Έκθεση Πεπραγμένων Περιεχόμενα

Transcript

1 ÅÊÈÅÓÇ ÐÅÐÑÁÃÌÅÍÙÍ 2012

2 Έκθεση Πεπραγμένων 2012 Περιεχόμενα Μήνυμα Προέδρου Σιδηροδρομική Αγορά Φορείς Ελλάδα Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων ιαχειριστής Σιδηροδρομικής Υποδομής Σιδηροδρομικές Επιχειρήσεις Σιδηροδρομικό Έργο Ευρώπη Γενική ιεύθυνση Μεταφορών και Κινητικότητας (DG-MOVE) Ευρωπαϊκό ίκτυο Ρυθμιστικών Φορέων Σιδηροδρόμων (ENRRB) Ένωση Ανεξάρτητων Ρυθμιστικών Αρχών Σιδηροδρόμων (IRG-Rail) Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων (ERA) Λοιποί Φορείς ιεθνής Ένωση Σιδηροδρόμων (UIC) Ευρωπαϊκό ίκτυο Σιδηροδρόμων (RNE) Φορέας Συνεργασίας για τον Άξονα Μεταφορών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEETAC) Ευρωπαϊκή Ένωση Σιδηροδρομικών Εταιριών (CER) ιακυβερνητικός Οργανισμός για τις ιεθνείς Σιδηροδρομικές Μεταφορές (OTIF) ραστηριότητες της ΡΑΣ Ελλάδα Νομοθετικές Κανονιστικές ράσεις Αδειοδότηση Σιδηροδρομικών Επιχειρήσεων Έλεγχος και Παρεμβάσεις στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ Έλεγχος και Παρεμβάσεις στον ΟΣΕ Πολυετές Συμβόλαιο Κράτους ΟΣΕ Σύνταξη και Έλεγχος Οικονομικών Καταστάσεων Ενημέρωση θεσμικών φορέων για την απελευθέρωση της ελληνικής σιδηροδρομικής αγοράς Ανταπόκριση της ΡΑΣ στις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις υποχρεώσεις της, οι οποίες απορρέουν από το Ν.4046/ Ευρώπη Συνεργασία με τη DG-MOVE Συνεργασία με τον IRG-Rail Συμμετοχή σε εκδηλώσεις λοιπών ευρωπαϊκών φορέων σιδηροδρομικού ενδιαφέροντος... 21

3 Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) Λέκκα Αθήνα t: f: e:

4 Έκθεση Πεπραγμένων 2012 Μήνυμα Προέδρου Ο δεύτερος χρόνος λειτουργίας της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) συνέπεσε με ιδιαίτερα έντονη νομοθετική δραστηριότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) (Γενική ιεύθυνση Κινητικότητας και Μεταφορών DG-MOVE) στο σιδηροδρομικό τομέα. Το εκέμβριο του 2012 δημοσιεύτηκε η Οδηγία 2012/34/ΕΕ, η ονομαζόμενη και αναδιατύπωση (Recast) του 1 ου Σιδηροδρομικού Πακέτου, το οποίο αποτελείτο από τις Οδηγίες 2001/12, 2001/13 και 2001/14, οι οποίες αντίστοιχα τροποποίησαν τις αρχικές 91/440 και 95/18 και κατάργησαν την 95/19. Η διαμόρφωση της νέας Οδηγίας 2012/34/ΕΕ κράτησε μεγάλο χρονικό διάστημα με συνεχείς διαβουλεύσεις μεταξύ ΕΕ, Συμβουλίου και Κοινοβουλίου. Με την Οδηγία αυτή, μεταξύ άλλων, ενισχύεται περαιτέρω ο ρόλος των Ρυθμιστικών Φορέων στη σιδηροδρομική αγορά. Η Οδηγία προβλέπει τη σύνταξη και έκδοση από την ΕΕ είκοσι εφαρμοστικών πράξεων, στις 10 εκ των οποίων θα ληφθεί υπόψη η εμπειρία και οι προτάσεις του δικτύου των Ρυθμιστικών Φορέων που θα συντονίζονται από την ΕΕ. Η ΡΑΣ ήδη από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της έχει δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στη συνεργασία της με την ΕΕ αλλά και με τους άλλους Ρυθμιστικούς Φορείς μέσω της αντίστοιχης ένωσής τους (IRG-Rail), στην οποία συμμετέχει ενεργά από τον Απρίλιο του 2012 ως πλήρες μέλος αυτής. Επομένως, έχει ήδη την ωριμότητα και τη γνώση για ισότιμη συμμετοχή στις αντίστοιχες ομάδες εργασίας της ΕΕ για τη διαμόρφωση των τελικών προτάσεων. Το ίδιο ισχύει και για το υπό διαμόρφωση 4 ο Σιδηροδρομικό Πακέτο που επικεντρώνεται στην απελευθέρωση της εσωτερικής επιβατικής σιδηροδρομικής αγοράς, τον περαιτέρω διαχωρισμό των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων από τους διαχειριστές υποδομής, την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (ERA) με στόχο τον έλεγχο από αυτόν των εθνικών Αρχών Ασφάλειας και την έκδοση ενιαίου πιστοποιητικού ασφάλειας στις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις. Η ελληνική σιδηροδρομική αγορά, παρ όλη την απελευθέρωσή της, δεν έχει ακόμα προσελκύσει νέους επενδυτές και σιδηροδρομικές επιχειρήσεις. Η οικονομική κρίση και η μη ολοκλήρωση των έργων σιδηροδρομικής υποδομής είναι οι κυριότεροι αρνητικοί παράγοντες γι αυτό. Ευελπιστούμε ότι με την επικείμενη ένωση του λιμένος του Πειραιά (Ικόνιο) με τη σιδηροδρομική γραμμή, τη σταδιακή απόδοση έργων υποδομής σε κυκλοφορία αλλά και την αναμενόμενη αύξηση των επενδύσεων στον ελληνικό χώρο, θα υπάρξει και αντίστοιχη ανάπτυξη της σιδηροδρομικής αγοράς. Η ΡΑΣ, στο πλαίσιο του ρόλου της και των δυνατοτήτων της, δραστηριοποιείται συνεχώς στην κατεύθυνση της δημιουργίας στην Ελλάδα μιας φιλικής σιδηροδρομικής αγοράς, με την άρση κάθε εμποδίου, ώστε η αγορά αυτή να γίνει ελκυστική για τη δραστηριοποίηση νέων επιχειρήσεων, με τελικό βέβαια στόχο την αύξηση του μεριδίου της αγοράς αυτής στις μεταφορές. Βασίλειος Τσιαμαντής Πρόεδρος 1

5 1 Σιδηροδρομική Αγορά Φορείς Οι βασικοί συμμετέχοντες στην αγορά σιδηροδρομικών υπηρεσιών είναι ο διαχειριστής της σιδηροδρομικής υποδομής και οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις. Η ευρωπαϊκή σιδηροδρομική πολιτική αποσκοπεί, μέσω των φορέων που έχουν συσταθεί, στην ανάπτυξη ενός ενιαίου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού χώρου. Τελικό ζητούμενο είναι η δημιουργία μιας αποτελεσματικής και ανοικτής σιδηροδρομικής αγοράς, η άρση των διοικητικών και τεχνικών εμποδίων και η διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού. Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται η βασική αποστολή της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων που είναι να εξασφαλίζει τη δίκαιη και χωρίς διακρίσεις πρόσβαση στην εθνική σιδηροδρομική υποδομή και υπηρεσίες. Στη συνέχεια, γίνεται μια σύντομη αναφορά στο σιδηροδρομικό έργο και στους σημαντικότερους φορείς και συμμετέχοντας στην σιδηροδρομική αγορά στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. 1.1 Ελλάδα Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων Η ΡΑΣ συστάθηκε το Νοέμβριο του 2010 και ασκεί τις αρμοδιότητες που προβλέπει η ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία για το Ρυθμιστικό Φορέα στις σιδηροδρομικές μεταφορές. Εποπτεύει τη λειτουργία της σιδηροδρομικής αγοράς και την τήρηση των διατάξεων της σιδηροδρομικής νομοθεσίας, παρακολουθεί την τήρηση των κανόνων του ανταγωνισμού στην αγορά των σιδηροδρομικών υπηρεσιών, εξασφαλίζει τη δίκαιη και χωρίς διακρίσεις αντιμετώπιση πάντων, λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα και εκδίδει τις απαιτούμενες εκτελεστέες πράξεις. ιενεργεί ελέγχους κατόπιν προσφυγών, ή και αυτεπαγγέλτως για τα θέματα αρμοδιότητάς της. Η ΡΑΣ στεγάζεται σε γραφεία επί της οδού Λέκκα 31, στο κέντρο της Αθήνας ιαχειριστής Σιδηροδρομικής Υποδομής Καθήκοντα διαχειριστή της εθνικής σιδηροδρομικής υποδομής ασκεί κατ αποκλειστικότητα ο ΟΣΕ. Είναι υπεύθυνος για την κατασκευή νέας υποδομής και συντήρησης και λειτουργίας της υφιστάμενης υποδομής. Η κατασκευή της νέας υποδομής εκτελείται κατά κύριο λόγο από τη θυγατρική εταιρεία του ομίλου ΟΣΕ, την ΕΡΓΟΣΕ Α.Ε., η οποία διαχειρίζεται έργα του επενδυτικού προγράμματος του ΟΣΕ και ιδιαίτερα εκείνα που συγχρηματοδοτούνται από προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στον Όμιλο του ΟΣΕ ανήκε μέχρι πρόσφατα και η ΓΑΙΑΟΣΕ Α.Ε. παρέχοντας υπηρεσίες που σχετίζονται με την αξιοποίηση, διαχείριση και εκμετάλλευση της ακίνητης περιουσίας του ΟΣΕ. Η ΓΑΙΑΟΣΕ αποσχίσθηκε από τη μητρική ΟΣΕ με το Ν. 4111/13 (ΦΕΚ 18 Α/ ). 2

6 Έκθεση Πεπραγμένων 2012 Με τον ίδιο νόμο διαχωρίστηκε και αποσχίστηκε από τον ΟΣΕ η δραστηριότητα της συντήρησης του τροχαίου υλικού, σχηματίζοντας νέα ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «Ελληνική Εταιρεία Συντήρησης Σιδηροδρομικού Τροχαίου Υλικού Ανώνυμη Εταιρεία» και το διακριτικό τίτλο «ΕΕΣΣΤΥ». Το ενεργό σιδηροδρομικό δίκτυο με μήκος γραμμής σε εκμετάλλευση χιλιομέτρων, είναι χωρισμένο γεωγραφικά σε πέντε κλάδους : Κύριος άξονας Πειραιάς Αθήνα Θεσσαλονίκη Ειδομένη με τις διακλαδώσεις του (Οινόη Χαλκίδα, Παλαιοφάρσαλος Καλαμπάκα, Λάρισα Βόλος) Άξονας υτικής Μακεδονίας Άξονας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης ίκτυο Πελοποννήσου Γραμμή Προαστιακού Αττικής (ΣΚΑ Αεροδρόμιο, ΣΚΑ Κιάτο) Σιδηροδρομικές Επιχειρήσεις Κυρίαρχο ρόλο (incumbent) στην παροχή υπηρεσιών σιδηροδρομικής μεταφοράς εμπορευμάτων και επιβατών στην ελληνική σιδηροδρομική αγορά, έχει η ΤΡΑΙΝΟΣΕ Α.Ε. Στον επιβατικό τομέα λειτουργεί εκτελώντας προαστιακά, περιφερειακά και υπεραστικά δρομολόγια. Οι συρμοί της εταιρίας πραγματοποιούν πάνω από 300 δρομολόγια την ημέρα, μεταφέροντας 13 εκατομμύρια επιβάτες και 2,7 εκατομμύρια τόνους εμπορευμάτων σε ετήσια βάση. Η εταιρεία ΣΤΑΣΥ Α.Ε. (Σταθερές Συγκοινωνίες), στην οποία περιλαμβάνεται η ΑΜΕΛ Α.Ε. (Αττικό Μετρό Εταιρεία Λειτουργίας), κάνει χρήση της υποδομής του σιδηροδρομικού δικτύου της γραμμής του προαστιακού μεταξύ του Σταθμού ουκίσσης Πλακεντίας και του τερματικού Σταθμού του ιεθνούς Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος» Σιδηροδρομικό Έργο Το μεταφορικό σιδηροδρομικό έργο στην Ελλάδα κατά τα τελευταία πέντε χρόνια αποτυπώνεται στον παρακάτω πίνακα (*): Μεταφορικό Έργο Επιβατικό Έργο Επιβάτες Επιβατοχιλιόμετρα (σε χιλιάδες) Έσοδα από επιβάτες (σε χιλιάδες ) ** Εμπορευματικό Έργο Τόνοι (σε χιλιάδες) Τονοχιλιόμετρα (σε χιλιάδες) Έσοδα από μεταφορές (σε χιλιάδες) * πηγή: επίσημα στοιχεία από ΟΣΕ για τα έτη και ΤΡΑΙΝΟΣΕ για τα έτη ** Επιπλέον, το έτος 2011 η ΤΡΑΙΝΟΣΕ εισέπραξε στο πλαίσιο Υποχρέωσης ημόσιας Υπηρεσίας (Υ Υ) 50 εκατ., ως κρατική αποζημίωση για τα επιβατικά ζημιογόνα δρομολόγια. 3

7 1.2 Ευρώπη Σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση Παρακολούθησης της Σιδηροδρομικής Αγοράς στην Ευρώπη, που συντάχθηκε από την Ένωση Ανεξάρτητων Ρυθμιστικών Αρχών Σιδηροδρόμων (IRG-Rail) για το έτος 2011, στην Ευρώπη ο αριθμός των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα των επιβατικών και εμπορευματικών μεταφορών αποτυπώνεται στο Σχήμα 1 που ακολουθεί: Σχήμα 1: Αριθμός Σιδηροδρομικών Επιχειρήσεων για τα έτη ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΧΩΡΩΝ AT = ΑΥΣΤΡΙΑ, BE = ΒΕΛΓΙΟ, HR = ΚΡΟΑΤΙΑ, EE = ΕΣΘΟΝΙΑ, FI = ΦΙΛΑΝ ΙΑ, FR = ΓΑΛΛΙΑ, DE = ΓΕΡΜΑΝΙΑ, GB = ΑΓΓΛΙΑ, GR = ΕΛΛΑ Α, HU = ΟΥΓΓΑΡΙΑ, LV = ΛΕΤΟΝΙΑ, MK = ΠΓ Μ, NL = ΟΛΛΑΝ ΙΑ, NO = ΝΟΡΒΗΓΙΑ, PL = ΠΟΛΩΝΙΑ, SK = ΣΛΟΒΑΚΙΑ, SI = ΣΛΟΒΕΝΙΑ, SE = ΣΟΥΗ ΙΑ Παρότι παρουσιάζεται αύξηση του συνολικού αριθμού των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων, μέχρι στιγμής η επιβατική σιδηροδρομική αγορά κυριαρχείται από τις κρατικές επιχειρήσεις, ενώ ακόμη και στις εμπορευματικές μεταφορές το μερίδιο των κρατικών επιχειρήσεων παραμένει ψηλό, παρά την απελευθέρωση της αγοράς. Το ποσοστό συμμετοχής των κρατικών (incumbent) μη κρατικών (competitors) σιδηροδρομικών επιχειρήσεων ανά μεταφορικό έργο, αποτυπώνεται στα Σχήματα 2 και 3 που ακολουθούν: 4

8 Έκθεση Πεπραγμένων 2012 Σχήμα 2: Μερίδιο αγοράς κρατικών - μη κρατικών επιβατικών σιδηροδρομικών επιχειρήσεων Σχήμα 3: Μερίδιο αγοράς κρατικών - μη κρατικών εμπορευματικών σιδηροδρομικών επιχειρήσεων Το μεταφορικό επιβατικό και εμπορευματικό έργο στην Ευρώπη, σε επιβατοχιλιόμετρα και τονοχιλιόμετρα αντίστοιχα, αποτυπώνεται στα Σχήματα 4 και 5 που ακολουθούν: 5

9 Σχήμα 4: Επιβατοχιλιόμετρα σιδηροδρομικού έργου Σχήμα 5: Τονοχιλιόμετρα (καθαρό βάρος φορτίου) σιδηροδρομικού έργου Γενική ιεύθυνση Μεταφορών και Κινητικότητας (DG-MOVE) Πρόκειται για μια από τις Γενικές ιευθύνσεις της ΕΕ, με αντικείμενο τις μεταφορές (αεροπορικές, σιδηροδρομικές, οδικές, θαλάσσιες και εσωτερικές υδάτινες). Η ρύθμιση της σιδηροδρομικής αγοράς εμπίπτει στις αρμοδιότητες της Μονάδας Β2 της DG-MOVE (Single European Rail Area Ενιαίος Ευρωπαϊκός Σιδηροδρομικός Χώρος). 6

10 Έκθεση Πεπραγμένων Ευρωπαϊκό ίκτυο Ρυθμιστικών Φορέων Σιδηροδρόμων (ENRRB) Το Ευρωπαϊκό ίκτυο Ρυθμιστικών Φορέων Σιδηροδρόμων (European Network of Railway Regulatory Bodies ή ENRRB), προβλέπεται στο άρθρο 57.1 της Οδηγίας 2012/34/ΕΕ. Μέσω αυτού, η ΕΕ επιδιώκει τη συστηματική ανάδραση από τη σιδηροδρομική αγορά καθενός κράτους-μέλους ως προς την υποδοχή που επιφυλάσσεται στις νομοθετικές πρωτοβουλίες της ΕΕ, την εξέλιξη της αγοράς, πιθανά προβλήματα που ανακύπτουν και χρήζουν νομοθετικής αντιμετώπισης κ.ά. Για το λόγο αυτό, το ίκτυο οργανώνεται σε Ομάδες Εργασίας, καθεμία από τις οποίες πραγματεύεται επιμέρους πεδία (εμπορευματικοί διάδρομοι, οικονομική ισορροπία κ.ά.) Ουσιαστικά, το ίκτυο λειτουργεί ως θεσμοθετημένος σύμβουλος της ΕΕ σε θέματα απελευθέρωσης της σιδηροδρομικής αγοράς, καθώς και ως χώρος ανταλλαγής απόψεων και συντονισμού δράσεων μεταξύ Ρυθμιστικών Φορέων. Σημειώνεται ότι στο ENRRB συμμετέχουν οι Ρυθμιστικοί Φορείς όλων των κρατώνμελών (πλην Μάλτας και Κύπρου, οι οποίες δε διαθέτουν σιδηρόδρομο), σε αντίθεση με την Ένωση Ανεξάρτητων Ρυθμιστικών Αρχών Σιδηροδρόμων (IRG-Rail), στην οποία δύνανται να συμμετέχουν μόνο εκείνες οι Αρχές Σιδηροδρόμων που είναι πλήρως ανεξάρτητες από οποιοδήποτε άλλο διοικητικό όργανο της χώρας τους. Η ΡΑΣ συμμετέχει ενεργά στο παραπάνω νεοσυσταθέν Ευρωπαϊκό ίκτυο Ρυθμιστικών Φορέων Σιδηροδρόμων Ένωση Ανεξάρτητων Ρυθμιστικών Αρχών Σιδηροδρόμων (IRG-Rail) Η Ένωση Ανεξάρτητων Σιδηροδρομικών Ρυθμιστικών Αρχών Σιδηροδρόμων (Independent Regulators Group Rail ή IRG-Rail), η οποία έχει συσταθεί και συντονίζεται με πρωτοβουλία μόνο των μελών της, έχει κύριο στόχο τη δημιουργία μιας ενιαίας, ανταγωνιστικής και βιώσιμης ευρωπαϊκής σιδηροδρομικής αγοράς. Μέσω του IRG-Rail, οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές ανταλλάσουν πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές, προκειμένου να διευκολύνουν το έργο τους και στο μέλλον να προσεγγίζουν τα προκύπτοντα θέματα με κοινό τρόπο. Η δραστηριότητα του IRG-Rail αποσκοπεί στην αποσαφήνιση και εξειδίκευση των διατάξεων της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, στο μέτρο που αφορούν τις Ρυθμιστικές Αρχές. Η ΡΑΣ είναι μέλος του IRG-Rail, στον οποίον συμμετέχουν Ρυθμιστικές Αρχές Σιδηροδρόμων από 21 συνολικά κράτη Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων (ERA) Η κατασκευή ενός σύγχρονου και ασφαλούς σιδηροδρομικού δικτύου είναι μία από τις κύριες προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι σιδηρόδρομοι πρέπει να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί και να προσφέρουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες χωρίς να περιορίζονται από εθνικά σύνορα. 7

11 Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων (European Railway Agency ή ERA), συστάθηκε με τον Κανονισμό 881/2004 για να βοηθήσει στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου σιδηροδρομικού χώρου, με την ενίσχυση της ασφάλειας και της διαλειτουργικότητας. Ο ERA στοχεύει στην προώθηση ασφαλών και συμβατών σιδηροδρομικών συστημάτων στα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με έδρα τη Γαλλία (Valenciennes), ο ERA συμβάλλει στην εναρμόνιση των ευρωπαϊκών σιδηροδρομικών συστημάτων, καθιστώντας το σιδηρόδρομο ασφαλέστερο και ικανό να διασχίζει τα εθνικά σύνορα χωρίς στάση. Από το 2006, ο ERA έχει εργαστεί για την ανάπτυξη οικονομικά βιώσιμων κοινών τεχνικών προτύπων καθώς και των στόχων για ασφάλεια, οι οποίοι συνοδεύονται από τα κατάλληλα συστήματα μέτρησης. Συνεργάζεται στενά με τη βιομηχανία των σιδηροδρομικών μεταφορών, τις εθνικές αρχές, τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλους φορείς. Ο ERA επίσης μεριμνά για τη δημιουργία ενιαίων προτύπων σηματοδότησης σε όλη την Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό, ο ERA λειτουργεί επίσης ως Αρχή για το Ευρωπαϊκό Σύστημα ιαχείρισης Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (European Rail Traffic Management System ή ERTMS), το οποίο έχει αναπτυχθεί για να αποτελέσει το ενιαίο πανευρωπαϊκό τεχνικό και λειτουργικό πρότυπο για την αυτόματη προστασία συρμών (European Train Control System ή ETCS) και τις τηλεπικοινωνίες (Global System for Mobile communication Rail ή GSM-R). Σε εθνικό επίπεδο, ο φορέας που είναι υπεύθυνος για την τήρηση των διαδικασιών που θεσπίζει ο ERA είναι η Εθνική Αρχή Ασφαλείας (National Safety Authority NSA). Στην Ελλάδα τις σχετικές αρμοδιότητες έχει το Τμήμα Ασφάλειας Σιδηροδρόμων, το οποίο υπάγεται στο Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και ικτύων (ΥΠΑΝΑΝΥΜΕ Ι) Λοιποί Φορείς ιεθνής Ένωση Σιδηροδρόμων (UIC) Η ιεθνής Ένωση Σιδηροδρόμων (International Union of Railways ή UIC) είναι ένας διεθνής οργανισμός του τομέα μεταφορών και απαρτίζεται από 197 μέλη από όλες τις ηπείρους. Μέλη της UIC μέλη μπορούν να είναι ενιαίοι σιδηροδρομικοί οργανισμοί, διαχειριστές υποδομής, πάροχοι σιδηροδρομικών ή συνδυασμένων μεταφορικών υπηρεσιών, εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης μονάδων έλξης και τροχαίου υλικού, εταιρείες παροχής υπηρεσιών (υπηρεσίες εστιατορίου, κλινάμαξες, δημόσιες μεταφορές, θαλάσσιες μεταφορές κ.τ.λ.) Η αποστολή της UIC είναι η προώθηση των σιδηροδρομικών μεταφορών σε παγκόσμιο επίπεδο και η ανταπόκριση στις προκλήσεις της κινητικότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης. 8

12 Έκθεση Πεπραγμένων 2012 Οι στόχοι της UIC είναι να διευκολύνει τις ανταλλαγές βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των μελών (benchmarking), να υποστηρίζει τα μέλη στις προσπάθειές τους για την ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων και νέων τομέων δραστηριοτήτων, να προτείνει νέους τρόπους για τη βελτίωση των τεχνικών και περιβαλλοντικών επιδόσεων, να προωθεί την διαλειτουργικότητα και να δημιουργεί νέα πρότυπα παγκοσμίως για τους σιδηροδρόμους (συμπεριλαμβανομένων των κοινών προτύπων με άλλους τρόπους μεταφοράς) Ευρωπαϊκό ίκτυο Σιδηροδρόμων (RNE) Το Ευρωπαϊκό ίκτυο Σιδηροδρόμων (RailNet Europe ή RNE) ιδρύθηκε από ένα μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών διαχειριστών υποδομής και φορέων κατανομής χωρητικότητας με σκοπό να επισπεύσει και να διευκολύνει την πρόσβαση των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων στο ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό δίκτυο. Έμμεσος στόχος είναι η αύξηση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της διεθνούς σιδηροδρομικής κυκλοφορίας. Τα μέλη του RNE εφαρμόζουν εναρμονισμένες διαδικασίες για τη διαχείριση της διεθνούς σιδηροδρομικής υποδομής, προς όφελος όλου του σιδηροδρομικού τομέα. Ο RNE έχει αναπτύξει με την αρωγή της ΕΕ πρότυπα συστήματα πληροφορικής για τη διευκόλυνση της διασυνοριακής κυκλοφορίας. Τα κυριότερα από αυτά είναι: Path Coordination System (PCS) για τη χάραξη διεθνών δρομολογίων Train Information System (TIS) για την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο της πορείας ενός συρμού Charging Information System (CIS) για τον υπολογισμό των τελών χρήσης των σιδηροδρομικών υποδομών Ο RNE έχει επίσης αναπτύξει υπόδειγμα ήλωσης ικτύου, καθώς και μια σειρά από κατευθυντήριες γραμμές για διαδικασίες που αφορούν στους εμπορευματικούς διαδρόμους, όπως αυτοί ορίζονται στον Κανονισμό 913/ Φορέας Συνεργασίας για τον Άξονα Μεταφορών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEETAC) Το έργο του Φορέα Συνεργασίας για τον Άξονα Μεταφορών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (South East European Transport Axis Cooperation ή SEETAC) χρηματοδοτείται στο πλαίσιο προγράμματος της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (South East Europe ή SEE) και αποσκοπεί στην επίλυση των διασυνοριακών φραγμών και την εναρμόνιση μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών, σε ότι αφορά τα μέσα μεταφοράς. Ασχολείται τόσο με τα διοικητικά προβλήματα, όπως η έλλειψη διακρατικού θεσμικού και νομικού πλαισίου στα σημεία διέλευσης των συνόρων, όσο και με λειτουργικά, όπως κοινοί κανονισμοί ασφαλείας, ασφάλεια και περιβαλλοντικά πρότυπα και εναρμόνιση των τρόπων μεταφοράς. 9

13 Ειδικότερη προσπάθεια καταβάλλεται για την ευθυγράμμιση των υποδομών και των διαδικασιών των χωρών των δυτικών Βαλκανίων (Αλβανία, χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας) με αυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να διευκολυνθεί η ενσωμάτωσή τους, μόλις τα κράτη αυτά ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκή Ένωση Σιδηροδρομικών Εταιριών (CER) Η Ευρωπαϊκή Ένωση Σιδηροδρομικών Εταιριών (Community of European Railway and Infrastructure Companies ή CER) είναι ένας φορέας που περιλαμβάνει 70 εταιρείες, κυρίως σιδηροδρομικές επιχειρήσεις και ενιαίους ή μη πλήρως διαχωρισμένους σιδηροδρομικούς οργανισμούς από την ΕΕ, τον ΕΟΧ και τα δυτικά Βαλκάνια. Έχει πολυσχιδή δραστηριότητα, παρεμβαίνοντας στα ευρωπαϊκά όργανα σε πολλαπλά επίπεδα με τεκμηριωμένες θέσεις. Παρακολουθεί τους ακόλουθους τρεις βασικούς άξονες: Σιδηροδρομική υποδομή Εμπορευματικές μεταφορές Επιβατικές μεταφορές Εκπονεί και δημοσιεύει μελέτες για ζητήματα που άπτονται των ανωτέρω τριών αξόνων, συνεργάζεται με άλλους φορείς του σιδηροδρομικού τομέα, δημοσιοποιεί τις απόψεις του με συστηματικό τρόπο στα ΜΜΕ, πάντα με γνώμονα την ανάδειξη των πλεονεκτημάτων του σιδηροδρόμου ως μέσου. Στο πλαίσιο αυτό, η ΡΑΣ έχει ήδη αξιοποιήσει τα συμπεράσματα μιας έκθεσης του CER, αναφορικά με την πρόοδο της εφαρμογής του Κανονισμού 1371/2007 για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών σιδηροδρομικών μεταφορών ιακυβερνητικός Οργανισμός για τις ιεθνείς Σιδηροδρομικές Μεταφορές (OTIF) Ο ιακυβερνητικός Οργανισμός για τις ιεθνείς Σιδηροδρομικές Μεταφορές (Organisation Intergouvernementale pour les Transports Internationaux Ferroviaires ή OTIF) είναι ένας διεθνής οργανισμός με έδρα τη Βέρνη της Ελβετίας, ο οποίος ιδρύθηκε το 1893 ως «Office central des transports internationaux par chemins de fer» και με τη σημερινή του ονομασία υφίσταται από το Ο κύριος σκοπός του OTIF είναι η ανάπτυξη και υποστήριξη πρότυπων συμβάσεων για τη διεθνή σιδηροδρομική μεταφορά επιβατών και εμπορευμάτων. Το πλέγμα αυτών των συμβάσεων, γνωστό ως COTIF, αποτελείται από τις ακόλουθες επιμέρους συμβάσεις: CIM για τις εμπορευματικές μεταφορές CIV για τις επιβατικές μεταφορές CUV για τους wagon keepers RID για τα επικίνδυνα εμπορεύματα (ως υποπερίπτωση της CIM) 10

14 Έκθεση Πεπραγμένων 2012 CUI για τους διαχειριστές υποδομής APTU για τις τεχνικές προδιαγραφές τροχαίου υλικού ATMF για την έγκριση θέσης σε λειτουργία τροχαίου υλικού Ο OTIF περιλαμβάνει 47 κράτη από την Ευρώπη, τη βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή τα περισσότερα από τα οποία έχουν κυρώσει τις συμβάσεις COTIF. Η Ελλάδα συμμετέχει και έχει κυρώσει τις συμβάσεις COTIF. 11

15 2 ραστηριότητες της ΡΑΣ 2012 Στην συνέχεια παρατίθεται οι σημαντικότερες δραστηριότητες της ΡΑΣ στην Ελλάδα και στην Ευρώπη κατά το έτος Ελλάδα Οι σημαντικότερες δραστηριότητες της ΡΑΣ στην Ελλάδα επικεντρώθηκαν σε δράσεις νομοθετικού και κανονιστικού περιεχομένου, στην αδειοδότηση σιδηροδρομικών επιχειρήσεων, στον έλεγχο και παρεμβάσεις στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ και τον ΟΣΕ, στη σύνταξη και τον έλεγχο οικονομικών καταστάσεων, στην ενημέρωση των θεσμικών φορέων για την απελευθέρωση των σιδηροδρομικών μεταφορών, και τέλος στην ανταπόκριση στις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις υποχρεώσεις της, οι οποίες απορρέουν από το Ν.4046/2011. Πιο λεπτομερής περιγραφή των δραστηριοτήτων αυτών δίδεται στη συνέχεια Νομοθετικές Κανονιστικές ράσεις Ενέργειες που ολοκληρώθηκαν : Εκπονήθηκε σχέδιο Υπουργικής Απόφασης για την αδειοδότηση σιδηροδρομικών επιχειρήσεων που εγκρίθηκε με την Φ4/οικ.1594/107/ Υπουργική Απόφαση. Εκπονήθηκε Αναλυτικός Οδηγός προς τις επιχειρήσεις που θα ενδιαφερθούν να δραστηριοποιηθούν στις σιδηροδρομικές μεταφορές στην Ελλάδα, στον οποίο αναφέρονται, η υφιστάμενη νομοθεσία, οι προϋποθέσεις που θα πρέπει να πληρούν και τα δικαιολογητικά που θα πρέπει να συγκεντρώσουν προκειμένου να προχωρήσουν σε αιτήσεις αδειοδότησης. Ο αναλυτικός οδηγός είναι αναρτημένος στην ιστοσελίδα της ΡΑΣ. Εκκρεμείς προτάσεις: Στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων της η ΡΑΣ υπέβαλε προς επεξεργασία στον Υπουργό Υποδομών, Μεταφορών και ικτύων σχέδιο Κανονισμού Εσωτερικής Λειτουργίας και ιαχείρισης (αρθ.31 παρ.1 του Ν.3891/2010 ΦΕΚ 188 Α ), σχέδιο Κανονισμού Ακροάσεων, καθώς και αιτιολογημένη πρόταση για προσθήκες στο Ν.3891/2010 (αρθ.28 εδ9 του Ν.3891/2010 ΦΕΚ 188 α), με σκοπό την αποτελεσματικότερη άσκηση των αρμοδιοτήτων της ως Ανεξάρτητης Αρχής και την ταχύτερη και αποδοτικότερη επιτέλεση του ρυθμιστικού της έργου. Πέραν των ανωτέρω, στα πλαίσια της απελευθέρωσης της σιδηροδρομικής αγοράς στην Ελλάδα, εντοπίσθηκαν και μελετήθηκαν εκκρεμότητες έκδοσης εφαρμοστικών αποφάσεων που απορρέουν από την ελληνική νομοθεσία, η οποία ενσωματώνει αντίστοιχη ευρωπαϊκή, προς την κατεύθυνση της δίκαιης και χωρίς διακρίσεις 12

16 Έκθεση Πεπραγμένων 2012 πρόσβασης των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων στην εθνική σιδηροδρομική υποδομή. Ενδεικτικά αναφέρονται : Παρέμβαση στην κατεύθυνση της εφαρμογής των προβλεπόμενων του Π.. 104/2010 και της οδηγίας 2008/57/ΕΚ περί της διαδικασίας πιστοποίησης διαλειτουργικότητας των υποσυστημάτων της σιδηροδρομικής υποδομής. Παρέμβαση στον τομέα της θεσμικής ολοκλήρωσης των απαιτούμενων διαδικασιών για την απρόσκοπτη πρόσβαση υποψηφίων μηχανοδηγών στη διαδικασία εκπαίδευσης και πιστοποίησής σύμφωνα με το Ν. 3911/2011 και την οδηγία 2007/59/ΕΚ. Ήδη έχουν εκδοθεί οι δύο ΚΥΑ που βρίσκονταν σε εκκρεμότητα (ΦΕΚ Β 3011 / και ΦΕΚ Β 3178 / ) και έτσι ολοκληρώθηκε το βασικό θεσμικό πλαίσιο για την αναγνώριση εκπαιδευτικών κέντρων μηχανοδηγών καθώς επίσης και για την αναγνώριση εξεταστών μηχανοδηγών. Κατόπιν τούτων έχει ανοίξει ο δρόμος για την ίδρυση και πιστοποίηση εκπαιδευτικών κέντρων και την εκπαίδευση και πιστοποίηση νέων μηχανοδηγών Αδειοδότηση Σιδηροδρομικών Επιχειρήσεων Η ΡΑΣ χορηγεί άδειες στις ενδιαφερόμενες σιδηροδρομικές επιχειρήσεις (άρθρο 28 παρ. 8 του Ν. 3891/2010), σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.. 41/2005 και της Υ.Α. Φ.4/οικ. 1594/107 (ΦΕΚ Β 56/ ). Το 2012, η ΡΑΣ χορήγησε άδειες σιδηροδρομικής επιχείρησης στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ και στην ΣΤΑΣΥ. ΤΡΑΙΝΟΣΕ Προκειμένου να της χορηγηθεί άδεια σιδηροδρομικής επιχείρησης, η ΤΡΑΙΝΟΣΕ υπέβαλε φάκελο με στοιχεία, τα οποία αναφέρονται στην φερεγγυότητα, χρηματοοικονομική επιφάνεια, επαγγελματική ικανότητα και κάλυψη της αστικής ευθύνης της. Μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου η ΡΑΣ προχώρησε στη χορήγηση άδειας σιδηροδρομικής επιχείρησης στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ την Αυτό γνωστοποιήθηκε στο Υπουργείο, στο αρμόδιο τμήμα της Γενικής ιεύθυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (DG-MOVE) και στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων (European Railway Agency ή ERA), όπου τηρείται σχετικό Μητρώο. ΣΤΑΣΥ Η ΣΤΑΣΥ υπέβαλε επίσης φάκελο με τα απαιτούμενα στοιχεία και, μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου, η ΡΑΣ προχώρησε στη χορήγηση άδειας σιδηροδρομικής επιχείρησης στην εταιρεία ΣΤΑΣΥ την Αυτό ομοίως γνωστοποιήθηκε στο Υπουργείο, καθώς και στο αρμόδιο τμήμα της Γενικής ιεύθυνσης της ΕΕ (DG- MOVE) και στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων (European Railway Agency ή ERA). 13

17 2.1.3 Έλεγχος και Παρεμβάσεις στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ Λογιστικός διαχωρισμός μεταξύ υπηρεσιών σιδηροδρομικής μεταφοράς επιβατών και φορτίου (Π.. 41/05 άρ. 8.1) Το πρώτο εξάμηνο του 2012, έγινε αναλυτικός έλεγχος στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ από στελέχη της ΡΑΣ, για την πληρότητα του υφιστάμενου λογιστικού συστήματος διαχωρισμού δραστηριοτήτων. Στη φάση διεξαγωγής του ελέγχου αυτού η ΤΡΑΙΝΟΣΕ βρισκόταν σε διαδικασία ολοκλήρωσης του σχετικού συστήματος κατά τη διάρκεια του Με το δεδομένο αυτό, η ΡΑΣ μέσα στο 2013 προχωρεί ήδη σε διεξοδικό επανέλεγχο για την αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα του ολοκληρωμένου πλέον συστήματος λογιστικού διαχωρισμού δραστηριοτήτων της ΤΡΑΙΝΟΣΕ. ικαιώματα επιβατών Η ΡΑΣ στα πλαίσια λειτουργίας της ως φορέα υπεύθυνου για την επιβολή της εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών σιδηροδρομικών γραμμών, προχώρησε σε σχετικούς ελέγχους στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ. Επισημάνθηκε η έλλειψη ενός λειτουργικού στατιστικού συστήματος παρακολούθησης των παραπόνων των επιβατών και του σχετικού χειρισμού τους. Η ΤΡΑΙΝΟΣΕ δεν έχει ακόμα προχωρήσει στη δημιουργία και εφαρμογή τέτοιου συστήματος ενώ η ΡΑΣ έχει κάνει επανειλημμένες υπενθυμίσεις με σχετικά έγγραφα. Μέχρι την υλοποίηση αυτού του συστήματος η ΡΑΣ χειρίζεται μόνο τα σχετικά παράπονα που απευθύνονται και σε αυτή Έλεγχος και Παρεμβάσεις στον ΟΣΕ ήλωση ικτύου Ο ΟΣΕ ως ιαχειριστής Υποδομής έχει υποχρέωση να συντάσσει και δημοσιεύει ήλωση ικτύου στην ιστοσελίδα του σύμφωνα με το άρθρο 11 του Π.. 41/2005, με στόχο τη λεπτομερή περιγραφή των χαρακτηριστικών του δικτύου και των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις που επιθυμούν να παρέχουν υπηρεσίες σιδηροδρομικής μεταφοράς στο δίκτυό του. Κατόπιν σχετικής αλληλογραφίας μεταξύ των δύο πλευρών, τον Ιούλιο του 2012, ο ΟΣΕ ανάρτησε στον ιστότοπό του, τη ήλωση ικτύου για το έτος Ήδη όμως, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Π.. 41/05, ο ΟΣΕ θα έπρεπε να έχει προχωρήσει και στη δημοσίευση ηλώσεων ικτύου για τα έτη 2013 και Αυτό ήδη έχει επισημανθεί έγγραφα στον ΟΣΕ και αναμένεται συμμόρφωσή του. Η ήλωση ικτύου καθώς και η βάσει αυτής διαδικασία υποβολής ενδιαφέροντος από τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις για την παροχή χωρητικότητας στην υποδομή 14

18 Έκθεση Πεπραγμένων 2012 και οι αντίστοιχες συμφωνίες μεταξύ ιαχειριστή Υποδομής και σιδηροδρομικών επιχειρήσεων έχουν ιδιαίτερη σημασία στη διαφάνεια της σιδηροδρομικής αγοράς και την ίση αντιμετώπιση των παραγόντων της, χωρίς διακρίσεις. Οικονομετρικό μοντέλο υπολογισμού τελών χρήσης υποδομής Η ΡΑΣ έχει ξεκινήσει την διαδικασία ελέγχου των τελών χρήσης της σιδηροδρομικής υποδομής που χρεώνει ο ΟΣΕ, όσον αφορά στη συμμόρφωσή τους με το Π.. 41/2005 και τη σχετική Υπουργική Απόφαση, έλεγξε την ύπαρξη και εφαρμογή, ή όχι, οικονομετρικού μοντέλου και διαπίστωσε την έλλειψη του. Με έγγραφά της προς τον ΟΣΕ επισημανθήκαν σχετικές παρατηρήσεις και αναμένεται η συμμόρφωση του ιαχειριστή Υποδομής στις απαιτήσεις της ελληνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Σύστημα επιδόσεων Επισημάνθηκε η έλλειψη εγκεκριμένου συστήματος επιδόσεων του ΟΣΕ, που σύμφωνα με το αρ. 41 του Ν. 3891/10 «το σύστημα επιδόσεων θα έπρεπε να έχει θεσπιστεί μέχρι το αργότερο», καθώς και λειτουργικού μοντέλου παρακολούθησης αυτού. Το θέμα ακόμα δεν έχει ρυθμιστεί παρότι η ΡΑΣ επανήλθε με σχετικά έγγραφα και αναμένονται οι σχετικές ενέργειες Πολυετές Συμβόλαιο Κράτους ΟΣΕ Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τις ευρωπαϊκές οδηγίες και την ελληνική νομοθεσία πρέπει να συνταχθεί και να υπογραφεί μεταξύ του ημοσίου και του ιαχειριστή Υποδομής πολυετές συμβόλαιο το οποίο θα καθορίσει τις σχέσεις τους, σχετικά με τις υποχρεώσεις του ιαχειριστή της Υποδομής για την συντήρηση του δικτύου και την διαχείριση της κυκλοφορίας καθώς και τις υποχρεώσεις του Κράτους για την χρηματοδότηση του ιαχειριστή της Υποδομής. Στο συμβόλαιο συμπεριλαμβάνονται τα κίνητρα για τη μείωση του κόστους χρήσης της υποδομής και ο μηχανισμός μεταφοράς της μείωσης αυτού στον καταναλωτή. Σχέδιο του συμβολαίου, στην παρακολούθηση της εφαρμογής του οποίου προβλέπεται ουσιαστικός ρόλος της ΡΑΣ, έχει συνταχθεί από το ΥΠΑΝΑΝΥΜΕ Ι και το Υπουργείο Οικονομικών και ετέθη υπόψη της ΡΑΣ. Η ΡΑΣ το μελέτησε και διατύπωσε παρατηρήσεις και σημειώσεις. Εκκρεμεί η υπογραφή του συμβολαίου από τα συμβαλλόμενα μέρη (Υπουργείο Οικονομικών, ΥΠΑΝΑΝΥΜΕ Ι, και ΟΣΕ) μετά και την επικαιροποίηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου του ΟΣΕ και την έκδοση της ΚΥΑ που προβλέπεται στο Π.. 41/05 άρθρο Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με το άρθρο 41 του Ν. 3891/2010, η συμφωνία αυτή θα έπρεπε να είχε υπογραφεί μέχρι 31/03/