ΥΟΛΖ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΧΝ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΠΡΟΝΟΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΟΘΔΡΑΠΔΗΑ

ΥΟΛΖ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΧΝ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΠΡΟΝΟΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΟΘΔΡΑΠΔΗΑ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Μαθησιακέρ Δςσκολίερ. Διαγνωστικά Ππουίλ και η Εξέλιξη των Χαπακτηπιστικών στην Ανάγνωση και τη Γπαυή Μέσω τηρ Ευαπμογήρ των Τεστ ΛΑΜΔΑ και Multimedia Glossa. «Μία Ολοκληπωμένη Ευαπμογή τηρ Λεξιλογικήρ Αναπαπάστασηρ». ΠΟΤΓΑΣΡΗΑ ΝΣΟΤΣΖ ΛΑΜΠΡΗΝΖ (ΑΜ 9167) ΔΠΟΠΣΔΤΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΓΡΟΟ ΚΧΝΣΑΝΣΗΝΟ ΗΧΑΝΝΗΝΑ, ΗΑΝΟΤΑΡΗΟ 2010

2

ΠΡΟΛΟΓΟ Οινθιεξψλνληαο ηνλ θχθιν ζπνπδψλ κνπ ζην ηκήκα ινγνζεξαπείαο, επέιεμα σο ζέκα γηα ηελ πηπρηαθή κνπ ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Χο γνληφο πνπ κεγάισζα δχν παηδηά παξαηεξψληαο θαη ζπκκεηέρνληαο ζηε ζρνιηθή ηνπο εθπαίδεπζε, είκαη επαηζζεηνπνηεκέλε θαη ην ζέκα δελ κε αθήλεη αδηάθνξε. Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο έβιεπα ζηνλ θνηλσληθφ πεξίγπξν, ρσξίο σζηφζν λα κπνξψ λα εμεγήζσ επηζηεκνληθά ην θαηλφκελν. Άθνπγα γνλείο λα ιέλε ην παηδί κνπ «δελ ηα παίξλεη ηα γξάκκαηα», ή «έηζη ήκνπλ θη εγψ», ή «αο κάζεη ηέρλε, δελ έρσ ππνκνλή λα ην δηαβάζσ». Λφγσ άγλνηαο δελ απεπζχλνληαλ ζε θάπνηνλ εηδηθφ γηα λα αληηκεησπίζνπλ ην πξφβιεκα θαη λα πάξνπλ βνήζεηα θαη νη ίδηνη. ηελ πηπρηαθή κνπ εξγαζία, ινηπφλ, πξνζπάζεζα λα πξνζεγγίζσ ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο αλάγλσζεο θαη γξαθήο βηβιηνγξαθηθά, αιιά θαη κε ηελ εθαξκνγή ησλ ηεζη ΑΛΦΑ θαη Multimedia Glossa. Υξεζηκνπνίεζα βηβιία απφ ηελ βηβιηνζήθε ηνπ ΣΔΗ, αιιά θαη απφ ηε Εσζηκαία δαλεηζηηθή βηβιηνζήθε. Καζνξηζηηθή ήηαλ ε βνήζεηα ηνπ θαζεγεηή κνπ θπξίνπ Γξφζνπ Κσλζηαληίλνπ, φρη κφλν γηα ηελ θαζνδήγεζε θαη ηηο γλψζεηο, αιιά θαη γηα ηελ εζηθή ζπκπαξάζηαζε πνπ κνπ έρεη πξνζθέξεη. Οθείισ λα επραξηζηήζσ απηφλ θαη ηελ νηθνγέλεηά κνπ πνπ κνπ ζπκπαξαζηάζεθε θαη αλέρηεθε ηηο ψξεο πνπ αθηέξσζα γηα ηηο ζπνπδέο κνπ θαη έιεηπα απφ ην ζπίηη. 3

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Οη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο είλαη έλαο φξνο πνπ αλαθέξεηαη ζε κία αλνκνηνγελή νκάδα δηαηαξαρψλ, νη νπνίεο εθδειψλνληαη κε δπζθνιίεο ζηελ αλάγλσζε, ηε γξαθή, ηα καζεκαηηθά, ηελ πξφζθηεζε θαη ρξήζε ηθαλνηήησλ αθξφαζεο θαη νκηιίαο. Σα αίηηα κπνξεί λα είλαη ζσκαηηθά, ςπρνινγηθά ή θνηλσληθά. Πνιιά γεληθά ραξαθηεξηζηηθά έρνπλ θαηαγξαθεί ζε απηά ηα παηδηά, ηα νπνία φκσο είλαη δηαθνξεηηθά γηα ην θαζέλα. εκαληηθφ ξφιν ζηε κάζεζή ηνπο παίδεη ε ηθαλφηεηα θσλνινγηθήο ελεκεξφηεηαο, ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ θαη ε ζσζηή θαηάξηηζε ησλ παηδαγσγψλ. Γηα ηε δηάγλσζε απαηηείηαη δηεπηζηεκνληθή πξνζέγγηζε θαη ρξήζε έγθπξσλ ηεζη, φπσο ΑΘΖΝΑ ηεζη, ΛΑΜΓΑ ηεζη, Multimedia Glossa. Ζ αλάγλσζε (θσδηθνπνίεζε) θαη ε γξαθή (απνθσδηθνπνίεζε), δεμηφηεηεο αιιεινεμαξηφκελεο κεηαμχ ηνπο, αξρίδνπλ απφ ηε γέλλεζε θαη αλαπηχζζνληαη ζηαδηαθά. Γηα ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο έρνπλ πξνηαζεί ελαιιαθηηθνί ηξφπνη δηδαζθαιίαο ηεο αλάγλσζεο. Ζ κέζνδνο Montessori, νη ηερληθέο Fernald, ε κέζνδνο ησλ Orton Gillincham, ε άκεζε δηδαζθαιία, ε αλάθηεζε ηεο αλάγλσζεο, ην πξφγξακκα αλαγλσζηηθή επηηπρία. ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Γεμηόηεηεο αλάγλσζεο θαη γξαθήο ΛΑΜΓΑ ηεζη Multimedia Glossa 4

Πίλαθαο Πεξηερνκέλσλ Δηζαγσγή.....8 Κεθάιαην Πξώην Οξηζκφο... 9 Αίηηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ... 14 Υαξαθηεξηζηηθά ησλ Παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο... 16 ηάδηα, Δπίπεδα θαη Παξάγνληεο Μάζεζεο... 17 Κεθάιαην Γεύηεξν Γηάγλσζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ... 21 Πνηφο Έρεη Αξκνδηφηεηα λα Κάλεη Γηάγλσζε θαη ηη Πεξηιακβάλεη απηή... 22 Σξφπνο πιινγήο Πιεξνθνξηψλ... 25 Ζ Γνθηκαζία (Σεζη): Σξφπνο Αμηνιφγεζεο... 26 Δξγαιεία Γηάγλσζεο Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ Απνδεθηά απν ην Διιεληθφ Κξάηνο... 30 Αζελά Σεζη... 30 εμαγχο θαη ΚΛΗΜΑ... 31 ΛΑΜΓΑ (2007)... 33 Multimedia Glossa (Γξφζνο - Εαθνπνχινπ)... 33 Ο ρεδηαζκφο ηνπ Πξνγξάκκαηνο «Multimedia Glossa»... 34 Κεθάιαην Σξίην Αλαδπφκελνο Αλαιθαβεηηζκφο... 38 Ζ Δθκάζεζε ηεο Αλάγλσζεο... 40 Δλαιιαθηηθέο Μέζνδνη Δθκάζεζεο ηεο Αλάγλσζεο Montessori... 42 5

Σερληθέο Fernald... 43 Ζ Μέζνδνο ησλ Orton-Gillingham... 45 Άκεζε Γηδαζθαιία... 46 Ζ «Αλάθηεζε Αλάγλσζεο»... 47 Πξφγξακκα «Αλαγλσζηηθή Δπηηπρία»... 49 Ο Ρφινο ησλ Γνληψλ ζηελ Πξνψζεζε ηεο Αλάγλσζεο... 50 Ο Ρφινο ηεο Φσλνινγηθήο Δλεκεξφηεηαο ζηελ Αλάγλσζε... 53 Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Αλάγλσζεο Παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο... 57 Πψο Αμηνινγνχκε ηελ Αλάγλσζε... 58 Κεθάιαην Σέηαξην Ζ Δθκάζεζε ηεο Γξαθήο... 62 Υαξαθηεξηζηηθά Παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ζηε Γξαθή θαη Οξζνγξαθία... 67 Πψο Αμηνινγνχκε ηεο Γξαθή... 68 Θεσξεηηθά Μνληέια γηα ηε Μάζεζε ηεο Πξψηεο Γξαθήο θαη Αλάγλσζεο... 68 Σν Αλαπηπμηαθφ Μνληέιν ηνπ Don Holdaway... 80 Ζ Αλάπηπμε ησλ Καηεπζπληήξησλ Αξρψλ γηα ηε Γξαθή ηεο Mary Clay... 81 Σν Θεσξεηηθφ Μνληέιν ηνπ Brian Cambourne γηα ηνλ Αιθαβεηηζκφ... 83 Σα Δίδε ηεο Γξαθήο... 85 ηξαηεγηθέο γηα ηε Γηδαθηηθή ηεο Πξψηεο Αλάγλσζεο θαη Γξαθήο... 86 ρεδηαζκφο Πξνγξάκκαηνο Δλίζρπζεο ησλ Παηδηψλ ζηα Πιαίζηα ηεο Πξψηεο Γξαθήο θαη Αλάγλσζεο... 87 Πξνηεηλφκελν Πξφγξακκα Πξνζέγγηζεο ηεο Μάζεζεο ησλ Παηδηψλ χκθσλα κε (Κνπηζνπβάλνπ, 2001)... 87 6

ρεδηάδνληαο ην Πεξηβάιινλ θαη ηηο Γξαζηεξηφηεηεο γηα ηελ Πξνψζεζε ηεο Πξψηεο Γξαθήο θαη Αλάγλσζεο... 90 Μεηαθσλνινγηθέο Γεμηφηεηεο... 92 πκπεξάζκαηα... 97 Βηβιηνγξαθία... 98 Παξάξηεκα...106 7

ΔΗΑΓΧΓΖ Καηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ην ελδηαθέξνλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ εζηηάδεηαη ζηηο δπζθνιίεο κάζεζεο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα παηδηά θαη ζην θαηλφκελν ηεο ζρνιηθήο απνηπρίαο. Καη ζηνλ ειιεληθφ ρψξν είλαη εκθαλέο ην θαηλφκελν ζε φιν ην εχξνο θαη ηηο βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο (Παληειηάδνπ, 2008). Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ φισλ απηψλ ησλ πεξηπηψζεσλ είλαη ε θπζηνινγηθή δηαλνεηηθή θαηάζηαζή ηνπο. Γνλείο θαη εθπαηδεπηηθνί, επηκέλνπλ φηη θαηά ηα άιια ην παηδί είλαη θπζηνινγηθφ θαη απηφ αθξηβψο ηαηξηάδεη ζηνλ νξηζκφ ηεο καζεζηαθήο δπζθνιίαο (Νηηζφπνπινο, 1989). Μεγάινο αξηζκφο Διιήλσλ καζεηψλ αληηκεησπίδεη θαζεκεξηλά αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο πνπ ζπρλά νδεγνχλ ζε ζρνιηθή απνηπρία θαη ζπλαηζζεκαηηθά πξνβιήκαηα. Οη δπζθνιίεο δελ είλαη ίδηεο γηα φια ηα παηδηά, αιιά θαιχπηνπλ έλα θάζκα: πξνβιήκαηα ζηελ απνθσδηθνπνίεζε, ζηελ νξζνγξαθία, ζηε γξακκαηηθή ή ζηελ θαηαλφεζε (Παληειηάδνπ, 2008). Πξέπεη λα επηζεκάλνπκε φηη ζηε ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα ηζρχνπλ ηα εμήο: ε πςειή λνεκνζχλε, ηα ηαιέληα, ε καζεζηαθή ηθαλφηεηα νξίδνληαη πνιιέο θνξέο κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν θαη εξκελεχνληαη δηαθνξεηηθά. Πνιιέο θνξέο ζε εηδηθά ζρνιεία θαηαιήγνπλ παηδηά πνπ ε ζρνιηθή ηνπο απνηπρία νθείιεηαη ζε κηα καζεζηαθή δηαηαξαρή εμαηηίαο θνηλσληθήο πεξηζσξηνπνίεζεο θαη νηθνγελεηαθψλ πξνβιεκάησλ. Άιινη καζεηέο πνπ αληηκεησπίδνπλ θάπνηεο δπζθνιίεο ζηε κάζεζε, παξαπέκπνληαη ζε εηδηθφ ζρνιείν. Αθφκα νη καζεζηαθέο δπζθνιίεο κπνξεί λα ζπκπεξηιάβνπλ παηδηά κε ζσκαηηθέο θαη εγθεθαιηθέο δπζιεηηνπξγίεο, πνπ ζε απηή ηελ πεξίπησζε νη καζεζηαθέο δπζθνιίεο παξνπζηάδνληαη δεπηεξνγελψο (Γξάθνο, 2002). Σα παηδηά κε Μαζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη έλαο κηθηφο πιεζπζκφο παηδηψλ κε θαθή ζρνιηθή επίδνζε δηαθφξσλ αηηηψλ. Όπσο φια ηα θπζηνινγηθά παηδηά δελ έρνπλ ην ίδην χςνο, δελ έρνπλ θαη ηελ ίδηα ζρνιηθή επίδνζε (Μηρεινγηάλλεο, Σδελάθε, 2000). Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο πνπ δελ κπνξεί λα δνζεί έλαο νξηζκφο πνπ λα πεξηιακβάλεη φια ηα παηδηά. Ο πξνβιεκαηηζκφο ησλ δαζθάισλ γηα ηα κεγάια πνζνζηά απνηπρίαο θαη ε ρξήζε «δαλεηθνχ» ιεμηινγίνπ γηα λα πεξηγξάςνπλ θαη λα νξίζνπλ ην θαηλφκελν, πξνθαιεί ηειηθά κεγαιχηεξε ζχγρπζε. Καη ελψ ν φξνο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο αλαθέξεηαη ζε ζπγθεθξηκέλε 8

θαηεγνξία εηδηθψλ αλαγθψλ, ζηελ πξάμε ρξεζηκνπνηείηαη ειαζηηθά θαη ζθαηξηθά, κε απνηέιεζκα λα αιινηψλεηαη ην πεξηερφκελφ ηνπ. Ζ εηθφλα πνπ έρεη επηθξαηήζεη γηα ην παηδί κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, είλαη ε εηθφλα ελφο έμππλνπ παηδηνχ πνπ δελ ηα θαηαθέξλεη ζε ζπγθεθξηκέλα γλσζηηθά αληηθείκελα ζην ζρνιείν. Απηφ βνιεχεη θαη εθπαηδεπηηθνχο θαη γνλείο. Οη γνλείο νηθεηνπνηνχληαη ηνλ φξν, έζησ θη αλ ην παηδί ηνπο πάζρεη απφ λνεηηθή πζηέξεζε, γηαηί παξακεξίδνληαη ηα παζνινγηθά αίηηα θαη παξάιιεια αθνχγεηαη επθνιφηεξα ζηνλ θνηλσληθφ πεξίγπξν. πλάκα επηδέρεηαη εθπαηδεπηηθήο βνήζεηαο. Οη εθπαηδεπηηθνί απφ ηελ πιεπξά ηνπο ηνλ ρξεζηκνπνηνχλ γηα επθνιφηεξε επηθνηλσλία κε ηνπο γνλείο, εηδηθά ζην ρψξν ηεο εηδηθήο αγσγήο, θαζψο ν φξνο Μ. Γ. είλαη επηζηεκνληθφο, ελδνγελήο, αίξνληαο ηηο επζχλεο απφ ηνπο ίδηνπο θαη ηνπο γνλείο. Παξά ηελ ελδνγελή θχζε ησλ Μ. Γ. ν φξνο παξαπέκπεη ζε εθπαηδεπηηθή βνήζεηα. Οη εθπαηδεπηηθνί ηνλ ρξεζηκνπνηνχλ ζπρλά θαη γηα παηδηά πνπ νη δπζθνιίεο ηνπο νθείινληαη ζε άιινπο ιφγνπο, φπσο παηδηά αζίγγαλσλ, παηδηά κε θνηλσληθά ή νηθνγελεηαθά πξνβιήκαηα, παηδηά κε λνεηηθή πζηέξεζε, δίγισζζα, παηδηά παιηλλνζηνχλησλ, παηδηά κε πξνβιήκαηα θνηλσληθήο πξνζαξκνγήο (Παληειηάδνπ, 2008). ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ ΟΡΗΜΟ Γηα ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ή Γπζθνιίεο ζηε Μάζεζε έρνπλ δηαηππσζεί θαηά θαηξνχο πνιινί νξηζκνί, ρσξίο σζηφζν λα επηθξαηήζεη θάπνηνο ζπγθεθξηκέλνο. Οη νξηζκνί πξνζαξκφζηεθαλ ζηηο ζεσξίεο θαη ην πιαίζην απηψλ πνπ ηηο δηαηχπσζαλ θη έηζη έρνπκε πιεζψξα νξηζκψλ. Αλαθεξφκελνη ζηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ νξηζκψλ νη Surran & Rizzo (1979) ππνζηεξίδνπλ φηη απηφ νθείιεηαη ζηηο δηαθνξεηηθέο αληηιήςεηο ησλ εξεπλεηψλ, αιιά θαη ηεο ζθνπηάο πνπ αληηκεησπίδνπλ ην ζέκα, δειαδή παηδαγσγηθή, ηαηξηθή, ςπρνινγηθή. Σα ηειεπηαία ρξφληα αθνινπζείηαη ε ηαθηηθή ζπγθεξαζκνχ ησλ παιαηφηεξσλ νξηζκψλ, επεηδή πιένλ είλαη 9

απνδεθηή ε πνιππινθφηεηα ησλ αηηίσλ αιιά θαη νη κνξθέο εκθάληζεο ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ. ηηο αξρέο ηνπ 20 αηψλα ν Hinshelwoods S. φξηζε ζαλ δπζθνιίεο ηεο κάζεζεο ηηο δπζθνιίεο αλάγλσζεο παηδηψλ κε θπζηνινγηθή φξαζε γηα λα δηαρσξηζηεί απφ ηνλ Morgan P. ν νπνίνο ηελ ίδηα πεξίπνπ επνρή φξηζε ηηο δπζθνιίεο αλάγλσζεο θαη γξαθήο σο ιεθηηθή ηχθισζε. Σν 1968 ν Myklebust, αλαθεξφκελνο ζηα παηδηά κε δπζθνιίεο ζηε κάζεζε, θάλεη δηαρσξηζκφ απφ ηηο δηάθνξεο εγθεθαινπάζεηεο θαη εθφζνλ ηα παηδηά έρνπλ θαιή θηλεηηθή θαηάζηαζε, θπζηνινγηθή αθνή θαη φξαζε, θπζηνινγηθή ζπλαηζζεκαηηθή πξνζαξκνγή, θάλεη ιφγν γηα ςπρνλεπξνινγηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο κε ελδερφκελν ηε ζπλχπαξμε θαη άιισλ αλαπεξηψλ. Ο Bannatyne αξγφηεξα νξίδεη ηηο Μ. Γ. ζαλ αλεπάξθεηεο ησλ δηαδηθαζηψλ αληίιεςεο, νινθιήξσζεο θαη έθθξαζεο νη νπνίεο παξεκπνδίδνπλ ηε κάζεζε θαη νθείινληαη ζε δηαηαξαρέο ηνπ Κ. Ν. (αθθάο, 2002). Καη ζηνλ Διιεληθφ ρψξν νη αλαθνξέο γηα καζεζηαθέο δπζθνιίεο πιεζαίλνπλ ηα ηειεπηαία ρξφληα. Πξφθεηηαη γηα εθείλνπο ηνπο καζεηέο πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζε νξηζκέλα ηκήκαηα ηνπ ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο. Άιια παηδηά θάλνπλ παξάμελα νξζνγξαθηθά ιάζε, άιια δελ κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ γξήγνξα θαη ζσζηά ή λα θαηαλνήζνπλ έλα απιφ θείκελν. Άιινη καζεηέο δελ κπνξνχλ λα ηα θαηαθέξνπλ ζηα καζεκαηηθά θαη κπεξδεχνληαη ζε απιέο πξάμεηο ή δελ κπνξνχλ λα θαηαλνήζνπλ ηνπο δεθαδηθνχο αξηζκνχο, κπεξδεχνπλ ηε ζεηξά ησλ αξηζκψλ θαη ησλ εκεξψλ ηεο εβδνκάδαο. Άιινη καζεηέο κπεξδεχνπλ ην δεμηά κε ην αξηζηεξά, ην καθξηά κε ην θνληά. Έλαο απφ ηνπο επηζηεκνληθνχο νξηζκνχο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, δέρεηαη ηα εμήο: «Παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ κηα δηαηαξαρή ζε κηα ή πεξηζζόηεξεο από ηηο βαζηθέο ςπρνινγηθέο δηεξγαζίεο πνπ εκπιέθνληαη ζηελ θαηαλόεζε ή ηε ρξήζε ηνπ πξνθνξηθνύ ιόγνπ. Οη δπζθνιίεο απηέο κπνξεί λα εθδειώλνληαη ζε δηαηαξαρέο ηεο αθξόαζεο, ηεο ζθέςεο, ηεο νκηιίαο, ηεο αλάγλσζεο, ηεο νξζνγξαθίαο ή ηεο αξηζκεηηθήο. Ο όξνο πεξηιακβάλεη θαηαζηάζεηο πνπ αλαθέξνληαη σο εκπόδηα ζηελ αληίιεςε, θάθσζε ηνπ εγθεθάινπ, δπζιεμία θαη εμειηθηηθή αθαζία. Ο όξνο δελ πεξηιακβάλεη παηδηά πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα κάζεζεο, ηα νπνία είλαη απνηέιεζκα ειαηησκάησλ ζηελ όξαζε, ηελ αθνή ή ηελ θίλεζε, απνηέιεζκα πλεπκαηηθήο θαζπζηέξεζεο, ζπλαηζζεκαηηθήο δηαηαξαρήο ή πεξηβαιινληηθήο, πνιηηηζηηθήο ή νηθνλνκηθήο 10

απνζηέξεζεο» (Νφκνο 94-142 ησλ ΖΠΑ, Γεσξγνχζε 1986, 26 π.ξ.η. Νηηζφπνπινο, 1989, ζει. 16). χκθσλα κε ηνλ ηειεπηαίν θαη επξέσο απνδεθηφ απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα νξηζκφ: «Οη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο είλαη έλαο γεληθόο όξνο πνπ αλαθέξεηαη ζε κηα αλνκνηνγελή νκάδα δηαηαξαρώλ νη νπνίεο εθδειώλνληαη κε ζεκαληηθέο δπζθνιίεο ζηελ πξόζθηεζε θαη ρξήζε ηθαλνηήησλ αθξόαζεο, νκηιίαο, αλάγλσζεο, γξαθήο, ζπιινγηζκνύ ή καζεκαηηθώλ ηθαλνηήησλ. Οη δηαηαξαρέο απηέο είλαη εγγελείο ζην άηνκν θαη απνδίδνληαη ζε δπζιεηηνπξγία ηνπ θεληξηθνύ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο. Μάιηζηα είλαη δπλαηόλ λα ππάξρνπλ ζε όιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο. Με ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο κπνξεί λα ζπλππάξρνπλ πξνβιήκαηα ζε ζπκπεξηθνξέο απηνειέγρνπ, θνηλσληθήο αληίιεςεο θαη θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο. Απηά ηα πξνβιήκαηα σζηόζν δελ ζπληζηνύλ από κόλα ηνπο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Αλ θαη νη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο κπνξεί λα εκθαλίδνληαη κε άιιεο θαηαζηάζεηο κεηνλεμίαο (π.ρ. αηζζεηεξηαθή βιάβε, λνεηηθή θαζπζηέξεζε, ζνβαξή ζπλαηζζεκαηηθή δηαηαξαρή) ή λα δέρνληαη ηελ επίδξαζε εμσηεξηθώλ παξαγόλησλ, όπσο είλαη νη πνιηηηζκηθέο δηαθνξέο θαη ε αλεπαξθήο ή αθαηάιιειε δηδαζθαιία, απηέο δελ είλαη ην άκεζν απνηέιεζκα ησλ παξαπάλσ θαηαζηάζεσλ ή εμσηεξηθώλ επηδξάζεσλ» (Hammill, 1990). Δμεηάδνληαο θαη αλαιχνληαο ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ, απνθαιχπηεηαη ην ζεκεξηλφ επίπεδν ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ. Δπίζεο πξνζδηνξίδνληαη εθείλα ηα ζεκεία, ζηα νπνία ε εκπεηξηθή έξεπλα δεκηνπξγεί εξσηεκαηηθά θαη ακθηζβεηεί ηνλ νξηζκφ. Ζ αλάιπζε απηψλ ησλ ζεκείσλ βαζίδεηαη ζε εκπεηξηθά δεδνκέλα απφ ην ρψξν ησλ αλαγλσζηηθψλ θπξίσο δπζθνιηψλ, εθφζνλ θαη ε πιεηνςεθία ησλ παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο ζηελ αλάγλσζε (Bateman, 1979, Norman & Zigmond, 1980, Gaskins 1982, Gibbs & Cooper, 1989). Οη Μαζεζηαθέο δπζθνιίεο απνηεινύλ κηα αλνκνηνγελή νκάδα δηαηαξαρώλ. Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν εθδειψλνληαη αιιά θαη ε πηζαλή αηηηνινγία ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ εκθαλίδνληαη ηδηαίηεξα δηαθνξνπνηεκέλα, κε απνηέιεζκα λα κελ κπνξνχλ λα εληνπηζηνχλ θάπνηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά γηα φια ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Χο ραξαθηεξηζηηθά απηψλ ησλ παηδηψλ έρνπλ θαηαγξαθεί δπζθνιίεο αληίιεςεο, θηλεηηθέο δηαηαξαρέο, δηαηαξαρέο πξνζνρήο θαη κλήκεο, θνηλσληθν-ζπλαηζζεκαηηθά πξνβιήκαηα, πξνβιήκαηα θηλήηξσλ θαη δηαηαξαρέο κεηαγλσζηηθήο θχζεο (Mercer, 1987, Kirk & Gallagher, 1989). Όκσο Σα παξαπάλσ 11

ραξαθηεξηζηηθά παξαηεξνχληαη θαη ζε άιιεο θαηεγνξίεο εηδηθψλ αλαγθψλ θη έηζη δελ απνηεινχλ ζηνηρείν δηαθνξηθήο δηάγλσζεο (Παληειηάδνπ, 2008). Γηα ηελ αηηηνινγία ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ έρνπλ γίλεη πνιιέο έξεπλεο θαη έρνπλ δηαηππσζεί πνιιέο ππνζέζεηο. ηηο δεθαεηίεο 1960 θαη 1970 θπξηαξρνχζε ε αληίιεςε φηη νθεηιφηαλ ζηε ιαλζαζκέλε νπηηθή επεμεξγαζία ησλ πιεξνθνξηψλ. Αθεηεξία ζηάζεθε ε ππφζεζε Orton ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε εξκελεία αληηζηξνθήο 3 θαη ε νθεηιφηαλ ζε νπηηθέο ή νπηηθνρσξηθέο δηαηαξαρέο αληίιεςεο. Ζ εξκελεία απηή άξρηζε λα ακθηζβεηείηαη ηε δεθαεηία ηνπ 1970 (Vellutino, Pruzek, Steger & Meshoulan, 1973). Απφ έξεπλεο απνθαιχπηεηαη φηη 40% ησλ δπζιεθηηθψλ παηδηψλ παξνπζηάδεη θαη νπηηθν-ρσξηθά θαη αθνπζηηθν-θσλεηηθέο δπζθνιίεο (αλάιπζε-ζχλζεζε-αληηζηξνθή) (Benton, 1984). Έηζη είλαη πην αζθαιέο λα ππνζέζνπκε φηη νη δηαηαξαρέο αληίιεςεο πνπ παξαηεξνχληαη ζε παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, είλαη κηα μερσξηζηή δηαηαξαρή πνπ ζπλππάξρεη κε ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, αιιά δελ είλαη ην αίηην. Όκσο ζρεηηθέο κειέηεο δείρλνπλ φηη άιινη παξάγνληεο επζχλνληαη γηα ηελ χπαξμε Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ. Γεμηφηεηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ, θίλεηξα θαη γισζζηθέο δεμηφηεηεο θαη φρη νη δηαηαξαρέο αληίιεςεο (Vellutino, 1979 Tallal, 1984, Kavale & Forness, 1985). Οη επηζηήκνλεο ζήκεξα ζπγθιίλνπλ φηη νη αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο νθείινληαη ζηελ αλεπάξθεηα θσλνινγηθήο επεμεξγαζίαο (Wagner & Torgesen, 1987, Vellutino, 1991, Wagner, Torgesen & Rashotte, 1994). Φσλνινγηθή επεμεξγαζία είλαη ε ηθαλφηεηα ηνπ παηδηνχ λα θαηαλνεί φηη νη ιέμεηο απνηεινχληαη απφ θσλήκαηα, ηα νπνία φηαλ ηα ζπλζέηεη θηηάρλνπλ ιέμεηο. Απηφ ίζσο είλαη θαη ην κνλαδηθφ ζηνηρείν δηαθνξηθήο δηάγλσζεο ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ (Siegel, 1989, Stanovich, 1991, Siegel, 1992). Οη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο εθδειώλνληαη πάληα κε ζεκαληηθά πξνβιήκαηα ζηε κάζεζε. ηελ πιεηνςεθία ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο εληνπίδνληαη αθνχ πξψηα έρνπλ απνηχρεη ζην ζρνιείν. ρεηηθά κε ην πφζν κεγάιε πξέπεη λα είλαη ε ζρνιηθή απνηπρία γηα λα ζεσξεζεί φηη έλα παηδί παξνπζηάδεη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, εμαξηάηαη απφ ηε ρψξα, ηε γλσζηηθή πεξηνρή πνπ εληνπίδνληαη νη δπζθνιίεο, ηε δηαγλσζηηθή νκάδα θαη φια απηά δελ πεξηιακβάλνληαη ζε θαλέλαλ νξηζκφ. πλήζσο γηα λα θαηαηαρζεί έλα παηδί ζ απηή ηελ θαηεγνξία, πξέπεη ε ζρνιηθή ηνπ επίδνζε λα είλαη ρακειφηεξε θαηά δχν ρξφληα ηνπιάρηζηνλ, ζε ζρέζε κε ην αλακελφκελν. 12

Απηφ ην θξηηήξην φκσο παξνπζηάδεη δχν αξλεηηθέο ζπληζηακέλεο. Σα παηδηά αλαγλσξίδνληαη φηαλ έρνπλ ζπζζσξεχζεη δχν ρξφληα απνηπρίαο, κε ζπλέπεηεο ζηελ απηνπεπνίζεζε θαη ζηε δηάζεζή ηνπο γηα κάζεζε. Μεηά απφ δχν ρξφληα απνηπρίαο, αθφκε θη αλ ηα παηδηά παξνπζίαδαλ ζηελ αξρή έλα πξφβιεκα π.ρ. ζηελ αλάγλσζε, δηνγθψλνληαη θαη αζξνίδνληαη νη δπζθνιίεο. Αλ δειαδή έλα παηδί ζηελ πξψηε δεκνηηθνχ παξνπζηάδεη πξφβιεκα ζηελ αλάγλσζε, ζηελ ηεηάξηε δεκνηηθνχ ζα εκθαλίδεη ρακειή επίδνζε ζε πνιιέο γλσζηηθέο πεξηνρέο ή ζα εκθαλίδεη άιια πξνβιήκαηα, φπσο έιιεηςε θηλήηξσλ γηα κάζεζε, πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο (Παληειηάδνπ, 2008). Δμαηηίαο φζσλ πξναλαθέξζεθαλ έρεη πξνθιεζεί δπζαξέζθεηα ζηνλ εξεπλεηηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ ρψξν, κε απνηέιεζκα λα εληαζνχλ νη πξνζπάζεηεο γηα ηελ εχξεζε ελφο ελαιιαθηηθνχ νξηζκνχ αιιά θαη ηελ έγθαηξε δηάγλσζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ. Οη έξεπλεο ζπγθιίλνπλ ζηηο δεμηφηεηεο θσλνινγηθήο επεμεξγαζίαο σο κέζνπ έγθαηξεο πξφγλσζεο (Hurford, Darrow, Edwards, Howerton, Mote, Schauf & Coffey, 1993. Hurford, Schauf, Bunce, Blaich & Moore, 1994). Καηά ηηο ηειεπηαίεο δχν δεθαεηίεο πιήζνο εξεπλψλ έρνπλ ππνγξακκίζεη φηη κπνξνχκε λα πξνβιέςνπκε κε αθξίβεηα ηελ αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ ζην δεκνηηθφ, κε βάζε ην επίπεδν ηεο θσλνινγηθήο ηνπο ελεκεξφηεηαο ζην λεπηαγσγείν (Mann & Liberman, 1984, Perfetti, 1985, Wagner, Torgesen & Rashotte, 1994). Άιιν έλα ζεκείν πνπ ηνλίδεηαη ζηνλ νξηζκφ, είλαη ε δηαρξνληθφηεηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ. Παιηφηεξα ην ελδηαθέξνλ ζηξεθφηαλ ζηελ πξσηνβάζκηα θαη ιηγφηεξν ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, θαζψο ζεσξνχληαλ φηη νη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο μεπεξληνχληαη ζηελ ελήιηθε δσή. Απηφ φκσο δελ πθίζηαηαη, φπσο ηνλίδεηαη θαη ζηνλ ηειεπηαίν νξηζκφ. Οη Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ππάξρνπλ ζε φιε ηε δηάξθεηα δσήο ηνπ αηφκνπ (Παληειηάδνπ, 2008). Οη καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη κηα ελδνγελήο δηαηαξαρή θαη όρη ζπλέπεηα εμσηεξηθώλ παξαγόλησλ. Ζ άπνςε απηή έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηηο πξψηεο κειέηεο ηνπ Strauss κε άηνκα κε λνεηηθή θαζπζηέξεζε θαη αξγφηεξα ζηηο κειέηεο ηνπ Cruickshank κε άηνκα κέζεο λνεκνζχλεο, ηα νπνία είραλ ππνζηεί εγθεθαιηθφ ηξαχκα. Δμαθνινχζεζε λα ηζρχεη έσο θαη ηε δεθαεηία ηνπ 1960, κέζα απφ ηελ πηνζέηεζε ηνπ φξνπ ειάρηζηε εγθεθαιηθή δπζιεηηνπξγία, ν νπνίνο ηζρχεη κέρξη ζήκεξα. Απηφο ν φξνο ζηεξίδεηαη ζηελ ππφζεζε, φηη γηα ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο επζχλεηαη κηα λεπξνινγηθή δπζιεηηνπξγία. Γπζιεηηνπξγία ηελ νπνία δελ κπνξνχλ λα 13

θαηαγξάςνπλ ηα απεηθνληζηηθά κέζα έσο θαη ζήκεξα. ηελ ελδνγελή θχζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ εκπίπηνπλ θαη εμσηεξηθνί παξάγνληεο, νη νπνίνη δελ απνηεινχλ αίηην. Βάζε νξηζκνχ, νηθνγελεηαθά, νηθνλνκηθά, θνηλσληθά, πνιηηηζκηθά πξνβιήκαηα, δελ απνηεινχλ αηηία ηεο δηαηαξαρήο. Βέβαηα νη παξάγνληεο απηνί κπνξεί λα ζπλππάξρνπλ θαη λα επηδξνχλ. Ηδηαίηεξα σο πξνο ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο, έρεη ηνληζηεί φηη αλ ε δηδαζθαιία δελ είλαη πξνζαξκνζκέλε ζην γλσζηηθφ επίπεδν ησλ παηδηψλ, επηδξά αξλεηηθά σο πξνο ηηο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Δπηπξφζζεηα, ζηνλ νξηζκφ γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα δηαρσξηζκνχ ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ απφ άιιεο δηαηαξαρέο, φπσο ππεξθηλεηηθφηεηα θαη ζχλδξνκν ειιεηκκαηηθήο πξνζνρήο. Αλ θαη αλαγλσξίδεηαη ε πηζαλφηεηα λα παξνπζηάδνληαη πξνβιήκαηα απηνειέγρνπ ή θνηλσληθήο αληίιεςεο ζε παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Σνλίδεηαη φκσο φηη ηέηνηνπ είδνπο πξνβιήκαηα απφ κφλα ηνπο δελ απνηεινχλ Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. ηελ εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα απηέο νη δηαθξίζεηο δελ είλαη εχθνιεο (Παληειηάδνπ, 2008). Σέινο φζνλ αθνξά ην ζηνηρείν χπαξμεο κέζεο λνεκνζχλεο, απηφ έρεη απνηειέζεη ηζηνξηθά δηαθνξνπνηεηηθφ ζηνηρείν γηα ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Σν ζηνηρείν απηφ ζήκεξα έρεη ακθηζβεηεζεί, ππνγξακκίδνληαο φηη πνιιά απφ ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο έρνπλ κέζε λνεκνζχλε ή παξνπζηάδνπλ ειαθξά λνεηηθή πζηέξεζε (Torgesen & Dice, 1980). Σα εξεπλεηηθά δεδνκέλα θαηαδεηθλχνπλ κηα ακθίδξνκε ζρέζε κεηαμχ ρακειψλ θηλήηξσλ θαη Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ θαη επηζεκαίλνπλ ηε ζεκαζία πνπ έρεη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ παηδαγσγνχ θαη ησλ ζηξαηεγηθψλ αλαηξνθνδφηεζεο πνπ ρξεζηκνπνηεί. ΑΗΣΗΑ ΣΧΝ ΜΑΘΖΗΑΚΧΝ ΓΤΚΟΛΗΧΝ Όηαλ ηα παηδηά γελληνχληαη, έρνπλ έλαλ ηεξάζηην αξηζκφ εγθεθαιηθψλ θπηηάξσλ θαη πνιιέο πξνθαζνξηζκέλεο ζπλδέζεηο. ε απηφ ην γελεηηθά πξνθαζνξηζκέλν γελεηηθφ πξνγξακκαηηζκφ, επηδξνχλ θαηά ηελ εγθπκνζχλε θαη άιινη άγλσζηνη παξάγνληεο. Οη παξάγνληεο απηνί, δηαθνξεηηθνί γηα θάζε παηδί, ζα επηδξάζνπλ θαη κεηά ηε γέλλα. Όζν ην παηδί αλαπηχζζεηαη, ην πεξηβάιινλ επηδξά νπζηαζηηθά θαη φηαλ ην παηδί ην αλαιάβνπλ νη εθπαηδεπηηθνί, θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά ζα έρνπλ ήδε δηακνξθσζεί. 14

Άιια απφ ηα παηδηά κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο πνπ ζα θηάζνπλ ζην λεπηαγσγείν θαη ην δεκνηηθφ, εληνπίδνληαη εχθνια θαη άιια ρξεηάδεηαη πνιχο ρξφλνο γηα λα γίλεη αληηιεπηφ ην πξφβιεκά ηνπο. Σα αίηηα ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ ηαμηλνκνχληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: 1. Σα ζσκαηηθά (νξγαληθφ ππφζηξσκα). 2. Σα ςπρνινγηθά θαη ςπρηαηξηθά. 3. Σα θνηλσληθά ή πεξηβαιινληηθά. Απφ ηηο κέρξη ηψξα έξεπλεο, ζην 15% ησλ παηδηψλ κε ρακειή επίδνζε, πεξίπνπ ην ½ απφ ην ζπλνιηθφ πνζνζηφ ησλ καζεζηαθψλ πξνβιεκάησλ θαίλεηαη λα νθείιεηαη ζε λεπξνινγηθή ή γελεηηθή αλεπάξθεηα θαη ην άιιν ½ ζε πξνβιήκαηα θηλήηξσλ. ηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο λφζνη θαη δηαηαξαρέο φπσο δηαηαξαρέο ηνπ ΚΝ, γελεηηθά αίηηα, θαθή δηαηξνθή, θαθψζεηο, ηνμηθά αίηηα, δηαηαξαρέο νξκνλψλ, βαξηέο αλαηκίεο, δηαηαξαρέο φξαζεο, αθνήο, επεξεάδνπλ ηνλ αλαπηπζζφκελν εγθέθαιν. Παηδηά νηθνγελεηψλ κε έληνλεο δηαηαξαρέο, κπνξεί λα παξνπζηάζνπλ ςπρνινγηθέο δηαηαξαρέο θαη δηαηαξαρέο πξνζσπηθφηεηαο. Αηηία Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ κπνξεί λα είλαη νη δηαηαξαρέο ζπκπεξηθνξάο, δηάθνξα ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα, φπσο ε ππεξθηλεηηθφηεηα. Παηδηαηξηθέο λφζνη, επηιεςία, μελφγισζζα παηδηά, ζπρλέο κεηαθηλήζεηο ηεο νηθνγέλεηαο θαη αιιαγή ζρνιείσλ, κπνξεί λα απνηειέζνπλ αηηία Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ. πλνιηθά νη αηηίεο πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, κπνξεί λα ζπλδένληαη κε: - Γηαηαξαρέο πξφζιεςεο. - Ννεκνζχλε. - σκαηηθέο αλαπεξίεο. - Γηαηαξαρέο πξνζνρήο θαη ζπγθέληξσζεο. - Φπρψζεηο. - Γηαηαξαρέο κλήκεο. - Φπρνινγηθά αίηηα. - Άγλσζηεο αηηίεο (Μηρεινγηάλλεο & Σδελάθε, 2000). 15

ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΧΝ ΠΑΗΓΗΧΝ ΜΔ ΜΑΘΖΗΑΚΔ ΓΤΚΟΛΗΔ ηελ πξνζπάζεηα λα βξεζνχλ ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά ησλ παηδηψλ κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο ε Σζακπαξιή-Κηηζαξά, (1997, ζει. 383), γξάθεη φηη ηα παηδηά απηά έρνπλ ςπρνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο δπζθνιία λα αληηκεησπίζνπλ ην άγρνο, αηζζήκαηα αληθαλφηεηαο, κε ηθαλνπνηεηηθέο ηαπηίζεηο κε ηνπο γνλείο, κφληκν θφβν απνηπρίαο, πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο πξνζαξκνγήο ζε θαηλνχξηεο θαηαζηάζεηο (αθθάο, 2002). Σα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, παξνπζηάδνπλ έλα ζχλνιν ραξαθηεξηζηηθψλ, ηα νπνία γίλνληαη εχθνια αληηιεπηά απφ άηνκα πνπ αζρνινχληαη θαζεκεξηλά καδί ηνπο. Ζ Sally Smith (Απφςεηο, 1990) παξνπζηάδεη ηνλ εγθέθαιν απηψλ ησλ παηδηψλ κε έλα πίλαθα γεκάην δηαθφπηεο, φπνπ θάπνηα θαιψδηα είλαη ραιαξά θαη βξαρπθπθιψλνπλ ηε κάζεζε. Σα γεληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη: 1. Γπζθνιεχνληαη λα μεδηαιχλνπλ, λα ηαμηλνκήζνπλ, λα απνζεθεχζνπλ θαη γεληθά λα νξγαλψζνπλ πιεξνθνξίεο πνπ δέρνληαη ζην αξρείν ηνπ κπαινχ ηνπο. 2. Γπζθνιεχνληαη ζηηο αιιεινπρίεο, δειαδή λα κάζνπλ ηηο κέξεο ηεο εβδνκάδαο, ηνπο κήλεο, ηηο επνρέο ηνπ ρξφλνπ, λα δέλνπλ θνξδφληα, λα βξίζθνπλ κηα ιέμε ζε ιεμηθφ, λα βξίζθνπλ πιεξνθνξίεο ζε ηειεθσληθφ θαηάινγν. 3. Δκθαλίδνπλ έιιεηςε ζηνραζηηθφηεηαο, δειαδή απαληνχλ απηφκαηα ζε εξσηήζεηο θαη πξνβιήκαηα ρσξίο λα ζθεθηνχλ, κε ζπλέπεηα λα δίλνπλ ιάζνο απαληήζεηο. Δίλαη ινγηθφ έλα παξνξκεηηθφ παηδί πνπ δελ δηαηεξεί γηα πνιιή ψξα ηελ πξνζνρή ηνπ, λα κελ έρεη αλαπηχμεη ηηο γλσζηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ ηνπ επηηξέπνπλ λα αμηνινγεί, λα νξγαλψλεη θαη λα αλαθαιεί ηηο εηζεξρφκελεο πιεξνθνξίεο φηαλ ρξεηάδεηαη (Μαξία Μίρνπ, εκηλάξην Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, 1988). 4. Δκθαλίδνπλ «αλψξηκε θαη αλνξγάλσηε ζπκπεξηθνξά» ζε βαζκφ, δηάξθεηα θαη ζπρλφηεηα πνπ μερσξίδνπλ απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο. Ζ έιιεηςε νξγάλσζεο είλαη εκθαλήο ζην δσκάηηφ ηνπο, ζηα ζπξηάξηα ηνπο, ζηα παηρλίδηα ηνπο, ζηελ ζρνιηθή ηνπο ηζάληα, ζηνλ ηξφπν πνπ κειεηνχλ ηα καζήκαηά ηνπο. 5. Έρνπλ πεξηνξηζκέλε ζπγθέληξσζε πξνζνρήο, κε απνηέιεζκα λα θνπξάδνληαη πην εχθνια απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, δηφηη δελ ιεηηνπξγεί ν κεραληζκφο θηιηξαξίζκαηνο ηνπ εγθεθάινπ 16

πνπ επηηξέπεη ην μεδηάιεγκα θαη ηελ εζηίαζε ζηηο νπζηψδεηο πιεξνθνξίεο (S. Smith, Απφςεηο, 1990). Έηζη πξνζέρεη ηαπηφρξνλα ηε δαζθάια πνπ κηιάεη, ηα βήκαηα πνπ αθνχγνληαη ζην δηάδξνκν ή ην θνπδνχληζκα πνπ θάλνπλ ηα ζθνπιαξίθηα ηεο ηελ ψξα πνπ κηιάεη. 6. Γπζθνιεχνληαη λα αθνινπζήζνπλ πεξίπινθεο νδεγίεο. 7. ε αηκφζθαηξα έληαζεο θαη άγρνπο απνδηνξγαλψλνληαη. 8. Θπκνχληαη ην πξφγξακκα ηεο ηειεφξαζεο, αιιά φρη ηελ νξζνγξαθία απιψλ θαζεκεξηλψλ ιέμεσλ. 9. Απνγνεηεχνληαη εχθνια, είλαη απξφζπκα γηα ζρνιηθή εξγαζία θαη έρνπλ ρακειή απηνεθηίκεζε. Πνιιά απφ απηά ηα παηδηά εκθαλίδνπλ αλψξηκε θηλεηηθφηεηα, γη απηφ καο ηα πεξηγξάθνπλ σο αδέμηα θαη δεκηάξηθα παηδηά. 10. Γπζθνιεχνληαη λα πάξνπλ κήλπκα απφ ην ηειέθσλν, γηαηί πξέπεη λα κηινχλ θαη λα γξάθνπλ γξήγνξα. 11. Δπεηδή ην θεληξηθφ ηνπο λεπξηθφ ζχζηεκα έρεη θαζπζηεξήζεη ζηελ αλάπηπμε, παξακέλνπλ γηα πεξηζζφηεξν ρξφλν απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο ζην ζηάδην ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζθέςεο, ην νπνίν ζχκθσλα κε ηνλ I. Piaget, πξνεγείηαη ηεο αθεξεκέλεο ζθέςεο. 12. Γπζθνιεχνληαη λα κάζνπλ νξηζκνχο, λα ζπκνχληαη εκεξνκελίεο, κάρεο. 13. Γπζθνιεχνληαη λα θαηαλνήζνπλ γξαθηθέο παξαζηάζεηο. 14. Γπζθνιεχνληαη λα αληηγξάςνπλ ζεκεηψζεηο απφ ηνλ πίλαθα, θαη λα γξάςνπλ θαζ ππαγφξεπζε, γηαηί ζπλήζσο ν ξπζκφο ππαγφξεπζεο είλαη πην γξήγνξνο θαη δελ κπνξνχλ λα ηνλ αθνινπζήζνπλ. 15. Κξαηνχλ ην κνιχβη ιάζνο ή ηφζν ζθηρηά, κε απνηέιεζκα ην ρέξη ηνπο λα θνπξάδεηαη πνιχ γξήγνξα (Φισξάηνπ, 1992). 16. Μεξηθά παηδηά θάλνπλ αδέμηεο θηλήζεηο, δελ έρνπλ ηζνξξνπία ή είλαη ππνθηλεηηθά θαη απαζή (Νηηζφπνπινο, 1989). ΣΑΓΗΑ, ΔΠΗΠΔΓΑ ΚΑΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΜΑΘΖΖ Απφ ηηο ζρεηηθέο κε ηε κάζεζε έξεπλεο έρεη πξνθχςεη ζπζηεκαηνπνηεκέλε γλψζε πνπ αλαθέξεηαη ζε ζηάδηα κάζεζεο, επίπεδα κάζεζεο θαη παξάγνληεο κάζεζεο. Σα ζηάδηα κάζεζεο 17

(Φινπξήο, 2003) είλαη νη επηκέξνπο δηαδηθαζίεο πνπ ππνηίζεηαη φηη εθηεινχληαη θαηά ηελ πξαγκάησζε ηεο κάζεζεο θαη ζπλνςίδνληαη ζηα εμήο: 1. Γηαδηθαζία ζηξνθήο ηεο πξνζνρήο Δπίιεθηε αληίιεςε 2. Γηαηήξεζε ζηε βξαρππξφζεζκε κλήκε 3. Κσδηθνπνίεζε 4. πγθέληξσζε θαη δηαθχιαμε 5. Αλάθηεζε 6. Γελλήηξηα αληηδξάζεσλ 7. Δθηέιεζε 8. Δπαλαηξνθνδφηεζε 9. Γηαδηθαζίεο εθηειεζηηθνχ ειέγρνπ Σα επίπεδα κάζεζεο (Μαηζαγγνχξαο, 1997) νξίδνπλ κηα ηεξαξρία δηαθνξεηηθψλ εηδψλ κάζεζεο πνπ θαηαθηψληαη κε δηαθνξεηηθέο θαηεγνξίεο δεμηνηήησλ δηαβαζκηζκέλεο δπζθνιίαο. ην πξψην επίπεδν, πνπ είλαη ην θαηψηεξν θαη απνθαιείηαη πιεξνθνξηθό, ε κάζεζε ζπλίζηαηαη ζηε ζπιινγή πιεξνθνξηαθψλ ζηνηρείσλ κέζσ ησλ αηζζήζεσλ θαη ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο κλήκεο ηηο νπνίεο ην άηνκν εθθξάδεη ζπλήζσο κε ην ιφγν. ην δεχηεξν επίπεδν, πνπ απνθαιείηαη νξγαλσηηθό, ε κάζεζε κέζσ ηεο ζχγθξηζεο, θαηεγνξηνπνίεζεο, δηάηαμεο θαη ηεξάξρεζεο πξνβαίλεη ζε αιιεινζπζρεηίζεηο ησλ δεδνκέλσλ ηα νπνία ηειηθά εληάζζεη ζε έλα επξχηεξν ελλνηνινγηθφ ζρήκα. ην ηξίην επίπεδν, ην απνθαινχκελν αλαιπηηθό, ε κάζεζε αλαθέξεηαη ζε ελδν ζπζρζηίζεηο δεδνκέλσλ πνπ αλαδεηνχληαη κέζα απφ δηαδηθαζίεο αλάιπζεο θαη επαγσγηθέο ζπιινγηζηηθέο δηεξγαζίεο. Σέινο, ζην ηέηαξην επίπεδν, ην πξαμηαθό, ην άηνκν ρξεζηκνπνηεί κε απαγσγηθφ ηξφπν ηελ νξγαλσκέλε ζε ζρήκαηα, αξρέο θαη κνληέια γλψζε ηνπ γηα λα εμεγήζεη, λα εξκελεχζεη, λα πξνβιέςεη, λα αμηνινγήζεη, λα αλαδηνξγαλψζεη θαη γεληθά λα μεπεξάζεη ηηο επηθαλεηαθέο δνκέο ησλ δεδνκέλσλ ηνπ. Οη παξάγνληεο κάζεζεο αλαθέξνληαη ζε φια εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ είλαη δπλαηφ λα επεξεάζνπλ ηε δηαδηθαζία θαη ην απνηέιεζκα ηεο κάζεζεο. 18

Οη παξάγνληεο απηνί θαη νη θαηεγνξηνπνηήζεηο ηνπο δελ είλαη κνλαδηθνί θαη θαζνιηθά απνδεθηνί. χκθσλα κε ην Υαξαιακπφπνπιν (Υαξαιακπφπνπινο, 2001) άιινη απφ ηνπο παξάγνληεο πξνέξρνληαη απφ ην ίδην ην άηνκν πνπ καζαίλεη, άιινη ζρεηίδνληαη κε ην ίδην ην αληηθείκελν ηεο κάζεζεο θαη άιινη έρνπλ σο πεγή ηνπο ην πεξηβάιινλ. Δπεηδή νη παξάγνληεο δηαθέξνπλ απφ άηνκν ζε άηνκν, είλαη επφκελν φηη θαη ε ηθαλφηεηα γηα κάζεζε, αιιά θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν καζαίλεη ν θαζέλαο δηαθέξνπλ. Ζ δηαιεχθαλζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο δηαθνξέο κάζεζεο θαη κε ηνπο παξάγνληεο πνπ ηηο πξνθαινχλ έρεη δσηηθή ζεκαζία γηα ηε δηδαζθαιία. Έρνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ, νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε κάζεζε θαη δηαθνξνπνηνχλ ηα απνηειέζκαηα ηεο δηδαζθαιίαο θαηαηάζζνληαη ζε ηξεηο κεγάιεο θαηεγνξίεο (Υαξαιακπφπνπινο, 2001). ηελ πξψηε ππάγνληαη νη ηθαλφηεηεο, ηα θίλεηξα θαη ε εηνηκφηεηα ησλ καζεηψλ. ηε δεχηεξε νη εκπεηξίεο, ε πξνζαξκνγή θαη ε πγεία. ηελ ηξίηε ε κέζνδνο, ε ζρνιηθή αηκφζθαηξα θαη ν δάζθαινο. Πην αλαιπηηθά: 1. Ηθαλόηεηεο: Ζ δηδαζθαιία γίλεηαη πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή φηαλ εθκεηαιιεχεηαη, θαιιηεξγεί θαη πξνάγεη ηηο γεληθέο θαη εηδηθέο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ. Οη γεληθέο ζρεηίδνληαη κε ηε λνεκνζχλε, ελψ νη εηδηθέο κε νξηζκέλεο θιίζεηο (κνπζηθή, δσγξαθηθή, ρνξφο, θ.η.ι.). 2. Κίλεηξα: Κίλεηξν (ή παξψζεζε) θαιείηαη ν ζπλεηδεηφο ή αζπλείδεηνο παξάγνληαο, ν νπνίνο δηεγείξεη, δηαηεξεί, ξπζκίδεη θαη θαηεπζχλεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ πξνο έλα ζθνπφ. Ζ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο θαηεπζχλεηαη θαη εληζρχεηαη απφ ηα θίλεηξα ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο. 3. Δηνηκόηεηα: Ο φξνο εηνηκφηεηα δειψλεη ηελ απφθηεζε θάπνηνπ βαζκνχ θπζηνινγηθήο θαη αλαηνκηθήο σξηκφηεηαο θαη ηελ χπαξμε ελφο επαξθνχο ππνβάζξνπ εκπεηξηψλ πνπ ζεσξνχληαη απαξαίηεηα γηα ηελ απφθηεζε λέσλ πξνζφλησλ. 4. Δκπεηξία: Δκπεηξία είλαη έλα δπλακηθφ ζχλνιν εληππψζεσλ, αληηιήςεσλ, δηαλνεκάησλ, ζπλαηζζεκάησλ θαη δεμηνηήησλ. Δίλαη θαζεηί πνπ απνιακβάλνπκε, θαζεηί απφ ην νπνίν ππνθέξνπκε, θαζεηί πνπ δνχκε κε ηε ζπκκεηνρή ησλ αηζζήζεσλ, ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ησλ άιισλ πλεπκαηηθψλ ιεηηνπξγηψλ. 19

5. Πξνζαξκνγή: Ο φξνο αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα δεη αξκνληθά κε ην πεξηβάιινλ ηνπ δηαηεξψληαο ηαπηφρξνλα άζηθηε ηελ πξνζσπηθή ηνπ αθεξαηφηεηα. Όηαλ ν καζεηήο θαηνξζψζεη λα πξνζαξκνζηεί ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ, ηφηε εληάζζεηαη αξκνληθά κέζα ζε απηφ θαη ζέηεη ζε ιεηηνπξγία ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. 6. Τγεία: Ζ πγεία αλαθέξεηαη ζηελ θαιή θπζηνινγηθή ιεηηνπξγία ησλ εμσηεξηθψλ θαη εζσηεξηθψλ νξγάλσλ ηνπ νξγαληζκνχ ελφο αηφκνπ, αιιά θαη ζηελ ςπρηθή ηνπ πγεία πνπ πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ηελ πξνζαξκνγή, ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ςπρηθψλ ηνπ αλαγθψλ θαη ηελ απνθπγή ησλ ζπγθξνχζεσλ. 7. Μέζνδνο: Δίλαη ν δξφκνο πνπ αθνινπζεί ε δηδαζθαιία γηα λα θηάζεη ζηνπο ζηφρνπο ηεο. Γελ ππάξρεη κηα κέζνδνο γηα φιεο ηηο πεξηπηψζεηο, γηα φινπο ηνπο καζεηέο θαη γηα φινπο ηνπο δαζθάινπο θαη απηφ γηαηί θάζε θνξά είλαη δηαθνξεηηθνί νη επηδησθφκελνη ζθνπνί, δηαθνξεηηθή ε θχζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο δηδαζθαιίαο, δηαθνξεηηθφ ην επίπεδν θαη ε ηδηνζπγθξαζία ησλ καζεηψλ. 8. ρνιηθή αηκόζθαηξα: Οη ζρέζεηο δηδαζθφλησλ-δηδαζθνκέλσλ είλαη έλαο ζεκαληηθφο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηε κάζεζε. Έξεπλεο έρνπλ απνδείμεη φρη κφλν ηε ζεηηθή ςπρνινγηθή επίδξαζε κηαο ηέηνηαο ζηάζεο ηνπ δαζθάινπ πάλσ ζηνπο καζεηέο, αιιά θαη αχμεζε ζηελ επίδνζή ηνπο (Κνζκφπνπινο, 1983). 9. Γάζθαινο: Ο δάζθαινο είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ νξγάλσζε, ην ζπληνληζκφ, ηελ εθηέιεζε θαη αμηνιφγεζε ηεο δηδαζθαιίαο. Υξένο έρεη λα καζαίλεη, λα δεκηνπξγεί έλα δεκνθξαηηθφ θιίκα κέζα ζηελ ηάμε θαη λα πξνζπαζεί λα βνεζά ηνπο καζεηέο ζηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ ηνπο. Άιινη επηζηήκνλεο αλαθέξνληαη ζε αξρέο κάζεζεο πνπ πξέπεη λα εθαξκφδνληαη ζηε δηδαθηηθή πξάμε γηα λα ηελ επεξεάζνπλ απνηειεζκαηηθά. Σέηνηεο αξρέο είλαη (Σξηιηαλφο, 2003): 1. Δηνηκόηεηα γηα κάζεζε: Καηάζηαζε ζηελ νπνία έλα άηνκν θαηέρεη ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο γηα λα απνθηήζεη κηα λέα γλψζε ή δεμηφηεηα. 2. Δπαλάιεςε: Γηαδηθαζία ε νπνία δξα ζεηηθά ζε νξηζκέλεο καζεζηαθέο πεξηπηψζεηο, αιιά γεληθά εθθξάδνληαη ακθηβνιίεο γηα ηε ζπκβνιή ηεο ζηελ ελδπλάκσζε ηεο κάζεζεο. 3. πλάθεηα: Καηά ηελ αξρή ηεο ζπλάθεηαο, κάζεζε ζπκβαίλεη φηαλ βξεζνχλ ηνπηθά ή ρξνληθά πιεζίνλ έλαο εξεζηζκφο θαη κηα αληίδξαζε ηνπ αηφκνπ. 20

4. Δλίζρπζε: Παίξλεη ζπλήζσο ηε κνξθή ακνηβήο θαη έξρεηαη σο επαθφινπζν κηαο αληίδξαζεο ηνπ νξγαληζκνχ ζε έλα εξέζηζκα. 5. Παξώζεζε: Δίλαη ε δηαδηθαζία πνπ ζέηεη ζε θίλεζε, θαηεπζχλεη, ππνζηεξίδεη θαη ζηακαηά κηα αθνινπζία ζπκπεξηθνξάο πξνζαλαηνιηζκέλεο ζε θάπνην ζθνπφ. ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΓΗΑΓΝΧΖ ΣΧΝ ΜΑΘΖΗΑΚΧΝ ΓΤΚΟΛΗΧΝ Οη δάζθαινη είλαη εθείλνη πνπ έξρνληαη ζε επαθή πξψηνη κε παηδηά δηαθνξεηηθψλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ. πρλά ζπλαληνχλ παηδηά κε πνιχ ρακειή ζρνιηθή επίδνζε, ρσξίο λα κπνξνχλ λα πξνζδηνξίζνπλ κε αθξίβεηα ηηο αηηίεο ηεο ζρνιηθήο απνηπρίαο. Μπνξνχλ λα εθηηκήζνπλ παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε κάζεζε, φπσο νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ, ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε, θνηλσληθν-νηθνλνκηθφ επίπεδν, ηαθηηθή παξαθνινχζεζε καζεκάησλ. Μεξηθέο θνξέο φκσο είλαη απαξαίηεην λα εθηηκεζνχλ θαη άιιεο παξάκεηξνη. Πνιιέο θνξέο αηζζεηεξηαθέο βιάβεο, πνπ δελ γίλνληαη αληηιεπηέο κε ηελ πξψηε καηηά, κπνξεί λα είλαη ε αηηία ηεο ζρνιηθήο απνηπρίαο. Άιιεο θνξέο ην πξφβιεκα νθείιεηαη ζε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο. Καζψο φκσο ε θχζε ησλ Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ είλαη πνιχπιεπξε, δελ επηηξέπεη ζε έλα κφλν άηνκν λα θάλεη αζθαιή δηάγλσζε θαη λα θαηαξηίζεη έλα πξφγξακκα παξέκβαζεο. χκθσλα κε ην άξζξν 10 ηνπ Π.Γ. 603/82, έλα παηδί κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο, γηα λα εγγξαθεί ζε εηδηθφ ζρνιείν ή εηδηθή ηάμε, πξέπεη λα πξνζθνκίζεη ζηε δηεχζπλζε ηνπ ζρνιείνπ, έθζεζε απφ ηαηξνπαηδαγσγηθφ θέληξν. ε ηαηξνπαηδαγσγηθφ θέληξν κπνξνχλ λα εμεηαζηνχλ θαη παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο. Σα ηαηξνπαηδαγσγηθά θέληξα είλαη ζηαζεξέο κνλάδεο ζε γεληθά ή εηδηθά λνζνθνκεία ή ζε ζπκβνπιεπηηθά θέληξα, φπσο ηα Κέληξα Φπρηθήο Τγηεηλήο. Δπίζεο κε βάζε ην Π.Γ. 472/83 θαηφπηλ πξφηαζεο ηεο Γηεχζπλζεο Γ.Δ. ηεο Ννκαξρίαο θαη κε απφθαζε ηνπ λνκάξρε είλαη 21

δπλαηφλ λα ζπγθξνηεζνχλ ηαηξνπαηδαγσγηθέο νκάδεο, θηλεηέο, νη νπνίεο ιεηηνπξγνχλ κε βάζε ηελ έδξα ηνπ θάζε λνκνχ θαη κπνξνχλ λα κεηαβαίλνπλ θαη ζε άιιεο πφιεηο θαη θσκνπφιεηο. Με ηηο ηειεπηαίεο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο, ζηε δηαγλσζηηθή δηαδηθαζία εκπιέθνληαη θαη ηα Κ.Γ.ΑΤ. (Κέληξα Γηάγλσζεο, Αμηνιφγεζεο θαη Τπνζηήξημεο), αλ θαη αθφκα ν ξφινο ηνπο αθφκα δελ είλαη ζαθήο (Παληειηάδνπ, 2008). ΠΟΗΟ ΔΥΔΗ ΑΡΜΟΓΗΟΣΖΣΑ ΝΑ ΚΑΝΔΗ ΓΗΑΓΝΧΖ ΚΑΗ ΣΗ ΠΔΡΗΛΑΜΒΑΝΔΗ ΑΤΣΖ Οη δηαγλσζηηθέο νκάδεο απνηεινχληαη απφ παηδνςπρίαηξν ή άιιν εηδηθφ ηαηξφ (νθζαικίαηξν, αθννιφγν, νξζνπαηδηθφ θ.η.ι. ), αλάινγα κε ηελ πεξίπησζε ηνπ θάζε παηδηνχ, ςπρνιφγν, θνηλσληθφ ιεηηνπξγφ θαη παηδαγσγφ εηδηθήο αγσγήο. Έξγν ησλ θηλεηψλ κνλάδσλ ζχκθσλα κε ην άξζξν 9 ηνπ Π.Γ. 472/83, είλαη ε πιήξεο δηάγλσζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδεη έλα παηδί, θαζψο επίζεο θαη ν θαζνξηζκφο: - Σνπ ηχπνπ ησλ εηδηθψλ αλαγθψλ ηνπ παηδηνχ. - Σνπ βαζκνχ θαη ηεο έθηαζήο ηνπο. - Σσλ εηδηθψλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ αλαγθψλ. - Σεο δνκήο εηδηθήο εθπαίδεπζεο πνπ πξέπεη λα θνηηήζεη. - Κάζε άιιεο ρξήζηκεο πιεξνθνξίαο γηα ηελ εθπαίδεπζή ηνπ. Ζ δηάγλσζε πεξηιακβάλεη δηάθνξεο ςπρνινγηθέο, ηαηξηθέο θαη παηδαγσγηθέο εμεηάζεηο. θνπφ έρεη λα καο πιεξνθνξήζεη, φρη κφλν γηα ηα πξνβιήκαηά ηνπ, αιιά θαη ηηο ηθαλφηεηεο, ηα ελδηαθέξνληα, ηα θίλεηξα, ηηο ζπλαηζζεκαηηθέο, θνηλσληθέο θαη εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ηνπ παηδηνχ. Ζ ζπιινγή ησλ πιεξνθνξηψλ γίλεηαη κέζσ κεζφδσλ θαη ηερληθψλ, φπσο εξσηεκαηνιφγηα, ζηαζκηζκέλα ηεζη, θιίκαθεο, ζπλεληεχμεηο, παξαηήξεζε ζπκπεξηθνξάο, θαηαγξαθή εμειηθηηθνχ, νηθνγελεηαθνχ θαη ζρνιηθνχ ηζηνξηθνχ. πγθεθξηκέλα, νη πιεξνθνξίεο πνπ είλαη απαξαίηεηεο είλαη νη εμήο: Αηνκηθό ηζηνξηθό ηνπ παηδηνύ: πεξηιακβάλεη πιεξνθνξίεο απφ ηελ θχεζε, ηνλ ηνθεηφ, ηα αλαπηπμηαθά ζηάδηα ηνπ παηδηνχ, (ζηήξημε θεθαιηνχ, κπνπζνχιηζκα, νκηιία, πεξπάηεκα, έιεγρν 22

ζθηθηήξσλ). Πσο ήηαλ ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηνλ παηδηθφ ζηαζκφ, ζην ζρνιείν θαη ζηε κάζεζε, αλ παξνπζίαζε πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο ζην ζπίηη θαη πσο είλαη νη ζρέζεηο κε ηα αδέιθηα θαη ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπ. Ηαηξηθό ηζηνξηθό, θιεξνλνκηθόηεηα: πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε αζζέλεηεο, αιιεξγίεο, αηπρήκαηα, θαξκαθεπηηθή αγσγή θαη επεηζφδηα-δηαηαξαρέο θαη αλ ζπλδένληαη απηά κε ην ηζηνξηθφ ηεο νηθνγέλεηαο. Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε: ειηθία, κνξθσηηθφ επίπεδν γνλέσλ, επάγγεικα θαη νηθνλνκηθή θαηάζηαζε, ελδνζπδπγηθέο ζρέζεηο, δηαδχγηα, αζζέλεηεο. Πιεξνθνξίεο από ην ζρνιείν: πιεξνθνξίεο απφ ην ζρνιείν, ηε δαζθάια θαη άιινπο εηδηθνχο πνπ αθνξνχλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ παηδηνχ θαη ηελ επίδνζή ηνπ. Πιεξνθνξίεο από άιια άηνκα: πιεξνθνξίεο απφ θάπνην ζπγγεληθφ πξφζσπν ηνπ παηδηνχ πνπ κπνξνχλ λα δηαθσηίζνπλ ηε δηάγλσζε. Παξνύζα θαηάζηαζε παηδηνύ: πσο είλαη ε εμσηεξηθή εκθάληζε ηνπ παηδηνχ, ε ζπκπεξηθνξά ηνπ απφ ηνλ απνρσξηζκφ ηνπ απφ ηνπο γνλείο, ε ζπκπεξηθνξά ηνπ πξνο ηνλ εμεηαζηή, ε ζηάζε ηνπ παηδηνχ απέλαληη ζην πξφβιεκα. Φπρνκεηξηθέο δνθηκαζίεο: ςπρνκεηξηθά ηεζη πνπ ρνξεγνχληαη απφ ςπρνιφγν θαη αμηνινγνχλ γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο (δείθηε λνεκνζχλεο, κλήκε, θαηαλφεζε, αληίιεςε, γεληθέο γλψζεηο), νπηηθνθηλεηηθέο δεμηφηεηεο θαη ηελ θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά ηνπ παηδηνχ (ππεξθηλεηηθφηεηα, απηνεθηίκεζε, πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο). Μαζεζηαθή εθηίκεζε: ε εηδηθή δαζθάια ζε ζπλεξγαζία κε ινγνπεδηθφ, αμηνινγεί ηνλ πξνθνξηθφ θαη γξαπηφ ιφγν ηνπ παηδηνχ. Αμηνινγεί δειαδή ηελ θαηαλφεζε ηνπ πξνθνξηθνχ θαη γξαπηνχ ιφγνπ, ηελ πξνθνξηθή θαη γξαπηή έθθξαζε, ηελ αλάγλσζε, ηελ νξζνγξαθία θαη ηα καζεκαηηθά. Άπνςε ησλ γνλέσλ γηα ηελ θαηάζηαζε ηνπ παηδηνύ: νη γνλείο πεξηγξάθνπλ ηελ θαηάζηαζε ηνπ παηδηνχ. Γηα λα είλαη πιήξεο ε δηαγλσζηηθή εθηίκεζε, πξέπεη λα αθνινπζείηαη απφ: Αλαπιαηζίσζε- Αλαδηαηύπσζε: ην πξφβιεκα ηνπ παηδηνχ δηαηππψλεηαη κε ηξφπν ψζηε λα ελζσκαηψλνληαη δπλακηθά φιεο νη ζρέζεηο θαη ηα πξφζσπα πνπ εκπιέθνληαη ζηε ζπλνιηθή εμέηαζε. 23

Παξέκβαζε-αληηκεηώπηζε: ε δηαγλσζηηθή νκάδα πξνηείλεη εμαηνκηθεπκέλεο ζπκβνπιέο, γηα ηνπο ζηφρνπο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο θαζψο θαη ηε ζρνιηθή δνκή πνπ πξέπεη λα εληαρζεί ην παηδί. Οη πιεξνθνξίεο απφ ηε δηεπηζηεκνληθή δηαγλσζηηθή εθηίκεζε παξέρνπλ ζηνλ παηδαγσγφ πιεξνθνξίεο γηα λα κπνξέζεη λα θαηαξηίζεη έλα πξφγξακκα παξέκβαζεο. Ο δείθηεο λνεκνζχλεο δελ απνηειεί βάζε γηα ηνπο εηδηθνχο πνπ ζα αζρνιεζνχλ κε ην παηδί. Σα θπξηφηεξα ζηνηρεία πνπ ζα ζηεξηρηεί ε παξέκβαζε πξνέξρνληαη απφ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ δίλνπλ ηα ζηαζκηζκέλα ηεζη πνπ ρνξεγήζεθαλ ζην παηδί. Ο παηδαγσγφο πξέπεη λα γλσξίδεη ηε γλσζηηθή πεξηνρή πνπ πζηεξεί ην παηδί, ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ απνηπγράλεη, ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξαγκαηνπνηεί κε επρέξεηα, ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ρνξεγήζεθαλ ζην παηδί. Δπίζεο ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ ηνπ παηδηνχ, ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο θαη ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή θαηάζηαζε. Ο παηδαγσγφο πξέπεη λα γλσξίδεη ηνπο επηζηεκνληθνχο φξνπο πνπ ρξεζηκνπνηεί ε δηαγλσζηηθή νκάδα θαη αλ έρεη δηαθνξεηηθή άπνςε, ηφηε νη δνθηκαζίεο θαιφ είλαη λα επαλαιακβάλνληαη. Δξσηήζεηο πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνλ παηδαγσγφ λα ζρεκαηίζεη νινθιεξσκέλε εηθφλα, ελδεηθηηθά είλαη νη αθφινπζεο: -Πόηε πξαγκαηνπνηήζεθε ε δνθηκαζία λνεκνζύλεο; -Πόζν δηήξθεζε ε δνθηκαζία; -Πνηα ήηαλ ε επίδνζε ηνπ παηδηνύ ζηηο θιίκαθεο πνπ κεηξνύλ ηελ εθηειεζηηθή λνεκνζύλε; - Πνηα ήηαλ ε επίδνζε ηνπ παηδηνύ ζηηο θιίκαθεο πνπ κεηξνύλ ηελ ιεθηηθή λνεκνζύλε; -Πνηα ήηαλ ε επίδνζε ηνπ παηδηνύ ζηηο επηκέξνπο δξαζηεξηόηεηεο; -Πνηεο ςπρνκεηξηθέο δνθηκαζίεο ρνξεγήζεθαλ ζην παηδί; -Πόηε πξαγκαηνπνηήζεθε ε καζεζηαθή εμέηαζε; -Τη αζθήζεηο δόζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο καζεζηαθήο εμέηαζεο; -Πνηα ήηαλ ε δηάξθεηα ηεο καζεζηαθήο εμέηαζεο; Πνηα ήηαλ ηα ζεκαληηθά ιάζε ηνπ παηδηνύ ζηελ αλάγλσζε, ηελ νξζνγξαθία θαη ηα καζεκαηηθά; -Σε πνηεο δξαζηεξηόηεηεο δπζθνιεύηεθε πεξηζζόηεξν; -Σε πνηεο αζθήζεηο αληαπνθξίζεθε κε επρέξεηα; 24

-Πνηα εθπαηδεπηηθή παξέκβαζε ζπζηήλεηαη σο ε πιένλ θαηάιιειε γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ αλαγθώλ ηνπ παηδηνύ; -Πνηα ήηαλ ε ζπκπεξηθνξά ηνπ παηδηνύ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εμέηαζεο; -Πνηα ζηάζε ηεξνύλ νη γνλείο απέλαληη ζηελ θαηάζηαζε ηνπ παηδηνύ ηνπο; ( Παληειηάδνπ, 2008, ζει.30-31). ΣΡΟΠΟ ΤΛΛΟΓΖ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΧΝ Κάζε παηδαγσγφο δηαζέηεη ηξφπνπο γηα λα ζπιιέμεη πιεξνθνξίεο, νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο. Οη πιεξνθνξίεο πνπ ζπγθεληξψλεη, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα εξσηήκαηα ηεο αμηνιφγεζεο, κεγηζηνπνηνχλ ηελ επηηπρία ηεο αμηνιφγεζεο. Σα θπξηφηεξα κέζα ζπιινγήο πιεξνθνξηψλ πνπ έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ ν παηδαγσγφο είλαη ε παξαηήξεζε (Greenwood, Delguadri, Stanley, Terry & Hall. 1985. Kerr & Nelson, 1989), ε ζπλέληεπμε (Kauffman, 1989) θαη νη δνθηκαζίεο (Tindal & Marston, 1990). Παξαηήξεζε: Με ηελ παξαηήξεζε ν παηδαγσγφο ζπγθεληξψλεη πιεξνθνξίεο φρη γηα ην ηη πξέπεη λα δηδάμεη, αιιά πσο πξέπεη λα ην δηδάμεη. πγθεληξψλεη πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηξφπν πνπ ν καζεηήο καζαίλεη θαη γηα ηηο αληηδξάζεηο ηνπ ζε ζπγθεθξηκέλεο καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο. Οη δχν πιένλ γλσζηνί ηξφπνη παξαηήξεζεο είλαη ε ζπζηεκαηηθή θαη ε κε ζπζηεκαηηθή. ηελ πξψηε πεξίπησζε παξαηεξνχκε κηα ζπγθεθξηκέλε, πξνθαζνξηζκέλε ζπκπεξηθνξά θαη θαηαγξάθνπκε ηε ζπρλφηεηα, ηε δηάξθεηα θαη ηελ έληαζή ηεο. Οη πιεξνθνξίεο πνπ ζπγθεληξψλνπκε κέζσ ηεο ζπζηεκαηηθήο παξαηήξεζεο είλαη ηδηαίηεξα αμηφπηζηεο, αιιά απαηηνχλ πνιχ ρξφλν θαη νξγάλσζε. Γη απηφ νη παηδαγσγνί ρξεζηκνπνηνχλ ηελ κε ζπζηεκαηηθή παξαηήξεζε, ηελ νπνία κπνξνχλ λα ελζσκαηψζνπλ κε επθνιία ζηελ θαζεκεξηλή δηδαζθαιία ηνπο. Ο παηδαγσγφο παξαηεξεί ηνλ καζεηή ζην πεξηβάιινλ ηεο ηάμεο θαη ζεκεηψλεη ηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ ζεσξεί ζεκαληηθέο. Καηαγξάθεη φζεο ζπκπεξηθνξέο ζρεηίδνληαη κε ηε δεμηφηεηα πνπ αμηνινγείηαη. Οη πιεξνθνξίεο πνπ ζπγθεληξψλνληαη είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο γηαηί ζπλδένπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ καζεηή κε ηηο ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο θαη δίλνπλ ηε ζπλνιηθή εηθφλα ηνπ καζεηή (Salvia & Ysseldyke, 1988). 25

πλέληεπμε: Υξεζηκνπνηείηαη γηα ηε ζπιινγή ζηνηρείσλ πνπ δε κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε θαη αθνξνχλ ηνπο ηξφπνπο δηδαζθαιίαο πνπ πξέπεη λα εθαξκφζνπκε ζην ζπγθεθξηκέλν καζεηή. Σν κεγαιχηεξν πιενλέθηεκα ηεο ζπλέληεπμεο είλαη ε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ γηα ηα θίλεηξα θαη ηα ελδηαθέξνληα ηνπ καζεηή θαη απφ άιια πξφζσπα. Ζ ζπλέληεπμε κπνξεί λα είλαη δνκεκέλε, κε πξνθαζνξηζκέλεο δειαδή εξσηήζεηο, εκη-δνκεκέλε, κε νξηζκέλνπο άμνλεο πάλσ ζηνπο νπνίνπο ζηεξίδνληαη θαη θηλνχληαη νη εξσηήζεηο θαη αδφκεηε, φηαλ απηή αθνινπζεί ηε ξνή ηεο ζπδήηεζεο. απηή ηελ πεξίπησζε απαηηείηαη θαιή επηθνηλσληαθή θαη εξκελεπηηθή απφ ηελ πιεπξά ηνπ παηδαγσγνχ (Παληειηάδνπ, 2008). Γνθηκαζία: Γνθηκαζία είλαη έλα ζχλνιν απφ εξσηήζεηο ή αζθήζεηο ζηηο νπνίεο ππάξρνπλ πξναπνθαζηζκέλεο νξζέο απαληήζεηο. Μπνξεί λα είλαη ζηαζκηζκέλεο ε κε ζηαζκηζκέλεο, έηνηκεο ή θηηαγκέλεο απφ ηνλ παηδαγσγφ. Μπνξεί λα εκπεξηέρνπλ ζχγθξηζε ή λα είλαη εμαηνκηθεπκέλεο. Όηαλ ηηο δνθηκαζίεο ηηο δεκηνπξγεί ν παηδαγσγφο, απηέο αληαπνθξίλνληαη ζηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ηνπ καζεηή, φζν θη αλ απηφ είλαη ρξνλνβφξν (Salvia & Ysseldyke, 1988). Όηαλ νη δνθηκαζίεο είλαη ζπγθξηηηθέο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνλ παηδαγσγφ λα θαηαλνήζεη ην επίπεδν ηνπ καζεηή ζε ζρέζε κε ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο, ρσξίο απαξαίηεηα λα δίλεη πιεξνθνξίεο γηα ηηο ηδηαίηεξεο δηδαθηηθέο αλάγθεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ καζεηή. Οη δνθηκαζίεο βάζεη θξηηεξίσλ ζηνρεχνπλ ζηελ αμηνιφγεζε ζπγθεθξηκέλσλ δεμηνηήησλ θαη φρη ζηε ζχγθξηζε ηνπ καζεηή κε ην κέζν φξν ηεο επίδνζεο ηνπ ζπλφινπ. Παξέρνπλ δεδνκέλα ζρεηηθά κε ην ηη αθξηβψο πξέπεη λα δηδαρηεί ν καζεηήο. Οη εμαηνκηθεπκέλεο δνθηκαζίεο επηηξέπνπλ ζηνλ παηδαγσγφ ηε ζχγθξηζε ησλ επηδφζεσλ ηνπ καζεηή κε παιαηφηεξεο δηθέο ηνπ επηδφζεηο ζε αλάινγεο δνθηκαζίεο. Ζ ζπλέληεπμε θαη ε παξαηήξεζε είλαη πεξηζζφηεξν θαηάιιειεο γηα ηελ εμεχξεζε ηνπ θαηάιιεινπ ηξφπνπ δηδαζθαιίαο, ελψ νη δνθηκαζίεο αληαπνθξίλνληαη θαιχηεξα ζηελ εμεχξεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο δηδαζθαιίαο (Παληειηάδνπ, 2008). Ζ ΓΟΚΗΜΑΗΑ (ΣΔΣ) : ΣΡΟΠΟ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ Γνθηκαζία είλαη ε δνκεκέλε παξνπζίαζε ζηνηρείσλ-ζεκάησλ ζηα νπνία ε απάληεζε ηνπ εμεηαδφκελνπ δηαβαζκίδεηαη ζε φξνπο νξζφηεηαο. 26

Κάζε δνθηκαζία ζηεξίδεηαη ζε ηξεηο άμνλεο: 1. Σν πεξηερφκελν (Παληειηάδνπ, 2008). 2. Σε λνεηηθή ιεηηνπξγία πνπ παξνπζηάδεηαη. 3. Σνλ ηχπν-ηξφπν απάληεζεο. Πεξηερόκελν: Σν πεξηερφκελν πεξηέρεη δχν ηνκείο: α) ηηο βαζηθέο δεμηφηεηεο θαη β) ηε γλψζε (Tindal & Marston, 1990). Οη βαζηθέο δεμηφηεηεο, φπσο ηεο αλάγλσζεο, ηεο ηνπ ζπιιαβηζκνχ θαη ηεο γξαθήο, είλαη ζπκπεξηθνξέο πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηελ απηφκαηε αληίδξαζε ζηελ εθαξκνγή ηεο γλψζεο, π.ρ. ηαρχηεηα θαη νξζφηεηα αλάγλσζεο, ζσζηή νξζνγξαθία. Ζ γλψζε αληηπξνζσπεχεη ηελ έθθξαζε πιεξνθνξηψλ θαη νξγαλψλεηαη γχξσ απφ έμη λνεηηθέο ιεηηνπξγίεο: ηελ επαλάιεςε, ηελ αλαθεθαιαίσζε, ηελ επεμήγεζε, ηελ πξφβιεςε, ηελ απνηίκεζε θαη ηελ εθαξκνγή. Ννεηηθέο ιεηηνπξγίεο Δπαλάιεςε: Δίλαη ε αλαγλψξηζε ή παξνρή πιεξνθνξηψλ, έηζη φπσο έρνπλ δηδαρηεί. Αθνχ δνζνχλ επαξθείο πιεξνθνξίεο ζην καζεηή, θαιείηαη λα αλαθέξεη αθξηβψο νλφκαηα, εκεξνκελίεο θ.η.ι. Αλαθεθαιαίσζε: Ο καζεηήο θαιείηαη λα επαλαιάβεη πεξηιεπηηθά ην πεξηερφκελν ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ηνπ δφζεθαλ. Μπνξεί λα παξαιείςεη άρξεζηεο πιεξνθνξίεο. Δπεμήγεζε: Γίλεηαη ζην καζεηή κηα έλλνηα θαη θαιείηαη λα ηελ αλαγλσξίζεη ή λα δψζεη έλα δηθφ ηνπ παξάδεηγκα. Πξόβιεςε: Παξνπζηάδεηαη ζην καζεηή κηα θαηάζηαζε, ηνπ δίλνληαη πιεξνθνξίεο θαη κε βάζε έλαλ θαλφλα, ν καζεηήο θαιείηαη λα πξνβιέςεη ην απνηέιεζκα, ή αιιαγέο πνπ ζα πξνθχςνπλ αξγφηεξα. Απνηίκεζε: Σίζεληαη θξηηήξηα θαη ν καζεηήο πξέπεη λα επηιέμεη θαη λα ππνζηεξίμεη ηελ επηινγή ηνπ. Δθαξκνγή: ε αληίζεζε κε ηελ πξφβιεςε, δίλεηαη ζην καζεηή ην αξρηθφ ζηάδην θαη ην απνηέιεζκα θαη ηνπ δεηείηαη λα πεξηγξάςεη ηε δηαδηθαζία πνπ αθνινπζείηαη γηα λα επηηεπρζεί ην απνηέιεζκα (Παληειηάδνπ, 2008). 27

Σύπνο απάληεζεο Ο καζεηήο κπνξεί λα απαληήζεη κε δχν ηξφπνπο ζε κηα δνθηκαζία, ηελ παξαγσγή θαη ηελ επηινγή (Hopkins & Antes, 1978): Παξαγσγή: Ζ απάληεζε δελ βξίζθεηαη κέζα ζην θείκελν θαη ν καζεηήο ηελ παξάγεη κφλνο ηνπ. Ζ απάληεζε κπνξεί λα είλαη κνλνιεθηηθή, ζχληνκε ή εθηεηακέλε. Μνλνιεθηηθή απάληεζε ε δνθηκαζίεο ηέηνηνπ ηχπνπ, δίλνληαη πξνηάζεηο κε έλα θελφ, πξνο ην ηέινο ηεο πξφηαζεο, γηα λα ζπγθεληξψλεη ν καζεηήο ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο θαη θαιείηαη λα ζπκπιεξψζεη ην θελφ. Πιενλεθηήκαηα ηεο δνθηκαζίαο είλαη ε επθνιία δφκεζεο, ε αληηθεηκεληθφηεηα ηεο βαζκνινγίαο θαη ην γεγνλφο φηη κπνξνχλ λα πεξηιεθζνχλ πνιιά ζηνηρεία ζηε δνθηκαζία. Δλψ κεηνλεθηήκαηα απνηεινχλ ε πεξηνξηζκέλε επηθέληξσζε ζηε γλψζε, ε κεησκέλε αμηνιφγεζε αλψηεξσλ λνεηηθψλ ιεηηνπξγηψλ θαη ε δπζρέξεηα ζηελ εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ, ηδηαίηεξα φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη ε δηαγξαθή ιέμεσλ. χληνκε απάληεζε απηή ηελ πεξίπησζε ε απάληεζε κπνξεί λα είλαη κηα θξάζε, κηα πξφηαζε ή κηα κηθξή παξάγξαθνο. Σέηνηνπ είδνπο δνθηκαζίεο είλαη πην δχζθνιν λα εηνηκαζηνχλ. Πιενλεθηήκαηα ηεο δνθηκαζίαο απηήο είλαη ε δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο αλψηεξσλ επηπέδσλ γλψζεο, ε δηακφξθσζε μεθάζαξεο εηθφλαο ησλ καζεζηαθψλ δηαθνξψλ ησλ καζεηψλ, ε επθνιία ζηε βαζκνιφγεζε. Μεηνλεθηήκαηα ηεο κεζφδνπ είλαη ε δπζθνιία νξηνζέηεζεο ησλ εξσηήζεσλ γηα λα κε κπεξδεπηεί ν καζεηήο ζηελ απάληεζε θαη ν κε αληηθεηκεληθφο ηξφπνο ζηε βαζκνιφγεζε. Δθηεηακέλε απάληεζε Ζ απάληεζε ζε απηή ηελ πεξίπησζε είλαη εθηεηακέλε θαη κπνξνχλ λα αμηνινγεζνχλ πςειφηεξα επίπεδα γλψζεο θαη λνεηηθψλ ιεηηνπξγηψλ. Γίλεηαη ζην καζεηή έλα ζεκαληηθφ ζχλνιν πιεξνθνξηψλ, θαζψο θαη ην πιαίζην ζην νπνίν ππνρξενχηαη λα θηλεζεί γηα λα απαληήζεη. 28

Πιενλεθηήκαηα ηεο δνθηκαζίαο είλαη φηη νη καζεηέο παξάγνπλ θαη δε καληεχνπλ ηηο απαληήζεηο, δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ζχλζεησλ λνεηηθψλ ιεηηνπξγηψλ, φπσο ε ζχλζεζε, ε νξγάλσζε θ.η.ι. θαη νη δνθηκαζίεο απηέο είλαη εχθνιν λα δνκεζνχλ ζε ιίγν ρξφλν. Μεηνλεθηήκαηα είλαη ε κέηξεζε κηθξνχ αξηζκνχ ζπκπεξηθνξψλ ηνπ καζεηή θαη ν ρξφλνο βαζκνιφγεζεο είλαη δπζαλάινγνο ηεο πξνεηνηκαζίαο ηεο δνθηκαζίαο (Παληειηάδνπ, 2008). Δπηινγή: Ο εμεηαδφκελνο επηιέγεη ηε ζσζηή απάληεζε, αθνχ ηνπ δνζνχλ φιεο νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο. Ο καζεηήο δελ παξάγεη ηίπνηα κφλνο ηνπ. Ζ απάληεζε πνπ βαζίδεηαη ζηελ επηινγή, γίλεηαη κε ηξεηο ηξφπνπο: πνιιαπιή επηινγή, ζσζηφ-ιάζνο θαη ηαίξηαζκα. Πνιιαπιή επηινγή Ζ δνθηκαζία πνιιαπιήο επηινγήο είλαη απφ ηηο πην δεκνθηιείο δνθηκαζίεο θαη έρεη ραξαθηεξηζηεί σο αληηθεηκεληθφ κέζν ζπιινγήο πιεξνθνξηψλ γηα ηηο γλψζεηο ηνπ καζεηή. Γίλεηαη κηα πξφηαζε θαη πηζαλέο ιχζεηο. Ο καζεηήο θαιείηαη λα επηιέμεη ηε ζσζηή (Miller, Williams & Haladyna, 1978). Πιενλεθηήκαηα ηεο δνθηκαζίαο απηνχ ηνπ ηχπνπ είλαη ε αμηνπηζηία ηεο βαζκνιφγεζεο, ε αμηνιφγεζε πνιιψλ δεμηνηήησλ, ε επθνιία αλάιπζεο θαη ε θαηαζθεπή ηεο δνθηκαζίαο κε πνιιέο ζηξαηεγηθέο. Μεηνλεθηήκαηα είλαη ε ρξνλνβφξα δηαδηθαζία ηεο εηνηκαζίαο, ε γλψζε γηα ην ηη δελ μέξεη ν καζεηήο ρσξίο λα απνθιείεηαη ην ελδερφκελν ηπραίαο επηινγήο. Δπίζεο ππάξρεη πξφβιεκα ζηελ ηζνξξνπία νξζψλ θαη ιαλζαζκέλσλ επηινγψλ. Αιεζήο- ςεπδήο ε απηή ηελ πεξίπησζε νη επηινγέο είλαη δχν θαη ζπγθεθξηκέλεο, λαη ή φρη, ζσζηφ ή ιάζνο. Πιενλεθηήκαηα απηνχ ηνπ ηχπνπ δνθηκαζίαο είλαη ε επθνιία δφκεζεο, ε ζαθήλεηα ηνπ πιαηζίνπ απάληεζεο γηα ην καζεηή θαη ε ζπληνκία θαη πεξηεθηηθφηεηα. Μεηνλεθηήκαηα είλαη ν πεξηνξηζκφο ηεο πξαγκαηηθήο πιεξνθνξίαο, ε κε αμηνιφγεζε ζχλζεησλ θαη πςειψλ λνεηηθψλ ιεηηνπξγηψλ θαη ε ηπραία απάληεζε ηνπ καζεηή. Σαίξηαζκα Ο ηχπνο ηεο απάληεζεο είλαη παξαιιαγή ηεο πνιιαπιήο επηινγήο. Τπάξρνπλ δπν ιίζηεο ζηνηρείσλ κε ιαλζαζκέλε ζεηξά θαη ν καζεηήο θαιείηαη λα ηαηξηάμεη ηα ζηνηρεία ηεο πξψηεο ζηήιεο κε ηα ζηνηρεία ηεο δεχηεξεο. 29

Πιενλεθηήκαηα ηεο δνθηκαζίαο απηήο είλαη ε επθνιία δφκεζεο θαη βαζκνινγίαο, ε θαηαιιειφηεηα γηα πνιινχο ζηφρνπο, ε δεκηνπξγία πνιιψλ λέσλ ζηνηρείσλ γλψζεο θαη ε θαηαιιειφηεηα γηα ηελ εχξεζε ραξαθηεξηζηηθψλ κηαο έλλνηαο π.ρ. νκαδνπνίεζε, ηαμηλφκεζε. Μεηνλεθηήκαηα είλαη ε ρξήζε παπαγαιηζκνχ, ν πεξηνξηζκφο, ε πξνζθνξά εηθφλαο γηα ηα ρακειά παξά γηα ηα πςειφηεξα επίπεδα λνεηηθήο ιεηηνπξγίαο (Παληειηάδνπ, 2008). ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΓΗΑΓΝΧΖ ΜΑΘΖΗΑΚΧΝ ΓΤΚΟΛΗΧΝ ΑΠΟΓΔΚΣΑ ΑΠΟ ΣΟ ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΚΡΑΣΟ Αζελά Σεζη Σν Αζελά Σεζη είλαη ην πην επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελν ηεζη γηα ηε δηάγλσζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ. Πξφθεηηαη γηα κηα δέζκε απφ 15 δηαγλσζηηθέο δνθηκαζίεο, νη νπνίεο αμηνινγνχλ έλα επξχ θάζκα θηλεηηθψλ, αληηιεπηηθψλ, λνεηηθψλ θαη ςπρνγισζζηθψλ δηεξγαζηψλ. Οη δνθηκαζίεο ηνπ Αζελά Σεζη αμηνινγνχλ ην επίπεδν θαη ην ξπζκφ αλάπηπμεο ηνπ παηδηνχ ζε: Ννεηηθή ηθαλόηεηα 1. Γισζζηθέο αλαινγίεο 2. Αληηγξαθή ζρεκάησλ 3. Λεμηιφγην Άκεζε κλήκε αθνινπζηώλ 1. Μλήκε αξηζκψλ 2. Μλήκε εηθφλσλ 3. Λεμηιφγην Οινθιήξσζε ειιηπώλ παξαζηάζεσλ 1. Οινθιήξσζε πξνηάζεσλ 2. Οινθιήξσζε ιέμεσλ 30

Γξαθν-θσλνινγηθή ελεκεξόηεηα 1. Γηάθξηζε γξαθεκάησλ 2. Γηάθξηζε θζφγγσλ 3. χλζεζε θζφγγσλ Νεπξνςπρνινγηθή σξηκόηεηα 1. Οπηηθνθηλεηηθφο ζπληνληζκφο 2. Πιεπξίσζε 3. Πξνζαλαηνιηζκφο ηνπ ζψκαηνο Γηα θάζε θιίκαθα αλάπηπμεο έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί δηαθνξεηηθά είδε εμεηαζηηθνχ πιηθνχ, φπσο γισζζηθφ πιηθφ, εηθφλεο, ζεκαζηνινγηθφ θαη άζεκν πιηθφ. Μέζα ζηα πιαίζηα απηά ην παηδί θαιείηαη λα δψζεη ηφζν ιεθηηθέο απαληήζεηο φζν θαη γξαθν-θηλεηηθέο απαληήζεηο αιιά θαη λα ρεηξηζηεί αληηθείκελα. Σα απνηειέζκαηα δίλνπλ έλα αλαιπηηθφ δηαγλσζηηθφ πξνθίι ηνπ παηδηνχ πνπ δείρλεη ειιεηκκαηηθέο πεξηνρέο αλάπηπμεο. Απψηεξνο ζθνπφο ηνπ ηεζη είλαη ην αλαιπηηθφ απηφ πξνθίι λα ρξεζηκνπνηεζεί, ψζηε ην παηδί λα παξαθνινπζήζεη ην θαηάιιειν πξφγξακκα δηδαθηηθνζεξαπεπηηθήο παξέκβαζεο γηα λα βνεζεζεί λα μεπεξάζεη ηηο δπζθνιίεο ηνπ. Σν Αζελά Σεζη έρεη θαηαζθεπαζηεί γηα λα ρξεζηκνπνηείηαη κε παηδηά πνπ βξίζθνληαη ζηα πξψηα ρξφληα θνίηεζήο ηνπο ζην ζρνιείν, δειαδή απφ ην 5 ν έσο ην ηέινο ηνπ 9 νπ έηνπο. Βέβαηα, κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη κε κεγαιχηεξα παηδηά πνπ αληηκεησπίδνπλ ζνβαξέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο (Παξαζθεπφπνπινο θαη ζπλ., 1999). εμαγύο θαη ΚΛΗΜΑ Πξφθεηηαη γηα δχν ηεζη αλίρλεπζεο καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, πνπ αλαπηχρζεθαλ παξάιιεια απφ ηη Ηλζηηηνχην Δπεμεξγαζίαο Λφγνπ ζην πιαίζην ηνπ ΔΠΔΑΔΚ σο κέξνο ηνπ έξγνπ «Τπεξεζίεο Πξνζηηζέκελεο Αμίαο ζην Διιεληθφ δίθηπν ρνιείσλ». Σν εμαγχο είλαη ινγηζκηθφ θαη βξίζθεηαη αθφκε ζε εξεπλεηηθφ ζηάδην, ελψ ε Κιίκαθα Μαζεζηαθήο Αμηνιφγεζεο (ΚΛΗΜΑ) 31