Π Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη

Transcript

1 Π Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη Νεοελληνική Γλώσσα Δ Δημοτικού Τίτλος: «Ο πλανήτης μας υποφέρει!» ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΙΡΓΙΝΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2013

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 42

3 Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Ο πλανήτης μας υποφέρει! Δημιουργός Σωτήρης Κίργινας Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα (Προτεινόμενη) Τάξη Δ Δημοτικού Χρονολογία Οκτώβριος 2013 Διδακτική/θεματική ενότητα «Γλώσσα Δ Δημοτικού», τεύχος α, ενότητα 4: Εμένα με νοιάζει. Διαθεματικό Ναι Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα Άλλα γνωστικά αντικείμενα Μελέτη Περιβάλλοντος Ημιτυπικές και άτυπες διαδικασίες εκπαίδευσης Ευέλικτη Ζώνη Περιβαλλοντική Αγωγή Χρονική διάρκεια 16 ώρες Σελίδα 3 από 42

4 Χώρος Ι. Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο πληροφορικής ΙΙ. Εικονικός χώρος: ιστολόγιο σχολείου, ιστολόγιο τάξης Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Το σενάριο υλοποιείται στην αίθουσα διδασκαλίας και στο εργαστήριο Πληροφορικής του σχολείου, με τον απαιτούμενο αριθμό ηλεκτρονικών υπολογιστών με σύνδεση στο διαδίκτυο. Επίσης, απαραίτητη είναι η διαθεσιμότητα βιντεοπροβολέα ή διαδραστικού πίνακα για την προβολή εκπαιδευτικών ταινιών και την παρουσίαση της δουλειάς των μαθητών. Οι μαθητές δουλεύουν - συνεργάζονται σε ομάδες κατά τέτοιο τρόπο, ώστε οι ομάδες να είναι ανομοιογενείς ως προς το γνωστικό επίπεδο, για να βοηθηθούν οι πιο αδύναμοι μαθητές. Παιδαγωγικά σωστό θα ήταν σε ορισμένες περιπτώσεις να λαμβάνονται υπόψη και οι επιλογές των μαθητών. Απαραίτητο κρίνεται να υπάρχει σε κάθε ομάδα κάποιος που να γνωρίζει όσο το δυνατόν καλύτερα χρήση Η/Υ. Τα μέλη της ομάδας πρέπει να έχουν ξεκάθαρους ρόλους κατά τη διάρκεια της εργασίας τους: ο χειριστής του Η/Υ ο γραμματέας που θα συμπληρώνει το φύλλο εργασίας ο παρατηρητής Καλό είναι οι ρόλοι των μαθητών να εναλλάσσονται κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Οι μαθητές έχουν μάθει να εργάζονται συνεργατικά χωρισμένοι σε ομάδες για την επίτευξη μιας δραστηριότητας. Είναι εξοικειωμένοι με τη διαδικασία αναζήτησης πληροφοριών στο διαδίκτυο, την αποθήκευση εικόνων σε αποθηκευτικό μέσο, την πληκτρολόγηση κειμένου στον επεξεργαστή κειμένου, τις λειτουργίες του Περιβάλλοντος Ηλεκτρονικών Σχολικών Περιοδικών & Εφημερίδων Schoolpress και της εφαρμογής δημιουργίας διαδραστικών αφισών Glogster. Ο εκπαιδευτικός έχει τον ρόλο του συντονιστή και εμψυχωτή των ομάδων. Λειτουργεί καθοδηγητικά όποτε χρειάζεται, παρεμβαίνει ως βοηθός της ομάδας όταν Σελίδα 4 από 42

5 του ζητηθεί και λειτουργεί ενισχυτικά, ενορχηστρώνοντας διακριτικά τη διαδικασία. Έχει φροντίσει για τη σωστή και εύρυθμη λειτουργία του εργαστηρίου και έχει ετοιμάσει τα φύλλα εργασίας των ομάδων. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρόταση διδασκαλίας. Το σενάριο στηρίζεται Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη. Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το σενάριο επιδιώκει να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές της Δ τάξης για τα περιβαλλοντικά ζητήματα/προβλήματα, την ανακύκλωση και τη μείωση των απορριμμάτων αξιοποιώντας τις ΤΠΕ. Οι μαθητές καλούνται να παρακολουθήσουν βίντεο και να αναζητήσουν πληροφορίες από επιλεγμένες πηγές για περιβαλλοντικά θέματα. Αξιοποιώντας τις πληροφορίες που συλλέγουν, δημιουργούν διαδικτυακό περιοδικό για το περιβάλλον, γράφουν επιστολές προς εταιρείες ανακύκλωσης ζητώντας να τους αποσταλεί υλικό σχετικό με την ανακύκλωση και δημιουργούν διαδραστικές αφίσες, προκειμένου να ευαισθητοποιήσουν και τους υπόλοιπους μαθητές του σχολείου τους. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Σκοπός του σεναρίου είναι να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές, οι αυριανοί πολίτες του τόπου, για τα περιβαλλοντικά προβλήματα που ταλανίζουν τον κόσμο σήμερα και να προτείνουν μέτρα που πρέπει να ληφθούν από όλους μας, προκείμενου να ξεπεραστεί το πρόβλημα. Σελίδα 5 από 42

6 Ο σχεδιασμός αυτού του διδακτικού σεναρίου βασίστηκε στην ανακαλυπτική θεωρία του Bruner και τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες του Vygotsky. Συγκεκριμένα, δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να ανακαλύψουν τη γνώση (κανόνες, αρχές, ανάπτυξη δεξιοτήτων) μέσα από ανακαλυπτικές διαδικασίες μάθησης. Επίσης, δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην οικοδόμηση των γνώσεων διαμέσου συζητήσεων που εμπερικλείουν τη δημιουργία και κατανόηση της επικοινωνίας και τη συνεργατική υλοποίηση δραστηριοτήτων (Κόμης 2004, Ράπτης & Ράπτη 2007). Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές και οι μαθήτριες επιδιώκεται: να ευαισθητοποιηθούν για το πρόβλημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη να διατυπώσουν τις απόψεις τους για τα πιθανά αίτια και τις επιπτώσεις που έχει στο φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον το φαινόμενο του θερμοκηπίου να ευαισθητοποιηθούν στη λήψη μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος και να προτείνουν λύσεις να καταγράψουν και να αναφέρουν οικολογικά προβλήματα της περιοχής τους να ευαισθητοποιηθούν για το πρόβλημα των απορριμμάτων στο άμεσο περιβάλλον τους και γενικότερα στον σύγχρονο κόσμο να αξιολογήσουν τη σημασία της ανακύκλωσης των υλικών καθημερινής χρήσης για την προστασία του περιβάλλοντος να εφαρμόζουν απλές πρακτικές ανακύκλωσης στην καθημερινή τους ζωή, εντοπίζοντας πότε ένα αντικείμενο μπορεί να ανακυκλωθεί Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές και οι μαθήτριες επιδιώκεται: να ασκηθούν σε συνεργατική γραφή Σελίδα 6 από 42

7 να μάθουν να χρησιμοποιούν επιχειρήματα για να πείσουν τους συνομιλητές τους να γράφουν επιχειρηματολογικά κείμενα να αντιλαμβάνονται ότι το ύφος μιας επιστολής διαφοροποιείται, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και τη σχέση αποστολέα-παραλήπτη να γράφουν επιστολές σε επίσημο και ανεπίσημο ύφος Γραμματισμοί Οι μαθητές και οι μαθήτριες επιδιώκεται: να συνεργαστούν στη δημιουργία συνεργατικών κειμένων (επιχειρηματολογικό κείμενο, διαδραστική αφίσα, επιστολή) να εξοικειωθούν με διαδικτυακές εφαρμογές (schoolpress, Glogster) να δημοσιεύσουν στο διαδίκτυο το πρώτο τους ηλεκτρονικό περιοδικό να ασκηθούν στην αναζήτηση πληροφοριών από το διαδίκτυο να γίνουν κριτικοί αναγνώστες αναρτήσεων στο διαδίκτυο Διδακτικές πρακτικές Ως μέθοδος διδασκαλίας προτείνεται η ομαδοσυνεργατική διερεύνηση για τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων και την τελική παρουσίασή τους. Σε αυτό το συνεργατικό διερευνητικό περιβάλλον οι μαθητές είναι απαραίτητο να είναι ενήμεροι πως είναι υπεύθυνοι όχι μόνο για τη δική τους μάθηση, αλλά και για των άλλων μελών της ομάδας. Για τη διαμόρφωση ενός τέτοιου περιβάλλοντος οι μαθητές καλούνται να αλληλοβοηθούνται και να αλληλοϋποστηρίζονται, παρέχοντας ταυτόχρονα αμοιβαία αλληλοτροφοδότηση για την ατομική και την ομαδική τους απόδοση (Καρτσιώτης κ.ά. 2010). Η τάξη λειτουργεί τόσο ως σύνολο όσο και ως ομάδες εργασίας με την υποστήριξη του εκπαιδευτικού και την κατάλληλη χρήση των προτεινόμενων εφαρμογών. Σελίδα 7 από 42

8 Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι ένα από τα πιο κρίσιμα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα. Αφορμή για τη δημιουργία του σεναρίου υπήρξε η σειρά μαθημάτων της 4ης ενότητας με τίτλο Εμένα με νοιάζει («Γλώσσα Δ Δημοτικού», βιβλίο μαθητή, α τεύχος). Αφετηρία του σεναρίου είναι η προβολή της ταινίας της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης με τίτλο «Το ρολόι της καταστροφής» που μελετά τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο φυσικό περιβάλλον. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το θέμα του σεναρίου εμπεριέχεται στο βιβλίο της Γλώσσας της Δ τάξης (4η ενότητα υποενότητες 1, 2, 3) αλλά και στη Μελέτη Περιβάλλοντος (3η ενότητα Κεφάλαια 5-7), ενώ μπορεί να ενταχθεί σε πρόγραμμα καινοτόμων δράσεων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Στο σενάριο γίνεται ευρεία χρήση του διαδικτύου και διαδικτυακών εφαρμογών. Ενσωματώνονται κατά τρόπο γόνιμο και δημιουργικό νέες μορφές γραμματισμού (Κουτσογιάννης 2001), όπως η αναζήτηση και η επιλογή από μια πληθώρα πληροφοριών που διαθέτει ένας ιστοχώρος των καταλληλότερων για την εργασία που έχουν να διεκπεραιώσουν, η δυνατότητα να συγγράφουν συνεργατικά κείμενα, όπου το παραγόμενο κείμενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού μπορεί να είναι ορατό από οποιονδήποτε, η δημιουργία ειδικού ψηφιακού χώρου όπου μπορούν να αναρτώνται οι εργασίες των παιδιών, ο εμπλουτισμός των κειμένων τους με παραπομπές, αποσπάσματα από άλλα κείμενα, εικόνες και γενικά ποικίλο υλικό πολυμέσων, η δημιουργία πραγματικών περιστάσεων επικοινωνίας, αφού η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα διδασκαλίας από τον έξω κόσμο. Αναλυτικότερα στο διδακτικό σενάριο προτείνονται οι ακόλουθες εφαρμογές: Σελίδα 8 από 42

9 Λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης: Inspiration Δημιουργία διαδραστικής αφίσας: Δημιουργία διαδικτυακού περιοδικού: Περιβάλλον Ηλεκτρονικών Σχολικών Περιοδικών & Εφημερίδων Ηλεκτρονικά παιχνίδια: Ενεργειακό αποτύπωμα από τη WWF, Ανακύκλωση Κείμενα Από το σχολικό βιβλίο «Γλώσσα Δ Δημοτικού» «Στάση βροχοσταλίδων», 2000, Μερκούριος Αυτζής, Ουρανοκαμώματα, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα (διασκευή) Βίντεο Εκπαιδευτική Τηλεόραση, «Το ρολόι της καταστροφής» Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, «Μάθε για την Ανακύκλωση Συσκευασιών στον μπλε κάδο» Ιστοσελίδες Πύλη παιδαγωγικού υλικού Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ελληνικός Οργανισμού Ανακύκλωσης Δράση για το Κλίμα! Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης Ecocrete Greenpeace Europedia Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η 2η διδακτικές ώρες Οι μαθητές συμμετέχουν στην ολομέλεια της τάξης και παρακολουθούν την ταινία της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης «Το ρολόι της καταστροφής» (διάρκεια ). Η Σελίδα 9 από 42

10 ταινία μελετά τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο φυσικό περιβάλλον. Στους μαθητές δίνεται το 1 ο Φύλλο εργασίας, προκειμένου να βοηθηθούν στην καταγραφή των αιτίων της υπερθέρμανσης του πλανήτη, των συνεπειών που έχει αυτή στο περιβάλλον και τις λύσεις που προτείνονται, για να σωθεί ο πλανήτης. Στόχος της δραστηριότητας είναι οι μαθητές, μέσα από τη συζήτηση που θα ακολουθήσει, να διαπιστώσουν πως οι σημαντικότερες αιτίες που κάνουν τον πλανήτη μας να κινδυνεύει είναι: α) τα αέρια του θερμοκηπίου, β) η αλόγιστη σπατάλη ενέργειας, γ) η ρύπανση της ατμόσφαιρας και δ) η καταστροφή των δασών. Αφού ολοκληρωθεί η παρακολούθηση της ταινίας, ο δάσκαλος προβάλλει στον βιντεοπροβολέα ένα κενό αρχείο του λογισμικού εννοιολογικής χαρτογράφησης Inspiration όπου καταγράφονται σε έναν εννοιολογικό χάρτη οι απόψεις των μαθητών. 3η - 4η διδακτικές ώρες Αφού οι μαθητές επεξεργαστούν τα δύο κείμενα με τίτλο «Στάση βροχοσταλίδων» από το σχολικό βιβλίο «Γλώσσα Δ Δημοτικού», ανοίγουν το 2ο Φύλλο εργασίας, το οποίο περιέχει δύο παραδειγματικά κείμενα επιχειρηματολογίας. Οι μαθητές αναλύουν τη δομή των δύο κειμένων, τις λέξεις και φράσεις που χρησιμοποιούν οι συγγραφείς τους, προκειμένου να εκφράσουν αυτά που θέλουν να πουν και, τέλος, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι για να γράψουν ένα επιχειρηματολογικό κείμενο πρέπει να ακολουθήσουν την εξής οργάνωση:: Θέση - Άποψη Επιχειρήματα λογικά, πραγματικά, αξιακά Χαρακτηριστικά παραδείγματα που τεκμηριώνουν τη θέση Αποτίμηση που ενισχύει τη θέση - άποψη Σελίδα 10 από 42

11 5η - 6η διδακτικές ώρες Οι μαθητές της κάθε ομάδας επιλέγουν μία από τις τέσσερις αιτίες υπερθέρμανσης του πλανήτη και ανοίγουν το 3ο Φύλλο εργασίας. Οι μαθητές περιηγούνται σε προεπιλεγμένες ιστοσελίδες, επεξεργάζονται το περιεχόμενό τους, αποδελτιώνουν τα κύρια σημεία τους και αποθηκεύουν φωτογραφικό υλικό με στόχο να δημιουργήσουν ένα κείμενο, στο οποίο θα επιχειρηματολογήσουν για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από όλους μας, προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα. Το κείμενο που θα συγγράψουν αποτελεί στην ουσία ένα επιχειρηματολογικό κείμενο που θα δημοσιευτεί σε διαδικτυακό μαθητικό περιοδικό και απηχεί τις απόψεις των μαθητών/αρθρογράφων για το θέμα. Στο επόμενο στάδιο, το μετασυγγραφικό, οι μαθητές θα κληθούν να αυτοαξιολογήσουν τις γλωσσικές τους παραγωγές, να συμπληρώσουν τον πίνακα αυτοαξιολόγησης, να επισημάνουν τα θετικά στοιχεία της εργασίας τους αλλά και τις αδυναμίες και, τέλος, να δημιουργήσουν το τελικό τους κείμενο. 7η - 8η διδακτικές ώρες Οι μαθητές καλούνται να δημιουργήσουν το διαδικτυακό τους περιοδικό με τίτλο «Ο πλανήτης μας υποφέρει!»» στο περιβάλλον Ηλεκτρονικών Σχολικών Περιοδικών & Εφημερίδων που προσφέρεται από το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο. Δεδομένου ότι στο περιβάλλον Ηλεκτρονικών Σχολικών Περιοδικών & Εφημερίδων για να προστεθεί ένας χρήστης ως συντάκτης του περιοδικού πρέπει να έχει λογαριασμό στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο και η διαδικασία εγγραφής μέλους είναι χρονοβόρα, μπορεί για τις ανάγκες του σεναρίου η δημιουργία του περιοδικού να γίνει με τον λογαριασμό χρήστη των μαθητών που πιθανόν είναι εγγεγραμμένοι στο Σχολικό Δίκτυο ή με τον λογαριασμό του δασκάλου. Στο τέλος του δίωρου, και εφόσον υπάρχει διαθέσιμος χρόνος, οι μαθητές υπολογίζουν το προσωπικό ενεργειακό τους αποτύπωμα μέσω του ψηφιακού Σελίδα 11 από 42

12 παιχνιδιού της WWF ( και το συγκρίνουν με το ενεργειακό αποτύπωμα του μέσου όρου της τάξης. 9η - 10η διδακτικές ώρες Στους μαθητές δίνεται το 5ο Φύλλο εργασίας. Χωρισμένοι και πάλι σε ομάδες παρακολουθούν την ταινία της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης με τίτλο «Μάθε για την Ανακύκλωση Συσκευασιών στον μπλε κάδο» (διάρκεια 9 03 ) με σκοπό να αντιληφθούν τη σημασία της ανακύκλωσης για την προστασία του περιβάλλοντος. Με την παρακολούθηση της ταινίας θα γνωρίσουν τα υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν, τη μεταφορά τους στα κέντρα διαλογής, τον διαχωρισμό τους, την επεξεργασία τους και τη δημιουργία νέων προϊόντων. Στη συνέχεια, οι μαθητές δουλεύοντας σε ομάδες επισκέπτονται την ιστοσελίδα του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, προκειμένου να συλλέξουν πληροφορίες για τα υλικά που ανακυκλώνουμε. 11η - 12η διδακτικές ώρες Κάθε ομάδα παρουσιάζει τα αποτελέσματα της έρευνας της και ακούει τα σχόλια των υπολοίπων και διορθώνει, αν χρειαστεί, το κείμενό της. Στη συνέχεια, οι μαθητές ανοίγουν το 6ο Φύλλο εργασίας με το οποίο έρχονται σε επαφή με δύο αυθεντικά κείμενα επιστολών, ένα σε ανεπίσημο και ένα σε επίσημο ύφος. Οι μαθητές συζητούν τις γλωσσικές επιλογές που υπάρχουν στην επιστολή όπου τα παιδιά επικοινωνούν μεταξύ τους (ανεπίσημο ύφος) και στην επιστολή όπου το μαθητικό συμβούλιο της Β τάξης ενός Γυμνασίου στέλνει ως διαμαρτυρία στον διευθυντή ενός τηλεοπτικού σταθμού (επίσημο ύφος). Στο τέλος κάθε επιστολής δίνονται ερωτήσεις, προκειμένου οι μαθητές να γνωρίσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους σε επίπεδο δομής και περιεχομένου. Σελίδα 12 από 42

13 13η - 14η διδακτική ώρα Στη συνέχεια, οι μαθητές εργαζόμενοι και πάλι σε ομάδες συντάσσουν επιστολές (μία η κάθε ομάδα) προς τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης, την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, την Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης και την Ανακύκλωση Συσκευών ακολουθώντας τις οδηγίες του 7ου Φύλλου εργασίας, προκειμένου να τους αποσταλεί υλικό, για να ευαισθητοποιήσουν τους υπόλοιπους μαθητές του σχολείου. Στο επόμενο στάδιο, το μετασυγγραφικό, οι μαθητές θα κληθούν να αυτοαξιολογήσουν τις επιστολές που έγραψαν, να συμπληρώσουν τον πίνακα αυτοαξιολόγησης, να επισημάνουν τα θετικά στοιχεία της εργασίας τους αλλά και τις αδυναμίες και, τέλος, να δημιουργήσουν το τελικό τους κείμενο. 15η - 16η διδακτική ώρα Σε ομάδες και πάλι οι μαθητές καλούνται να δημιουργήσουν μια διαδραστική αφίσα ακολουθώντας τις οδηγίες του 8ου Φύλλου εργασίας. Οι μαθητές παρατηρούν τις αφίσες που δίνονται με το φύλλο εργασίας, διερευνούν και καταγράφουν τα βασικά δομικά χαρακτηριστικά των αφισών. Στη συνέχεια, δίνεται το 9ο Φύλλο εργασίας, γίνεται μια σύντομη επίδειξη από τον δάσκαλο του τρόπου λειτουργίας της εφαρμογής δημιουργίας αφίσας Glogster και οι μαθητές δημιουργούν τις αφίσες τους χρησιμοποιώντας όλα τα δομικά χαρακτηριστικά της αφίσας που έμαθαν στην προηγούμενη δραστηριότητα. Με τη χρήση φορητής συσκευής αποθήκευσης και βιντεοπροβολέα παρουσιάζονται όλες οι εργασίες στην τάξη και αξιολογούνται και ως κείμενα και ως αισθητικές δημιουργίες. Στο επόμενο στάδιο, το μετασυγγραφικό, οι μαθητές θα κληθούν να αυτοαξιολογήσουν τις αφίσες τους, να συμπληρώσουν τον πίνακα αυτοαξιολόγησης, να επισημάνουν τα θετικά στοιχεία της εργασίας τους αλλά και τις αδυναμίες και, τέλος, να δημιουργήσουν το τελικό τους προϊόν. Σελίδα 13 από 42

14 ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1ο Φύλλο εργασίας Ημερομηνία: Ομάδα: Θα παρακολουθήσουμε την ταινία της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης «Το ρολόι της καταστροφής» που μελετά τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο φυσικό περιβάλλον. Όσο παρακολουθείς την ταινία προσπάθησε να απαντήσεις σε όσες ερωτήσεις μπορείς. 1. Ποιος είναι ο βασικός υπεύθυνος για την αλλαγή του κλίματος του πλανήτη μας; 2. Ποια είναι σήμερα η σημαντικότερη απειλή για τον πλανήτη μας;..... Σελίδα 14 από 42

15 3. Ποιες είναι οι αιτίες της υπερθέρμανσης του πλανήτη, ποιες οι επιπτώσεις και ποιες οι λύσεις που προτείνονται για να σωθεί ο πλανήτης μας; Συμπλήρωσε τον παρακάτω πίνακα: Αιτίες Συνέπειες Λύσεις Σελίδα 15 από 42

16 2ο Φύλλο εργασίας Τα παρακάτω κείμενα είναι επιχειρηματολογικά κείμενα. Διάβασέ τα προσεκτικά και απάντησε στις ερωτήσεις. 1 ο κείμενο Στη σύγχρονη εποχή κρίνεται αναγκαία σε καθημερινή βάση η προσθήκη περισσότερων χυμών φρέσκων φρούτων στη διατροφή όλων μας. Θα αναφερθώ στους κυριότερους λόγους που επηρεάζουν την παραπάνω άποψη. Καταρχήν, η κατανάλωση χυμών από φρέσκα φρούτα έχει ευεργετικές επιπτώσεις στην υγεία μας. Αυτό ισχύει γιατί τα φρούτα διαθέτουν πολλές βιταμίνες. Αν αλλάζαμε την παροιμία θα λέγαμε «πίνε χυμούς κάθε μέρα, για να έχεις τον γιατρό πέρα». Σύμφωνα με τον κ. Χ. Γεωργακάκη, πρόεδρο του Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων, η κατανάλωση χυμών φρούτων μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και τη στεφανιαία νόσο. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο ότι η αύξηση της ημερήσιας κατανάλωση φρούτων μπορεί να μειώσει κατά 30% την εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνου. Επίσης, η κατανάλωση χυμών μακραίνει τη ζωή μας. Για παράδειγμα, η γιαγιά μου, η Ελένη, που έπινε τρεις χυμούς φρούτων την ημέρα, έζησε μέχρι 96 ετών. Τέλος, πίνοντας χυμούς φροντίζουμε την ομορφιά της επιδερμίδας μας. Όπως αναφέρει η 35χρονη Μ.Φ. σε ένα άρθρο της κυριακάτικης εφημερίδας «εδώ και τρεις βδομάδες που πίνω συστηματικά χυμούς φρούτων, το πρόσωπό μου έχει αποκτήσει μία ξεχωριστή λάμψη». Ύστερα από όλα αυτά, πιστεύω ότι από σήμερα θ αρχίσουμε όλοι να χρησιμοποιούμε τον αποχυμωτή που στέκει ξεχασμένος πάνω στον πάγκο της κουζίνας μας, για να απολαύσουμε τις μοναδικές γεύσεις διαφόρων φρούτων. Ποια είναι η άποψη του συγγραφέα που εκφράζεται στην αρχή του κειμένου; Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιεί για να εκφράσει την άποψη του; Σελίδα 16 από 42

17 Ποια είναι η άποψη του συγγραφέα που εκφράζεται στην αρχή του κειμένου; Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιεί για να εκφράσει την άποψη του; Ποια είναι τα επιχειρήματά και τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί για να υποστηρίξει την άποψη του; Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιεί για να εκφράσει τα επιχειρήματά του; α) β) γ) δ) ε) Ποιο είναι το λογικό συμπέρασμα; Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιεί για να εκφράσει το συμπέρασμα; Σελίδα 17 από 42

18 2 ο κείμενο Είναι βέβαιο πως το ποδήλατο θα μπορούσε να βοηθήσει αποτελεσματικά στη βελτίωση της ζωής στις πόλεις. Καθώς το ποδήλατο δε λειτουργεί με βενζίνη, οι συνέπειες για το περιβάλλον θα ήταν άμεσες. Αφού, δηλαδή, δε θα υπήρχαν πλέον καυσαέρια, το δηλητηριώδες νέφος και γενικά η μόλυνση της ατμόσφαιρας θα ήταν παρελθόν. Ακόμη, αν χρησιμοποιούσαμε όλοι ποδήλατο, θα απελευθερώνονταν χώροι για να δημιουργηθούν όμορφοι πεζόδρομοι, πάρκα, και γενικά χώροι πρασίνου, μια και θα μειωνόταν η ανάγκη κατασκευής δρόμων, λεωφόρων, πάρκινγκ κ.λπ. Το ποδήλατο, επίσης, αποτελεί μια καλή λύση για το κυκλοφοριακό πρόβλημα, διότι η χρήση του θα οδηγούσε στην αποσυμφόρηση των δρόμων από τα συνεχή μποτιλιαρίσματα. Έτσι λοιπόν, η ζωή στις πόλεις θα γινόταν πιο ανθρώπινη και ισορροπημένη Ποια είναι η άποψη του συγγραφέα που εκφράζεται στην αρχή του κειμένου; Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιεί για να εκφράσει την άποψη του; Ποια είναι τα επιχειρήματά και τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί για να υποστηρίξει την άποψη του; Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιεί για να εκφράσει τα επιχειρήματά του; α) β) γ) Σελίδα 18 από 42

19 δ) ε) Ποιο είναι το λογικό συμπέρασμα; Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιεί για να εκφράσει το συμπέρασμα; Παρατηρώντας τις απαντήσεις που έχεις δώσει πιο πάνω συμπλήρωσε τα συννεφάκια με τα βασικά μέρη ενός επιχειρηματολογικού κειμένου Σελίδα 19 από 42

20 3ο Φύλλο εργασίας Ομάδα 1 η Το Φαινόμενο του θερμοκηπίου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας. Αποστολή σας είναι να γράψετε ένα επιχειρηματολογικό κείμενο που θα δημοσιευτεί στο περιοδικό της τάξης. Με το κείμενο αυτό πρέπει να πείσετε τους αναγνώστες για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα χρησιμοποιώντας λογικά επιχειρήματα. Οι ιστοσελίδες από τις οποίες μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες για το κείμενό σας είναι : mid=82 (αναζήτηση εικόνων που έχουν σχέση με τα αέρια του θερμοκηπίου) Σελίδα 20 από 42

21 Τίτλος: Α. Η θέση μας σχετικά με το θέμα:. Β. Διατύπωση επιχειρημάτων και παραδείγματα:. Γ. Συμπεράσματα: Σελίδα 21 από 42

22 3ο Φύλλο εργασίας Ομάδα 2 η Η εξοικονόμηση ενέργειας αποτελεί σημαντικό παράγοντα μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αποστολή σας είναι να γράψετε ένα επιχειρηματολογικό κείμενο που θα δημοσιευτεί στο περιοδικό της τάξης. Με το κείμενο αυτό πρέπει να πείσετε τους αναγνώστες για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας. Οι ιστοσελίδες από τις οποίες μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες για το κείμενό σας είναι : (αναζήτηση εικόνων που έχουν σχέση με την εξοικονόμηση ενέργειας) Σελίδα 22 από 42

23 Τίτλος: Α. Η θέση μας σχετικά με το θέμα:. Β. Διατύπωση επιχειρημάτων και παραδείγματα:. Γ. Συμπεράσματα: Σελίδα 23 από 42

24 3ο Φύλλο εργασίας Ομάδα 3 η Ρύπανση της ατμόσφαιρας Η ρύπανση της ατμόσφαιρας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας. Αποστολή σας είναι να γράψετε ένα επιχειρηματολογικό κείμενο που θα δημοσιευτεί στο περιοδικό της τάξης. Με το κείμενο αυτό πρέπει να πείσετε τους αναγνώστες για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα χρησιμοποιώντας λογικά επιχειρήματα. Οι ιστοσελίδες από τις οποίες μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες για το κείμενό σας είναι : &e=10 (αναζήτηση εικόνων που έχουν σχέση με τη ρύπανση της ατμόσφαιρας) Σελίδα 24 από 42

25 Τίτλος: Α. Η θέση μας σχετικά με το θέμα:. Β. Διατύπωση επιχειρημάτων και παραδείγματα:. Γ. Συμπεράσματα: Σελίδα 25 από 42

26 3ο Φύλλο εργασίας Ομάδα 4 η Η καταστροφή των δασών είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που οδηγεί στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Αποστολή σας είναι να γράψετε ένα επιχειρηματολογικό κείμενο που θα δημοσιευτεί στο περιοδικό της τάξης. Με το κείμενο αυτό πρέπει να πείσετε τους αναγνώστες για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα χρησιμοποιώντας λογικά επιχειρήματα. Οι ιστοσελίδες από τις οποίες μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες για το κείμενό σας είναι : mid=82 (αναζήτηση εικόνων που έχουν σχέση με την καταστροφή των δασών) Σελίδα 26 από 42

27 Τίτλος: Α. Η θέση μας σχετικά με το θέμα:. Β. Διατύπωση επιχειρημάτων και παραδείγματα:. Γ. Συμπεράσματα: Σελίδα 27 από 42

28 4ο Φύλλο εργασίας Χρωματίστε σε κάθε τη φατσούλα που εκφράζει την επιτυχία του κριτηρίου το οποίο αναφέρεται στα ερωτήματα τής επιχειρηματολογίας που έχετε γράψει. Όχι, πρέπει να ξαναπροσπαθήσω Όχι και τόσο καλό, πρέπει να κάνω τις κατάλληλες διορθώσεις Μπράβο μου! 1. Πόσο καλά έχω εκφράσει τη θέση άποψή μου στην εισαγωγή; 2. Στην εισαγωγή έχω χρησιμοποιήσει λέξεις/φράσεις, όπως: νομίζω, πιστεύω, κατά τη γνώμη μου, κλπ.; 3. Πόσο καλά υποστήριξα ή επιχειρηματολόγησα σε σχέση με τη θέση/άποψή μου; 4. Στο κείμενό μου έχω συνθέσει σωστά τις αιτιολογικές προτάσεις, με τη χρήση λέξεων, όπως: γιατί, διότι, επειδή κλπ.; 5. Στο τέλος έχω χρησιμοποιήσει σωστά λέξεις/φράσεις που να συμπεραίνουν, όπως: άρα, επομένως τελειώνοντας κλπ. ; 6. Το περιεχόμενο της επιχειρηματολογίας μου θα πετύχει τον σκοπό της, ώστε να πείσει; Αν σας δινόταν η ευκαιρία να ξαναγράψετε το κείμενό σας, ποιες βελτιώσεις θα κάνατε; Ξαναγράψτε το κείμενο με όποιες βελτιώσεις πρέπει να γίνουν. Σελίδα 28 από 42

29 Σελίδα 29 από 42

30 5ο Φύλλο εργασίας Παρακολουθήστε την ταινία της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης με τίτλο «Μάθε για την Ανακύκλωση Συσκευασιών στον μπλε κάδο» και στη συνέχεια επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα: Ανακυκλώσιμα υλικά Ομάδα υλικών Υλικά Σελίδα 30 από 42

31 6ο Φύλλο εργασίας Τα παρακάτω κείμενα είναι επιστολές. Διάβασέ τα προσεκτικά και απάντησε στις ερωτήσεις. Σελίδα 31 από 42

32 Ποιος είναι ο αποστολέας και πού είναι γραμμένο το όνομά του; Ποιος είναι ο παραλήπτης της επιστολής και πού είναι γραμμένα τα στοιχεία του; Ποιος είναι ο τόπος και η ημερομηνία που γράφτηκε η επιστολή και πού είναι γραμμένα; Γιατί γράφτηκε αυτή η επιστολή; Πώς τελειώνει η επιστολή; Σελίδα 32 από 42

33 Σελίδα 33 από 42

34 Ποιος είναι ο αποστολέας και πού είναι γραμμένο το όνομά του; Ποιος είναι ο παραλήπτης της επιστολής και πού είναι γραμμένα τα στοιχεία του; Ποιος είναι ο τόπος και η ημερομηνία που γράφτηκε η επιστολή και πού είναι γραμμένα; Γιατί γράφτηκε αυτή η επιστολή; Πώς τελειώνει η επιστολή; Σελίδα 34 από 42

35 7 ο Φύλλο εργασίας Γράψτε ένα σύντομο μήνυμα στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης, την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, την Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης και την Ανακύκλωση Συσκευών προκειμένου να αποσταλεί υλικό για να ευαισθητοποιήσουν τους υπόλοιπους μαθητές του σχολείου. Αφού ολοκληρώσετε το κείμενό σας χρωματίστε σε κάθε τη φατσούλα που εκφράζει την επιτυχία του κριτηρίου το οποίο αναφέρεται στα ερωτήματα της επιστολής. Όχι, πρέπει να ξαναπροσπαθήσω Όχι και τόσο καλό, πρέπει να κάνω τις κατάλληλες διορθώσεις Μπράβο μου! 1. Έχω χρησιμοποιήσει την κατάλληλη προσφώνηση για επίσημη επιστολή; 2. Έχω αναφέρει τον χρόνο και τον τόπο; 3. Έχω αναφέρει τον λόγο της επιστολής; 4. Έχω γράψει επίλογο; 5. Έχω χρησιμοποιήσει τον κατάλληλο χαιρετισμό; 6. Έχω αναφέρει το ονοματεπώνυμό μου; Σελίδα 35 από 42

36 8 ο Φύλλο εργασίας Ήρθε η ώρα να δημιουργήσουμε τις δικές μας αφίσες για να ευαισθητοποιήσουμε τους υπόλοιπους μαθητές του σχολείου μας. 1. Παρατηρήστε τις παρακάτω αφίσες και απαντήστε στις ερωτήσεις: Σελίδα 36 από 42

37 Για ποιο γεγονός μας ενημερώνουν οι αφίσες;. Ποιοι τις κατασκεύασαν;. Ποιες σύντομες φράσεις (σλόγκαν) υπάρχουν στις αφίσες;. Ποιες λέξεις των κειμένων έχουν σχέση με τις εικόνες; Έχουν όλα τα γράμματα της αφίσας το ίδιο μέγεθος;. Ποια είναι τα πιο μεγάλα; Γιατί;.. Σελίδα 37 από 42

38 Παρατηρώντας τις απαντήσεις που έχεις δώσει πιο πάνω συμπλήρωσε τα συννεφάκια με τα βασικά μέρη μιας αφίσας Σελίδα 38 από 42

39 9 ο Φύλλο εργασίας 1. Επισκεφτείτε τη σελίδα Με τους κωδικούς, που θα σας δοθούν, πατήστε το κουμπί: 2. Επιλέξτε ένα θέμα κατάλληλο για την εργασία σας χρησιμοποιώντας και τα βελάκια: 3. Μην ξεχάσετε να χρησιμοποιήσετε τα βασικά χαρακτηριστικά της αφίσας: Το γεγονός που διαφημίζει Σύντομη φράση (σλόγκαν) με μεγάλα γράμματα Εικόνα που έχει σχέση με τη σύντομη φράση Πληροφορίες για τον δημιουργό της αφίσας 4. Δώστε ένα όνομα που αντιπροσωπεύει τη δουλειά που κάνατε. 5. Η αφίσα σας μπορεί να περιέχει κείμενα, εικόνες, βίντεο, ήχους. 6. Αφού ολοκληρώσετε την αφίσα σας αναρτήστε την στην ιστοσελίδα του σχολείου. Σελίδα 39 από 42

40 Χρωματίστε σε κάθε τη φατσούλα που εκφράζει την επιτυχία του κριτηρίου το οποίο αναφέρεται στην αφίσα που δημιουργήσατε. Όχι, πρέπει να ξαναπροσπαθήσω Όχι και τόσο καλό, πρέπει να κάνω τις κατάλληλες διορθώσεις Μπράβο μου! 1. Έχετε γράψει για το γεγονός που διαφημίζει η αφίσα; 2. Γράψατε σύντομη φράση (σλόγκαν) με μεγάλα γράμματα; 3. Έχετε χρησιμοποιήσει εικόνα που να έχει σχέση με το σλόγκαν; 4. Έχετε γράψει πληροφορίες για τον δημιουργό της αφίσας; Σελίδα 40 από 42

41 Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Ολόκληρο ή μέρος του σεναρίου μπορεί να ενταχθεί σε πρόγραμμα καινοτόμων δράσεων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ή σε ερευνητική εργασία (project) για την ώρα της Ευέλικτης Ζώνης. Όλο το υλικό που προβλέπεται να παραχθεί κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του σεναρίου μπορεί να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου ή στο ιστολόγιο της τάξης, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει γονείς και παιδιά του σχολείου. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Πολλές από τις δραστηριότητες που προτείνονται στο σενάριο απαιτούν σύνδεση στο διαδίκτυο, οπότε οι εκπαιδευτικοί που σκοπεύουν να το εφαρμόσουν πρέπει να έχουν υπόψη τους τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν εάν στο σχολείο που διδάσκουν υπάρχει πρόβλημα με τη σύνδεση στο διαδίκτυο. Επίσης, στο σενάριο υπάρχουν δραστηριότητες που αξιοποιούν ιστοσελίδες και άλλες διαδικτυακές εφαρμογές (Youtube, Glogster, SchoolPress) που μπορεί σε μεταγενέστερο χρόνο να έχουν καταργηθεί ή να έχει αλλάξει ο τρόπος πρόσβασης και απόκτησης λογαριασμού χρήστη. Στην περίπτωση αυτή οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν εναλλακτικές λύσεις και να χρησιμοποιήσουν άλλες παρόμοιες εφαρμογές ή ιστοσελίδες για την άντληση των πληροφοριών. Δυσκολίες προβλέπεται να υπάρχουν κατά τη διάρκεια δημιουργίας διαδικτυακού περιοδικού στο περιβάλλον Ηλεκτρονικών Σχολικών Περιοδικών & Εφημερίδων ( καθώς η διαδικασία εγγραφής μέλους είναι χρονοβόρα. Εναλλακτικά, η δημιουργία του περιοδικού μπορεί να γίνει με τον λογαριασμό χρήστη των μαθητών που πιθανόν είναι εγγεγραμμένοι στο Σχολικό Δίκτυο ή με τον λογαριασμό του δασκάλου. Σελίδα 41 από 42

42 Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Καρτσιώτης, Θ., Πήλιουρας, Π., Σιμωτάς, Κ., Σταμούλης, Ε., Φραγκάκη, Μ Οδηγός Εκπαιδευτικών για το Μάθημα των Τ.Π.Ε. στα 800 Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία με Ε.Α.Ε.Π. Αθήνα: Ο.ΕΠ.ΕΚ. Κόμης, Β Εισαγωγή στις Εκπαιδευτικές Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών, Αθήνα: Εκδ. Νέων Τεχνολογιών. Κουτσογιάννης, Δ Η γλωσσική αγωγή: Νέες τεχνολογίες. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. [ ] Ράπτης, Α & Ράπτη, Α Μάθηση και διδασκαλία στην εποχή της πληροφορίας Ολική Προσέγγιση. Τόμος Α. Αθήνα: Αριστοτέλης Ράπτης. Σελίδα 42 από 42