Kάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα

Transcript

1

2 Kάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα Επικοινωνία με το συγγραφέα Πυργίδη Χρίστο Τηλ Α.Π.Θ., Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Τομέας Μεταφορών, Συγκοινωνιακής Υποδομής, Διαχείρισης Έργων και Ανάπτυξης, Εργαστήριο Οδοποιΐας, Πανεπιστημιούπολη ΑΠΘ, T.K , Θεσσαλονίκη Φωτογραφία εξωφύλλου: Αρτέμης Κλώνος Προαστιακός Αθήνας - Κιάτου. Περιοχή Κακιά Σκάλα ISBN Copyright: Πυργίδης Χ., Eκδόσεις Zήτη, Απρίλιος 2009, Διορθωμένη ανατύπωση: Μάρτιος η έκδοση Δεκέμβριος 2015 Tο παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Eλληνικού νόμου (N.2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Aπαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη και συγγραφέα κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. Φωτοστοιχειοθεσία Eκτύπωση Βιβλιοδεσία Π. ZHTH & Σια OE 18 ο χλμ Θεσσαλονίκης - Περαίας T.Θ Περαία Θεσσαλονίκης T.K Tηλ.: Fax: info@ziti.gr BIBΛIOΠΩΛEIO ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: Aρμενοπούλου Θεσσαλονίκη Tηλ.: Fax sales@ziti.gr BIBΛIOΠΩΛEIO AΘHNΩN: Aσκληπιού 60 - Eξάρχεια , Aθήνα Tηλ.-Fax: sales@ziti.gr ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ:

3 Αντί Προλόγου Τ ο βιβλίο αυτό πραγματεύεται τα σιδηροδρομικά συστήματα μεταφορών, δηλαδή τα χερσαία μαζικά μέσα που κινούνται σε δικό τους διάδρομο κυκλοφορίας χρησιμοποιώντας ως οδό μεταφοράς τη σιδηροδρομική γραμμή ήτοι δύο παράλληλες σιδηροτροχιές που εδράζονται σε ειδικά διαμορφωμένη υποδομή. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν ο υπεραστικός σιδηρόδρομος συμβατικών και υψηλών ταχυτήτων, ο προαστιακός σιδηρόδρομος και οι παραλλαγές του (περιαστικός, περιφερειακός), ο αστικός σιδηρόδρομος (μετρό, τραμ, ελαφρύ μετρό, monorail) και τα σιδηροδρομικά συστήματα μεγάλων κατά μήκος κλίσεων (οδοντωτός και καλωδιοκίνητος σιδηρόδρομος) που προορίζονται να συνδέσουν κοντινές περιοχές με μεγάλη υψομετρική διαφορά. Ο σιδηρόδρομος ως σύστημα μεταφορών αποτελείται από τρείς συνιστώσες: τη σιδηροδρομική υποδομή, το τροχαίο υλικό και την εκμετάλλευση οι οποίες ανήκουν σε τρία διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Για να επιλυθούν προβλήματα σχεδιασμού, κατασκευής και λειτουργίας ενός σιδηροδρομικού συστήματος εμπλέκονται αναγκαστικά πολλές ειδικότητες επιστημόνων (πολιτικοί μηχανικοί, αρχιτέκτονες, τοπογράφοι, ηλεκτρολόγοι/μηχανολόγοι, οικονομολόγοι κλπ) με αποτέλεσμα να μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι η σιδηροδρομική επιστήμη, για να καλύψει όλο το μεγάλο εύρος της, πρέπει να ανατρέξει σε πολλές άλλες επιστήμες. Η ανάγκη αυτή ήταν ιδιαίτερα επιτακτική μέχρι τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια καθώς οι σιδηροδρομικοί οργανισμοί είχαν οι ίδιοι τον έλεγχο και τη διαχείριση και των τριών συνιστωσών του συστήματος. Σιδηροδρομική υποδομή, τροχαίο υλικό και εκμετάλλευση αποτελούσαν συνήθως τρεις διαφορετικές οργανωτικές μονάδες μέσα στον ίδιο τον οργανισμό, οι οποίες όμως έπρεπε να συνεργάζονται σε συνεχή βάση και αρμονικά τόσο σε επίπεδο λειτουργίας του συστήματος όσο και σε επίπεδο στρατηγικών επιλογών και πολιτικής επενδύσεων.

4 viii Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών Το καθεστώς αυτό ήταν που διαφοροποιούσε ουσιαστικά τη διαχείριση ενός σιδηροδρομικού συστήματος από αυτή ενός οδικού, θαλάσσιου ή αεροπορικού. Το μεγάλο εύρος της σιδηροδρομικής επιστήμης, οι πολλές κατηγορίες των σιδηροδρομικών συστημάτων αλλά και οι διαφορετικές ανάγκες και γνώσεις που απαιτούνται όταν σχεδιάζουμε, κατασκευάζουμε, λειτουργούμε ή συντηρούμε ένα σιδηροδρομικό σύστημα έχει ως αποτέλεσμα τα άτομα που ασχολούνται με το σιδηρόδρομο να ειδικεύονται σε έναν μόνο ή σε λίγους τομείς. Ταυτόχρονα όμως είναι απαραίτητο τα άτομα αυτά να έχουν μια γενική εικόνα του όλου συστήματος. Μέχρι πρόσφατα τεχνογνωσία γύρω από το σιδηρόδρομο είχαν κυρίως όσοι εργάζονταν σε σιδηροδρομικές επιχειρήσεις. Μάλιστα πολλά από τα στελέχη των επιχειρήσεων αυτών, άλλαζαν θέση εργασίας, ώστε να αποκτήσουν μια ευρύτερη θεώρηση και γνώση. Τα τελευταία όμως χρόνια σε όλο τον κόσμο αλλά και ειδικότερα στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται στον τομέα των σιδηροδρομικών μεταφορών όλο και περισσότεροι (μελετητικές εταιρείες, κατασκευαστές, εταιρείες συμβούλων, μεταφορικές εταιρείες κλπ). Η τεχνογνωσία πρέπει να διαχέεται και αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους (έντυπο υλικό, συνέδρια και ημερίδες, εκθέσεις, αναζήτηση στο διαδίκτυο, σπουδές κλπ). Το βιβλίο αυτό προσπαθεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Να αποτελέσει δηλαδή μια πρόσθετη πηγή πληροφορίας για όσους ενδιαφέρονται να γνωρίσουν το σιδηρόδρομο ως σύστημα μεταφορών αλλά και για όσους ασχολούνται ήδη με αυτόν. Παράλληλα επιχειρεί να δώσει στους νέους μηχανικούς που διδάσκονται το μάθημα της σιδηροδρομικής τα βασικά εφόδια, ώστε να μπορέσουν να αντικρύσουν, με θετική σκέψη για περαιτέρω μελέτη, τα σιδηροδρομικά θέματα που ενδέχεται να τους ανατεθούν κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας. Ο συγγραφέας έχει γράψει στο παρελθόν και άλλο βιβλίο στον τομέα της σιδηροδρομικής. Το βιβλίο αυτό είχε τον τίτλο «Σχεδιασμός και κατασκευή σιδηροδρομικής υποδομής», εκδίδονταν από τον ίδιο εκδοτικό οίκο και διανέμονταν μέσω της Υπηρεσίας Δημοσιευμάτων του ΑΠΘ στους φοιτητές. Ο συγγραφέας αισθάνεται την υποχρέωση να ευχαριστήσει θερμά τον εκδοτικό οίκο ΖΗΤΗ για τη επιμέλεια του βιβλίου του και ειδικότερα τον Νίκο Ζήτη και

5 Αντί Προλόγου ix την Άννα Παναγοπούλου. Παράλληλα θα ήθελε να ευχαριστήσει τον Αρτέμη Κλώνο, επαγγελματία φωτογράφο, που παρήγαγε και επιμελήθηκε τις περισσότερες από τις φωτογραφίες του βιβλίου. Τέλος θα ήθελε να ευχαριστήσει ιδιαίτερα την Ευαγγελία Κονταξή, πολιτικό μηχανικό συγκοινωνιολόγο, για την ανάγνωση των κειμένων. Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2015

6 Περιεχόμενα Ενότητα Ι Η Τεχνική και οι Δυνατότητες του Σιδηροδρόμου 1 Ο Σιδηρόδρομος ως Σύστημα Μεταφορών 1.1 Ορισμός και συνιστώσες του συστήματος Η τεχνική του συστήματος Περιγραφή του συστήματος Θεμελιώδεις αρχές λειτουργίας του συστήματος Εύρος σιδηροδρομικής γραμμής Κατηγορίες σιδηροδρομικών συστημάτων Οι δυνατότητες του σιδηροδρόμου Ιστορική Εξέλιξη του Σιδηροδρόμου 2.1 Εξέλιξη της οδού μεταφοράς Εξέλιξη του τροχαίου υλικού Εξέλιξη των δικτύων Ελκτικά Στοιχεία Συρμών Ενότητα ΙΙ Η Έλξη στο Σιδηρόδρομο 3.1 Αντιστάσεις συρμού Συμβολισμοί Ορισμοί Υπολογισμός αντιστάσεων Αντίσταση κίνησης Αντίσταση γραμμής Αντίσταση επιτάχυνσης Συνολική αντίσταση Ισχύς κινητήρων και δύναμη έλξης...60

7 xii Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών 3.3 Δύναμη πρόσφυσης Συνθήκη έλξης συρμού Συστήματα Έλξης Συρμών 4.1 Ατμοκίνηση Ιστορική εξέλιξη Κύρια μέρη ατμάμαξας Αρχές λειτουργίας Ταξινόμηση ατμαμαξών Ντηζελοκίνηση Ιστορική εξέλιξη Κύρια μέρη ντηζελάμαξας Τρόποι μετάδοσης κίνησης Αεριοστροβιλοκίνηση Ιστορική εξέλιξη Αρχές λειτουργίας Ηλεκτροκίνηση Ιστορική εξέλιξη Γενική περιγραφή συστημάτων ηλεκτρικής έλξης Κύρια μέρη ηλεκτράμαξας Ταξινόμηση ηλεκτραμαξών Αυτοκινητάμαξες Σύγκριση συστημάτων έλξης Σύγκριση Ντηζελοκίνησης/Ατμοκίνησης Σύγκριση Ηλεκτροκίνησης / Ντηζελοκίνησης Σύγκριση Ντηζελοκίνησης/Αεριοστροβιλοκίνησης Περιπτώσεις εφαρμογής ηλεκτροκίνησης...82 Ενότητα ΙΙΙ Αλληλεπίδραση Τροχού Σιδηροτροχιάς 5 Μελέτη της Επιφάνειας Επαφής Τροχού Σιδηροτροχιάς 5.1 Βαθμοί ελευθερίας συμβατικού σιδηροδρομικού άξονα Γεωμετρία της επαφής τροχού σιδηροτροχιάς Υποθέσεις...85

8 Περιεχόμενα xiii Μαθηματική επίλυση Η έννοια της ισοδύναμης κωνικότητας Ορισμός Υπολογισμός της ισοδύναμης κωνικότητας Φαινόμενα επαφής τροχού - σιδηροτροχιάς Διαμήκης και εγκάρσια ψευδο-ολίσθηση Διαμήκης ψευδο-ολίσθηση Εγκάρσια ψευδο-ολίσθηση Spin Γραμμική θεωρία του Kalker Εφαρμογή της γραμμικής θεωρίας του Kalker Μη γραμμική θεωρία της επαφής Φορτία Ασκούμενα επί της Σιδηροδρομικής Γραμμής 6.1 Ταξινόμηση φορτίων Κατακόρυφα φορτία σιδηροδρομικής γραμμής Στατικά κατακόρυφα φορτία Φορτίο κατ άξονα Βάρος ανά τροχό Ημερήσιο φορτίο κυκλοφορίας Ημι-στατικά κατακόρυφα φορτία Κατακόρυφο φορτίο τροχού λόγω πλευρικών ανέμων Κατακόρυφο φορτίο τροχού λόγω παραμένουσας φυγόκεντρης δύναμης Δυναμικά κατακόρυφα φορτία Κατακόρυφο δυναμικό φορτίο τροχού Συνολικό κατακόρυφο φορτίο τροχού Κατακόρυφο φορτίο σχεδιασμού τροχού Κατακόρυφο φορτίο σχεδιασμού γεφυρών Εγκάρσια φορτία σιδηροδρομικής γραμμής Δυνάμεις βαρύτητας Δυνάμεις ψευδο-ολίσθησης Κίνηση σε ευθυγραμμία Κίνηση σε καμπύλες Δύναμη πλευρικών ανέμων Παραμένουσα φυγόκεντρη δύναμη Δυνάμεις καθοδήγησης Δυνάμεις λόγω ταλαντώσεων του οχήματος

9 xiv Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών Συνολική εγκάρσια δύναμη Διαμήκεις δυνάμεις Δυνάμεις θερμοκρασιακών μεταβολών Δυνάμεις όδευσης σιδηροτροχιών Δυνάμεις τροχοπέδησης Δυνάμεις επιτάχυνσης Δυνάμεις έλξης Δυνάμεις πρόσφυσης Δυνάμεις αμφίδεσης Σιδηροτροχιές Ενότητα ΙV Εσχάρα Γραμμής 7.1 Σκοπιμότητα Ιστορική εξέλιξη Είδη διατομής Μέρη σιδηροτροχιάς Βασικά χαρακτηριστικά των σιδηροτροχιών και τυπικές διατομές Τύποι σιδηροτροχιών και επιλογή διατομής Αστοχίες σιδηροτροχιών Σύνδεση διαδοχικών σιδηροτροχιών Είδη σύνδεσης Η τεχνική της αμφίδεσης Η τεχνική της συνεχούς συγκόλλησης Κατάσταση θερμικής και στατικής ισορροπίας συνεχώς συγκολλημένης σιδηροτροχιάς Μεταβολή του μήκους στη ζώνη εκτόνωσης Τοποθέτηση συνεχώς συγκολλημένων σιδηροτροχιών Μέθοδοι συγκόλλησης σιδηροτροχιών Ποιότητες χάλυβα σιδηροτροχιών Σιδηροτροχιές με πέλμα Κανονιστικά κείμενα Σύγκριση ποιοτήτων χάλυβα Παράμετροι που επηρεάζουν την επιλογή της ποιότητας χάλυβα των σιδηροτροχιών Στρωτήρες 8.1 Ορισμός Σκοπιμότητα...184

10 Περιεχόμενα xv 8.2 Ιστορική εξέλιξη Είδη στρωτήρων Ξύλινοι Στρωτήρες Υλικό κατασκευής Διαστάσεις Διάρκεια ζωής Κατεργασία Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Μεταλλικοί στρωτήρες Γενικά χαρακτηριστικά Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Στρωτήρες σκυροδέματος Διμερείς στρωτήρες Γενικά στοιχεία Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Προεντεταμένοι ολόσωμοι στρωτήρες Γενικά χαρακτηριστικά Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Φόρτιση στρωτήρων Κατακόρυφες δυνάμεις ασκούμενες επί των στρωτήρων Ροπές ασκούμενες επί των στρωτήρων Αναπτυσσόμενες τάσεις επί των στρωτήρων Απόσταση μεταξύ στρωτήρων Κατανομή του αξονικού φορτίου στους στρωτήρες Σύνδεσμοι 9.1 Ορισμός Σκοπιμότητα Ιδιότητες των συνδέσμων Εξαρτήματα συνδέσμων Ταξινόμηση συνδέσμων Άκαμπτοι σύνδεσμοι Ήλοι Τιρφόνια Ημιελαστικοί Σύνδεσμοι Κοχλίες Ελαστικά Καρφιά Ελαστικοί Σύνδεσμοι Σύνδεσμοι μορφής ελάσματος Σύνδεσμοι ελατηριωτής μορφής

11 xvi Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών 10 Σχηματισμοί και Όργανα Γραμμής 10.1 Ορισμός Σκοπιμότητα Όργανα ή συσκευές γραμμής Αλλαγές Διασταύρωση Διάβαση Συγκρότηση σχηματισμών γραμμής Διακλάδωση γραμμών Διασταυρώσεις γραμμών Διασταύρωση Αλλαγή Συνδέσεις παραλλήλων γραμμών Συμπεριφορά σιδηροδρομικών οχημάτων στις περιοχές σχηματισμών γραμμής Προβλήματα Συμπεριφορά στις αλλαγές γραμμής Συμπεριφορά στις διασταυρώσεις Προβλήματα στις περιοχές των σχηματισμών γραμμής Εκτροχιασμοί Δυναμική άνεση επιβατών- Θόρυβος κύλισης Έδραση με Έρμα Ενότητα V Έδραση Υποδομή Γραμμής 11.1 Ορισμός Σκοπιμότητα της συμβατικής έδρασης Ο ρόλος του έρματος Ο ρόλος του υποστρώματος του έρματος Χαρακτηριστικά του έρματος Ιδιότητες και γενικά χαρακτηριστικά Υλικά Διαστάσεις Ποιότητα του έρματος Χαρακτηριστικά του υποστρώματος του έρματος Ιδιότητες και γενικά χαρακτηριστικά Υλικά Διαστάσεις Μηχανικά χαρακτηριστικά του υποστρώματος του έρματος...254

12 Περιεχόμενα xvii 11.5 Στρώσεις και τοποθέτηση έδρασης Συνεισφορά του έρματος στην εγκάρσια αντίσταση της γραμμής Έδραση χωρίς Έρμα 12.1 Έδραση από πλάκα σκυροδέματος (Σταθερή επιδομή) Συγκρότηση της Σταθερής Επιδομής και ιστορική εξέλιξη του συστήματος Ταξινόμηση συστημάτων ΣΕ Σύγκριση Σταθερής Επιδομής Συμβατικής Έδρασης Έδραση από ασφαλτικό σκυρόδεμα Υποδομή της Γραμμής 13.1 Ορισμός Σκοπιμότητα της υποδομής Ταξινόμηση της υποδομής ως προς τη φέρουσα ικανότητά της Στρώσεις της υποδομής και τοποθέτηση Μέθοδοι βελτίωσης της μηχανικής αντοχής της υποδομής Διαστασιολόγηση των Στρώσεων της Έδρασης και της Υποδομής 14.1 Διαστασιολόγηση με τη μέθοδο των πεπερασμένων στοιχείων Διαστασιολόγηση με βάση τη θεωρία του Boussinesq Διαστασιολόγηση με εμπειρικές μεθόδους Αστοχίες του Συστήματος Έδραση Υποδομή 15.1 Αστοχίες οφειλόμενες στην παρουσία του νερού Τρόποι εισόδου του νερού στη γραμμή Προϋποθέσεις εξόδου του νερού από τη γραμμή Λάσπωμα του έρματος Αναπηδώντες στρωτήρες Αποσταθεροποίηση γραμμής Δημιουργία θυλάκων στην υποδομή Ελάττωση της μηχανικής αντοχής της υποδομής Επιπτώσεις λόγω παγετού Αστοχίες οφειλόμενες σε άλλα αίτια Ρύπανση έρματος Στροβιλισμός έρματος Θρυμματισμός των σκύρων

13 xviii Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών Καθίζηση της υποδομής Ολική και σταδιακή θραύση της υποδομής Ενότητα VI Χάραξη της Γραμμής 16 Γεωμετρία της Χάραξης Σιδηροδρομικής Γραμμής Κανονικού Εύρους 16.1 Η αδυναμία εξασφάλισης της βέλτιστης γεωμετρίας χάραξης στο σιδηρόδρομο και οι επιπτώσεις Τα βασικά δεδομένα μιας μελέτης χάραξης σιδηροδρομικής γραμμής Συμβολισμοί Η έννοια της ταχύτητας στη σιδηροδρομική Η ταχύτητα σχεδιασμού Η έννοια της δυναμικής άνεσης των επιβατών Οριζοντιογραφία γραμμής Ακτίνες καμπυλότητας στην οριζοντιογραφία Υπερύψωση γραμμής Ορισμοί Υπολογισμός υπερύψωσης γραμμής Επιλογή ακτίνων οριζοντιογραφίας Επιλογή με βάση τη «φυσική συμπεριφορά» του οχήματος (αναλυτικός υπολογισμός) Επιλογή με βάση τη «φυσική» και τη «γεωμετρική» συμπεριφορά του οχήματος Συναρμογές στην οριζοντιογραφία Αξονική απόσταση σιδηροδρομικών γραμμών Διαπλάτυνση γραμμής Η έννοια της διαπλάτυνσης του εύρους γραμμής στα συμβατικά σιδηροδρομικά δίκτυα Παράμετροι επιρροής και κριτήρια για την τελική επιλογή της εφαρμοστέας διαπλάτυνσης Τρόποι καθορισμού της εφαρμοστέας διαπλάτυνσης Μηκοτομή της γραμμής Κατά μήκος κλίση σιδηροδρομικής γραμμής Ακτίνες καμπυλότητας στη μηκοτομή...326

14 Περιεχόμενα xix Συναρμογή στη μηκοτομή Ελληνικοί σιδηρόδρομοι Κανονισμός επιδομής κανονικής γραμμής Γεωμετρία της Χάραξης Σιδηροδρομικής Γραμμής Μετρικού Εύρους 17.1 Διαφορές μετρικής / κανονικής γραμμής ως προς τη γεωμετρία της χάραξης Ελληνικοί σιδηρόδρομοι Κανονισμός επιδομής μετρικής γραμμής Γεωμετρικά Σφάλματα Γραμμής 18.1 Ορισμοί Τύποι σφαλμάτων γραμμής Εντοπισμός και μέτρηση σφαλμάτων Αξιολόγηση σφαλμάτων Αποδεκτά όρια Αποδεκτά όρια σφαλμάτων γραμμής στο ελληνικό δίκτυο Γραμμή κανονικού εύρους Γραμμή μετρικού εύρους Ενότητα VII Μηχανική Συμπεριφορά της Γραμμής 19 Κατακόρυφη Συμπεριφορά της Γραμμής 19.1 Παράμετροι ελαστικότητας γραμμής Στατική επίλυση της γραμμής Θεωρία Zimmerman Παραδοχές Συμβολισμοί Αποτελέσματα επίλυσης Ανάλυση της κατακόρυφης συμπεριφοράς της γραμμής Αριθμητική εφαρμογή Εγκάρσια Συμπεριφορά της Γραμμής 20.1 Εγκάρσια αντίσταση της γραμμής Παράμετροι επιρροής της εγκάρσιας αντίστασης της γραμμής Εκτίμηση της εγκάρσιας αντίστασης της γραμμής Εγκάρσια μετατόπιση της γραμμής

15 xx Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών 21 Διαμήκης Συμπεριφορά της Γραμμής 21.1 Εγκάρσιος λυγισμός της γραμμής Κατακόρυφος λυγισμός της γραμμής Όδευση σιδηροτροχιών Ενότητα VIII Τεχνικά Έργα Γραμμής 22 Ιδιαιτερότητες / Διαφορές Σιδηροδρομικών Έργων σε Σχέση με τα Οδικά Σιδηροδρομικές Σήραγγες 23.1 Ορισμός Σκοπιμότητα Ταξινόμηση σιδηροδρομικών σηράγγων Βασικά δομικά στοιχεία σηράγγων και εξοπλισμός Συγκοινωνιακός σχεδιασμός σιδηροδρομικών σηράγγων Στοιχεία οριζοντιογραφίας και μηκοτομής της χάραξης Επιλογή της επιδομής της γραμμής Επιλογή αριθμού κλάδων και γραμμών κυκλοφορίας Επιλογή εμβαδού διατομής χρήσης Αστοχίες σιδηροδρομικών σηράγγων Σιδηροδρομικές Γέφυρες 24.1 Ορισμός Σκοπιμότητα Ταξινόμηση σιδηροδρομικών γεφυρών Σχεδιασμός και μελέτη σιδηροδρομικών γεφυρών Στατική μελέτη Δυναμική μελέτη Τυπικές διατομές σιδηροδρομικών γεφυρών Χαρακτηριστικά παραδείγματα σιδηροδρομικών γεφυρών ανά τον κόσμο...398

16 Περιεχόμενα xxi 25 Ανισόπεδες Διαβάσεις 25.1 Ορισμός Σκοπιμότητα Ταξινόμηση ανισόπεδων διαβάσεων Βασικές αρχές σχεδιασμού και χαρακτηριστικά των ανισόπεδων διαβάσεων Υπολογισμός ελεύθερου ύψους διέλευσης σιδηροδρομικής γραμμής κάτω από το φορέα τεχνικών έργων Παράμετροι επιρροής Ελεύθερο ύψος σε τεχνικά μικρού πλάτους Ελεύθερο ύψος σε τεχνικά μεγάλου πλάτους Ελεύθερο ύψος τεχνικού σε περιοχές καμπύλων τμημάτων και αλλαγών Επιχώματα Ορύγματα 26.1 Ορισμός Σκοπιμότητα Μελέτη και κατασκευή επιχωμάτων και ορυγμάτων Αστοχίες Επιχώματα Ορύγματα Συστήματα Αποστράγγισης 27.1 Ορισμός Σκοπιμότητα Βασικές αρχές σχεδιασμού και χαρακτηριστικά Τεχνικά έργα επιφανειακής αποχέτευσης υδάτων Τεχνικά έργα αποστράγγισης Ηχοπετάσματα 28.1 Ορισμός Σκοπιμότητα Ταξινόμηση ηχοπετασμάτων Βασικές αρχές σχεδιασμού και χαρακτηριστικά Φόρτιση Ηχομονωτική ικανότητα Ηχοαπορροφητικότητα

17 xxii Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών Απόσταση του ηχοπετάσματος από τον άξονα της σιδηροδρομικής γραμμής Απαιτούμενο ύψος ηχοπετασμάτων Περιφράξεις 29.1 Ορισμός Σκοπιμότητα Ταξινόμηση περιφράξεων Βασικές παράμετροι και αρχές σχεδιασμού και κατασκευής των περιφράξεων Σηματοδότηση Ενότητα IX Εγκαταστάσεις Γραμμής 30.1 Η λειτουργία της σηματοδότησης στο σιδηρόδρομο Σκοπιμότητα της σηματοδότησης Ιδιαιτερότητες της σιδηροδρομικής σηματοδότησης Ιστορική εξέλιξη Σήματα Ορισμός Κατάταξη σημάτων Ενδείξεις σημάτων Είδη σημάτων Είδη Σηματοδότησης Μηχανική σηματοδότηση Ηλεκτρική σηματοδότηση Εξοπλισμός παράπλευρης ηλεκτρικής σηματοδότησης Μέσα ελέγχου παρουσίας συρμών Η έννοια του τμήματος αποκλεισμού Κύκλωμα γραμμής Γενικές αρχές λειτουργίας Μετρητής αξόνων Γενικές αρχές λειτουργίας Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα...456

18 Περιεχόμενα xxiii 30.6 Συστήματα σηματοδότησης δικτύων συμβατικών ταχυτήτων Συστήματα σηματοδότησης χωρίς υποβοήθηση της οδήγησης Αυτόματο φωτεινό σύστημα αποκλεισμού δύο ενδείξεων Αυτόματο φωτεινό σύστημα αποκλεισμού τριών ενδείξεων Συστήματα σηματοδότησης με υποβοήθηση της οδήγησης Συστήματα σηματοδότησης δικτύων υψηλών ταχυτήτων Το σύστημα σηματοδότησης ERTMS Γενική περιγραφή του συστήματος Το σύστημα ETCS Το σύστημα GSM-R Εφαρμογή του συστήματος ERTMS Ηλεκτροκίνηση 31.1 Γενική περιγραφή συστημάτων ηλεκτρικής έλξης Κύκλωμα έλξης Σύστημα τροφοδοσίας Συστήματα ηλεκτρικής έλξης Σύστημα συνεχούς ρεύματος Σύστημα εναλλασσομένου ρεύματος χαμηλής συχνότητας Σύστημα εναλλασσομένου ρεύματος βιομηχανικής συχνότητας Σύγκριση συστημάτων ηλεκτρικής έλξης Τρίτη σιδηροτροχιά Ισόπεδες Σιδηροδρομικές Διαβάσεις 32.1 Ορισμός Σκοπιμότητα Προστασία ισοπέδων σιδηροδρομικών διαβάσεων Ταξινόμηση ισοπέδων σιδηροδρομικών διαβάσεων Εξοπλισμός ισοπέδων σιδηροδρομικών διαβάσεων Λειτουργικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά Ημερήσια ροπή κυκλοφορίας Ορατότητα ισόπεδης σιδηροδρομικής διάβασης Φωτισμός ισόπεδης σιδηροδρομικής διάβασης Ατυχήματα στις ισόπεδες σιδηροδρομικές διαβάσεις Διαχείριση ισόπεδων σιδηροδρομικών διαβάσεων

19 xxiv Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών Ενότητα X Ελκόμενο Τροχαίο Υλικό 33 Σχεδιασμός, Κατασκευή και Λειτουργία Ελκόμενου Τροχαίου Υλικού 33.1 Γενικά στοιχεία Κύρια μέρη οχήματος Ορισμοί Κατάταξη ελκόμενων οχημάτων Επιβατικά οχήματα Εμπορικά οχήματα κοινής ή γενικής χρήσης Εμπορικά οχήματα ειδικής χρήσης Επιδιώξεις και στόχοι ελκόμενου τροχαίου υλικού Τεχνικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά αμαξώματος Κύρια μέρη αμαξώματος Κατασκευαστικά στοιχεία Λειτουργικά στοιχεία Λειτουργικά και τεχνικά χαρακτηριστικά φορείων Στόχοι και σκοπιμότητα φορείων Συμβατικά φορεία Άλλες τεχνολογίες φορείων Φορεία με αυτο-διευθυνόμενους άξονες Φορεία με ανεξάρτητα κινούμενους τροχούς Φορεία με άξονες με ελεγχόμενη ψευδο-ολίσθηση Φορεία με άξονες με μικτή συμπεριφορά Πέδηση σιδηροδρομικών συρμών Σκοπιμότητα της πέδησης Συστήματα τροχοπέδησης Πέδη αέρος ή πνευματική πέδη Ηλεκτροπνευματική πέδηση Hλεκτρομαγνητική πέδηση Ηλεκτροδυναμική πέδηση ή πέδη δινορευμάτων Ηλεκτρική ή ρεοστατική πέδηση Χειροτροχοπέδη Εξαρτήματα συστήματος πέδης Κατηγορίες πέδης Χαρακτηριστικά μεγέθη πέδησης Όργανα ελέγχου και προστασίας Η πέδηση στις υψηλές ταχύτητες...546

20 Περιεχόμενα xxv 33.5 Διαστάσεις και εξοπλισμός τυπικών ελκόμενων οχημάτων Περιτυπώματα κυκλοφορίας Ορισμός και είδη περιτυπώματος Περιτύπωμα τροχαίου υλικού Περιτύπωμα τεχνικών έργων (ή εμποδίων) Συμπεριφορά Τροχαίου Σιδηροδρομικού Υλικού επί της Γραμμής 34.1 Συμπεριφορά μεμονωμένου σιδηροδρομικού άξονα Κίνηση σε ευθυγραμμία Κίνηση σε καμπύλα τμήματα Συμπεριφορά πλήρους οχήματος Συνθήκες κύλισης τροχών και περιπτώσεις εγγραφής των φορείων στις καμπύλες Εγκάρσια συμπεριφορά πλήρους οχήματος Όχημα με συμβατικά φορεία Όχημα με φορεία με αυτο-διευθυνόμενους άξονες Όχημα με άξονες με ανεξάρτητους τροχούς Συγκριτική παρουσίαση Επιλογή κατασκευαστικών χαρακτηριστικών φορείων με βάση τη λειτουργικότητα των δικτύων Εκτροχιασμός Σιδηροδρομικών Οχημάτων 35.1 Ορισμός Εκτροχιασμός με μετατόπιση της γραμμής Εκτροχιασμός λόγω ανατροπής του οχήματος Εκτροχιασμός με αναρρίχηση των τροχών Περιγραφή του φαινομένου Κριτήρια εκτροχιασμού Παράγοντες επιρροής εκτροχιασμού Ενότητα XI Σιδηροδρομικά Συστήματα Υψηλών Ταχυτήτων 36 Ο Σιδηρόδρομος στις Υψηλές Ταχύτητες 36.1 Διαχωρισμός υψηλών συμβατικών ταχυτήτων στο σιδηρόδρομο

21 xxvi Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών 36.2 Προβλήματα στις υψηλές ταχύτητες Περιγραφή και ανάλυση των προβλημάτων Προϋποθέσεις και τεχνικές λύσεις για την επίτευξη υψηλών ταχυτήτων Συρμοί Ανακλινόμενου Αμαξώματος 37.1 Ορισμός και αρχή λειτουργίας της τεχνολογίας ανακλινόμενου αμαξώματος Τεχνικές και συστήματα ανάκλισης Βασικά τεχνικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά των ανακλινόμενων συρμών Ιστορική αναδρομή Τύποι ανακλινόμενων συρμών Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Σιδηροδρομικά Δίκτυα και Συρμοί Υψηλών Ταχυτήτων Ενότητα XII Αστικά και Προαστιακά Σιδηροδρομικά Συστήματα Μεταφορών 39 Ο Προαστιακός Σιδηρόδρομος 39.1 Ορισμός Βασικά τεχνικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά του προαστιακού σιδηροδρόμου Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του προαστιακού σιδηροδρόμου Το δίκτυο σιδηροδρομικής προαστιακής εξυπηρέτησης στην Ελλάδα O Μητροπολιτικός Σιδηρόδρομος (Μετρό) 40.1 Oρισμός Ιστορική εξέλιξη Ταξινόμηση συστημάτων μετρό Με βάση την μεταφορική τους ικανότητα Με βάση το βαθμό αυτοματοποίησης της λειτουργίας τους...637

22 Περιεχόμενα xxvii Με βάση το υλικό κατασκευής των τροχών Άλλες κατηγορίες ταξινόμησης Βασικές αρχές σχεδιασμού και λειτουργίας Επίπεδο εξυπηρέτησης Παράμετροι ποιότητας Προϋποθέσεις κατασκευής ενός δικτύου μετρό Κατασκευαστικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά Κατασκευή των σηράγγων Μέθοδοι κατασκευής Τεχνικές διάνοιξης Σταθμοί Ταξινόμηση των σταθμών του μετρό Βασικές κατασκευαστικές και λειτουργικές παράμετροι Άλλες λειτουργικές εγκαταστάσεις Γραφείο Κεντρικού Ελέγχου Εγκαταστάσεις πώλησης και ελέγχου των εισιτηρίων Σήμανση Πληροφόρηση Αποβάθρες Κλίμακες Ανελκυστήρες Επιπτώσεις κατά την κατασκευή και κατά τη λειτουργία Συστήματα μετρό στην Ελλάδα Το Σύγχρονο Τραμ 41.1 Ορισμός και περιγραφή του συστήματος Ταξινόμηση τροχιοδρομικών συστημάτων Με βάση την τυπολογία του διαδρόμου κυκλοφορίας Με βάση τη λειτουργικότητα Με βάση το ύψος του δαπέδου των οχημάτων Με βάση το σύστημα τροφοδοσίας Άλλες κατηγορίες ταξινόμησης Κατασκευαστικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά του συστήματος Ένταξη τροχιοδρομικών διαδρόμων κατά πλάτος των οδικών αρτηριών Τρόποι ένταξης τροχιοδρομικών διαδρόμων Γεωμετρικά στοιχεία ένταξης τροχιοδρομικών διαδρόμων Ένταξη στάσεων τραμ Τρόποι ένταξης στάσεων Εγκαταστάσεις αμαξοστασίου

23 xxviii Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών 41.7 Προϋποθέσεις επιλογής του συστήματος Συστήματα τροχιοδρομικής εξυπηρέτησης στην Ελλάδα Ο Μονόραβδος Σιδηρόδρομος 42.1 Ορισμός και περιγραφή του συστήματος Ταξινόμηση των μονόραβδων σιδηροδρόμων και τεχνικές του συστήματος Με βάση την τοποθέτηση των συρμών επί της δοκού καθοδήγησης Με βάση τη μεταφορική ικανότητα Τεχνικές του συστήματος Κατασκευαστικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά του συστήματος Οδός μεταφοράς Τροχαίο υλικό Εκμετάλλευση Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του μονόραβδου σιδηροδρόμου Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Προϋποθέσεις επιλογής του συστήματος Ιστορική ανασκόπηση και παρούσα κατάσταση Ενότητα XIII Μέσα Μεταφοράς για Μεγάλες κατά Μήκος Κλίσεις 43 Μέσα Μεταφοράς για Μεγάλες κατά Μήκος Κλίσεις 43.1 Ο Οδοντωτός Σιδηρόδρομος Ορισμός Ιστορική εξέλιξη Λειτουργικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά Σύστημα κρεμαγιέρας Τροχαίο υλικό και εξοπλισμός Μέγιστη κατά μήκος κλίση δικτύου Εύρος Επιδομή γραμμής Είδος έλξης Μορφή του δικτύου Παραδείγματα δικτύων οδοντωτών σιδηροδρόμων Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του οδοντωτού σιδηροδρόμου...723

24 Περιεχόμενα xxix 43.2 Ο Καλωδιοκίνητος Σιδηρόδρομος για μεγάλες κατά μήκος κλίσεις Ορισμός Το σύστημα funicular Εξέλιξη των συστημάτων funiculars και παραδείγματα εφαρμογής Κατασκευαστικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά των funiculars Το σύστημα κεκλιμένου ανελκυστήρα Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των καλωδιοκίνητων σιδηροδρομικών συστημάτων Ενότητα XIV Στοιχεία Τεχνικής Σιδηροδρομικής Εκμετάλλευσης 44 Διαχείριση της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας 44.1 Ορισμός Παραγωγή/χάραξη δρομολογίων Απαιτούμενα δεδομένα Βασικές αρχές Γραφικοί πίνακες δρομολογίων Τα επίπεδα προγραμματισμού Δρομολόγηση συρμών Ρύθμιση και έλεγχος της κυκλοφορίας Παραγωγή/εφαρμογή κανονισμών, διατάξεων, εγχειριδίων Η Έννοια της Κυκλοφοριακής Ικανότητας (χωρητικότητας) στη Σιδηροδρομική Γραμμή 45.1 Ορισμοί Βασικές Έννοιες Η σκοπιμότητα γνώσης της χωρητικότητας γραμμής Χαρακτηριστικά μεγέθη της χωρητικότητας γραμμής Ελάχιστος χρόνος διαδοχής τρένων Υπολογισμός ελάχιστου χρόνου διαδοχής τρένων στην περίπτωση γραμμής μιας κατεύθυνσης κυκλοφορίας με ομοιογενή κυκλοφορία (όλοι οι συρμοί κυκλοφορούν με την ίδια ταχύτητα V) Χρονική περίοδος αναφοράς T α Χρόνος κατάληψης του γραφήματος δρομολογίων Τ κδ Περιθώριο διαστολής (ή συντελεστής ελαστικότητας)

25 xxx Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών 45.4 Δείκτες χωρητικότητας γραμμής Πρακτική και θεωρητική χωρητικότητα γραμμής Ποσοστό κορεσμού S κ Ποσοστό κατάληψης γραμμής Τ Κ Παράμετροι επιρροής της χωρητικότητας της γραμμής Παράμετροι που αφορούν στη σιδηροδρομική υποδομή Παράμετροι που αφορούν στο τροχαίο υλικό Παράμετροι που αφορούν στις συνθήκες εκμετάλλευσης Υπολογισμός της χωρητικότητας γραμμής Μέθοδος U.I.C. (για γραμμές μιας κατεύθυνσης κυκλοφορίας) Μέθοδος HAKER (για γραμμές δυο κατευθύνσεων κυκλοφορίας) Χωρητικότητα σιδηροδρομικών σταθμών Κατανομή χωρητικότητας γραμμής Ενότητα XV Στοιχεία Εμπορικής Σιδηροδρομικής Εκμετάλλευσης 46 Σιδηροδρομικοί Σταθμοί 46.1 Ορισμός Ταξινόμηση σιδηροδρομικών σταθμών Επιβατικοί σιδηροδρομικοί σταθμοί Κατηγορίες επιβατικών σταθμών Γραμμές σιδηροδρομικών σταθμών Κατηγορίες γραμμών Αριθμός γραμμών Μήκη γραμμών Διάταξη γραμμών Σήμανση και σηματοδότηση Σιδηροδρομικοί εμπορευματικοί σταθμοί Οργάνωση και Διαχείριση των Επιβατικών Σιδηροδρομικών Μεταφορών 47.1 Βασικές αρχές σχεδιασμού και προσφερόμενες υπηρεσίες Επίπεδο εξυπηρέτησης της επιβατικής υπεραστικής σιδηροδρομικής μεταφοράς Παράμετροι ποιότητας Βασικά μεγέθη...782

26 Περιεχόμενα xxxi 47.3 Δρομολόγηση επιβατικών συρμών Επιλογή και προμήθεια τροχαίου υλικού Οργάνωση και Διαχείριση των Εμπορευματικών Σιδηροδρομικών Μεταφορών 48.1 Επίπεδο εξυπηρέτησης της εμπορευματικής σιδηροδρομικής μεταφοράς Παράμετροι ποιότητας Βασικά μεγέθη Προσφερόμενες υπηρεσίες και διεκπεραίωση φορτίων Δρομολόγηση εμπορικών συρμών Συνδυασμένες μεταφορές Μαζικές μεταφορές Μεταφορά επικίνδυνων φορτίων Διαφοροποίηση ως προς τις υπόλοιπες εμπορευματικές μεταφορές Διαμόρφωση συνθηκών ασφαλούς μεταφοράς Λήψη ειδικών μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος Εναρμόνιση με τις Ευρωπαϊκές οδηγίες Μικτή Κυκλοφορία Συρμών Επιπτώσεις στο Σχεδιασμό και στη Λειτουργία του Σιδηροδρομικού Συστήματος 49.1 Διαφοροποιήσεις των επιβατικών και εμπορικών συρμών όσον αφορά στα χαρακτηριστικά κατασκευής και δρομολόγησής τους Επιπτώσεις των χαρακτηριστικών των συρμών/οχημάτων στο σιδηροδρομικό σύστημα Βιωσιμότητα σιδηροδρομικών δικτύων Η Διεθνής εμπειρία Η Σιδηροδρομική Ασφάλεια Ενότητα XVI Σιδηροδρομική Ασφάλεια 50.1 Ορισμός της σιδηροδρομικής ασφάλειας Η σημασία της σιδηροδρομικής ασφάλειας για το σιδηρόδρομο Είδη, ταξινόμηση και αίτια των σιδηροδρομικών περιστατικών Είδη περιστατικών

27 xxxii Συστήματα Σιδηροδρομικών Μεταφορών Κατηγορίες σιδηροδρομικών περιστατικών Αίτια περιστατικών Ασφάλεια στα τεχνικά έργα Ασφάλεια στις σιδηροδρομικές σήραγγες Ασφάλεια στις σιδηροδρομικές γέφυρες Ασφάλεια στις ισόπεδες σιδηροδρομικές διαβάσεις Ασφάλεια στις περιοχές των σταθμών Ασφάλεια στην ανοικτή γραμμή Περιπτώσεις πιθανών κινδύνων Μέτρα προστασίας Ενότητα XVII Η Ευρωπαϊκή Πολιτική στον τομέα των Σιδηροδρομικών Μεταφορών 51 Η Πολιτική της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στον Τομέα των Σιδηροδρομικών Μεταφορών 51.1 Οι Δράσεις για την Αναζωογόνηση του Σιδηροδρόμου Σιδηροδρομική διαλειτουργικότητα Ορισμός και πεδίο εφαρμογής Η ανάγκη εξασφάλισης διαλειτουργικότητας «Πλαίσιο» για την επίτευξη της διαλειτουργικότητας στα δίκτυα υψηλών ταχυτήτων Ένταξη του Ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου στα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Διαχείριση της διαλειτουργικότητας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης Διεθνείς σιδηροδρομικοί οργανισμοί Τεχνολογίες Αιχμής στο Σιδηρόδρομο Βιβλιογραφία...847

28 Ενότητα I Η Τεχνική και οι Δυνατότητες του Σιδηροδρόμου Κεφάλαια 1. Ο σιδηρόδρομος ως σύστημα μεταφορών 2. Ιστορική εξέλιξη του σιδηροδρόμου Φωτ.: Αρτέμης Κλώνος

29

30 Κεφ. 1: Ο Σιδηρόδρομος ως Σύστημα Μεταφορών Ορισμός και συνιστώσες του συστήματος Ο σιδηρόδρομος αποτελεί ένα χερσαίο μέσο μαζικής μεταφοράς. Κινείται ηλεκτρικά ή μηχανικά μέσω χαλύβδινων τροχών * σε αποκλειστικά δικό του διάδρομο κυκλοφορίας που ορίζεται από δύο παράλληλες μεταξύ τους σιδηροτροχιές. Μεταφέρει επιβάτες και εμπορεύματα. Εξυπηρετεί μετακινήσεις όλων των αποστάσεων ** και σε οποιοδήποτε περιβάλλον (αστικό, προαστιακό, περιαστικό, περιφερειακό, υπεραστικό). Ως μέσο μεταφοράς ορίζεται από τρεις συνιστώσες: τη σιδηροδρομική υποδομή, το τροχαίο υλικό, την εκμετάλλευση. Με τον όρο σιδηροδρομική υποδομή νοείται η σιδηροδρομική οδός μεταφοράς (ή αλλιώς σιδηροδρομική γραμμή) και το σύνολο των τεχνικών έργων και εγκαταστάσεων που εξασφαλίζουν την κυκλοφορία των συρμών (Σχήμα 1.1). Η σιδηροδρομική γραμμή αποτελείται από μια σειρά στοιχείων και υλικών διαφορετικών ελαστικοτήτων που μεταφέρουν τα στατικά και δυναμικά φορτία της κυκλοφορίας στο έδαφος θεμελίωσης. Περιλαμβάνει διαδοχικά από πάνω προς τα κάτω (Σχήμα 1.2, Εικόνα 1.1) τις σιδηροτροχιές, τους στρωτήρες, το έρμα, το υπόστρωμα του έρματος, τη στρώση διαμόρφωσης και το έδαφος θεμελίωσης (ή * Σε ορισμένα δίκτυα αστικών σιδηροδρόμων χρησιμοποιούνται τροχοί με ελαστικά επίσωτρα. ** Η εμβέλεια για τις επιβατικές μεταφορές φθάνει τα km ενώ στις εμπορευματικές μεταφορές το μήκος της διαδρομής είναι πολύ μεγαλύτερο.

31 4 Ενότητα Ι: Η Τεχνική και οι Δυνατότητες του Σιδηροδρόμου ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ (Σιδηροδρομική οδός μεταφοράς) ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Εσχάρα γραμμής Σιδηροτροχιές Στρωτήρες Ελαστικά υποθέματα Σύνδεσμοι Σχηματισμοί γραμμής Επιδομή Υποδομή Έδραση γραμμής Συμβατική Έρμα Υπόστρωμα έρματος Στρώση διαμόρφωσης Υπόβαση Σταθερή επιδομή Πλάκα σκυροδέματος Σήραγγες Γέφυρες Ανισόπεδες διαβάσεις Συστήματα αποστράγγισης Χωματουργικά (επιχώματα, ορύγματα) Τοίχοι αντιστήριξης/ Αμυντικές στοές Ηχοπετάσματα Περιφράξεις Γραμμής Λειτουργικές Ισόπεδες διαβάσεις Σηματοδότησης Ηλεκτροκίνησης Τηλεπικοινωνιών Σταθμοί Αμαξοστάσια Λοιπές κτιριακές εγκαταστάσεις Σχήμα 1.1: Συνιστώσες και στοιχεία σιδηροδρομικής υποδομής

32 Κεφ. 1: Ο Σιδηρόδρομος ως Σύστημα Μεταφορών 5 υπόβαση) [1]. Οι σιδηροτροχιές τοποθετούνται επί των στρωτήρων μέσω ελαστικών υποθεμάτων και συνδέονται με αυτούς με τη βοήθεια ειδικών διατάξεων (συνδέσμων) (Σχήμα 1.3, Εικόνα 1.2). Σιδηροτροχιές, στρωτήρες, σύνδεσμοι, ελαστικά υποθέματα, έρμα και υπόστρωμα έρματος αποτελούν την «επιδομή» της γραμμής, ενώ υπόβαση και στρώση διαμόρφωσης αποτελούν την «υποδομή» της γραμμής (Σχήματα 1.1 και 1.2). σιδηροτροχιά επιδομή υποδομή στρωτήρας έρμα υπόστρωμα έρματος στρώση διαμόρφωσης υπόβαση εσχάρα γραμμής έδραση κλίνη γραμμής Σχήμα 1.2: Σιδηροδρομική οδός μεταφοράς [2] Εικόνα 1.1: Σιδηροδρομική οδός μεταφοράς Συμβατική έδραση (Φωτ: Αρτέμης Κλώνος)

33 6 Ενότητα Ι: Η Τεχνική και οι Δυνατότητες του Σιδηροδρόμου σιδηροτροχιά σύνδεσμος ελαστικό υπόθεμα Σχήμα 1.3: Σύνδεση σιδηροτροχιών στρωτήρων [3] σιδηροτροχιά σύνδεσμος ελαστικό υπόθεμα στρωτήρας Εικόνα 1.2: Σύνδεση σιδηροτροχιών στρωτήρων με ελαστικό σύνδεσμο [4] Το ανώτερο τμήμα της επιδομής που περιλαμβάνει τις σιδηροτροχιές, τους στρωτήρες, τους συνδέσμους και τα υλικά σύνδεσης σιδηροτροχιών στρωτήρων καλείται «εσχάρα γραμμής». Στην εσχάρα γραμμής συγκαταλέγονται και οι σχηματισμοί γραμμής (διακλαδώσεις γραμμών, διασταυρώσεις γραμμών, διασταυρώσεις αλλαγές γραμμών, συνδέσεις παραλλήλων γραμμών) μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η ένωση, η τομή, ο διχασμός και η σύνδεση των γραμμών σε συγκεκριμένα σημεία του δικτύου. Το κατώτερο τμήμα της επιδομής, που περιλαμβάνει το έρμα και τις υποκείμενες στρώσεις του, καλείται «έδραση» της γραμμής. Η έδραση και η υποδομή της γραμμής καλούνται μαζί «κλίνη της γραμμής». Εκτός της έδρασης με έρμα (συμβατική ή εύκαμπτη έδραση), εφαρμόζεται όλο

34 Κεφ. 1: Ο Σιδηρόδρομος ως Σύστημα Μεταφορών 7 και περισσότερο και η έδραση με πλάκα σκυροδέματος (σταθερή επιδομή ή αλλιώς δύσκαμπτη έδραση). Η δεύτερη αυτή λύση είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στα υπόγεια τμήματα γραμμής, καθώς περιορίζει σημαντικά τις ανάγκες συντήρησης. Τέλος, ένα τρίτο σύστημα έδρασης, που συναντάται σπάνια, είναι η «έδραση με ασφαλτικό σκυρόδεμα ή ημι-εύκαμπτη έδραση». Η λύση αυτή χρησιμοποιείται σήμερα σε ορισμένες περιπτώσεις σε Ιταλία και Ιαπωνία στην κατασκευή νέων γραμμών υψηλών ταχυτήτων. Χρησιμοποιείται επίσης σε μεγάλο βαθμό στη Β. Αμερική στην αποκατάσταση μικρού μήκους «ευαίσθητων» τμημάτων γραμμής (σήραγγες, περιοχές σχηματισμών γραμμής, μεταβατική ζώνη πριν την είσοδο σε γέφυρα). Αποτελεί μια εναλλακτική μέθοδο βελτίωσης της μηχανικής αντοχής της υφιστάμενης υποδομής. Στα τεχνικά έργα συγκαταλέγονται οι σήραγγες και τα υπόγεια τμήματα γραμμής κατασκευασμένα με τη μέθοδο «cut and cover», οι γέφυρες, οι ανισόπεδες διαβάσεις, τα χωματουργικά έργα (επιχώματα, ορύγματα) τα συστήματα αποστράγγισης (στραγγιστήρια, ανοικτές τάφροι), οι τοίχοι και τα έργα αντιστήριξης των εδαφών, οι αμυντικές στοές, οι οχετοί, τα ηχοπετάσματα και οι περιφράξεις. Οι εγκαταστάσεις διακρίνονται σε: εγκαταστάσεις γραμμής στις οποίες περιλαμβάνονται οι ισόπεδες σιδηροδρομικές διαβάσεις και οι εγκαταστάσεις ηλεκτροκίνησης, σηματοδότησης και τηλεπικοινωνιών, λειτουργικές εγκαταστάσεις στις οποίες περιλαμβάνονται οι σταθμοί, τα αμαξοστάσια και οι λοιπές κτιριακές εγκαταστάσεις (κτίρια διοίκησης, αποθηκευτικοί χώροι κλπ). Με τον όρο σιδηροδρομικό τροχαίο υλικό νοούνται όλα τα οχήματα, έλκοντα και ελκόμενα, που κινούνται πάνω στις σιδηροτροχιές και υλοποιούν άμεσα ή βοηθούν έμμεσα τις σιδηροδρομικές μεταφορές (Σχήμα 1.4). Τα έλκοντα οχήματα διαθέτουν αυτόνομη κίνηση, είναι δηλαδή εφοδιασμένα με κινητήρες. Τα οχήματα αυτά: ή εξυπηρετούν αποκλειστικά την έλξη των ελκόμενων οχημάτων και ονομάζονται «κινητήρια οχήματα πορείας», ή επιτρέπουν συγχρόνως και τη μεταφορά περιορισμένου σχετικά αριθμού επιβατών και ονομάζονται «απλές ή αυτόνομες αυτοκινητάμαξες», ή χρησιμεύουν για ελιγμούς και ονομάζονται «μηχανές ελιγμών».

35 8 Ενότητα Ι: Η Τεχνική και οι Δυνατότητες του Σιδηροδρόμου ΕΛΚΟΝΤΑ ΟΧΗΜΑΤΑ (ή κινητήρια, ή άμαξες, ή μηχανές, ή συρμοκινητήρες) Πορείας Ελιγμών Ατμάμαξες Ντηζελάμαξες Αεριοστροβιλάμαξες Ηλεκτράμαξες ΤΡΟΧΑΙΟ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΛΕΣ ΑΥΤΟ- ΚΙΝΗΤΑΜΑΞΕΣ ΕΛΚΟΜΕΝΑ ΟΧΗ- ΜΑΤΑ (ή φερόμενα) Ντηζελοκίνητες Ηλεκτρικές Αεριοστροβιλοκίνητες Επιβατικά Εμπορικά Με διαμερίσματα (κουπέ) Με ατομικές θέσεις επιβατών Διώροφα οχήματα Κοινής (ή γενικής χρήσης) Ειδικής χρήσης Σχήμα 1.4: Κατηγορίες τροχαίου σιδηροδρομικού υλικού ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΓΡΑΜΜΗΣ Βαρέα μηχανήματα γραμμής Καταγραφικά οχήματα γραμμής

36 Κεφ. 1: Ο Σιδηρόδρομος ως Σύστημα Μεταφορών 31 Εικόνα 1.7: Προαστιακός σιδηρόδρομος (Διώροφη ηλεκτροκίνητη αυτοκινητάμαξα) (Φωτ.: Αρτέμης Κλώνος) Εικόνα 1.8: Προαστιακός σιδηρόδρομος (Τετράδυμη ηλεκτροκίνητη αυτοκινητάμαξα) (Φωτ.: Αρτέμης Κλώνος) Εικόνα 1.9: Μετρό (με οδηγό) (Φωτ.: Αρτέμης Κλώνος)

37 32 Ενότητα Ι: Η Τεχνική και οι Δυνατότητες του Σιδηροδρόμου Εικόνα 1.10: Μετρό (αυτόματο) Εικόνα 1.11: Ελαφρύ μετρό [21] Εικόνα 1.12: Τραμ (Σύγχρονος τροχιόδρομος) (Φωτ.: Αρτέμης Κλώνος)

38 Κεφ. 1: Ο Σιδηρόδρομος ως Σύστημα Μεταφορών 33 Εικόνα 1.13: Μονόραβδος σιδηρόδρομος [22] Εικόνα 1.14: Αυτόματα αυτοκινούμενα σιδηροδρομικά συστήματα μικρής/μεσαίας μεταφορικής ικανότητας (Copyright POSCO ICT Co., Ltd)

39 Κεφ. 5: Μελέτη της Επιφάνειας Επαφής Τροχού Σιδηροτροχιάς Βαθμοί ελευθερίας συμβατικού σιδηροδρομικού άξονα Η μελέτη των κινήσεων ενός σιδηροδρομικού άξονα γίνεται ως προς ένα τρισορθογώνιο σύστημα αναφοράς G ο xoyoz o συνδεδεμένο με το κέντρο βάρους G o του άξονα και κινούμενο με σταθερή ταχύτητα V ως προς ένα ακίνητο σύστημα συντεταγμένων O g x gy gz g του οποίου ο άξονας O g x g είναι παράλληλος προς τον άξονα της σιδηροδρομικής γραμμής (Σχήμα [13], [57] 5.1). Σε μία τυχαία θέση του άξονα επί της γραμμής το κέντρο βάρους του μετατοπίζεται στη θέση G (G xyz : μεταβλητό τρίεδρο). Ένας συμβατικός σιδηροδρομικός άξονας έχει συνολικά έξι βαθμούς ελευθερίας: x, y, z, α, ψ, φ (Σχήματα 5.1α,γ). όπου x, y, z: διαμήκης, εγκάρσια και κατακόρυφη αντίστοιχα μετατόπιση του κέντρου βάρους του άξονα ως προς G ο x o, G o y o, G ο z o, α: γωνία στροφής (παρέκκλισης) του άξονα ως προς G ο z o, ψ: γωνία περιστροφής του άξονα ως προς G ο x o, φ: γωνία περιστροφής του άξονα ως προς G o y o (φʹ V/r o). 5.2 Γεωμετρία της επαφής τροχού σιδηροτροχιάς Υποθέσεις Η μελέτη της γεωμετρίας της επαφής τροχού - σιδηροτροχιάς επιτρέπει να υπολογισθούν, για μια τυχαία θέση ενός σιδηροδρομικού άξονα πάνω στη γραμμή (Σχήματα 5.1α,γ), οι τιμές των παραμέτρων e 1, e 2, γ 1, γ 2, r 1, r 2, ψ και z.

40 86 Ενότητα ΙII: Αλληλεπίδραση Τροχού Σιδηροτροχιάς α) x v x x 0 + x g y 0 G 0 z 0 y g O g z g y 0 G I 2 α φ x φ = v r 0 Z φ y I 1 G 0 y Y y z G 0 x X ψ φ X α Y Z x 0 β) e o γ G 0 0 γ0 γ 0 r 0 J = 2 J = 1 γ 0 y 0 y γ) ψ e 2 e 1 γ 2 G z γ 1 u(ψ) γ 2 r 2 r 1 γ 1 γ 0 y 0 O 2 R R O 1 Σχήμα 5.1: Κίνηση σιδηροδρομικού άξονα Σύστημα αναφοράς και βαθμοί ελευθερίας

41 Κεφ. 6: Φορτία Ασκούμενα επί της Σιδηροδρομικής Γραμμής 145 όπου Δl N= Ε Α = Ε Α αt Δt (6.37) l o Α: εγκάρσια διατομή της σιδηροτροχιάς, Ε: μέτρο ελαστικότητας χάλυβα. Οι δυνάμεις αυτές ονομάζονται δυνάμεις θερμοκρασιακών μεταβολών και θεωρούνται στατικές επιπονήσεις. Η τιμή τους παραμένει σταθερή σε όλο σχεδόν το μήκος της συνεχώς συγκολλημένης σιδηροτροχιάς. Από μία απόσταση l Α = 150 m περίπου από τα άκρα της Σ.Σ.Σ. (ζώνη εκτόνωσης) η τιμή της δύναμης Ν μειώνεται σταδιακά μέχρις ότου μηδενιστεί στα δύο άκρα της σιδηροτροχιάς (Σχήμα 6.11). N N = Ε.Α.α t.δ t l Α ΣΣΣ Σχήμα 6.11: Μεταβολή της δύναμης θερμοκρασιακών μεταβολών Ν κατά μήκος της [1], [12] Σ.Σ.Σ. l Α x Για Δ t = 40 C, Ε = 2, t/cm 2, α t = 1, C και σιδηροτροχιά UIC 50 (Α = 63,93 cm 2 ) προκύπτει μία δύναμη Ν = 61,75t. Όταν η δύναμη λόγω θερμοκρασιακών μεταβολών αυξηθεί σε βαθμό που το έρμα να μη μπορεί να συγκρατήσει πλέον την εσχάρα γραμμής και να εμποδίσει την οριζόντια ή κατακόρυφη μετακίνησή της, τότε συμβαίνει λυγισμός (buckling) της γραμμής (Εικόνα 6.1). Η απόκλιση της γραμμής από την ορθή της θέση δημιουργεί ανωμαλίες κατά την κίνηση και επομένως εγκάρσια μετατόπιση και γωνία παρέκκλισης του άξονα με αποτέλε- Εικόνα 6.1: Εγκάρσιος λυγισμός σιδηροδρομικής γραμμής

42 154 Ενότητα ΙV: Εσχάρα Γραμμής Εικόνα 7.1: Σιδηροτροχιά με λαιμό Το 1858 ο Bessemer προτείνει τις σιδηροτροχιές από χυτοχάλυβα και μέσα στα επόμενα χρόνια γενικεύεται η κατασκευή σιδηροτροχιών με τη μέθοδο Thomas Martin. Σήμερα εκτός από τη διατομή με πέλμα (Vignoles) συναντώνται και δύο άλλοι

43 168 Ενότητα ΙV: Εσχάρα Γραμμής Εικόνα 7.5: Ένωση σιδηροτροχιών με συνεχή συγκόλληση (αλουμινοθερμική μέθοδος) Εικόνα 7.6: Ένωση σιδηροτροχιών με αμφίδεση [80]

44 Κεφ. 8: Στρωτήρες 187 Εικόνα 8.1δ: Μεταλλικοί στρωτήρες μορφής Υ Σήραγγα Linderhauser (Gevelsberg) [88] Εικόνα 8.1ε: Διμερείς ή μικτοί στρωτήρες

45 Κεφ. 10: Σχηματισμοί και Όργανα Γραμμής 237 Εικόνα 10.16: Σύνδεση παραλλήλων γραμμών (Φωτ.: Αρτέμης Κλώνος) Ο Πίνακας 10.4 σε συνδυασμό με το Σχήμα δίδει τα απαιτούμενα μήκη σύνδεσης δύο παραλλήλων γραμμών. C x l m l y l mlx Σχήμα 10.23: Περίπτωση απλής σύνδεσης παραλλήλων γραμμών

46 Κεφ. 23: Σιδηροδρομικές Σήραγγες 379 Εικόνα 23.1: Σήραγγα διπλής γραμμής (Φωτ.: Αρτέμης Κλώνος) Εικόνα 23.2: Σήραγγα μονής γραμμής [4]

47 450 Ενότητα IX: Εγκαταστάσεις Γραμμής Εικόνα 30.3: Πίνακας (τράπεζα) χειρισμού και ενδείξεων [80] ενδείξεις επισημαίνονται στον πίνακα τυχόν βλάβες ή ανωμαλίες του συστήματος σηματοδότησης. Στον ίδιο πίνακα υπάρχουν και τα διάφορα πλήκτρα χειρισμού των απεικονιζόμενων στοιχείων της σηματοδότησης (φωτοσήματα, αλλαγές, κτλ) μέσω των οποίων ο σταθμάρχης πραγματοποιεί τους απαραίτητους χειρισμούς για τη χάραξη δρομολογίων. Οι χειρισμοί εκτός από την τράπεζα χειρισμού μπορούν να γίνουν με οθόνες Η/Υ και πληκτρολόγια, ή ποντίκι. Διατάξεις και συσκευές λογικής επεξεργασίας Διακρίνουμε δύο είδη συστημάτων Τα συστήματα ρελαί και τα ηλεκτρονικά συστήματα Καλωδιώσεις Οι καλωδιώσεις της σηματοδότησης εξασφαλίζουν την ηλεκτρική τροφοδοσία και τον έλεγχο των εγκαταστάσεων του σταθμού και εκείνων της ελεύθερης γραμμής, δηλαδή των τμημάτων αποκλεισμού, των ηλεκτροκίνητων αλλαγών, των φωτοσημάτων, των πάσης φύσεως συσκευών εδάφους, των ερμαρίων ηλεκτρονόμων, κτλ. Η τοποθέτησή τους γίνεται μέσα σε προκατασκευασμένα κανάλια, τα οποία επιτρέπουν την εύκολη επίσκεψη για συντήρηση, αποκατάσταση βλάβης ή επέκταση. Σημειώνεται ότι το κόστος των καλωδιώσεων αποτελεί σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού ενός συστήματος σηματοδότησης.

48 480 Ενότητα ΙΧ: Εγκαταστάσεις Γραμμής 32.2 Σκοπιμότητα Μια εγκατάσταση ισόπεδης διάβασης πρέπει να περιορίζει στο ελάχιστο δυνατό την πιθανότητα ατυχήματος στις περιοχές διασταύρωσης σιδηροδρομικών / οδικών οχημάτων και στις περιοχές διέλευσης πεζών ενώ συγχρόνως: Να εξασφαλίζεται η διέλευση των συρμών με την επιθυμητή ταχύτητα (επιτρεπόμενη ταχύτητα που καθορίζεται αποκλειστικά από τα γεωμετρικά δεδομένα της χάραξης και τα ελκτικά στοιχεία των συρμών) Να διατηρείται το κόστος συντήρησης και λειτουργίας των εγκαταστάσεων και οι δαπάνες του προσωπικού φύλαξης σε αποδεκτά επίπεδα Προστασία ισοπέδων σιδηροδρομικών διαβάσεων Η προστασία μιας Ι.Σ.Δ. συνίσταται στο να πληροφορηθεί έγκαιρα ο χρήστης της οδού: Για την προσέγγισή του σε μια Ι.Σ.Δ. Για επικείμενη διέλευση ενός τρένου από την Ι.Σ.Δ. [181], [182] Η πρώτη πληροφορία αφορά τη σήμανση της οδού και δίδεται: Μέσω ειδικών πινακίδων σήμανσης που προβλέπονται από τον Κ.Ο.Κ. και τοποθετούνται παράπλευρα επί της οδού. (Εικόνα 32.1) Χαρακτηριστικό σή- Κίνδυνος λόγω άμεσης γειτονίας ισόπεδης διάβασης χωρίς κινητά δρύφακτα διπλής ή πολλαπλής σιδηροδρομικής γραμμής. Κίνδυνος λόγω άμεσης γειτονίας ισόπεδης διάβασης χωρίς κινητά δρύφακτα μονής σιδηροδρομικής γραμμής. Πρόσθετες επαναληπτικές πινακίδες στις προσβάσεις ισόπεδων σιδηροδρομικών διαβάσεων που δηλώνουν προσέγγιση σε αυτές. Κίνδυνος λόγω ισόπεδης σιδηροδρομικής διάβασης χωρίς κινητά δρύφακτα Κίνδυνος λόγω ισόπεδης σιδηροδρομικής διάβασης με κινητά δρύφακτα Εικόνα 32.1: Πινακίδες σήμανσης που προβλέπονται από τον ελληνικό Κ.Ο.Κ [183]

49 Κεφ. 35: Εκτροχιασμός Σιδηροδρομικών Οχημάτων 575 Ασκούμενες δυνάμεις Δυνάμεις καθοδήγησης Δυναμικά φορτία τροχών Δυνάμεις ψευδολίσθησης Δυνάμεις τριβής Άμεσα Γεωμετρικά δεδομένα Γωνίες τριβής τροχώνσιδηροτροχιών Γωνία παρέκκλισης άξονα Χρόνος Χρόνος εφαρμογής της δύναμης καθοδήγησης Ενδογενή αίτια Έμμεσα Ταχύτητα διέλευσης Συντελεστής τριβής τροχών-σιδηροτροχιών Στατικά φορτία τροχών Εγκάρσιες δυνάμεις από φορεία & αμάξωμα Γεωμετρικά σφάλματα γραμμής Γεωμετρικά δεδομένα χάραξης Γεωμετρικά και κατασκευαστικά δεδομένα τροχαίου υλικού Κακή κατάσταση επιδομής Σχήμα 35.1: Αίτια εκτροχιασμού Εκτροχιασμός Διέλευση από περιοχές σχηματισμών γραμμής Ταχύτητα διέλευσης Κακή κατάσταση αλλαγών Εξωγενή αίτια Λάθος διευθέτηση αλλαγών Φυσικά φαινόμενα Πλημμύρα Σεισμός Πλευρικοί άνεμοι

50 Κεφ. 37: Συρμοί Ανακλινόμενου Αμαξώματος 609 ACELA -ΗΠΑ X 2000-Σουηδία Turbo-Train - ΗΠΑ SM 3 Φινλανδία TALGO 350 Ισπανία ALARIS Ισπανία (Φωτ.: Α. Κλώνος) Εικόνα 37.2: Συρμοί με ανακλινόμενο αμάξωμα (Ενδεικτικά)

51 624 Ενότητα ΧΙ: Σιδηροδρομικά Συστήματα Υψηλών Ταχυτήτων Στον Πίνακα 38.4 δίδονται τα βασικά κατασκευαστικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά συρμών υψηλών ταχυτήτων (χωρίς ανακλινόμενο αμάξωμα) που πρόκειται να κυκλοφορήσουν τα επόμενα χρόνια. Πίνακας 38.4: Συρμοί υψηλών ταχυτήτων συμβατικής τεχνολογίας που πρόκειται να κυκλοφορήσουν τα επόμενα χρόνια Ονομασία και τύπος συρμού Εταιρεία εκμετάλλευσης Κατασκευαστική ταχύτητα Έτος δρομολόγησης Εικόνα ETR 1000 Zefiro Trenitalia 400 km/h 2015 KTX-III Hundai - Rotem Korail 370 km/h 2015 Σειρά H5 Shinkansen JR Hokkaido 320 km/h 2016 Σειρά W7 Shinkansen JR West 275 km/h 2015 Σειρά E7 Shinkansen JR East 275 km/h 2014 (Μάρτιος) Eurostar e320 Velaro Eurostar 320 km/h 2015

52 658 Ενότητα ΧΙΙ: Αστικά και Προαστιακά Σιδηροδρομικά Συστήματα Μεταφορών Εικόνα 41.1: Streetcar Εικόνα 41.2: Σύγχρονο τραμ (Φωτ.: Α. Κλώνος) Με βάση την τυπολογία του διαδρόμου κυκλοφορίας Το σύγχρονο τραμ μπορεί να κινηθεί σε πέντε διαφορετικούς τύπους διαδρόμων [253], [254] (E,D,C,B,A). α) Κοινός διάδρομος (κατηγορία Ε) Στην περίπτωση αυτή η κυκλοφορία των σιδηροδρομικών οχημάτων εμπλέκεται με την κυκλοφορία των οδικών οχημάτων και την κυκλοφορία των πεζών (Εικόνα 41.3). Εικόνα 41.3: Κυκλοφορία τραμ σε «κοινό διάδρομο» (Ε) (Φωτ.: Α. Κλώνος)

53 Κεφ. 41: Το Σύγχρονο Τραμ 659 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΡΑΜ Τυπολογία διαδρόμου κυκλοφορίας Σύνθεση συρμού Λειτουργικότητα Ύψος δαπέδου οχήματος Σύστημα έλξης Αριθμός επιπέδων οχήματος Κοινός (Ε) Αποκλειστικός διαχωρισμένος (D) Αποκλειστικός διάδρομος τραμ (C) Αποκλειστικός προστατευμένος (Β) Εντελώς αποκλειστικός (Α) Απλά Αρθρωτά Συζευγμένα (αρθρωτά, απλά) Αστικά Τραμ - τρένα Τουριστικά Μεταφοράς εμπορευμάτων Χαμηλού (30-40 cm) Μερικώς Ολικώς Πολύ χαμηλού (< 30 cm) Μετρίως υψηλού δαπέδου (40-70 cm) Υψηλού δαπέδου ( cm) Ντηζελοκίνητα Ηλεκτροκίνητα Με τροφοδοσία στο επίπεδο του εδάφους Ηλεκτροκίνητα με εναέρια καλώδια Ηλεκτροκίνητα με τροφοδοσία μέσω συσκευών αποθήκευσης ενέργειας Μικτής τροφοδοσίας Μονώροφα Διώροφα Σχήμα 41.1: Ταξινόμηση των τραμ σε κατηγορίες με βάση τα διάφορα κατασκευαστικά και λειτουργικά τους χαρακτηριστικά

54 Κεφ. 47: Οργάνωση και Διαχείριση των Επιβατικών Σιδηροδρομικών Μεταφορών Επιλογή και προμήθεια τροχαίου υλικού Η προμήθεια του τροχαίου υλικού πρέπει να γίνεται ύστερα από μελέτη σε βάθος των αναγκών και γενικότερα του «περιβάλλοντος» του σιδηροδρομικού συστήματος. Συγκεκριμένα η προμήθεια νέου τροχαίου σιδηροδρομικού υλικού θα πρέπει να επιτρέπει στο διαχειριστή του συστήματος: [299] Την ανανέωση του τροχαίου σιδηροδρομικού υλικού. Την αύξηση της ποιότητας των παρεχόμενων επιβατικών σιδηροδρομικών υπηρεσιών και την ανταπόκριση σε τυχόν αύξηση του μεταφορικού του έργου. Την κάλυψη των τυχόν ελλείψεων σε τροχαίο σιδηροδρομικό υλικό και την αντικατάσταση του τροχαίου υλικού που παρουσιάζει τεχνικά προβλήματα των οποίων η επίλυση δεν μπορεί να γίνει με αποδεκτό οικονομικά τρόπο. Την εκμετάλλευση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο των νέων δυνατοτήτων που θα προσφέρουν έργα υποδομής που έχουν περατωθεί ή πρόκειται να ο- λοκληρωθούν τα επόμενα χρόνια. Την αύξηση της ανταγωνιστικότητας του σιδηρόδρομου ως προς τα άλλα μέσα μεταφοράς (χερσαία, αεροπορικά) και τη διεκδίκηση ενός μεγαλύτερου μεριδίου στην αγορά των επιβατικών μεταφορών. Την ανταπόκριση στις ανάγκες διαλειτουργικότητας. Την αύξηση του επιπέδου ασφάλειας κίνησης συρμών. Σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν το σχεδιασμό της διαδικασίας της προμήθειας είναι: Η ωφέλιμη ζωή του σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού. Η εξέλιξη της κατάστασης της σιδηροδρομικής υποδομής. Το είδος της παρεχόμενης υπηρεσίας. Όσον αφορά τον πρώτο παράγοντα θεωρείται ότι η ωφέλιμη ζωή όλων των σιδηροδρομικών οχημάτων, σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, είναι τα 30 με 35 έτη με τη βασική προϋπόθεση βέβαια ότι η συντήρηση και η επισκευή των οχημάτων γίνονται σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές. Ένα όχημα που ανακατασκευάζεται θεωρείται ότι έχει ωφέλιμη ζωή 15 έτη μετά την ημέρα ολοκλήρωσης της ανακατασκευής του. Η σιδηροδρομική υποδομή αφορά τη σιδηροδρομική γραμμή, καθώς και το σύνολο των τεχνικών έργων και εγκαταστάσεων που εξασφαλίζουν την κυκλοφο-

55 786 Ενότητα ΧV: Στοιχεία Εμπορικής Σιδηροδρομικής Εκμετάλλευσης Μεθοδολογία για την αγορά τροχαίου σιδηροδρομικού υλικού Αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης Καθορισμός έτους στόχου Αποτύπωση κατάστασης σιδηροδρομικής υποδομής το έτος στόχο Καθορισμός στόχου μεταφορικού έργου Καθορισμός στόχου συχνότητας δρομολογίων Νέο πλάνο δρομολόγησης συρμών Έλεγχος χωρητικότητας δικτύου Σιδηροδρομική υποδομή Τροχαίο σιδηροδρομικό υλικό Εκμετάλλευση/Πλάνο δρομολόγησης συρμών Άμεσος (4 έτη) Μεσοπρόθεσμος (10 έτη) Μακροπρόθεσμος (20 έτη) Σύστημα έλξης Αριθμός γραμμών Ταχύτητα σχεδιασμού/χρόνοι διαδρομής Λειτουργικές εγκαταστάσεις Ποσοστό αύξησης σε σχέση με το υφιστάμενο μεταφορικό έργο Αύξηση σε σχέση με την υφιστάμενη συχνότητα Πλήθος δρομολογίων ημερησίως Τύπος συρμών Σύνθεση συρμών Έλεγχος μεταφορικού έργου Απαιτούμενο θεωρητικά τροχαίο σιδηροδρομικό υλικό για την εκτέλεση των δρομολογίων Απαιτούμενο πρακτικά τροχαίο σιδηροδρομικό υλικό Αναγκαίο νέο τροχαίο σιδηροδρομικό υλικό Χρόνος διαδρομής Χρονική περίοδος της ημέρας που λειτουργεί η γραμμή Χρόνος αναμονής στους τερματικούς σταθμούς Προσαυξήσεις για την αντιμετώπιση ακινησιών εν ώρα πορείας (εφεδρείες) Προσαυξήσεις για την αντιμετώπιση ακινησιών επισκευών έκτακτων βλαβών Απαιτούμενο πρακτικά μείον το διαθέσιμο Σχήμα 47.1: Μεθοδολογική προσέγγιση-βήματα για τον υπολογισμό του απαιτούμενου να αγορασθεί τροχαίου σιδηροδρομικού υλικού [299]

56 Κεφ. 47: Οργάνωση και Διαχείριση των Επιβατικών Σιδηροδρομικών Μεταφορών 787 ρία των συρμών. Τα κατασκευαστικά δεδομένα όλων των παραπάνω ορίζουν την ταχύτητα σχεδιασμού της γραμμής, ενώ η κατάσταση της συντήρησης της γραμμής και άλλες προβλέψιμες και μη προβλέψιμες παράμετροι (εκτέλεση εργασιών συντήρησης, ισόπεδες διαβάσεις κλπ.) ορίζουν την επιτρεπόμενη ταχύτητα γραμμής. Στόχος γενικά του διαχειριστή της υποδομής είναι η επιτρεπόμενη ταχύτητα γραμμής να τείνει προς την ταχύτητα σχεδιασμού της γραμμής. Όσον αφορά το τροχαίο υλικό που κυκλοφορεί πάνω στη σιδηροδρομική υποδομή, η κατασκευαστική του ταχύτητα, εφόσον δεν προβλέπονται μέσα στη διάρκεια της ωφέλιμης ζωής του σημαντικές αναβαθμίσεις της υποδομής, πρέπει να είναι ίση με την ταχύτητα σχεδιασμού της γραμμής ή ελαφρά μεγαλύτερη. Τα βήματα που προτείνεται να ακολουθούνται για τον υπολογισμό του απαιτούμενου να αγορασθεί τροχαίου σιδηροδρομικού υλικού παρουσιάζονται συνοπτικά στο οργανόγραμμα του Σχήματος Κάποιες από τις βασικές αρχές που πρέπει να ακολουθούνται κατά το σχεδιασμό της νέας δρομολόγησης είναι: η αξιοποίηση της σιδηροδρομικής υποδομής στο μέγιστο βαθμό, σε γραμμές που είναι σε όλο το μήκος τους ηλεκτροδοτούμενες, η δρομολόγηση αποκλειστικά ηλεκτροκίνητων συρμών, η χρήση της μετεπιβίβασης μόνο σε περίπτωση που η σύνδεση με τον τελικό προορισμό έχει το χαρακτήρα προαστιακής εξυπηρέτησης και άμεσης ανταπόκρισης.

57 Κεφ. 50: Η Σιδηροδρομική Ασφάλεια 817 Πίνακας 50.3: Ταξινόμηση αιτιών σιδηροδρομικών περιστατικών σε πρώτο, δεύτερο και τρίτο επίπεδο πηγής πρόκλησης [312] α/α Αίτια περιστατικών σε πρώτο επίπεδο 1 Σιδηροδρομική υποδομή Αίτια περιστατικών σε δεύτερο επίπεδο Αστοχίες στην επιδομή Αστοχίες στο σύστημα έδραση/υπόβαση Αστοχίες σε σήραγγες/γέφυρες Αστοχίες στα χωματουργικά/έργα αντιστήριξης Αστοχίες στις εγκαταστάσεις σηματοδότησης/ηλεκτροκίνησης/τηλεπικοινωνιών Αστοχίες στις εγκαταστάσεις ισόπεδων διαβάσεων Αστοχίες στις περιφράξεις 2 Τροχαίο υλικό Αστοχίες στο αμάξωμα/φορεία Αστοχίες στους άξονες/τροχούς Αστοχίες στις πόρτες/παράθυρα Αστοχίες στο σύστημα πέδησης Αστοχίες στον ηλεκτρονικό/ηλεκτρολογικό εξοπλισμό Αστοχίες στο σύστημα ζεύξης/κρούσης Αστοχία στον κινητήρα 3 Εκμετάλλευση Παραβίαση κανονισμών Λάθος εφαρμογή κανονισμών (π.χ. παραβίαση ερυθρού σηματοδότη, παραβίαση ορίου ταχύτητας, λάθος ρύθμιση αλλαγών, λανθασμένη ραδιοεπικοινωνία, αποτυχημένη ραδιοεπικοινωνία, λάθος φόρτωση οχήματος, απότομη επιβράδυνση/επιτάχυνση συρμού) Κακή κατάσταση σιδηροδρομικού υπαλλήλου από υπαιτιότητά του (π.χ. υπνηλία, μέθη) 4 Αίτια εξωτερικά του σιδηροδρομικού συστήματος Αδιαθεσία του σιδηροδρομικού υπαλλήλου Απροσεξία του οδηγού του οδικού οχήματος Αδυναμία του οδηγού του οχήματος λόγω μέθης ή ναρκωτικών Κακή εκτίμηση του οδηγού του οδικού οχήματος λόγω καιρικών συνθηκών Τρομοκρατική ενέργεια Βανδαλισμοί Δολιοφθορές Απόπειρες αυτοκτονίας Αυτοκτονίες Φυσικά φαινόμενα (Σεισμός - Πλημμύρα - Ισχυροί άνεμοι - Χιονόπτωση - Παγετός - Ακραία καιρικά φαινόμενα)

58 818 Ενότητα ΧVΙ: Σιδηροδρομική Ασφάλεια Αστοχίες στην επιδομή στο σύστημα έδρασηυπόβαση σε σήραγγες σε γέφυρες στα χωματουργικά έργα και στα έργα αντιστήριξης στις εγκαταστάσεις σηματοδότησης στις εγκαταστάσεις ηλεκτροκίνησης σε ισόπεδες διαβάσεις στο αμάξωμα στα φορεία στους άξονες/τροχούς στις πόρτες στα παράθυρα στο σύστημα ζεύξης/κρούσης στον κινητήρα στον ηλεκτρονικό/ηλεκτρολογικό εξοπλισμό του οχήματος στο σύστημα πέδησης Αίτια περιστατικών σε τρίτο επίπεδο Θραύση σιδηροτροχιών Ελαττώματα σιδηροτροχιών (πλαγιοφθορές, κακή συγκόλληση) Γεωμετρικά σφάλματα γραμμής Θραύση στρωτήρων Λάθος γεωμετρία γραμμής (Ανεπαρκής υπερύψωση γραμμής, μήκους παραβολικού τόξου) Μαλακά σκύρα Ανεπαρκές έρμα Παγετός Χαλάρωση, απουσία συνδέσμων Κακή κατάσταση οργάνων γραμμής Λάσπωμα έρματος Θραύση υποδομής Εγκάρσια παραμόρφωση Εισροή υδάτων Μειωμένο περιτύπωμα (γεωμετρική ανεπάρκεια) Αεροδυναμική ανεπάρκεια Κατασκευαστική αστοχία φορέα Κατασκευαστική αστοχία φορέα Μετακινήσεις βάθρων Προσχώσεις Οξειδώσεις μεταλλικών στοιχείων Υποσκαφή βάθρων Καθίζηση επιχωμάτων Καταπτώσεις βράχων Καμένες λυχνίες Καλωδιακές βλάβες Βλάβες ηλεκτρονόμων Βλάβες στις περιοχές των αλλαγών Βλάβες στην τροφοδοσία Βλάβες στα κυκλώματα γραμμής Βλάβες στην τηλεδιοίκηση Βλάβες οφειλόμενες στη θραύση σιδηροτροχιών Λανθασμένη ένδειξη φωτοσήματος Διάφορα εξωτερικά αίτια Βλάβες μονωτήρων Βλάβες στον εξοπλισμό των σταθμών Βραχυκυκλώματα Διακοπή ρεύματος Διάφορα εξωτερικά αίτια Σπασμένα δρύφακτα Βλάβη στο σύστημα αναγγελίας συρμών Απουσία/έλλειψη οδικής σήμανσης Έλλειψη επαρκούς φωτισμού Θραύσεις/Παραμορφώσεις στο σκελετό του αμαξώματος Σπασμένο ή κατεστραμμένο εμπορευματοκιβώτιο Ρηγματώσεις σε βαγόνια μεταφοράς επικίνδυνων φορτίων Θραύση πλαισίου φορείων Θραύση ελατηρίων ανάρτησης Κακός σχεδιασμός ανάρτησης Θραύση σώματος αξόνων Υπερθέρμανση λιποκιβωτίων Θραύση τροχών (επισώτρου, όνυχα) Φθορές τροχών (όνυχα, επισώτρου) Μη ορθή λειτουργία θυρών Θραύση υαλοπινάκων Θραύση ζευκτήρων Κακή ζεύξη Αστοχία στον κινητήρα Αστοχίες στο εξοπλισμό σηματοδότησης του συρμού εντός του συρμού Αστοχίες στο εξοπλισμό ραδιο-επικοινωνίας εντός του συρμού Αστοχίες στο σύστημα πέδησης

59 Κεφ. 51: Η Πολιτική της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στον Τομέα Σιδηροδρομικών Μεταφορών Οι Δράσεις για την Αναζωογόνηση του Σιδηροδρόμου Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ο σιδηρόδρομος στην Ευρώπη παρουσίασε μια ανησυχητική μείωση του μεριδίου του μεταφορικού του έργου που συνοδεύτηκε από κακή οικονομική κατάσταση των σιδηροδρομικών οργανισμών (δανεισμός, ελλείμματα), στενή εξάρτηση από το δημόσιο προϋπολογισμό και προβληματικές διασυνοριακές υπηρεσίες. [321] Σύμφωνα με τα αρμόδια για τη χάραξη της πολιτικής μεταφορών όργανα της ΕΕ, η λύση για την άρση του οικονομικού αδιεξόδου στο οποίο είχε περιέλθει ο σιδηρόδρομος ήταν ο «ανταγωνισμός». Για το σκοπό αυτό δαπανήθηκαν και δαπανώνται μεγάλα ποσά για την κατασκευή νέων σιδηροδρομικών υποδομών και σύγχρονου τροχαίου υλικού, εντάθηκε και ευοδώθηκε με επιτυχία η έρευνα για την αύξηση των ταχυτήτων, ενώ έγιναν σημαντικές προσπάθειες για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών σε επιβατικές και εμπορευματικές μεταφορές. Παράλληλα όμως έπρεπε ο σιδηρόδρομος, διατηρώντας όλα τα εγγενή του πλεονεκτήματα (ασφάλεια, μεγάλη μεταφορική ικανότητα, φιλικότητα προς το περιβάλλον, κλπ.), να προσπαθήσει να λειτουργήσει με πιο ευέλικτες οργανωτικές δομές και να αρθεί το μονοπώλιο. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στην έκδοση μιας σειράς Οδηγιών, που είχαν ως απώτερο σκοπό την αναζωογόνηση του σιδηροδρομικού τομέα και την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς του. Η πρώτη προσπάθεια για τη σύνταξη νομοθεσίας για τους σιδηροδρόμους τοποθετείται στο 1991 με την υιοθέτηση από το Συμβούλιο των Υπουργών της Οδηγίας 91/440. Η Οδηγία 91/440 σχετικά με την ανάπτυξη των σιδηροδρόμων της Κοινότητας,

60 836 Ενότητα ΧVΙΙ: Η Ευρωπαϊκή Πολιτική στον τομέα των Σιδηροδρομικών Μεταφορών είναι το πρώτο βήμα του ανοίγματος των σιδηροδρομικών μεταφορών στον α- νταγωνισμό. Η Οδηγία αυτή για πρώτη φορά εισήγαγε το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη σιδηροδρομική υποδομή για τους διεθνείς ομίλους σιδηροδρομικών επιχειρήσεων και για τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις που διενεργούσαν συνδυασμένες μεταφορές. Με εξαίρεση τον τομέα των συνδυασμένων μεταφορών το άνοιγμα της σιδηροδρομικής αγοράς ήταν περιορισμένο καθώς η Οδηγία παρείχε περισσότερο δικαιώματα διέλευσης (transit) και όχι δικαιώματα μιας γενικευμένης πρόσβασης στη σιδηροδρομική υποδομή. Οι διατάξεις της δεν κάλυπταν το cabotage (δηλαδή τη δυνατότητα μεταφοράς εμπορευμάτων στο εσωτερικό μιας χώρας από σιδηροδρομική επιχείρηση άλλης χώρας). Οι διατάξεις της Οδηγίας επέβαλαν επίσης το λογιστικό διαχωρισμό των δραστηριοτήτων της υποδομής από τις δραστηριότητες της εκμετάλλευσης. O διαχωρισμός αυτός αποσκοπούσε επιπλέον στο να προσελκύσει και άλλους σιδηροδρομικούς μεταφορείς και παράλληλα να δώσει ένα τέλος στη μεταφορά ενισχύσεων από τον τομέα των επιβατικών μεταφορών στον τομέα των εμπορευματικών μεταφορών. Το 1995 η Επιτροπή εξέδωσε άλλες δύο Οδηγίες τις 95/18 και 95/19 προκειμένου να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την ίδρυση νέων σιδηροδρομικών επιχειρήσεων και της πρόσβασης στην υποδομή των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων που είχαν τη σχετική άδεια. Ακολουθεί η οδηγία 96/48/ΕΚ για τη διαλειτουργικότητα των σιδηροδρομικών δικτύων υψηλών ταχυτήτων, (βλέπε παράγραφο 51.3). Το Φεβρουάριο του 2001 έγινε αποδεκτό από το Συμβούλιο της ΕΕ το πακέτο της Υποδομής (1 ο σιδηροδρομικό πακέτο) το οποίο προέβλεπε την ελεύθερη πρόσβαση στην υποδομή μόνο για διεθνείς σιδηροδρομικές μεταφορές. Οι μεμονωμένοι μεταφορείς ήταν απαραίτητο να συνεργασθούν με την εθνική σιδηροδρομική επιχείρηση για τη σιδηροδρομική μεταφορά εμπορευμάτων στο εσωτερικό της χώρας και για το cabotage Το 1 ο σιδηροδρομικό πακέτο περιελάμβανε τις παρακάτω Οδηγίες: 2001/12 Με εφαρμογή από τις 15/03/2003, η Οδηγία 2001/12: Προέβλεπε την επέκταση του δικαιώματος της ελεύθερης πρόσβασης στη σιδηροδρομική υποδομή για την πραγματοποίηση διεθνών εμπορευματικών μεταφορών, στο διευρωπαϊκό δίκτυο εμπορευματικών μεταφορών (TERFN).

61 Κεφ. 51: Η Πολιτική της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στον Τομέα Σιδηροδρομικών Μεταφορών 837 Επέβαλε τον πλήρη διαχωρισμό της διαχείρισης της υποδομής από τις λειτουργίες της εκμετάλλευσης και τη δημοσίευση χωριστών ισολογισμών. Καθόριζε τους ρόλους και τις αρμοδιότητες των διαφόρων σιδηροδρομικών φορέων που δημιουργούνταν από την εφαρμογή της Οδηγίας και συγκεκριμένα των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων, του διαχειριστή της σιδηροδρομικής υποδομής και του ρυθμιστικού φορέα. 2001/13 Η Οδηγία 2001/13 προσδιόριζε το πλαίσιο για την έκδοση άδειας λειτουργίας σιδηροδρομικής επιχείρησης (οικονομικές προϋποθέσεις και προϋποθέσεις α- σφάλειας). 2001/14 Η Οδηγία 2001/14 έθετε τις προϋποθέσεις για την κατανομή των χωρητικοτήτων της υποδομής και τη σχετική διαχείρισή τους καθώς και τις δομές για τον υπολογισμό των τελών χρήσης της υποδομής. Ακολούθησε η Οδηγία 2001/16 που καθόρισε τις βασικές αρχές που διέπουν τη διαλειτουργικότητα των σιδηροδρομικών δικτύων συμβατικών ταχυτήτων. Το 2 ο σιδηροδρομικό πακέτο (Οδηγίες 2004/51, 2004/50, 2004/49, Κανονισμός 881/2004) παρουσιάστηκε στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 23 Ιανουαρίου του 2002 και κατά κύριο λόγο αφορούσε στη δημιουργία μιας κοινοτικής δομής για θέματα ασφάλειας και διαλειτουργικότητας και τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την ασφάλεια και τη διαλειτουργικότητα των σιδηροδρόμων. Προέβλεπε ευρύτερα δικαιώματα πρόσβασης στην υποδομή και περιελάμβανε τις εσωτερικές σιδηροδρομικές μεταφορές εμπορευμάτων καθώς και το cabotage. Από το 2008 οι σιδηροδρομικές εμπορευματικές υπηρεσίες είναι πλέον ανοικτές σε όλο το Κοινοτικό Σιδηροδρομικό Δίκτυο. Το 3 ο σιδηροδρομικό πακέτο αφορούσε: Το άνοιγμα της διεθνούς επιβατικής αγοράς στην ΕΕ. Τον Κανονισμό για τα δικαιώματα των επιβατών που εκτελούν διεθνείς μεταφορές. Την Οδηγία για το σύστημα πιστοποίησης των μηχανοδηγών. Τον Κανονισμό για τις υπηρεσίες σιδηροδρομικού φορτίου.

62 844 Ενότητα ΧVΙΙ: Η Ευρωπαϊκή Πολιτική στον τομέα των Σιδηροδρομικών Μεταφορών Με τον όρο τεχνολογία αιχμής νοείται η τεχνολογία η οποία: Είναι σχετικά πρόσφατη (εφαρμόζεται ή ερευνάται τα τελευταία χρόνια) Είναι καινοτόμα Η εφαρμογή της βελτιώνει σε μεγάλο βαθμό τις επιδόσεις του συστήματος Αποτελεί σημαντικό πεδίο έρευνας και εφαρμογής. Στον Πίνακα 52.1 δίδονται τεχνολογίες αιχμής που αφορούν όλα τα σιδηροδρομικά συστήματα. Για κάθε επιμέρους τεχνολογία δίδονται : Η ονομασία της Μια σύντομη περιγραφή της Το καθεστώς ανάπτυξής της (Στάδιο έρευνας ή σε χρήση, χρονολογία πρώτης εφαρμογής) Τα σιδηροδρομικά συστήματα στα οποία βρίσκει εφαρμογή Οι λόγοι ανάπτυξής της και οι τομείς που βελτιώνει Οι τεχνολογίες που αντικαθιστά ή αποτελεί εναλλακτική τους λύση.