Πολεοδοµικός σχεδιασµός, οικιστικήανάπτυξηκαι περιβαλλοντικές επιπτώσεις. 1. Η σύγχρονη, δυναµική και «ασχεδίαστη» ελληνική πόλη

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑΣ & ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΙ ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑΣ 8ου «Οι ευρωπαϊκές πόλεις» Σ. Αυγερινού Κολώνια Κ. Σερράος Πολεοδοµικός σχεδιασµός, οικιστικήανάπτυξηκαι περιβαλλοντικές επιπτώσεις Κωνσταντίνος Σερράος 1. Η σύγχρονη, δυναµική και «ασχεδίαστη» ελληνική πόλη Αθήνα, Αγ. ηµήτριος / άφνη Μια τυπική εικόνα της δυναµικής και «ασχεδίαστης» ελληνικής πόλης. Κύρια χαρακτηριστικά: Μεγάλα κτιριακά ύψη, τυφλές µεσοτοιχίες, ηλιακοί συλλέκτες και κεραίες τηλεοράσεως στα αδιαµόρφωτα δώµατα, έλλειψη χρώµατος, έλλειψη πρασίνου SHANGHAI 60 % LONDON PEKING PARIS TOKYO N.Y Km ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Ποσοστό επιφανειών φυσικής κάλυψης στο σύνολο της οικιστικής γης, σε σχέση µε την απόσταση από το κέντρο µητροπολιτικών περιοχών. Πηγή Ojima, T., Moriyama, M., Earth surface heat balance changes caused by urbanization, 4th international conference on Urban climate, planning and Building Kyoto 1989.

2 Η αλληλουχία των εντάξεων νέων περιοχών στο «Σχέδιο Πόλης», στην περίπτωση της κεντρικής Αθήνας, Το πρόβληµα της αυθαίρετης οικιστικής ανάπτυξης Αθήνα Οι καθ υπέρβαση των όρων δόµησης της περιοχής, αυθαίρετες κατασκευές και διαµορφώσεις στα δώµατα, αναδεικνύονται σε κανόνα πολεοδοµικής συµπεριφοράς. Περαστική περιοχή αυθαιρέτων από τον ευρύτερο χώρο της Αττικής Πεντέλη Αυθαίρετη περιαστική οικιστική ανάπτυξη µέσα σε καµένη δασική γη. Η προχωρηµένη ερηµοποίηση του εδάφους δυσχεραίνει ανεπανόρθωτα την επαναφορά του δάσους στην περιοχή και διευκολύνει αφάνταστα την περαιτέρω επέκταση της οικιστικής δράσης. (πηγή: Η Καθηµερινή, 1999).

3 3. Η οικιστική διασπορά στον αγροτικό χώρο και στην ύπαιθρο Πολεοδοµική δοµή του Λεκανοπεδίου περί τα µέσα του 20ου αιώνα: Αθήνα και Πειραιάς αποτελούν τα κατ εξοχήν συνεκτικά κέντρα. ΣτουπόλοιποΛεκανοπέδιο αναπτύσσεται ένα πλέγµα από µικρότερους οικισµούς, ενώ τα Μεσόγεια διατηρούν έναν σαφώς µη αστικό χαρακτήρα. Μεσόγεια Αττικής Μία από τις χαρακτηριστικές ζώνες εκτεταµένης «οικιστικής διάχυσης» που εκτείνεται στην περιοχή µεταξύ Πεντέλης και Υµηττού, στα βόρεια του Λεκανοπεδίου της Αθήνας Πολεοδοµική δοµή του Λεκανοπεδίου στο τέλος του 20ου αιώνα: Αθήνα, Πειραιάς και γύρω οικισµοί αποτελούνένανενιαίο πολεοδοµικό σχηµατισµό, µε σαφείς τάσεις περαιτέρω ανάπτυξης. Τα Μεσόγεια αποτελούν, λόγω αεροδροµίου έναν από τους βασικούς υποδοχείς αυτών των τάσεων (Πηγή υποβάθρου: ΕΣΥΕ, 1963) Μεσόγεια Αττικής, ευρύτερη περιοχή Πόρτο Ράφτη. Χαρακτηριστικό παράδειγµα εκτεταµένης οικιστικής διάχυσης σε εκτός σχεδίου αγροτικές περιοχές. (πηγή: Telenavis 2001).

4 Ραφήνα Ευρύτερη Περιοχή Ραφήνας Λούτσα Σπάτα Αεροδρόµιο Ελ. Βενιζέλος

5 Προβλήµατα αλλοίωση και υποβάθµιση φυσικού περιβάλλοντος και φυσικού τοπίου καταστροφή γεωργικής γης συγκρούσεις µεταξύ λειτουργιών ανάγκη δηµιουργίας και συντήρησης εκτεταµένων και πολυδάπανων κυκλοφοριακών και τεχνικών υποδοµών ανεξέλεγκτη διάθεση λυµάτων και απορριµµάτων διαιώνιση των τυπικών αδυναµιών του νεοελληνικού αστικού ιστού απειλή για τη βιοποικιλότητα κλιµατικές µεταβολές υποβάθµιση της αισθητικής αξίας της υπαίθρου 4. Η επικράτηση των παραθεριστικών περιοχών κατοικίας στη φύση και στο τοπίο Αττική, ακτή Ευβοϊκού: Χαρακτηριστική περίπτωση µιας παραθεριστικής περιοχής, δυναµικά αναπτυσσόµενης σε αραιοδοµηµένη και αδιάρθρωτη περιοχή κύριας κατοικίας, δηλαδή σε περιβαλλοντικά σπάταλη και πολεοδοµικά απαράδεκτη επέκταση του πολεοδοµικού συγκροτήµατος της Αθήνας. Σαντορίνη, Καµάρι. Αριστερά: Στις αρχές της δεκαετίας η παράκτια ζώνη διατηρεί σε µεγάλο βαθµό τα φυσικά χαρακτηριστικά της. Η γεωργική γη είναι ενεργή, ενώ η οικοδοµική δραστηριότητα περιορισµένη. εξιά: Στο τέλος της δεκαετίας (περίπου µια 20-ετία αργότερα) η παράκτια ζώνη έχει αλλάξει ριζικά. Η γεωργική γη έχει εξαφανισθεί, στη θέση της έχει δηµιουργηθεί ένας πυκνοδοµηµένος (νέο-παραδοσιακός!) οικισµός, ενώ το φυσικό περιβάλλον έχει υποβαθµισθεί ανεπανόρθωτα. Σέριφος: Συγκριτική θεώρηση της οικιστικής κατάστασης το 1963 (αριστερά) (πηγή: McCabe R., Ελλάδα, τα χρόνια της αθωότητας , Πατάκης: Αθήνα, 2004) και το 1990 (δεξιά). Το ειδυλλιακό και ήρεµο νησιωτικό τοπίο αντικαθίσταται σταδιακά από διάσπαρτες, πολεοδοµικά ασχεδίαστες και µη οργανωµένες, κατά κανόνα, τουριστικές και παραθεριστικές αναπτύξεις. 5. Προς µια φιλο-περιβαλλοντική πολιτική για τον χωρικό αστικό σχεδιασµό. Ορισµένες βασικές αρχές.

6 Η «νέα» Χάρτα της Αθήνας 2003 Το όραµα Εστιάζει στη δικτυωµένη και πολυλειτουργική πόλη (connected city), και αποτελεί ουσιαστικά µια εικόνα για το πως θα θέλαµε να είναι οι πόλεις µας στο παρόν και στο µέλλον. Ηπόληαυτήαποτελείταιαπόµιαποικιλία µηχανισµών διασύνδεσης, οι οποίοι δρουν σε διάφορες κλίµακες. Αυτοί συµπεριλαµβάνουν συνδέσεις µε το κτισµένο περιβάλλον, οπτικές και πραγµατικές, συνδέσεις µεταξύ ενός πλήθους αστικών λειτουργιών, συνδέσεις µεταξύ δικτύων υποδοµής και τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας, καθώς επίσης και κοινωνικές, οικονοµικές και περιβαλλοντικές δικτυώσεις λαµβάνοντας υπόψη σύγχρονες προκλήσεις όπως: κοινωνικές& πολιτικές µεταλλαγές οικονοµικές & τεχνολογικές µεταλλαγές περιβαλλοντικές µεταλλαγέςκαθώςεπίσηςκαι αστικέςµεταλλαγές The European Council of Town Planner s Guide for Spatial Planners T R Y I T T H I S W A Y Sustainable Development at the Local Level ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΣΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ Καθοδήγηση της οικιστικής ανάπτυξης κατά προτεραιότητα προς τις εντός σχεδίου περιοχές Αποθάρρυνση της οικιστικής ανάπτυξης σε περιοχές εκτός συνεκτικών οικιστικών περιοχών Εξασφάλιση πολυκεντρικότητας Αξιοποίηση υφιστάµενου οικοδοµικού κελύφους Ανάµειξη χρήσεων γης Προστασία φυσικού περιβάλλοντος και φυσικού τοπίου. Ανάπτυξη της φύσης Μείωση αναγκών για µετακινήσεις Οργάνωση δηµόσιων υπαίθριων χώρων σε δίκτυο Ευαισθητοποίηση πολιτών Προώθηση συστηµατικής και ενεργής συµµετοχής των πολιτών Βιβλιογραφία πηγές Aravantinos A. (2002), The dynamic, flexible and self-sustained city: Its capability for «offence» and «defence» in order to ensure its future, στο: The pulsar effect in urban planning, proceedings of the 38th international ISoCaRP congress, Athens. ΕΜΠ Σχολή Αρχιτεκτόνων, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ΤΜΧΠΠΑ, ΣΕΠΟΧ (2004) (επιµ.. Οικονόµου, Γ. Σαρηγιάννης, Κ. Σερράος) Πόλη και χώρος από τον 20ο στον 21o αιώνα, τιµητικός τόµος για τον καθηγητή Α. Αραβαντινό, Αθήνα. ΕΜΠ, Εργαστήριο Πολεοδοµικής Σύνθεσης (2000), Η φυσιογνωµία της ελληνικής πόλης, Αθήνα. ΕΜΠ, Εργαστήριο Σχεδιαστικής Μεθοδολογίας και Ρύθµισης του Χώρου (1998), Παραθεριστική Κατοικία και Οικιστική Ανάπτυξη στην Ελλάδα, Αθήνα. ΕΜΠ, Σπουδαστήριο Πολεοδοµικών Ερευνών (2000), Πολεοδοµική και κυκλοφοριακή κατάσταση Εισόδων Πόλεων. Η περίπτωση της ευρύτερης Αθήνας, Αθήνα. European Council of Town Planners (2003), The new charter of Athens The European Council of Town Planners Vision for Cities in the 21st century, Lisbon. Jenks M., Burton E., Williams K. (eds) (1996), The Compact City: A Sustainable Urban Form?, London: E. & F.N. Spon. Μαντουβάλου Μ. (1996), Αστική γαιοπρόσοδος, τιµές γης και διαδικασίες ανάπτυξης του αστικού χώρου ΙΙ. Προβληµατική για την ανάλυση του χώρου στην Ελλάδα, στο: Επιθεώρηση κοινωνικών ερευνών, Αθήνα: ΕΚΚΕ. Μαυρίδου Μ. (1985), Εγκατάσταση στην Αθήνα, σε περιοχή αυθαιρέτων, στο: Η Αθήνα στον 20ο αιώνα, Η Αθήνα όπως (δεν) φαίνεται, Αθήνα: Αθήνα πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης Πολυχρονόπουλος., Σερράος Κ. (2001), Πολεοδοµικοί µετασχηµατισµοί και αλλοιώσεις του φυσικού χώρου από το νέο αεροδρόµιο της Αθήνας. Τάσεις και ευκαιρίες, στο: Αρχιτέκτονες, τ. 26, Αθήνα. Ρίζος Σ. (2004), Η αυτοαναίρεση του ελληνικού πολεοδοµικού δικαίου, στο: Τόµος τιµητικός του Συµβουλίου της Επικρατείας - 75 χρόνια, Αθήνα: εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. Φιλιππίδης., (1990), Για την ελληνική πόλη: µεταπολεµική πορεία και µελλοντικές προοπτικές, Αθήνα: Θεµέλιο.