ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ & ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, PROLEPSIS
Η ΑΝΑΓΚΗ Η οικονομική κρίση που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει και η χώρα μας έχει ως αποτέλεσμα μεταξύ άλλων την αυξημένη ανεργία και μειώσεις μισθών που φαίνεται να οδηγούν σε επισιτιστική ανασφάλεια των οικογενειών και, συνεπώς, προβλήματα σίτισης των μαθητών σε κοινωνικά ευπαθείς περιοχές. Η έλλειψη επαρκούς και υγιεινής τροφής αποτελεί μία από τις σοβαρότερες ανισότητες σε επίπεδο υγείας. Eιδικά στην παιδική ηλικία, διευρύνει και διαιωνίζει τον κοινωνικό αποκλεισμό, με αρνητικές συνέπειες για τη διατήρηση και ανάπτυξη μίας εύρωστης κοινωνίας. Επιπλέον, οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες μπορούν να οδηγήσουν σε λανθασμένες διατροφικές επιλογές και συνήθειες, επιβαρύνοντας περαιτέρω την υγεία των παιδιών και εφήβων (WHO, 2013). Τόσο η παιδική παχυσαρκία όσο και ο υποσιτισμός παιδιών αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος (OECD, 2014). Η πρόληψη και η αντιμετώπιση του υποσιτισμού παιδιών και της παιδικής παχυσαρκίας αποτελούν στρατηγική προτεραιότητα: των Ηνωμένων Εθνών (UN, 2012) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO, 2013) της Γενικής Διεύθυνσης Υγείας και Καταναλωτών της Ε.Ε. (European Commission, 2013) Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Διεύθυνσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο αριθμός των παιδιών που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα αυξάνεται διαρκώς, λόγω της οικονομικής ύφεσης (FRA, 2012). Στην Ελλάδα, υπολογίζεται πως 686.000 παιδιά (35,4%) ανήκουν σε αυτή την κατηγορία (UNICEF 2014, στοιχεία 2012). Τα αυξημένα ποσοστά παιδικής φτώχειας σχετίζονται με υψηλά επίπεδα υποσιτισμού γεγονός επιφανειακά οξύμωρο σε σύγκριση με τα αυξημένα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας. Παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού 2011 589,000 (30,4%) 2012 686,000 (35,4%) Πηγή:UNICEF, 2012 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ PROLEPSIS, 2014 1
Η συχνότητα της παιδικής παχυσαρκίας αυξάνεται τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως και η Ελλάδα κατέχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη (πρώτη μεταξύ των 27 κρατών μελών της Ε.E.). Πιο συγκεκριμένα, σχεδόν τα μισά αγόρια και το 40% των κοριτσιών 10-12 ετών, στην Ελλάδα, είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα (IOTF, 2010). Αγόρια 10-12 ετών Κορίτσια 10-12 ετών 44,4% Παχύσαρκα ή Υπέρβαρα 37,7% Παχύσαρκα ή Υπέρβαρα Η διασφάλιση της επισιτιστικής και διατροφικής ασφάλειας συμβάλλει στην καταπολέμηση των ανισοτήτων και στην προάσπιση της υγείας του πληθυσμού με σημαντικά κοινωνικά και οικονομικά οφέλη: βελτίωση ποιότητας ζωής ενίσχυση της εκπαίδευσης και της παιδείας αποδοτικότητα διατήρηση και ενίσχυση της παραγωγικότητας του πληθυσμού για περισσότερα χρόνια. Η καταπολέμηση της πείνας και η διαφύλαξη της υγείας του πληθυσμού αποτελούν προϋποθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης μίας κοινωνίας, καθιστώντας επιτακτική την κινητοποίηση και την ανάληψη δράσης όχι μόνο σε επίπεδο ατομικό και δημόσιο, αλλά και σε επιχειρηματικό. ΑΜΕΣΑ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΑ ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ: Συμβολή στην προαγωγή υγείας, της εκπαίδευσης και της παιδείας του πληθυσμού ενισχύοντας την παραγωγικότητα του μελλοντικού ανθρώπινου δυναμικού της χώρας και τη βιώσιμη ανάπτυξή της Ενίσχυση της αναγνωρισιμότητας και της προβολής των εταιρειών Βελτίωση της επιχειρησιακής εικόνας και φήμης Ενδυνάμωση της πίστης και της εμπιστοσύνης στις εταιρείες Βελτίωση του ηθικού των εργαζομένων, γεγονός που αυξάνει την παραγωγικότητά τους Προσέλκυση νέων πελατών και εργαζομένων ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ PROLEPSIS, 2014 2
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Οι ιδιωτικοί φορείς μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στην αντιμετώπιση σοβαρών θεμάτων υγείας, όπως η παιδική παχυσαρκία και ο υποσιτισμός μέσω: (α) της ανάδειξης του προβλήματος, και (β) δράσεων που στοχεύουν στην αντιμετώπισή του. Επιπλέον, η υποστήριξη αυτών των δράσεων μέσω της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) έχει αντίκτυπο τόσο οικονομικό όσο και κοινωνικό και ηθικό, αποτελώντας αναπόσπαστο μέρος της ευρύτερης «βιώσιμης ανάπτυξης» με παράλληλα επιχειρησιακά οφέλη. Κοινωνικό Αντίκτυπο Προγράμματα με στόχο τόσο την επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια των μαθητών όσο και την προώθηση της υγιεινής διατροφής, στο πλαίσιο των οποίων πραγματοποιείται καθημερινή διανομή υγιεινών γευμάτων σε σχολεία κοινωνικά ευπαθών περιοχών, έχουν πολλαπλές θετικές επιπτώσεις. Ως παράδειγμα καλής πρακτικής, το Πρόγραμμα Σίτισης και Προώθησης Υγιεινής Διατροφής, ΔΙΑΤΡΟΦΗ, μέσω της δωρεάν προσφοράς υγιεινών γευμάτων σε 61.870 μαθητές δημοσίων σχολείων κοινωνικο-οικονομικά ευπαθών περιοχών της χώρας, επιβεβαιώνει τις πολλαπλές θετικές συνέπειες της δωρεάν, υγιεινής και καθημερινής σχολικής σίτισης για όλους τους μαθητές. ΚΑΤΑΓΕΓΡΑΜΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ : Οικονομικό Αντίκτυπο ΕΚΕ Επιχειρησιακά Οφέλη Ηθικό Αντίκτυπο μείωση της επισιτιστικής ανασφάλειας των μαθητών και των οικογενειών τους, σημαντική μείωση του αριθμού των ελλιποβαρών, υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών, αξιοσημείωτη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών των παιδιών και των οικογενειών τους οικονομική ενίσχυση των οικογενειών. Μείωση επισιτιστικής ανασφάλειας Μείωση αριθμού ελλιποβαρών υπέρβαρων & παχύσαρκων παιδιών Βελτίωση διατροφικών συνηθειών Οικονομική ενίσχυση οικογενειών Επιπλέον, διευθυντές, εκπαιδευτικοί και γονείς των μαθητών αναφέρουν: Μείωση της σχολικής διαρροής και βελτίωση των σχολικών επιδόσεων των μαθητών Ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης εντός της σχολικής κοινότητας Ενίσχυση του παιδαγωγικού έργου του σχολείου και της συνεργασίας μεταξύ γονέων και σχολείου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ PROLEPSIS, 2014 3
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΣΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Με στόχο τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, τη βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής του πληθυσμού με σημαντικά οφέλη στην παραγωγικότητα αλλά και την ανάπτυξη, προτείνονται οι ακόλουθες ενέργειες: Α. Συμμετοχή στην άμεση αντιμετώπιση της ανάγκης: Επιλογή και υποστήριξη ή σχεδιασμός προγραμμάτων με στόχο τόσο την επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια των μαθητών όσο και την προώθηση της υγιεινής διατροφής Τρόποι υποστήριξης: o Οικονομική υποστήριξη (πχ. δωρεά ή χορηγία σε πρόγραμμα ή οργανισμό για την προσφορά γευμάτων και δράσεις προαγωγής υγείας) o Προσφορά σε είδος (πχ. τρόφιμα, ψυγεία, διανομή γευμάτων) o Προσφορά εθελοντικής εργασίας των εργαζομένων (πχ. επισκέψεις σε σχολεία, συμμετοχή στη διανομή) o Σχεδιασμός και υλοποίηση δράσεων σε συνεργασία με τον φορέα (πχ. διοργάνωση συνεδρίων, εκδηλώσεων) Κατά την επιλογή της δράσης, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα παρακάτω θέματα: o Φορέας υλοποίησης και αξιοπιστία του (αν δεν πρόκειται για την ίδια την επιχείρηση) o Μεγάλη γεωγραφική κάλυψη προγράμματος o Ασφάλεια και υγιεινή τροφίμων o Επιλογή τροφίμων ώστε να είναι υγιεινά o Παράλληλες δράσεις προαγωγής υγείας o Αξιολόγηση διαδικασιών και αποτελεσμάτων ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ PROLEPSIS, 2014 4
Το Πρόγραμμα Σίτισης και Προώθησης Υγιεινής Διατροφής, ΔΙΑΤΡΟΦΗ, αποτελεί ένα παράδειγμα αποτελεσματικού προγράμματος, το οποίο μέσω της καθημερινής προσφοράς δωρεάν, υγιεινών γευμάτων σε χιλιάδες μαθητές δημοσίων σχολείων κοινωνικο-οικονομικά ευπαθών περιοχών της χώρας, συμβάλει αποδεδειγμένα στην καταπολέμηση της επισιτιστικής ανασφάλειας και της παιδικής παχυσαρκίας. Επιπλέον, πρόκειται για ένα Πρόγραμμα με σημαντικό αντίκτυπο, καθώς εκτιμάται πως μέσω της καθημερινής εφαρμογής του κατά το σχολικό έτος 2013-2014 σε 61.870 μαθητές, επηρέασε 266.067 μέλη οικογενειών πανελλαδικά (http://diatrofi.prolepsis.gr/). Ενδεικτικά ανταποδοτικά οφέλη υποστήριξης Προγράμματος : Αναφορά σε δελτία τύπου Αναφορά στην ιστοσελίδα του Προγράμματος και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης Ενημέρωση των σχολείων σχετικά με τον φορέα υποστήριξης Συμμετοχή του φορέα υποστήριξης στο δίκτυο υποστηρικτών του Προγράμματος Ενδυνάμωση και εμπέδωση του κοινωνικού προφίλ του χορηγού Εμψύχωση του ανθρώπινου δυναμικού Σημειώνεται ότι η προβολή των εταιρειών μέσω αυτών των προγραμμάτων πρέπει να είναι σύμφωνη με τις γενικότερες αρχές και τον κώδικα ηθικής και δεοντολογίας που διέπουν τη λειτουργία του σχολείου. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ PROLEPSIS, 2014 5
Β. Ανάδειξη ανάγκης και συνηγορία για την ανάληψη δράσης σε επίπεδο κοινωνίας: Αναγνώριση του προβλήματος της παιδικής παχυσαρκίας και της επισιτιστικής ανασφάλειας των παιδιών και των πολλαπλών επιπτώσεών του τόσο σε επίπεδο υγείας και ποιότητας ζωής αλλά και σε επίπεδο παραγωγικότητας του μελλοντικού πληθυσμού της χώρας. Ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των εργαζομένων για την προάσπιση των δικαιωμάτων κάθε παιδιού σε επαρκή, ποιοτική τροφή και υγεία μέσω πραγματοποίησης δράσεων (π.χ. ενημέρωση εργαζομένων σχετικά με την υγιεινή διατροφή των παιδιών και των εφήβων) Κινητοποίηση των εργαζομένων μέσω της ανάπτυξης του εθελοντισμού (π.χ. ενεργή συμμετοχή στη δράση του οργανισμού, εκπαίδευση εθελοντών εργαζομένων από φορείς υλοποίησης σχετικών προγραμμάτων κ.ά.) Ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και κινητοποίηση των πελατών, του κοινού και των δικτύων συνεργατών σχετικά με τα καίρια προβλήματα του υποσιτισμού και της παιδικής παχυσαρκίας καθώς και τη συμβολή της επιχείρησης στην αντιμετώπισή τους, μέσω αποστολής ενημερωτικών δελτίων, προβολής στα ΜΜΕ, κ.α. Συνηγορία και προώθηση της επιτακτικής ανάγκης πρόληψης και αντιμετώπισης του υποσιτισμού μαθητών και της παιδικής παχυσαρκίας σε επίπεδο κρατικό, και επιχειρηματικό, ώστε μακροπρόθεσμα να αποτελέσει μέρος της πολιτικής ατζέντας και τις ανάπτυξης δράσεων ΕΚΕ αντίστοιχα ( lobbying ) Συνέργεια με κρατικούς (πχ. Περιφέρειες, τοπική αυτοδιοίκηση), άλλους ιδιωτικούς φορείς, Ιδρύματα και ΜΚΟ, προκειμένου να αναδειχθεί η ανάγκη, να αναπτυχθούν αποτελεσματικότεροι τρόποι αντιμετώπισης και να διασφαλιστεί η βιωσιμότητά τους. Επικοινωνία: Δάφνη Γιαννίκου, Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής, Prolepsis Τηλ.: 210-6255700 Φαξ.: 210-6106810 e-mail: d.giannikou@prolepsis.gr ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ PROLEPSIS, 2014 6