<.05), with the exercisers scoring higher from the dancers. In the factor of Caring and Empathy there was a significant main effect of group (p<.05), with the dancers having higher scores from the exercisers and non-exercisers. For the quality of life the one-way MANOVA showed that there was also a significant main effect of the group, with dancers scoring higher from the two other groups on the factors of Physical Functioning (p<.001), Physical Role (p<.001), Bodily Pain (p<.001), General Health (p<.001), Vitality (p<.001), Social Functioning (p<.001), Role Emotional (p<.001), and Mental Health (p<.001). In conclusion, the traditional Greek dance offers a lot of benefits for the participants, since it is not only a kind of physical activity that makes dancers feel better, but also improves their body, their health and their quality of life. Keywords: Emotional intelligence, life quality, physical activity, exercise, traditional dance, elderly

5 Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ανθρώπους που συνέβαλλαν στη διαδικασία και ολοκλήρωση της μεταπτυχιακής μου διατριβής, αρχίζοντας από την επιβλέπουσα επίκουρη καθηγήτρια κ. Βασιλική Ζήση που μου προσέφερε την πολύτιμη βοήθεια της με αμέριστη χαρά και διάθεση και συνεχίζοντας με την επιβλέπουσα επίκουρη καθηγήτρια κ. Πολλάτου Ελιζάνα και την καθηγήτρια Μιχαλοπούλου Μαρία. Έπειτα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συμμετέχοντες στην εργασία ανθρώπους της τρίτης ηλικίας για την υπομονή που επέδειξαν για τη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων που τους δόθηκαν και όλους τους άλλους ανθρώπους που προσέφεραν την βοήθειά τους για την ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας.

6 6 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΕΛ ΠΕΡΙΛΗΨΗ 3 ABSTRACT 4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6 ΛΙΣΤΑ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕΣ 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 11 ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ 11 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ 13 ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ 16 ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ 17 ΥΓΕΙΑ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΧΟΡΟΥ ΩΣ 18 ΕΙΔΟΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΣΚΟΠΟΣ 19 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 20 ΜΗΔΕΝΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 21 ΟΡΙΣΜΟΙ 21 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 23 ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ 24 ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ GARDNER (1983) 24 ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ GOLEMAN (1995) 25 ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΕΛΟ ΤΩΝ SALOVEY ΚΑΙ MAYER 26 (1997) ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ BAR-ON (1997) 27 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΗΛΙΚΙΑ 27 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ 31 ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ 33 ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ 38 ΑΣΚΗΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ,ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ 39 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ 41

7 7 ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΧΟΡΟΥ ΩΣ 44 ΕΙΔΟΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 49 ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ 49 ΟΡΓΑΝΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ 51 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ 53 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4:ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 55 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ 55 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ 56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5:. ΣΥΖΗΤΗΣΗ 61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 76 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 83 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: : ΕΓΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 83 ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ ΔΟΚΙΜΑΖΟΜΕΝΟΥ 84 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

8 8 ΛΙΣΤΑ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΙΤΛΟΣ ΣΕΛΙΔΑ Πίνακας 1 Κατανομή του δείγματος ανά ομάδα. 49 Πίνακας 2 Ηλικία, μορφωτικό επίπεδο και συνολικός δείκτης άσκησης 50 ανάλογα με την κατανομή των συμμετεχόντων σε ομάδες. Πίνακας 3 Κάπνισμα ανά ομάδα συμμετεχόντων. 50 Πίνακας 4 Δείκτες α Cronbach για τους παράγοντες της Πίνακας 5 Πίνακας 6 Συναισθηματικής Νοημοσύνης Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις των παραγόντων της Συναισθηματικής Νοημοσύνης για τις 3 ομάδες. Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις των παραγόντων της ποιότητας ζωής για τις 3 ομάδες

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Την τελευταία κυρίως δεκαετία, η Συναισθηματική Νοημοσύνη έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον τόσο του επιστημονικού, όσο και του ευρύτερου κοινού. Τα μοντέλα της ΣΝ εφαρμόζονται πλέον στο χώρο της εκπαίδευσης, στο χώρο της εργασίας και στο χώρο των επαγγελμάτων της υγείας. Στους παραπάνω χώρους, δημιουργούνται προγράμματα που αφορούν τη ΣΝ με πολλαπλούς στόχους ανάλογους κάθε φορά με την περίσταση. Στο σχολείο, τα προγράμματα έχουν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της επίδοσης, τη θετική στάση απέναντι στο σχολείο και την αύξηση των κινήτρων μάθησης. Στην εργασία, τα προγράμματα στοχεύουν κυρίως στη διαχείριση των διαπροσωπικών σχέσεων και στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της ομαδικής εργασίας. Στα επαγγέλματα υγείας, η παρέμβαση των προγραμμάτων στοχεύει στην καλύτερη επικοινωνία των γιατρών με τους ασθενείς τους. Οι κλινικοί ψυχολόγοι χρησιμοποιούν διάφορα τεστ νοημοσύνης, ώστε να έχουν τη δυνατότητα κατανόησης και αντιμετώπισης των προβλημάτων των πελατών τους (Πλατσίδου, 2004). Επομένως, η ΣΝ έχει γίνει πρόσφατα πολύ δημοφιλής και όλο και περισσότερα προγράμματα ΣΝ σχεδιάζονται και εφαρμόζονται. Ωστόσο, η ΣΝ δεν αποτελεί καινούρια έννοια και η βάση της βρίσκεται σε παλαιότερες θεωρητικές απόψεις. Μία από τις πρώτες αναφορές στον όρο της ΣΝ έγινε το 1985 από τον Leon Payne (Payne, 1985). Εντούτοις, υπάρχει παλαιότερη αναφορά για την έννοια της κοινωνικής νοημοσύνης από τον Thorndike (1920). Πολλά χρόνια αργότερα, ο Gardner (1983), εισήγαγε τη θεωρία του για τα πολλαπλά συστατικά της ΣΝ και τις δύο νέες διαστάσεις της ΣΝ: Την ενδοπροσωπική και τη διαπροσωπική. Μετά τη θεωρητική προσέγγιση του

10 Εισαγωγή 10 Gardner (1983), ακολούθησαν τα θεωρητικά μοντέλα του Daniel Goleman (1995), των Salovey και Mayer (1997) και του Bar-On (1997). Θεωρητικά μοντέλα Στη θεωρία του ο Gardner (1983), συμπεριέλαβε δύο διαστάσεις: την ενδοπροσωπική και τη διαπροσωπική νοημοσύνη. Η ενδοπροσωπική νοημοσύνη αναφέρεται στην αυτογνωσία του ατόμου, στην ικανότητα δηλαδή να κατανοεί τον εαυτό του και τα συναισθήματά του. Η διαπροσωπική νοημοσύνη αποτελείται από τέσσερις διαφορετικές ικανότητες: α) την ηγεσία, β) την ικανότητα του ατόμου να δημιουργεί σχέσεις και να διατηρεί τη φιλία του με τους άλλους ανθρώπους, γ) την ικανότητα λύσης των συγκρούσεων και δ) την ικανότητα του ατόμου να αναλύει τα κοινωνικά γεγονότα. Σύμφωνα με το μοντέλο του Goleman (1995), η ΣΝ αποτελείται από πέντε διαστάσεις: 1) τη γνώση, 2) τη διαχείριση των συναισθημάτων, η οποία περιλαμβάνει τον αυτοέλεγχο, την ευσυνειδησία και την προσαρμοστικότητα 3) την κινητοποίηση του εαυτού, 4) την αναγνώριση των συναισθημάτων στους άλλους και 5) τη διαχείριση των σχέσεων, η οποία περιλαμβάνει τη δημιουργία δεσμών και την επίδραση που έχουν τα άτομα της συναναστροφής τους στην καθημερινότητά τους. Οι Salovey και Mayer (1997) διαχωρίζουν τις ικανότητες σε έξι βασικές κατηγορίες για να ορίσουν τη ΣΝ: 1) Την ικανότητα αντίληψης και αναγνώρισης των συναισθημάτων, 2) την ικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων, 3) την ικανότητα παρακίνησης του εαυτού του, 4) την ικανότητα αναγνώρισης των συναισθημάτων στους άλλους και 5) την ικανότητα διαχείρισης των σχέσεων. Επιπλέον, την ικανότητα της ηγεσίας, της δημοτικότητας και των διαπροσωπικών σχέσεων. 6) To IQ και η ΣΝ, οι οποίες διαφέρουν ως ικανότητες και συχνά το νόημα τους συγχέεται. Το IQ είναι ένας τυπικός δείκτης νοημοσύνης, ενώ η ΣΝ είναι η συναισθηματική οξυδέρκεια.

11 Εισαγωγή 11 Το θεωρητικό μοντέλο του Bar-On (1997) που αναφέρεται στη ΣΝ αποτελείται από πέντε τομείς ικανοτήτων : 1) Οι ενδοπροσωπικές ικανότητες, 2) οι διαπροσωπικές ικανότητες, 3) η ικανότητα προσαρμογής, 4) η ικανότητα διαχείρισης του άγχους και 5) η γενική διάθεση. Οι παραπάνω ικανότητες επηρεάζουν την ικανότητα κάποιου να αντιμετωπίζει με επιτυχία τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις και πιέσεις. Παράγοντες που επηρεάζουν τη Συναισθηματική Νοημοσύνη Η ΣΝ επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες και το επίπεδο της είναι διαφορετικό σε κάθε άτομο ανάλογα με τις δεξιότητες που έχει ανεπτυγμένες και το προσωπικό του προφίλ. Ένας από τους παράγοντες που επιδρά στη ΣΝ είναι η ηλικία. Οι Phillips και Allen (2003), διαπίστωσαν ότι υπάρχουν περίπλοκες αλλαγές που συσχετίζονται με την ηλικία στην αντίληψη της έντασης των συναισθημάτων των άλλων. Οι Farisseli, Ghini και Freedman (2006), ανέφεραν ότι υπάρχουν πολλές υποθέσεις σχετικά με τη ΣΝ και την ηλικία και υποστηρίζουν ότι υπάρχει μία ήπια σχέση ανάμεσα στη ΣΝ και την ηλικία και επίσης ότι μερικές περιοχές της ΣΝ αυξάνονται με την ηλικία. Επιπλέον, υπάρχουν στοιχεία της ΣΝ που δεν αυξάνονται με την ηλικία υποδεικνύοντας ότι κάποιες ικανότητες πρέπει να αναπτυχθούν διαμέσου της εκπαίδευσης. Οι Shiota και Levenson (2009), υποστήριξαν ότι η ρύθμιση των συναισθημάτων συμπεριλαμβάνει πολλαπλές στρατηγικές, οι οποίες βασίζονται σε διαφορετικές υποκείμενες ικανότητες που μπορεί να επηρεαστούν διαφορετικά από την ηλικία. Αξιολόγησαν τις ικανότητες νέων, μεσηλίκων και ηλικιωμένων στην εφαρμογή 3 στρατηγικών ρύθμισης συναισθημάτων (αποσπώμενη επανεκτίμηση, θετική επανεκτίμηση, καταστολή συμπεριφοράς) και τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ηλικία επηρεάζει διαφορετικές στρατηγικές ρύθμισης συναισθημάτων με διαφορετικούς τρόπους. Οι ηλικιωμένοι στην παρούσα μελέτη επέδειξαν περισσότερη

12 Εισαγωγή 12 επιτυχία από τους νέους συμμετέχοντες και στα δύο είδη επανεκτίμησης, ενώ όχι στην καταστολή της συμπεριφοράς. Η ΣΝ συσχετίζεται, επίσης, με την άσκηση και με κάποια συστατικά της προσωπικότητας και ο συσχετισμός αυτός διαφέρει από άτομο σε άτομο λόγω των ιδιαίτερων προσωπικών γνωρισμάτων του κάθε ατόμου και της διαφορετικής φυσικής, ψυχολογικής και συναισθηματικής του κατάστασης. Στην έρευνά τους οι Saklofske, Austin, Rohr και Andrews (2007), εξέτασαν τους συσχετισμούς της προσωπικότητας και της ΣΝ με τις πεποιθήσεις της άσκησης και της συμπεριφοράς απέναντι στην άσκηση έχοντας ως δείγμα 497 Καναδούς προπτυχιακούς φοιτητές. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ΣΝ συσχετίζεται με την άσκηση και με διαπροσωπικά, ενδοατομικά και υποσυνιστώμενα της γενικής υγείας και μετριάζει τη σχέση ανάμεσα στην προσωπικότητα και στη συμπεριφορά απέναντι στην άσκηση. Η προπόνηση μπορεί να διαδραματίσει ένα ρόλο στα προγράμματα προαγωγής υγείας με αλλαγές στις δεξιότητες της ΣΝ και οι συσχετισμοί προσωπικότητα-υγεία μπορούν να παρέχουν υποδείξεις για το πώς το προσωπικό προφίλ κάποιου είναι σχετικό με τις ανάγκες της υγείας. Υπάρχει,επίσης, συσχετισμός ανάμεσα στη ΣΝ και την ποιότητα ζωής. Τα άτομα με υψηλά επίπεδα ΣΝ δημιουργούν πιο ποιοτικές κοινωνικές σχέσεις και το άγχος τους είναι μειωμένο σε σχέση με άλλα άτομα που η ΣΝ τους είναι χαμηλή. Οι Καφέτσιος και Πετράτου (2005), μετά από την έρευνα που πραγματοποίησαν σε φοιτητές υποστηρίζουν ότι υπάρχουν σημαντικές σχέσεις ανάμεσα σε πλευρές της ΣΝ και στην κοινωνική στήριξη, τη μοναξιά και την ποιότητα των κοινωνικών σχέσεων, αλλά και μεταξύ της ΣΝ και του περιστασιακού άγχους.

13 Εισαγωγή 13 Συναισθηματική Nοημοσύνη, η σχέση της με την υγεία και την άσκηση Ο συσχετισμός ανάμεσα στη ΣΝ, την υγεία και την άσκηση είναι εμφανής, αφού τα άτομα που ασκούνται αυξάνουν τα επίπεδα της ΣΝ τους και βελτιώνουν τη φυσική, ψυχολογική και συναισθηματική τους υγεία. Σύμφωνα με τον Τσαούση και Νικολάου (2005), η ΣΝ συσχετίζεται αρνητικά με τη φτωχή γενική υγεία. Η ΣΝ συσχετίζεται αρνητικά με συμπεριφορές υγείας όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ και θετικά με την άσκηση. Έπειτα, υπάρχει αρνητική σχέση ανάμεσα στα αυξημένα επίπεδα ΣΝ και στη χαμηλή σωματική και ψυχική υγεία. Επομένως, είναι εμφανές ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της ΣΝ και της λειτουργίας της υγείας. Οι Fong-Li, Lu και Wang (2009) με την έρευνα που πραγματοποίησαν σε φοιτητές στο Ταϊβάν διαπίστωσαν ότι η συμμετοχή στη φυσική δραστηριότητα είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να βελτιώσει τη φυσική, την ψυχολογική, καθώς επίσης και τη συναισθηματική υγεία των φοιτητών και η συμμετοχή στην άσκηση ενισχύει την υγεία και ότι συμβάλλει στον προσδιορισμό και στη διαχείριση της ΣΝ των φοιτητών. Η χρήση της άσκησης για ρύθμιση της διάθεσης συσχετίζεται σημαντικά με τη ΣΝ και έχει διαπιστωθεί ότι τα άτομα που ασκούνται για να ενισχύσουν τη διάθεση παρουσιάζουν υψηλότερα σκορ Συναισθηματικής Νοημοσύνης (Solanski & Lane, 2010). Στην έρευνα της Rohr (2005), τα αποτελέσματα υποστήριξαν τη σημασία προαγωγής ισχυρότερων πεποιθήσεων στα πλεονεκτήματα της άσκησης καθώς συνεισφέρουν σε υψηλότερα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας ωφέλιμα για την υγεία. Ένα ήπιο, μέτριας έντασης πρόγραμμα άσκησης μπορεί να παρέχει ένα επαρκές ερέθισμα να αυξήσει την αερόβια κατάσταση και να αυξήσει τα συναισθήματα σθένους σε ηλικιωμένους (Engels, Drouin, Zhu & Kazmierski, 1997). Επομένως, η άσκηση δίνει τη δυνατότητα σε άτομα όλων των ηλικιών να αυξήσουν τη ΣΝ τους και να βελτιώσουν τη γενική τους υγεία.

14 Εισαγωγή 14 Τα οφέλη της άσκησης στη σωματική και ψυχική υγεία H άσκηση βελτιώνει τη σωματική και ψυχική υγεία του ανθρώπου. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να αποκαλύπτουν πώς η φυσική δραστηριότητα μπορεί να αλλάξει τη δομή και τη λειτουργία του μυαλού και προσπαθούν να καταλάβουν πώς αυτές οι αλλαγές στο μυαλό επηρεάζουν τις γνωστικές, αισθητηριακές, κινητικές και συναισθηματικές συμπεριφορές. Προγράμματα άσκησης μπορεί πιθανά να εμποδίσουν έναν αριθμό ψυχιατρικών διαταραχών (όπως κατάθλιψη και άγχος) και νευρολογικές διαταραχές (όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ και η νόσος του Πάρκινσον). Οι Yan και Zhoo (2009), υποστήριξαν ότι η κινητική εξάσκηση αποφέρει θετικά αποτελέσματα στη γνωστική και κινητική λειτουργία των ηλικιωμένων και υποδεικνύουν ότι ένα κατάλληλο πρόγραμμα άσκησης μπορεί να βοηθήσει την καθυστέρηση της προοδευτικής γνωστικής και κινητικής επιδείνωσης και τη δυσλειτουργία της μνήμης. Ο Buchman και οι συνεργάτες του (2007) διαπίστωσαν ότι η φυσική δραστηριότητα επηρεάζει το ρυθμό της αλλαγής στην κινητικότητα των ηλικιωμένων και σχετίζεται με δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο. Οι Jacobson, Smith, Fronterhouse, Kline και Boolani (2012), υποστηρίζουν ότι παρατηρήθηκε βελτίωση στη μυϊκή αντοχή, στην ισορροπία και στη λειτουργική ικανότητα ηλικιωμένων που συμμετείχαν σε ένα πρόγραμμα άσκησης 12 εβδομάδων. Επιπλέον, μέσω της φυσικής δραστηριότητας, ηλικιωμένα άτομα αύξησαν τα επίπεδα της διάθεσής τους (Kanning & Schlicht, 2010). Συμπερασματικά, τα ηλικιωμένα άτομα επωφελούνται από τη φυσική δραστηριότητα τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Τα οφέλη του ελληνικού παραδοσιακού χορού ως είδος άσκησης στη σωματική και ψυχική υγεία Ο ελληνικός παραδοσιακός χορός συμβάλλει στη βελτίωση της ψυχολογικής και φυσικής ευεξίας, οδηγεί σε πνευματικά οφέλη ως πρόγραμμα άσκησης και συνδέεται με την ποιότητα ζωής. Είναι ένα είδος άσκησης, το οποίο δεν απαιτεί πολλά έξοδα και

15 Εισαγωγή 15 εξοπλισμό και απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες. Οι άνθρωποι με το χορό διασκεδάζουν, αναδημιουργούν και κοινωνικοποιούνται. Ο χορός παρέχει βελτίωση της υγείας και της ισορροπίας. Σύμφωνα με την Κωνσταντινίδου και τους συνεργάτες της (2000), οι ηλικιωμένοι οι οποίοι συμμετέχουν σε προγράμματα ελληνικού παραδοσιακού χορού παρουσιάζουν θετικά συναισθήματα για την υγεία τους, φυσική και λειτουργική, και νιώθουν σίγουροι για τον εαυτό τους. Οι Μαυροβουνιώτης, Αργυριάδου και Παπαϊωάννου (2010) υποστηρίζουν ότι άτομα τρίτης ηλικίας που συμμετείχαν σε μαθήματα ελληνικού παραδοσιακού χορού αύξησαν την ευεξία τους και μείωσαν το στρες, το άγχος και την κατάθλιψη. Επιπλέον, η χρήση του χορού λειτουργεί ως ένα αποτελεσματικό μέσο φυσικής δραστηριότητας για βελτίωση του ελέγχου της στατικής και δυναμικής ισορροπίας στους ηλικιωμένους (Σοφιανίδη, Χατζητάκη, Δούκα & Γρούϊου, 2009). Η Μπουγιέση (2011), εξέτασε τη διαφοροποίηση των παραγόντων της ΣΝ και της ποιότητας ζωής ανάλογα με την ηλικία και τη συμμετοχή σε μαθήματα ελληνικού παραδοσιακού χορού και διαπίστωσε ότι οι χορευτές είχαν καλύτερη ΣΝ και πραγματοποιούσαν καλύτερη χρήση των συναισθημάτων τους από τα άτομα που συμμετείχαν σε κάποιο άλλο είδος φυσικής δραστηριότητας και από τα άτομα που έκαναν καθιστική ζωή. Όσον αφορά την ποιότητα ζωής, οι χορευτές επέδειξαν καλύτερα σκορ σε σχέση με τις δύο άλλες ομάδες στο σωματικό πόνο, στη ζωτικότητα, στην πνευματική και γενική υγεία. Συμπερασματικά, οι ηλικιωμένοι μόνο θετικά οφέλη μπορούν να αποκομίσουν με τη συμμετοχή τους σε προγράμματα ελληνικού παραδοσιακού χορού. 1. Σκοπός Σκοπός της έρευνας είναι να διαπιστωθεί εάν τα ηλικιωμένα άτομα, τα οποία συμμετέχουν σε δραστηριότητες ελληνικού παραδοσιακού χορού παρουσιάζουν

16 Εισαγωγή 16 υψηλότερο επίπεδο συναισθηματικής νοημοσύνης σε σχέση με άλλα άτομα αντίστοιχης ηλικίας, που δεν είναι φυσικά δραστήρια ή συμμετέχουν σε κάποιου άλλου είδους φυσική δραστηριότητα. Δευτερεύων σκοπός της έρευνας είναι η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ των παραγόντων της ποιότητας ζωής και της Συναισθηματικής Νοημοσύνης (ΣΝ) ατόμων τρίτης ηλικίας που συμμετέχουν σε διαφορετικά είδη φυσικής δραστηριότητας. 2. Σημαντικότητα της ερευνητικής μελέτης Η ΣΝ ατόμων τρίτης ηλικίας συνδέεται άμεσα με τη βελτίωση της σωματικής και της συναισθηματικής τους κατάστασης. Λαμβάνοντας υπόψη τα ερευνητικά στοιχεία, τα οποία υποστηρίζουν την παραπάνω πρόταση, η παρούσα έρευνα αναμένεται να συμβάλλει στην ανάδειξη του ρόλου της φυσικής δραστηριότητας στη ΣΝ ηλικιωμένων ατόμων και στην ποιότητα ζωής τους. 3. Ερευνητικές υποθέσεις Οι ερευνητικές υποθέσεις της έρευνας είναι οι ακόλουθες: 1. Η ομάδα χορού χορευτές θα διαφέρει από τις άλλες δύο ομάδες ελέγχου: ασκουμένων και μη ασκουμένων, ως προς τη Συναισθηματική Νοημοσύνη, με τους χορευτές να έχουν μεγαλύτερο σκορ από τις άλλες δύο ομάδες. 2. Οι χορευτές θα διαφέρουν σημαντικά και θα έχουν καλύτερα σκορ στην ποιότητα ζωής από τις άλλες δύο ομάδες. 4. Μηδενικές υποθέσεις 1. Η ομάδα χορού δε θα διαφέρει από τις άλλες δύο ομάδες ελέγχου-άσκησης ως προς τη Συναισθηματική Νοημοσύνη. 2. Η ομάδα χορού δε θα έχει καλύτερα σκορ στην ποιότητα ζωής από τις άλλες ομάδες.

17 Εισαγωγή 17 5.Ορισμοί Συναισθηματική Νοημοσύνη: Η ΣΝ είναι ένας τύπος επεξεργασίας πληροφοριών, ο οποίος περιλαμβάνει σαφή εκτίμηση των συναισθημάτων του ατόμου τόσο στον εαυτό του όσο και στους άλλους και προσαρμοσμένη ρύθμιση των συναισθημάτων ώστε να ενισχύεται η ποιότητα ζωής (Salovey & Mayer, 1990). Επιπλέον, η ΣΝ περιλαμβάνει ικανότητες όπως το να κινητοποιεί κανείς τον εαυτό του προς την επίτευξη στόχων και να επιμένει παρά τις ματαιώσεις που δέχεται, το να ελέγχει τις παρορμήσεις του και να μπορεί να καθυστερεί την ικανοποίησή του, όταν πρέπει, το να μπορεί να ρυθμίζει τη διάθεσή του και να μην επιτρέπει στο άγχος και την ανησυχία να παρεμποδίζουν την ικανότητά του για ορθή σκέψη, να διαθέτει ενσυναίσθηση και αισιοδοξία (Goleman, 1995). 6. Περιορισμοί έρευνας Οι περιορισμοί της έρευνας ήταν ότι δε συμμετείχαν ηλικιωμένοι που συμμετείχαν σε μαθήματα ελληνικού παραδοσιακού χορού για λιγότερο από 12 μήνες ή δεν ασχολούνταν καθόλου τους τελευταίους 12 μήνες με τον παραδοσιακό χορό. Επίσης, από την έρευνα αποκλείονταν όσοι ασχολούνταν με κάποιο άλλο είδος χορού εκτός του ελληνικού παραδοσιακού χορού.

18 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Μία από τις πρώτες αναφορές στον όρο της ΣΝ έγινε το 1985 από τον Leon Payne (1985). Εντούτοις, υπάρχει παλαιότερη αναφορά για την έννοια της κοινωνικής νοημοσύνης από τον Thorndike (1920), o oποίος χαρακτήρισε την κοινωνική νοημοσύνη ως την ικανότητα που έχει κάποιος να καταλαβαίνει τους γύρω του και να αντιμετωπίζει με σοφία τις ανθρώπινες σχέσεις. Πολλά χρόνια αργότερα, ο Gardner (1983), εισήγαγε τη θεωρία του για τα πολλαπλά συστατικά της ΣΝ και τις δύο νέες διαστάσεις της ΣΝ: Την ενδοπροσωπική και τη διαπροσωπική. Ο Gardner (1983) υποστήριξε ότι για να αναπτύξει κάποιος την ενδοπροσωπική, τη διαπροσωπική και την κοινωνική του νοημοσύνη θα πρέπει να έχει την ικανότητα να διατηρεί καλή και άμεση επαφή με τα εσωτερικά του συναισθήματα. Μετά τη θεωρητική προσέγγιση του Gardner (1983), ακολούθησαν τα θεωρητικά μοντέλα του Daniel Goleman (1995) που βασίζεται στην επαγγελματική απόδοση και στην ηγεσία, του Salovey και Mayer (1997), το οποίο βασίζεται στην ευφυϊα και του Bar-On (1997), το οποίο εστιάζεται στην ανταπόκριση του ατόμου στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Θεωρίες της Συναισθηματικής Νοημοσύνης Όλες οι θεωρητικές προσεγγίσεις που ερμηνεύουν τη ΣΝ την περιγράφουν ως μία σύνθετη έννοια που συγκεντρώνει μία σειρά από διαστάσεις (ικανότητες, χαρακτηριστικά, δεξιότητες) και σχετίζεται με διάφορα πεδία της ανθρώπινης φύσης, όπως το γνωστικό και το

19 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 19 δυναμικό πεδίο, την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά. Ανάλογα με το πού εστιάζουν οι διάφορες θεωρίες μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες: α) θεωρίες ικανότητας, β) θεωρίες προσωπικότητας και γ) θεωρίες επίδοσης. Οι θεωρίες ικανότητας περιγράφουν τη ΣΝ ως μία ικανότητα του νου, η οποία έχει αντιστοιχίες ως προς τη δομή και την οργάνωσή της με τα υπόλοιπα είδη νοημοσύνης που αναφέρονται ως επί το πλείστον σε γνωστικές ικανότητες. Οι θεωρίες της προσωπικότητας θεωρούν τη ΣΝ ως ένα συνδυασμό από ικανότητες προσαρμογής και χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και οι θεωρίες επίδοσης προσπαθούν να εξηγήσουν και να προβλέψουν την επίδοση και την αποτελεσματικότητα κάποιου στην εργασία με βάση την προσωπικότητά του. To θεωρητικό μοντέλο του Gardner (1983): Ο Gardner (1983), διατύπωσε στο βιβλίο του Frames of Mind, τη θεωρία του για τα πολλαπλά συστατικά της νοημοσύνης, η οποία είναι καθοριστική για την επιτυχία της ζωής του ανθρώπου. Στη θεωρία του συμπεριέλαβε δύο νέες διαστάσεις: την ενδοπροσωπική και τη διαπροσωπική νοημοσύνη. Η ενδοπροσωπική νοημοσύνη αναφέρεται στην αυτογνωσία του ατόμου, στην ικανότητα δηλαδή να κατανοεί τον εαυτό του και τα συναισθήματά του. Η διαπροσωπική νοημοσύνη αποτελείται από τέσσερις διαφορετικές ικανότητες: α) την ηγεσία, β) την ικανότητα του ατόμου να δημιουργεί σχέσεις και να διατηρεί τη φιλία του με τους άλλους ανθρώπους, γ) την ικανότητα λύσης των συγκρούσεων και δ) την ικανότητα του ατόμου να αναλύει τα κοινωνικά γεγονότα. Πιο συγκεκριμένα, η διαπροσωπική νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα κάποιου να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα και τα κίνητρα των ατόμων που βρίσκονται γύρω του καθώς και στην ικανότητα ανταπόκρισης και συνεργασίας με τα άλλα άτομα. Το θεωρητικό μοντέλο του Goleman (1995): O Goleman περιγράφει τη ΣΝ ως μία δομή που περιλαμβάνει κάποιες ικανότητες, όπως να κινητοποιεί κανείς τον εαυτό του για να επιτύχει τους στόχους του παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, να ελέγχει την παρορμητικότητά

20 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 20 του, να μπορεί να καθυστερεί την ικανοποίησή του, όταν είναι απαραίτητο, να μπορεί να ρυθμίζει τη διάθεσή του και να μην επιτρέπει στο άγχος και στις ανησυχίες του να τον εμποδίζουν να σκέφτεται ορθά και να διαθέτει ενσυναίσθηση και αισιοδοξία. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό η ΣΝ αποτελείται από πέντε διαστάσεις: 1) τη γνώση, 2) τη διαχείριση των συναισθημάτων, η οποία περιλαμβάνει τον αυτοέλεγχο, την ευσυνειδησία και την προσαρμοστικότητα 3) την κινητοποίηση του εαυτού, 4) την αναγνώριση των συναισθημάτων στους άλλους και 5) τη διαχείριση των σχέσεων, η οποία περιλαμβάνει τη δημιουργία δεσμών και την επίδραση που έχουν τα άτομα της συναναστροφής τους στην καθημερινότητά τους (Goleman,1995). Το θεωρητικό μοντέλο των Salovey και Mayer (1997): Οι Salovey και Mayer (1997) στο θεωρητικό τους μοντέλο για τη ΣΝ περιλαμβάνουν εκτός από την ενδοπροσωπική και τη διαπροσωπική ΣΝ, και κάποιες άλλες ικανότητες που αναφέρονται στο γνωστικό και στο συναισθηματικό σύστημα οργάνωσης της σκέψης του ανθρώπου. Διαχωρίζουν τις ικανότητες σε έξι βασικές κατηγορίες για να ορίσουν τη ΣΝ: 1) Την ικανότητα αντίληψης και αναγνώρισης των συναισθημάτων: Είναι η ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματά του και να νιώθει σιγουριά για αυτά, ώστε να παίρνει τις προσωπικές του αποφάσεις. 2) Την ικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων: Είναι η ικανότητα του ατόμου να διαχειρίζεται και να αντιμετωπίζει τα συναισθήματά του, τα οποία μπορεί να είναι άγχος, θυμός, ανησυχία, θλίψη. Έπειτα, το άτομο να είναι ικανό να αντιμετωπίσει τις αρνητικές συνέπειες από μία αποτυχημένη διαχείριση των συναισθημάτων του, ώστε να αποφευχθεί κάποια καταθλιπτική συμπεριφορά. 3) Την ικανότητα παρακίνησης του εαυτού του: Είναι η ικανότητα που έχει το άτομο να ελέγχει, να οργανώνει τα συναισθήματα του και να τα τοποθετεί σε μία σειρά με βάση τους στόχους που επιθυμεί να εκπληρώσει. Οι άνθρωποι που έχουν την παραπάνω ικανότητα είναι πιο δημιουργικοί και αποτελεσματικοί. 4) Την

21 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 21 ικανότητα αναγνώρισης των συναισθημάτων στους άλλους: Είναι η ικανότητα του ατόμου να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων και να επικοινωνεί με τα άλλα άτομα πιο αποτελεσματικά. 5) Την ικανότητα διαχείρισης των σχέσεων: Είναι η ικανότητα του ατόμου να διαχειρίζεται τα συναισθήματα των άλλων. Επιπλέον, την ικανότητα της ηγεσίας, της δημοτικότητας και των διαπροσωπικών σχέσεων. 6) To IQ και η ΣΝ, οι οποίες διαφέρουν ως ικανότητες και συχνά το νόημα τους συγχέεται. Το IQ είναι ένας τυπικός δείκτης νοημοσύνης, ενώ η ΣΝ είναι η συναισθηματική οξυδέρκεια. Το θεωρητικό μοντέλο του Bar-On (1997): Το θεωρητικό μοντέλο του Bar-On που αναφέρεται στη ΣΝ αποτελείται από πέντε τομείς ικανοτήτων που ο καθένας περιλαμβάνει έναν αριθμό ειδικών δεξιοτήτων: 1) Οι ενδοπροσωπικές ικανότητες περιλαμβάνουν τις δεξιότητες της συναισθηματικής αυτογνωσίας, διαβεβαίωσης, αυτοεκτίμησης, αυτοπραγμάτωσης και ανεξαρτησίας, 2) οι διαπροσωπικές ικανότητες αφορούν τη δεξιότητα της κοινωνικής υπευθυνότητας, των διαπροσωπικών σχέσεων και της ενσυναίσθησης, 3) η ικανότητα προσαρμογής αναφέρεται στη δεξιότητα επίλυσης προβλημάτων, στις απαιτήσεις της καθημερινότητας και την ευελιξία, 4) η ικανότητα διαχείρισης του άγχους περιλαμβάνει την ανοχή στο άγχος και τον έλεγχο του αυθορμητισμού και 5) η γενική διάθεση που αφορά την ευτυχία και την αισιοδοξία. Οι παραπάνω ικανότητες και δεξιότητες επηρεάζουν την ικανότητα κάποιου να αντιμετωπίζει με επιτυχία τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις και πιέσεις. Συναισθηματική Νοημοσύνη και ηλικία Υπάρχει μικρή εμπειρική απόδειξη ως προς την επίδραση της ηλικίας στην αντίληψη της έντασης των συναισθημάτων. Επιπλέον, υπάρχουν περίπλοκες αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία στην αντίληψη της έντασης των συναισθημάτων των άλλων. Γενικότερα, υπάρχει μία τάση για τους πιο νέους ενήλικες να αντιλαμβάνονται αρνητικά συναισθήματα σε

22 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 22 σύγκριση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία ενήλικες. Εντούτοις, υπάρχουν συστατικά της ΣΝ που δεν αυξάνονται με την ηλικία υποδεικνύοντας ότι μερικές ικανότητες πρέπει να αναπτυχθούν μέσω εκπαίδευσης. Με την έρευνά τους οι Phillips και Allen (2003), είχαν σαν σκοπό να εξετάσουν εάν οι νεώτεροι ή οι μεγαλύτερης ηλικίας ενήλικες διαφέρουν στις αξιολογήσεις τους ως προς την ένταση των συναισθημάτων των άλλων (χαρά, φόβος, θυμός, θλίψη), όπως παρουσιάστηκε στις φωτογραφίες με εκφράσεις προσώπων και λεκτικών περιγραφών στο κείμενο, το οποίο δόθηκε προς αξιολόγηση. Οι συμμετέχοντες ήταν 91 υγιείς ενήλικες συμμετέχοντες (42 νεώτεροι ενήλικες: 18 άνδρες και 24 γυναίκες, 49 μεγαλύτερης ηλικίας ενήλικες: 16 άνδρες και 33 γυναίκες). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι ηλικιωμένοι συμμετέχοντες αντιλήφθηκαν σε μικρότερο βαθμό τη συναισθηματική ένταση σε λυπημένα και χαρούμενα πρόσωπα. Συγκρινόμενοι με το γκρουπ των ηλικιωμένων, οι νεώτεροι ενήλικες αντιλήφθηκαν τις ουδέτερες εκφράσεις των προσώπων και ήταν πρωταγωνιστές στις ιστορίες που χρησιμοποιήθηκαν για την αναγνώριση των συναισθημάτων έντασης καθώς είχαν εμπειρία υψηλότερων επιπέδων φόβου. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ενήλικες παρουσιάζουν κάποιες πτυχές συναισθημάτων που απεικονίστηκαν σε εκφράσεις προσώπων και γράφτηκαν στο κείμενο σαν λιγότερο έντονα. Αυτό εν μέρει αντανακλά καλύτερη συναισθηματική προσαρμογή με την ηλικία. Για τις ουδέτερες εκφράσεις προσώπων, δεν υπάρχει καμία επίδραση στις αξιολογήσεις της συναισθηματικής έντασης [ F(1,85)=1.87]. Υπήρχε μία διαφορά ανάμεσα στα τέσσερα συναισθήματα που αξιολογήθηκαν [F(3,255=74.36, p<0.001], με ουδέτερες εκφράσεις προσώπων, εμφανίζοντας υψηλότερη ένταση θλίψης συγκρινόμενη με τα άλλα τρία συναισθήματα. Υπήρχε,επίσης, μία αλληλεπίδραση μεταξύ της ηλικίας και του τύπου του αξιολογούμενου συναισθήματος, [F(3,255)= 5.79, p<0.001]. Έπειτα, οι μεγαλύτερης και μικρότερης ηλικίας ενήλικες δε διέφεραν στις αξιολογήσεις των ουδέτερων προσώπων όταν αξιολογούνταν η ευτυχία, η θλίψη ή τα επίπεδα φόβου. Με βάση τη μελέτη

23 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 23 διαπιστώνεται ότι υπάρχουν περίπλοκες αλλαγές που συσχετίζονται με την ηλικία στην αντίληψη της έντασης των συναισθημάτων των άλλων. Οι Farisseli, Ghini και Freedman (2006), ανέφεραν ότι υπάρχουν πολλές υποθέσεις σχετικά με τη ΣΝ και την ηλικία. Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις τους, η λαϊκή λογοτεχνία και η κοινή γνώμη επιβεβαιώνουν ότι οι ηλικιωμένοι είναι περισσότερο ενήμεροι, σοφοί και συγκρατημένοι. Η υπάρχουσα έρευνα υποδεικνύει μία ήπια σχέση ανάμεσα στη ΣΝ και την ηλικία και υποστηρίζει ότι μερικές περιοχές της ΣΝ αυξάνονται με την ηλικία. Επιπλέον, υπάρχουν στοιχεία της ΣΝ που δεν αυξάνονται με την ηλικία υποδεικνύοντας ότι κάποιες ικανότητες πρέπει να αναπτυχθούν διαμέσου της εκπαίδευσης. Χρησιμοποιώντας ένα ερωτηματολόγιο σχετικό με τη ΣΝ, η μελέτη 405 Αμερικανών ανθρώπων δείχνει ότι η ΣΝ αυξάνεται ήπια με την ηλικία. Η σχέση είναι r=.13 (p<.01) ήπια αλλά σημαντική. Με βάση τη μελέτη υπάρχουν πολλοί νέοι άνθρωποι με υψηλή ΣΝ, και πολλοί γέροι με χαμηλότερη ΣΝ. Ωστόσο, υπάρχει μία ελαφρώς ανοδική τάση. Τα δεδομένα αναλύθηκαν μέσω μίας στατιστικής μεθόδου λεγόμενης LINEAR Regression για να ανακαλύψει εάν η ηλικία προβλέπει τη νοημοσύνη. Η έρευνα δείχνει ότι οι ηλικιωμένοι παρουσιάζουν πιθανόν υψηλότερα επίπεδα ΣΝ. Τα αποτελέσματα επίσης προτείνουν ότι η ΣΝ είναι μία αναπτυσσόμενη ικανότητα. Είναι πιθανόν ότι οι συσσωρευμένες προσδοκίες ζωής συμβάλλουν στη ΣΝ. Οι Shiota και Levenson (2009), εξέτασαν τις επιδράσεις της ηλικίας σε πειραματικά καθοδηγούμενη αποσπώμενη επανεκτίμηση, θετική επανεκτίμηση και κατάπνιξη συναισθηματικής συμπεριφοράς. Η ρύθμιση των συναισθημάτων συμπεριλαμβάνει πολλαπλές στρατηγικές, οι οποίες βασίζονται σε διαφορετικές υποκείμενες ικανότητες που μπορεί να επηρεαστούν διαφορετικά από την ηλικία. Αξιολογήθηκαν οι ικανότητες νέων, μεσηλίκων και ηλικιωμένων στην εφαρμογή 3 στρατηγικών ρύθμισης συναισθημάτων (αποσπώμενη επανεκτίμηση, θετική επανεκτίμηση, καταστολή συμπεριφοράς) σε ένα

24 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 24 εργαστηριακό περιβάλλον χρησιμοποιώντας τυποποιημένο συναισθηματικό ερέθισμα και μία πολλαπλή μέθοδο προσέγγισης για να αξιολογηθεί η επιτυχία της ρύθμισης. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν τη σχετιζόμενη με την ηλικία μείωση της ικανότητας για εφαρμογή αποσπώμενης επανεκτίμησης, ενίσχυση της ικανότητας για εφαρμογή θετικής επανεκτίμησης και διατήρηση της ικανότητας για εφαρμογή καταστολής της συμπεριφοράς. Το σχέδιο των αποτελεσμάτων δείχνει ότι η ηλικία επηρεάζει διαφορετικές στρατηγικές ρύθμισης συναισθημάτων με διαφορετικούς τρόπους. Επιπλέον, τα αποτελέσματα δείχνουν την αξία της μελέτης ρύθμισης των συναισθημάτων κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες εργαστηρίου χρησιμοποιώντας μία πολλαπλή μέθοδο προσέγγισης για επιβεβαίωση της επιτυχίας της ρύθμισης. Οι πιο μεγάλοι σε ηλικία συμμετέχοντες ήταν περισσότερο επιτυχημένοι. Οι ηλικιωμένοι στην παρούσα μελέτη επέδειξαν περισσότερη επιτυχία από τους νέους συμμετέχοντες και στα δύο είδη επανεκτίμησης, ενώ όχι στην καταστολή της συμπεριφοράς. Συμπερασματικά, οι ηλικιωμένοι παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα ΣΝ τις περισσότερες φορές κι αυτό οφείλεται στις συσσωρευμένες εμπειρίες τους από τη ζωή. Συναισθηματική Νοημοσύνη και ψυχολογικές δεξιότητες Η ΣΝ και η χρήση ψυχολογικών δεξιοτήτων σχετίζονται με ψυχολογικές καταστάσεις που συνήθως συνδέονται με αυξημένη απόδοση. Είναι πιθανό ότι τα άτομα που χρησιμοποιούν ψυχολογικές δεξιότητες και ταυτόχρονα έχουν ανεπτυγμένη τη ΣΝ τους ρυθμίζουν πιο αποτελεσματικά τα συναισθήματά τους και είναι αποδοτικότεροι σε δραστηριότητες που είτε αφορούν την καθημερινή τους ζωή είτε πιο συγκεκριμένα σε ένα άθλημα στο οποίο οι ίδιοι συμμετέχουν. Οι Lane, Thelwell, Lowther και Devonport (2009), εξέτασαν τις σχέσεις ανάμεσα στη ΣΝ και στις ψυχολογικές δεξιότητες σε αθλητές με μέσο όρο ηλικίας 21 ετών. Τα

25 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 25 αποτελέσματα έδειξαν ότι τα άτομα, τα οποία χρησιμοποιούσαν πιο συχνά τις ψυχολογικές δεξιότητες επέδειξαν υψηλότερο επίπεδο ΣΝ και είχαν την ικανότητα να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους. Επιπλέον, η ΣΝ συσχετίζεται με τη χρήση ψυχολογικών δεξιοτήτων σε πρακτικό και ανταγωνιστικό περιβάλλον. Στην έρευνά τους οι Zizzi, Deaner και Hirschhorn (2003), σχεδίασαν τη μελέτη τους σαν μία προκαταρκτική εξερεύνηση της σχέσης ανάμεσα στη ΣΝ και στην αθλητική απόδοση σε ένα δείγμα 61 παικτών μπέιζμπολ ηλικίας ετών προερχόμενοι από έξι ομάδες μπέιζμπολ φοιτητών από τα βορειοανατολικά των Ηνωμένων Πολιτειών. Από τους 61 συμμετέχοντες, οι 40 ταξινομήθηκαν σε αυτούς που χτυπάνε τη μπάλα (66%) και οι 21 ταξινομήθηκαν σε αυτούς που ρίχνουν τη μπάλα (34%). Κάθε ομάδα συμπλήρωσε μία κλίμακα ΣΝ σε μία αίθουσα με ήσυχο περιβάλλον την περίοδο της εποχής της Άνοιξης του Τα δεδομένα προτείνουν ότι τα συστατικά της ΣΝ εμφανίζονται να συσχετίζονται μέτρια με την απόδοση ρίψης της μπάλας, αλλά δε βρέθηκαν να συσχετίζονται καθόλου με την απόδοση χτυπήματος της μπάλας. Ενώ, αυτοί που ρίχνουν τη μπάλα έχουν την ικανότητα να υπαγορεύουν το ρυθμό, αυτοί που χτυπάνε τη μπάλα πρέπει να αντιδράσουν. Αυτοί που ρίχνουν τη μπάλα έχουν υψηλότερη ΣΝ, διότι έχουν περισσότερο χρόνο να σκεφτούν, ενώ εκείνοι που χτυπάνε τη μπάλα χρησιμοποιούν τις δεξιότητες της ΣΝ σε λιγότερο χρόνο. Το χτύπημα είναι μία υψηλού επιπέδου δεξιότητα που απαιτεί ένα συνδυασμό όρασης, συντονισμό χεριού-ματιού, συγχρονισμό, τεχνική και δύναμη που πρέπει να αποδειχθεί σε ένα κλάσμα δευτερολέπτου. Η διαδικασία ρίψης της μπάλας, ως εκ τούτου, συχνά απαιτεί αναγνώριση του συναισθηματικού επιπέδου των άλλων και αποτελεσματική επικοινωνία (λεκτική και μη λεκτική) με τους συναθλητές. Λίγα χρόνια αργότερα, o Lane και οι συνεργάτες του (2010) εξέτασαν το βαθμό στον οποίο η ΣΝ σχετίζεται με μεταβολές στα συναισθήματα πριν τη βέλτιστη και δυσλειτουργική αθλητική απόδοση. Οι συμμετέχοντες αθλητές (n= 284) συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο

26 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 26 που αφορούσε τη ΣΝ και 2 ερωτηματολόγια που αφορούσαν συναισθήματα, α) συναισθήματα που είχαν πριν τη βέλτιστη απόδοση και β) συναισθήματα που είχαν πριν τη δυσλειτουργική απόδοση. Συνεπείς με τις θεωρητικές προβλέψεις, επαναλαμβανόμενα αποτελέσματα MANOVA κατέδειξαν ευχάριστα συναισθήματα συνδεόμενα με τη βέλτιστη απόδοση και δυσάρεστα συναισθήματα συνδεόμενα με τη δυσλειτουργική απόδοση. Τα άτομα που εμφανίζουν χαμηλότερα σκορ στην κλίμακα της ΣΝ εμφανίζουν δυσάρεστα συναισθήματα πριν τη δυσλειτουργική απόδοση. Συνεπώς, τα άτομα με υψηλά σκορ ΣΝ έχουν την ικανότητα να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους χρησιμοποιώντας τις ψυχολογικές τους δεξιότητες και είναι πιο αποδοτικοί στις δραστηριότητές τους. Συναισθηματική Nοημοσύνη, η σχέση της με την υγεία και την άσκηση Τα άτομα που συμμετέχουν σε προγράμματα άσκησης βελτιώνουν τη φυσική, ψυχολογική και συναισθηματική τους υγεία. Η φυσική δραστηριότητα συμβάλλει στη διαχείριση των συναισθημάτων των ατόμων αποτελεσματικότερα, στην ενίσχυση της διάθεσης τους, στη βελτίωση των λειτουργικών τους ικανοτήτων και στην αύξηση της γενικής τους υγείας. Επομένως, υπάρχει συσχετισμός ανάμεσα στη ΣΝ, την υγεία και την άσκηση. Στην έρευνα των Ciarrochi, Deane και Anderson (2000),έγινε η υπόθεση ότι η ΣΝ θα ήταν μία μοναδική συνεισφορά στην κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στο άγχος και σε 3 μεταβλητές της πνευματικής υγείας: την κατάθλιψη, την απελπισία και τον αυτοκτονικό ιδεασμό. Μαθητές πανεπιστημίου (n=302) συμμετείχαν στη μελέτη, η οποία συμπεριελάμβανε αξιολόγηση του στρες της ζωής, της ΣΝ και της πνευματικής υγείας. Η ανάλυση έδειξε ότι το στρες συσχετιζόταν με: α) μεγαλύτερη κατάθλιψη, απελπισία και αυτοκτονικό ιδεασμό ανάμεσα σε ανθρώπους με υψηλή συναισθηματική αντίληψη και β) μεγαλύτερο αυτοκτονικό ιδεασμό ανάμεσα σε εκείνους που είχαν χαμηλή ενσυναίσθηση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ΣΝ είναι σημαντική στην κατανόηση του δεσμού μεταξύ του

27 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 27 στρες και της πνευματικής υγείας. Οι άνθρωποι που αντιλαμβάνονται τα συναισθήματά τους εμφανίστηκαν να είναι ισχυρότερα επηρεασμένοι από το στρες από τους λιγότερο οξυδερκείς συμφοιτητές τους, εκφράζοντας υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης, απελπισίας και αυτοκτονικού ιδεασμού. Οι άνθρωποι με υψηλή τη δεξιότητα της ενσυναίσθησης ανταποκρίνονταν στο στρες με λιγότερο αυτοκτονικό ιδεασμό από τους άλλους και παρουσίασαν συμπτώματα κατάθλιψης και απελπισίας. Σύμφωνα με τους A. Byrne και D. G. Byrne (1993) και με βάση τη διερεύνησή τους για το σύνδεσμο που υπάρχει ανάμεσα στις θεραπείες της άσκησης και την κατάθλιψη διαπιστώθηκε ότι τα προγράμματα άσκησης λειτουργούν ως αντι καταθλιπτικά και αντι - αγχωτικά κι ενισχύουν αποτελεσματικά τη διάθεση. Η έρευνα των Τσαούση και Νικολάου (2005), εξετάζει τη σχέση των χαρακτηριστικών της ΣΝ, όπως η αντίληψη, ο έλεγχος, η χρήση και η κατανόηση των συναισθημάτων, με την ψυχική υγεία. Στο πρώτο στάδιο της μελέτης, 365 άτομα συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια ΣΝ και γενικής υγείας. Υπήρχε η υπόθεση ότι η ΣΝ θα συσχετιζόταν αρνητικά με τη φτωχή γενική υγεία. Στο δεύτερο στάδιο της μελέτης 212 εργαζόμενοι συμπλήρωσαν το ίδιο ερωτηματολόγιο της ΣΝ και επίσης παρείχαν βασικές πληροφορίες που αφορούσαν την ψυχική και φυσική υγεία και άλλες συμπεριφορές της υγείας, όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ και η άσκηση. Επίσης, έγινε η υπόθεση ότι η ΣΝ θα συσχετιζόταν αρνητικά με το κάπνισμα και το αλκοόλ και θετικά με την άσκηση. Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν και τις 2 υποθέσεις και παρείχαν επιπλέον επιβεβαίωση στους ισχυρισμούς ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της ΣΝ και της λειτουργίας της υγείας. Τα ευρήματα της τρέχουσας έρευνας παρέχουν πρόσθετη υποστήριξη στους ισχυρισμούς ότι υπάρχει αρνητική σχέση ανάμεσα στα αυξημένα επίπεδα ΣΝ και στη χαμηλή σωματική και ψυχική υγεία. Επιπλέον, παρατηρήθηκαν διαφορές ανάμεσα στα δύο γκρουπ (μαθητές, εργαζόμενοι), αφού στη χρήση των συναισθημάτων οι

28 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 28 εργαζόμενοι επέδειξαν υψηλότερο επίπεδο ΣΝ από ότι οι μαθητές (εργαζόμενοι, M=82.93, SD= 16.79; μαθητές M=77.18; SD =17.08; t(361)=-3.21, p=0.001). Η έρευνα των Fong-Li, Lu και Wang (2009) είχε σαν σκοπό να συγκρίνει τη ΣΝ, τη φυσική κατάσταση που σχετίζεται με την υγεία (HRPF), και την ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία (HRQL), για τα διαφορετικά επίπεδα ΦΔ σε μαθητές πανεπιστημίου στο Ταϊβάν καθώς επίσης και να εξερευνήσει την προβλεψιμότητα των επιπέδων ΦΔ, της φυσικής κατάστασης που σχετίζεται με την υγεία (HRPF), και την ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία (HRPF) προς τη ΣΝ. Οι συμμετέχοντες φοιτητές (ν=599), οι οποίοι ανέφεραν ένα συνιστώμενο επίπεδο ΦΔ σκόραραν σημαντικά υψηλότερα από τους ανεπαρκείς και αδρανείς ομολόγους τους στη ΣΝ. Οι μεταβλητές της φυσικής δραστηριότητας, της πνευματικής υγείας, του γένους, της κοινωνικής λειτουργίας, και της ευκαμψίας βρέθηκαν να είναι ο καλύτερος γραμμικός συνδυασμός με σημαντικότητα (p<0.05) για να προβλέψει τη ΣΝ σε φοιτητές στο Ταϊβάν. Διεξήχθη το συμπέρασμα ότι η συμμετοχή στη ΦΔ θα έπρεπε να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να βελτιώσει τη φυσική, την ψυχολογική, καθώς επίσης και τη συναισθηματική υγεία των φοιτητών. Έτσι, η σημασία της αύξησης της συμμετοχής στην άσκηση σε πανεπιστημιακό επίπεδο θα έπρεπε να ενισχυθεί και να εφαρμοστεί. Η παρούσα μελέτη επιβεβαιώνει ότι η συμμετοχή στην άσκηση ενισχύει την υγεία και θα έπρεπε να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για τους φοιτητές να προσδιορίσουν και να διαχειριστούν τη ΣΝ. Στην έρευνά τους οι Solanski και Lane (2010) είχαν σαν σκοπό να εξετάσουν τη σχέση μεταξύ της αντίληψης της ΣΝ και των πεποιθήσεων στο βαθμό στον οποίο η άσκηση οδηγεί στην ενίσχυση της διάθεσης. Εθελοντές συμμετέχοντες (Ν=315), προερχόμενοι από κέντρα υγείας και φυσικής κατάστασης της περιοχής του Μπέρμιγχαμ του Ηνωμένου Βασιλείου, συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο αξιολόγησης της ΣΝ τους και μία κλίμακα ρύθμισης της διάθεσης για άσκηση. Όλοι οι συμμετέχοντες συμμετείχαν υποχρεωτικά στο πρόγραμμα

29 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 29 άσκησης 1 φορά την εβδομάδα σε διάφορες φυσικές δραστηριότητες όπως ποδόμυλος, βάδισμα, τρέξιμο, καρδιαγγειακή άσκηση σε μηχανήματα γυμναστικής, προπόνηση με βάρη και γιόγκα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ΣΝ συσχετιζόταν σημαντικά με τις πεποιθήσεις ότι η άσκηση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μία στρατηγική ρύθμισης της διάθεσης (r=0.45,p<0.01). Η χρήση της άσκησης για ρύθμιση της διάθεσης συσχετίζεται σημαντικά με τη ΣΝ και έχει διαπιστωθεί ότι τα άτομα που ασκούνται για να ενισχύσουν τη διάθεση παρουσιάζουν υψηλότερα σκορ ΣΝ. Στην έρευνα της Rohr (2005), τα αποτελέσματα υποστήριξαν τη σημασία προαγωγής ισχυρότερων πεποιθήσεων στα πλεονεκτήματα της άσκησης καθώς συνεισφέρουν σε υψηλότερα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας ωφέλιμα για την υγεία. Επιπρόσθετα, σημειώθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων όσον αφορά την αντίληψή τους για τα οφέλη της άσκησης σύμφωνα με τη συναισθηματική και κοινωνική αποτελεσματικότητα αναλογικά με τις καθημερινές απαιτήσεις. Οι Engels, Drouin, Zhu και Kazmierski (1997) εξέτασαν τα αποτελέσματα ενός ήπιου, μέτριας έντασης προγράμματος άσκησης στις λειτουργικές ικανότητες και επίπεδα διάθεσης σε ηλικιωμένους (ηλικία ,mean+-SD). Οι συμμετέχοντες είναι 23 άτομα τρίτης ηλικίας, τα οποία χωρίστηκαν τυχαία σε δύο γκρουπ άσκησης: το πρώτο γκρουπ αποτελούνταν από άτομα τα οποία είχαν βάρος στον καρπό και το δεύτερο γκρουπ αποτελούνταν από άτομα που δεν είχαν βάρος στον καρπό, ενώ 11 άτομα συμπεριλήφθηκαν σε ένα γκρουπ ελέγχου-χωρίς άσκηση. Το πρόγραμμα άσκησης διήρκησε 10 εβδομάδες, 3 ημέρες την εβδομάδα με 60 λεπτά διάρκεια και εμπεριείχε ήπιας έντασης αερόβιο χορό (50-70% του μέγιστου καρδιακού ρυθμού), συνδυάζοντας ασκήσεις για προαγωγή της φυσικής κατάστασης, της ευλυγισίας και της ισορροπίας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι α) δε παρατηρήθηκε καμία σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο γκρουπ άσκησης (με ή χωρίς βάρος στον καρπό και β) ένα πρόγραμμα άσκησης μέτριας έντασης παρέχει ένα επαρκές ερέθισμα

30 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 30 να αυξήσει την αερόβια κατάσταση και να αυξήσει τα συναισθήματα σθένους σε ηλικιωμένους. Αρκετά χρόνια αργότερα, οι Hui, Chui και Woo (2009), εξέτασαν την επίδραση του αερόμπικ στην υγεία των ηλικιωμένων. Οι συμμετέχοντες ήταν 111 ηλικιωμένοι από μία επαρχία του Hong Kong, οι οποίοι χωρίστηκαν σε μία πειραματική ομάδα 57 ατόμων και σε μία ομάδα ελέγχου. Η πειραματική ομάδα συμμετείχε σε 23 μαθήματα αερόμπικ για 12 εβδομάδες, 2 φορές την εβδομάδα, ενώ η ομάδα ελέγχου δε συμμετείχε στα μαθήματα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα άτομα της πειραματικής ομάδας βελτίωσαν τη δυναμική τους ισορροπία, την ευκινησία και την αντοχή τους. Συμπερασματικά, άτομα όλων των ηλικιών που εμπλέκονται σε δραστηριότητες άσκησης, άντρες και γυναίκες, αυξάνουν τη ΣΝ τους, τη φυσική τους ικανότητα και τη γενική τους υγεία. Συναισθηματική Νοημοσύνη, προσωπικότητα και άσκηση Η ΣΝ συσχετίζεται με την άσκηση και με κάποια επιπλέον συστατικά της προσωπικότητας και ο συσχετισμός αυτός διαφέρει από άτομο σε άτομο λόγω των ιδιαίτερων προσωπικών γνωρισμάτων του κάθε ατόμου και της διαφορετικής φυσικής, ψυχολογικής και συναισθηματικής του κατάστασης. Στην έρευνά τους οι Saklofske, Austin, Rohr, Jac και Andrews (2007), εξέτασαν τους συσχετισμούς της προσωπικότητας και της ΣΝ με τις πεποιθήσεις της άσκησης και της συμπεριφοράς απέναντι στην άσκηση έχοντας ως δείγμα 497 Καναδούς προπτυχιακούς φοιτητές. Βρέθηκε ότι η θετική πεποίθηση στην άσκηση συσχετιζόταν αρνητικά με το νευρωτισμό και με άλλα γνωρίσματα της προσωπικότητας και της ΣΝ. Η άσκηση βρέθηκε να είναι θετικά συσχετιζόμενη με την εξωστρέφεια και αρνητικά συσχετιζόμενη με το νευρωτισμό. Επιπλέον, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ΣΝ συσχετίζεται με την άσκηση και με

31 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας 31 διαπροσωπικά, ενδοατομικά και υποσυνιστώμενα της γενικής υγείας και μετριάζει τη σχέση ανάμεσα στην προσωπικότητα και στη συμπεριφορά απέναντι στην άσκηση. Η προπόνηση μπορεί να διαδραματίσει ένα ρόλο στα προγράμματα προαγωγής υγείας με αλλαγές στις δεξιότητες της ΣΝ και οι συσχετισμοί προσωπικότητα-υγεία μπορούν να παρέχουν υποδείξεις για το πώς το προσωπικό προφίλ κάποιου είναι σχετικό με τις ανάγκες της υγείας. Συναισθηματική Νοημοσύνη, ποιότητα ζωής και κοινωνική στήριξη Η ΣΝ συσχετίζεται με την υγεία και ταυτόχρονα με την κοινωνική στήριξη και την ποιότητα ζωής. Τα άτομα με υψηλά επίπεδα ΣΝ δημιουργούν πιο ποιοτικές κοινωνικές σχέσεις και το άγχος τους είναι μειωμένο σε σχέση με άλλα άτομα που η ΣΝ τους είναι χαμηλή. Στην έρευνά τους οι Austin, Saklofske και Egan (2005), αξιολόγησαν ένα γκρουπ Καναδών (Ν=500) και Σκωτσέζων (Ν=204) και διαπίστωσαν ότι η ΣΝ, η προσωπικότητα, η αλεξιθυμία, η ικανοποίηση από τη ζωή, η κοινωνική στήριξη και η υγεία συνδέονται μεταξύ τους. Η ΣΝ βρέθηκε να είναι αρνητικά συνδεδεμένη με την αλεξιθυμία και την κατανάλωση αλκοόλ, ενώ θετικά συνδεδεμένη με την ικανοποίηση από τη ζωή, το κοινωνικό μέγεθος του δικτύου και την ποιότητα ζωής. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων έδειξαν ότι η ΣΝ είναι πιο έντονα συνδεδεμένη από ότι η προσωπικότητα με το κοινωνικό μέγεθος του δικτύου, αλλά η κοινωνική ποιότητα του δικτύου, η ικανοποίηση από τη ζωή, η κατανάλωση αλκοόλ και η κατάσταση της υγείας βρέθηκαν να είναι έντονα συνδεδεμένα με την προσωπικότητα. Στην έρευνά τους οι Καφέτσιος και Πετράτου (2005), εξέτασαν την επίδραση της ΣΝ ως ικανότητας και της κοινωνικής στήριξης στην ψυχική ευημερία και στην ποιότητα ζωής των ατόμων και ειδικότερα των νέων γυναικών (155 φοιτήτριες από δύο πανεπιστήμια της Αθήνας και Κρήτης), ελέγχοντας ταυτόχρονα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Τα αποτελέσματα των συσχετίσεων έδειξαν σημαντικές σχέσεις ανάμεσα σε πλευρές της ΣΝ και