ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΘΛΑΣΕΩΝ ΟΠΙΣΘΙΩΝ ΜΗΡΙΑΙΩΝ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΘΛΑΣΕΩΝ ΟΠΙΣΘΙΩΝ ΜΗΡΙΑΙΩΝ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΣΤΕΛΛΑ ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΣΥΚΑΡΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος 3 Περίληψη...5 Abstract...6 Εισαγωγή......7 Κεφάλαιο 1: Ανατομία, κινησιολογία οπίσθιων μηριαίων μυών 10 1.1 Ανατομία Κινησιολογία 10 1.2 Μυϊκή θλάση...12 Κεφάλαιο 2: Θλάση οπίσθιων μηριαίων..17 2.1Θλάση οπίσθιων μηριαίων..17 2.2 Αιτίες πρόκλησης..20 Κεφάλαιο 3: Aποκατάσταση θλάσεων οπίσθιων μηριαίων.25 3.1 Θεραπεία θλάσεων 25 3.2 Φυσιοθεραπευτικά μέσα 30 3.3 Ενεργητική φυσιοθεραπεία...39 Βιβλιογραφία 46 Λέξεις κλειδιά: φυσικοθεραπεία, οπίσθιοι μηριαίοι μύες, θλάση, αποκατάσταση (physiotherapy, muscle hamstring,strain,rehabilitation) 2

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι οπίσθιοι μηριαίοι μύες είναι α) ο δικέφαλος μηριαίος (μακρά και βραχεία κεφαλή) β) ο ημιϋμενώδης γ) ο ημιτενοντώδης Αυτοί η μυϊκή ομάδα των κάτω άκρων είναι υπεύθυνοι για την εκτέλεση της κάμψης του γόνατος. Επίσης, σε αυτήν κατανέμεται το μεγαλύτερο φορτίο πιέσεων, ιδιαίτερα κατά τα αθλήματα που απαιτείται απότομη ανάπτυξη ταχύτητας και εκτέλεση αλμάτων. Ο συχνότερος τραυματισμός που παρατηρείται στους οπίσθιους μηριαίους είναι η θλάση. Το σύνηθες φαινόμενο της θλάσης προκαλεί πόνο στον παθών, κάτι που χρήζει απαραίτητη την έναρξη ενός καλά οργανωμένου φυσιοθεραπευτικού προγράμματος. Ο φυσιοθεραπευτής με τα μέσα (χειρομάλαξη, κρυοθεραπεία κτλ.) που διαθέτει, όπως και η υπόλοιπη ομάδα (προπονητής / γυμναστής γονέας αθλητής), θα πρέπει να έχουν ως στόχο όχι μόνο την αναζήτηση κατάλληλου προγράμματος αποκατάστασης αλλά και σωστής εκτέλεσης, έτσι ώστε να αποφευχθεί το συχνά παρατηρούμενο παραστράτημα υποτροπής. Το σπουδαιότερο επίτευγμα αυτής της ομάδας ανθρώπων είναι η πρόληψη, σημαντικό μέρος της οποίας είναι η προθέρμανση και η αποθεραπεία. Όπως γίνεται φανερό και στις παραπάνω πληροφορίες τα ερωτήματα που θα απαντηθούν λεπτομερέστατα κατά την ανάγνωση αυτής της εργασίας είναι: Α) Ποιοι είναι οι οπίσθιοι μηριαίοι και ποια η λειτουργία τους ; Β) Τι είναι μυϊκή θλάση; Γ) Πώς προκαλείται και γιατί η θλάση στους οπίσθιους μηριαίους; Δ) Τι πρέπει να προσέξουμε για την πρόληψη της θλάσης στους οπίσθιους μηριαίους; 3

Ε) Ποιο είναι το κατάλληλο πρόγραμμα αποκατάστασης και από ποιους δομείται και ελέγχεται αυτό; Στ) Ποια είναι τα μέσα που διαθέτει ο φυσιοθεραπευτής και πώς τα χρησιμοποιούμαι; Το θέμα της εργασίας το επέλεξα, θέλοντας να απαντήσω στα ερωτήματα που μου είχαν δημιουργηθεί και εμένα κατά την διάρκεια της αθλητικής μου πορείας, ως παθούσα αλλά και ως συχνός θεατής της θλάσης των οπίσθιων μηριαίων. Την εργασία αυτή την αφιερώνω στην οικογένεια μου, η οποία με στηρίζει και με παροτρύνει συνεχώς, να βάζω στόχους και να κυνηγάω τα όνειρα μου, με σημαντικό γνώμονα τον σεβασμό. 4

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η θλάση είναι μία κάκωση που παρατηρείται αρκετά συχνά στον χώρο του αθλητισμού και ειδικότερα στα ταχυδυναμικά αθλήματα, όπου απαιτείται απότομη διάταση των μυών. Εκτός από την υπερδιάταση μπορεί να προκληθεί επίσης και από σκληρή σωματική επαφή. Μία από τις πιο συχνές θλάσης είναι αυτή των οπίσθιων μηριαίων. Εφόσον δεν προσεχθεί η πρόληψη τότε εμφανίζεται η κάκωση, η οποία μπορεί ωστόσο να επουλωθεί με την βοήθεια της φυσιοθεραπείας. Όσο πιο προσεγμένο στις διάφορες παραμέτρους είναι το πρόγραμμα αποκατάστασης τόσο απομακρύνεται και το φαινόμενο υποτροπής, που στην περίπτωσή μας είναι ο κυριότερος παράγοντας εμφάνισης της θλάσης των οπίσθιων μηριαίων. Τόσο οι φυσιοθεραπευτές όσο οι προπονητές- καθηγητές φυσικής αγωγής και οι γονείς πρέπει να αναπτύξουν μία άψογη συνεργασία ώστε να έρθουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Σίγουρα το μεγαλύτερο βάρος πέφτει στο φυσιοθεραπευτή ο οποίος με τα διάφορα μέσα που διαθέτει θα πρέπει να χτίσει-σχεδιάσει το κατάλληλο πρόγραμμα το οποίο θα έχει ως στόχο την γρήγορη και ασφαλή επιστροφή και επάνοδο του αθλητή στην αθλητική δραστηριότητα. Πέρα όμως από αυτή την ομάδα, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δείξει και ο αθλητής ο οποίος θα πρέπει να ακολουθεί κατά γράμμα τις οδηγίες των ανωτέρων. Τόσο τα μέσα πρόληψης όσο και τα σημεία προσοχής για την δημιουργία ενός προγράμματος αποκατάστασης είναι αναγκαίο να κατανοηθούν. Αίτια εμφάνισης μίας τέτοιας κάκωσης μπορεί να οφείλονται σε ενδογενείς και σε εξωγενείς παράγοντες. 5

Abstract The muscle strain is a trauma that is observed quite often in the field of sports and especially in fast-moving sports, where abrupt muscle stretching is required. In addition to excessive tension, it can also be caused by tough physical contact. One of the most common fractures is that of the posterior femurs. If the prevention is not taken into consideration then the injury occurs, which can however be healed with the help of physiotherapy. The more careful in the various parameters is the recovery program, so the rebound phenomenon, which in our case is the major factor in the development of the posterior femurs, is also removed. Physiotherapists as well as physical education trainers and parents should develop a flawless collaboration to bring the desired results. Certainly the greatest weight falls on the physiotherapists who, with the various means at his disposal, must build the appropriate program which will aim at the quick and safe return and return of the athlete to the sporting activity. Apart from this group, however, special attention should be given to the athlete, who should follow the instructions of the superiors. Both prevention tools and attention points for setting up rehabilitation program need to be understood. Causes of such an injury may be due to endogenous and to exogenous factors. 6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι οπίσθιοι μηριαίοι μύες (καμπτήρες γόνατος), είναι η μυϊκή ομάδα που βρίσκεται στο πίσω μέρος του μηρού, και είναι τρείς(εικόνα 1): 1. ο δικέφαλος μηριαίος με την μακρά και την βραχεία κεφαλή του, 2. ο ημιτενοντώδης 3. ο ημιϋμενώδης μυς Εικόνα 1 (www.kinesiotherapy.gr ): Δικέφαλος μηριαίος μυς Ημιμεμβρανώδης - Ημιϋμενώδης μυς Ημιτενοντώδης μυς Οι κύριες λειτουργίες και των τριών οπίσθιων μηριαίων μυών είναι η κάμψη του μηρού και η έκταση του ισχίου. Κατά την εκτέλεση αθλητικών δραστηριοτήτων, δέχονται τα υψηλότερα φορτία πιέσεων για αυτό και κατατάσσεται στους πιο συχνά τραυματισμένους μυς. (1) Παρατηρήθηκε ότι οι οπίσθιοι μηριαίοι μυς μπορούν να τραυματιστούν με δύο τρόπους: α) κατά την διάρκεια ταχυδυναμικών ασκήσεων - αθλημάτων όπου υπάρχει μεγάλη επιβάρυνση σε μικρό χρονικό διάστημα (όπως στο 7

αγώνισμα του κλασσικού αθλητισμού των 100μ.), χωρίς αυτό να σημαίνει, ότι δεν μπορεί να εμφανιστεί και σε αθλήματα επαφής και β) κατά την διάρκεια μίας διάτασης (όπως σε μία δυνατή πάσα στο ποδόσφαιρο). Μία συνεπής κάκωση στους οπίσθιους μηριαίους μυς είναι η θλάση. Η θλάση, ισούται με ρήξη μυϊκών ινών και διαβαθμίζεται ανάλογα με τον αριθμό των τραυματισμένων μυϊκών αυτών ινών. Οπότε με βάση την σοβαρότητα διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες, τις μυϊκές διατάσεις, τις μυϊκές θλάσεις και τις ολικές μυϊκές ρίξεις. Παράγοντες κινδύνου εμφάνισης μπορεί να είναι: η μυϊκή αδυναμία που μπορεί να οφείλεται είτε σε γενετικούς είτε σε βιολογικούς παράγοντες, η ανισορροπία των οπίσθιων μηριαίων με τον τετρακέφαλο αλλά και δεξιάς με αριστερής πλευράς, η λανθασμένη-ελλιπής προθέρμανση αλλά και αποθεραπεία η κόπωση και η ευκαμψία ευλυγισία, όχι μόνο της συγκεκριμένης μυϊκής ομάδας αλλά και συνολικότερα του αθλητή, που μειώνουν σημαντικά την πιθανότητα τραυματισμού. Η θλάση στην συγκεκριμένη μυϊκή ομάδα οφείλεται στην αύξηση της συχνότητας των μυϊκών διαστολών, που οδηγεί σε οξειδοαναγωγική κατάσταση του αίματος μειώνοντας σημαντικά την λειτουργική ικανότητα. Είναι γνωστό πως η εκτέλεση άσκησης με μεγαλύτερη ενέργεια από τα όρια αντοχής, οδηγούν σε μερική ή ολική ρήξη. (4) Η μυϊκή θλάση συνοδεύεται όχι μόνο από πόνο μικρής ή μεγάλης έντασης, αιμάτωμα, οίδημα, τοπική αύξηση θερμοκρασίας και ελάττωση ή κατάργηση της λειτουργικότητας του μέλους αλλά και από μια χρονοβόρα διαδικασία, την φυσιοθεραπευτική θεραπεία. Με την βοήθεια της φυσικοθεραπείας και των κατάλληλων μέσων της, αποσκοπείτε όχι μόνο η αποκατάσταση του τραυματισμού αλλά και η επάνοδος του αθλητή στην αθλητική δραστηριότητα. Ο 8

φυσικοθεραπευτής είναι υπεύθυνος για την αποκατάσταση μετά την οξεία φάση, που τον καθιστά υπεύθυνο για την ασφαλή και ταχεία επιστροφή του αθλητή. Βέβαια είναι γεγονός ότι για να υπάρχει επιτυχία πρέπει να υπάρχει και συνεργασία από τον αθλητή. Ο αθλητής είναι αναγκαίο να καταλάβει ότι όσο σημαντική είναι η φάση της εγχείρησης τόσο σημαντική είναι και η φάση της αποκατάστασης. Μετά την ορθή και ακριβή διάγνωση του ειδικού ιατρού το Κύριο και πρωταρχικό μέλημα λοιπόν, του φυσικοθεραπευτή είναι και η σωστή δόμηση του προγράμματος αποκατάστασης με τα κατάλληλα φυσιοθεραπευτικά μέσα. Κάποια από τα διαθέσιμα μέσα της φυσικοθεραπείας για σωστή αποκατάσταση είναι η κρυοθεραπεία, η θερμοθεραπεία, τα TENS, και οι υπέρηχοι με τον κατάλληλο ρυθμό και ένταση, οι χειρομαλάξεις και οι ασκήσεις. Σύνηθες φαινόμενο είναι ο επανατραυματισμός (υποτροπή) του αθλητή. Αυτό μπορεί να οφείλεται είτε από την πρόωρη επάνοδο στην αθλητική δραστηριότητα είτε από την ελλιπή και ανεπαρκή αποκατάσταση ή λανθασμένη πίεση από τον προπονητή. Επομένως η αξιολόγηση είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για την επιτυχή πορεία της αποκατάστασης. Ένα δείγμα κακής πορείας είναι η ύπαρξη πόνου και δυσφορίας από τον αθλητή γεγονός που προκαλεί κίνδυνο υποτροπής. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να μειώσουμε την ένταση των ασκήσεων που το προκαλούν. Πέρα από τις πιθανές λανθασμένες ασκήσεις ενδυνάμωσης και λανθασμένες χειρομαλάξεις με μεγάλη πίεση που μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγία, επιπλοκές στην αποκατάσταση μπορεί να προκαλέσει και ο αθλητής με το να προστατεύει τον αρχικό τραυματισμό με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται η βιομηχανική της κίνησης. Μερικοί μελετητές υποστηρίζουν ότι οι παθόντες θα επέστρεφαν στην αθλητική τους δραστηριότητα, μετά από θλάση στους οπίσθιους μηριαίους, έπειτα από ένα φυσιοθεραπευτικό πρωτόκολλο με ισοκινητικές ασκήσεις, ανατροφοδότηση και καθοδήγηση από τον φυσικοθεραπευτή (10). Ενώ άλλοι μελετητές υποστηρίζουν, ότι στην σημερινή εποχή η φυσικοθεραπεία έχει εξελιχθεί με αποτέλεσμα ο ασθενής να επωφελείται από έναν συνδυασμό κατάλληλων 9

προγραμμάτων λειτουργικής αποκατάστασης με ενεργητικές μορφές φυσικοθεραπείας (ασκήσεις ενδυνάμωσης Nordic, ασκήσεις προοδευτικής αντίστασης, διατατικές ασκήσεις, εφαρμογή ψυχρών ή θερμών επιθεμάτων, χειρομαλάξεις, ηλεκτρικό ερεθισμό). (4) Η θλάση των οπίσθιων μηριαίων επειδή είναι συχνό φαινόμενο, καθιστώντας αναγκαία την ενημέρωση για την πρόληψη, τα αίτια και την αποκατάσταση του τραυματισμού αυτού. Η ομάδα αποκατάστασης (φυσικοθεραπευτής, αθλητής, γιατρός, προπονητής, οικογένεια) θα πρέπει να συνεργαστούν ώστε να εκτελεστεί το επιθυμητό αποτέλεσμα δηλαδή η επάνοδος του αθλητή σε πλήρες προπονητικό και αγωνιστικό πρόγραμμα και η αποφυγή υποτροπής. Ο ρόλος και το έργο του φυσιοθεραπευτή είναι εξαιρετικά σημαντικό αφού από λανθασμένες αποφάσεις του μπορεί να αποβεί μοιραίο για την αθλητική «καριέρα» του ατόμου. Λανθασμένες εκτιμήσεις μπορεί να οδηγήσουν όχι μόνο σε αποτυχία αποκατάστασης αλλά και σε κίνδυνο υποτροπής της θλάσης. Αποτέλεσμα της εργασίας είναι η κατανόηση όλων των στοιχείων που αφορούν τις θλάσεις των οπίσθιων μηριαίων αλλά και του κατάλληλου προγράμματος αποκατάστασης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΝΑΤΟΜΙΑ, ΚΙΝΗΣΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠΙΣΘΙΩΝ ΜΗΡΙΑΙΩΝ ΚΑΙ ΜΥΙΚΗ ΘΛΑΣΗ 1.1 Ανατομία Κινησιολογία οπίσθιων μηριαίων μυών Οι οπίσθιοι μηριαίοι μύες αποτελούν την οπίσθια επιφάνεια του μηρού. Τους συναντάμε και ως καμπτήρες, αφού κύρια λειτουργία τους είναι να κάμπτουν την κνήμη, ενώ ταυτόχρονα εκτείνουν τον μηρό. Από αυτό προκύπτει ότι είναι διαρθρικοί μύες, τόσο του ισχίου όσο και του γόνατος. Εκφύονται από το ισχιακό κύρτωμα και καταφύονται στα οστά της κνήμης. Επίσης, κινητοποιούνται αρκετά έντονα στο τρέξιμο, ιδιαίτερα στην φάση της απομάκρυνσης των δαχτύλων από το έδαφος, όπου πραγματοποιείται γρήγορη κάμψη του γόνατος. Όταν η κάμψη εκτελείται σε όλο το εύρος της (πλήρως λυγισμένο το γόνατο), το έργο των καμπτηρών του ισχίου είναι σε ιδανικές συνθήκες ώστε να φέρει το 10

κάτω άκρο γρήγορα μπροστά. Για την σωστή εκτέλεση του κύκλου ώθησης στο τρέξιμο, η ενδυνάμωση των οπίσθιων μηριαίων είναι σημαντική παράμετρος. Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να τονίσουμε την χρησιμότητα δυνατών οπίσθιων μηριαίων στην φάση την απομάκρυνσης των δαχτύλων από το έδαφος, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω (1,3,5). Οι οπίσθιοι μύες του μηρού είναι τρείς (εικόνα 2) : 2. Ο δικέφαλος μηριαίος μυς, ο οποίος έχει δύο κεφαλές, α) την μακρά κεφαλή, η οποία εκφύεται από την μεσαία όψη του ισχιακού κυρτώματος και καταφύεται στην οπίσθια επιφάνεια του έξω κνημιαίου κονδύλου και στην κεφαλή της περόνης, ενώ νευρώνεται από το κνημιαίο τμήμα του ισχιακού νεύρου και β) την βραχεία κεφαλή, η οποία εκφύεται από την έξω επιφάνεια της τραχείας γραμμής και το έξω μεσομύϊο διάφραγμα, ενώ αυτή με την σειρά της νευρώνεται από το διαιωνικό τμήμα(5, 8). Η βραχεία κεφαλή είναι το μόνο συστατικό των οπίσθιων μηριαίων που δεν ενεργεί σε δύο αρθρώσεις. Συχνά λέγεται ότι η βραχεία κεφαλή δεν είναι υπαρκτή. Μια από τις αιτιολογίες όπου ο δικέφαλος μηριαίος έχει την υψηλότερη συχνότητα δακρύων από τους υπόλοιπους μυς του δικέφαλου μηριαίου είναι η ασυμβατότητα στον συντονισμό ή στην ένταση των δύο κεφαλών του λόγω της διπλής ενδυνάμωσης που απαιτείται. (1,3,5) 1. Ο ημϊυμενώδης μυς ή όπως τον λένε αρκετοί επιστήμονες ημιμεμβρανώδης, εκφύεται από το έξω ισχιακό κύρτωμα και καταφύεται στην έσω επιφάνεια της κνήμης, πιο συγκεκριμένα από πίσω από τον έσο μηριαίο κόνδυλο με τρείς τενόντιες δεσμίδες, την κάθετη, την λοξή και την εγκάρσια. Η ονομασία του οφείλεται στην έκφυσή του, η οποία μοιάζει υμένα. Ο τένοντας αυτός έχει μορφή επίπεδης ζώνης όπου βρίσκεται στο στεφανιαίο επίπεδο, βαθιά μέσα στον ημιτενοντώδη και τον δικέφαλο μηριαίο. Η κύρια ενέργεια που επιτρέπει στο γόνατο 11

είναι κάμψη και έσω στροφή. Τέλος ο ημυιμενώδης βρίσκεται μπροστά από τον ημιτενοντώδη. (1,3,5) 2. Ο ημιτεντονώδης μυς εκφύεται από το έσω ισχιακό κύρτωμα και καταφύεται στην έσω επιφάνεια της κνήμης. Νευρώνεται όπως και οι άλλοι δυο μύες των οπίσθιων μηριαίων από το ισχιακό νεύρο. Η μηχανική του είναι κάμψη και έσω στροφή του γόνατος, όπως ακριβώς και ο ημιυμενώδης. Συμβάλλει στον σχηματισμό του χήνειουπόδα. (1,3,5) α β γ Εικόνα 2 (https://www.arthroscopicsurgery.gr/athlitiatriki/opisthioi- Miriaioi): α.bicepsfemoris muscle (longhead): μακρά κεφαλή δικεφάλου μηριαίου μυ α.bicepsfemoris muscle (shorthead): βραχεία κεφαλή δικε φάλου μηριαίου μυ β. Semimembranous muscle: ημιυμενώδης ημιμεμβρανώδης μυς γ. Semitendinosus muscle: ημιτεντονώδης μυς 1.2 ΜΥΙΚΗ ΘΛΑΣΗ 12

Η μυϊκή θλάση είναι από τις πιο συχνές κακώσεις στους μυς. Κατά κύριο ρόλο εμφανίζονται στα ταχυδυναμικά αγωνίσματα, όπως δρόμοι ταχύτητας, άλματα, ποδόσφαιρο, όπου απαιτείται απότομη επιτάχυνση για μικρό χρονικό διάστημα, που με την σειρά του δημιουργεί μείωση της λειτουργίας των μυών λόγω της οξειδοαναγωγικής κατάστασης του αίματος. Οι Hawkins&Fuller(1999) κατέγραψαν τους τραυματισμούς που συνέβησαν σε διάστημα 3 χρόνων στο Αγγλικό Πρωτάθλημα ποδοσφαίρου ανδρών. Τα αποτελέσματα της καταγραφής έδειξαν ότι οι περισσότεροι τραυματισμοί εμφανίζονται στα τελευταία 15 λεπτά του πρώτου ημιχρόνου και στα τελευταία 30 λεπτά του δεύτερου ημιχρόνου σε έναν αγώνα. Ανάμεσα στους πιο συχνούς τραυματισμούς αυτούς είναι οι μυϊκές θλάσεις, τα διαστρέμματα και οι μώλωπες. Ένα εξίσου σημαντικό που έδειξε η έρευνα αυτή είναι, ότι τις περισσότερες πιθανότητες τραυματισμού έχουν τα κάτω άκρα, όπως και μεταξύ της πρόσθιας και της οπίσθιας πλευράς πιο ευαίσθητη είναι η οπίσθια (8). Επίσης, οι θλάσεις προκαλούνται είτε από υπερβολική επιβάρυνση, ανώτερη από αυτήν των μαλακών μορίων, είτε από έντονη έλξη μαλακών μορίων κατά την επαφή με άλλο υποκείμενο οστό (θλαστικό τραύμα). Από αυτό προκύπτει ο τραυματισμός των μυϊκών ινών. (4,10,11) Τύποι μυϊκών ινών: 1. τύπου I: έχουν κόκκινο χρώμα, υψηλό αριθμό μιτοχονδρίων και βραδεία ταχύτητα αντίδρασης. Είναι οξειδωτικές και σχηματίζουν ATP κατά το αερόβιο. 2. τύπου ΙΙ: έχουν λευκό χρώμα, χαμηλό βαθμό μιτοχονδρίων και αντιδρά σε γρήγορες κινήσεις. Είναι γλυκολυτικές και ενεργοποιούνται στο αναερόβιο. (9) Οι μυϊκές ίνες διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Είναι επηρεασμένες από γενετικούς παράγοντες. Δεν μπορούν να αλλάξουν με την άσκηση αλλά μπορούν όμως να γίνουν καλύτερες μεταβολικά με την κατάλληλη άσκηση και ενδυνάμωση. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο τύπος των μυϊκών ινών επηρεάζονται και με το άθλημα με το οποίο ασχολείται κάποιος, όπως για παράδειγμα σε αθλητές ταχυτήτων στον 13

κλασσικό αθλητισμό εντοπίζουμε περισσότερες μυϊκές ίνες τύπου ΙΙ. (9) Στην περιεκτικότητα λευκών μυϊκών ινών παρατηρούνται μεγαλύτερα ποσοστά πρόκλησης θλάσης. (10) Μυϊκή θλάση παρατηρείται πιο συχνά στους οπίσθιους μηριαίους μύες, στον γαστροκνήμιο, στον ορθό μηριαίο και σε άλλους διαρθρικούς μύες όπου η λευκές μυϊκές ίνες είναι κυρίαρχες. Μειονέκτημα των διαρθρικών μυών είναι η συχνή υπερβολική επιβάρυνση, λόγω έργου δύο διαφορετικών αρθρώσεων, που όπως έχει αναφερθεί η επιβάρυνση που πραγματοποιείται είναι πάνω από την αντοχή των μυών οπότε επιφέρει και μεγάλη πιθανότητα τραυματισμού. Η μέγιστη συχνότητα εμφάνισης της κάκωσης αυτής είναι μεταξύ 15 και 18 ετών. (4,6,7,8) Ανάλογα με τον αριθμό των μυϊκών ινών που έχουν υποστεί ρήξη, προκύπτουν τρείς βαθμίδες, από την λιγότερο σοβαρή προς την βαρύτερη κάκωση (εικόνα 3). 1 ου βαθμού : ρήξη μικρού αριθμού μυϊκών ινών, με ποσοστό 5% με 7%. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ήπιου μυϊκού πόνου την ώρα της κίνησης, οπότε και ευαισθησία, καθώς οίδημα και αιμάτωμα. Χαρακτηριστικό του βαθμού αυτού είναι η εμφάνιση καθυστερημένου μυϊκού πόνου και δυσκαμψίας, με εφικτό όμως το πλήρες εύρος τροχιάς. Ο πόνος οφείλεται στον προφυλακτικό μυϊκό σπασμό. 2 ου βαθμού : μερική ρήξη μυϊκών ινών στην γαστέρα. Τα συμπτώματα είναι αντίστοιχα του 1 ου βαθμού με την διαφορά ότι είναι πιο έντονα. Ο περιορισμός της άσκησης και σε αυτήν την περίπτωση είναι απαραίτητος. Στον βαθμό αυτό, μέσω την ψηλάφησης μπορεί να γίνει ορατή η μερική αυτή αποκοπή του μυ. Κατά την ψηλάφηση ο πόνος δυναμώνει στην συγκεκριμένη περιοχή. 3 ου βαθμού : ολική ρήξη του αντίστοιχου μυ ή τένοντα. Ο πόνος είναι αρκετά έντονος, όπως το αιμάτωμα (μελάνιασμα) και το οίδημα. Το σκέλος δεν είναι δυνατό να ελεγχθεί, καθώς και από 14

την ψηλάφηση ή ακόμα και με γυμνό μάτι γίνεται ορατή η αποκοπή. Η πλήρη απώλεια κινητικότητας είναι προφανής. Για την αποκατάσταση του μυός, στην περίπτωση αυτή, τις περισσότερες φορές χρειάζεται χειρουργική επέμβαση. (2,4,10) 1 ου 2 ου 3 ου Εικόνα 3. Θλάση 1 ου, 2 ου και 3 ου βαθμού (www.aegeandoctors.gr) Σημείο αναγνώρισης της βαρύτητας της θλάσης είναι ο έλεγχος του αντίστοιχου μέλους. Σε σύγκριση με το φυσιολογικό εύρος κίνησης του μυ, στην 1 ου βαθμού θλάσης η δυσκαμψία είναι 30%, στην 2 ου βαθμού ο περιορισμός είναι 30% - 60% ενώ στου 3 ου βαθμού από 60% και άνω. Σε κάθε βαθμό κάκωσης η διαδικασία αποκατάστασης,από τις πρώτες κιόλας ώρες,είναι καθοριστική για την μετέπειτα πορεία. (4,6,7,13) Υπάρχουν πολλές αιτίες που προκαλούν μία θλάση στο μυοτενόντιο σύστημα: Η ελλιπής ή ανεπαρκής προθέρμανση Αδυναμία του παθόντα μυ λόγω μη ικανοποιητικής αποκατάστασης από προηγούμενο τραυματισμό Έλλειψη διατατικών ασκήσεων που οδηγούν σε μείωση της ελαστικότητας των μυών. Λόγω υπερβολικής κόπωσης ή υπερπροπόνησης Σκληρότητα και έκθεση στο ψύχος. Κακή διατροφή, έλλειψη καλίου, νατρίου ή μαγνησίου στον οργανισμό. Λανθασμένη τεχνική ασκήσεων. Υπερεκτίμηση ανθρώπινων αθλητικών δυνατοτήτων. 15

Κατά σειρά προτεραιότητας συνήθως τα βήματα είναι κακή φυσική κατάσταση, κόπωση, υπερδιάταση και μυϊκή θλάση. Στην περίπτωση αυτή η προφύλαξη με περίδεση κατά την διάρκεια της άσκησης έχει επιφέρει θετικά αποτελέσματα στην αποφυγή τραυματισμού(10). Έχει παρατηρηθεί ότι το σημείο που αποκολλάται ο μυς και συρρικνώνεται προς τις εκφύσεις και τις καταφύσεις είναι το σημείο σύνδεσης της γαστέρας με τον τένοντα. (4,10) Όπως σε κάθε κάκωση έτσι και στην μυϊκή θλάση, προκαλούνται διάφορα συμπτώματα. Ανάλογα με την βαρύτητα της κάκωσης τα συμπτώματα διαφοροποιούνται, όπως είδαμε και στην παραπάνω ανάπτυξη των βαθμίδων αυτών. Τα συμπτώματα της θλάσης είναι : Μυϊκός πόνος, που οφείλεται στο οίδημα(εικόνα 4). Αιμορραγία. Εμφάνιση μώλωπα, όπου απομακρύνεται σταδιακά μετά από 2-3 εβδομάδες. Προκαλείται λόγω ρήξης των αιμοφόρων τριχοειδών αγγείων. (εικόνα 5) Οίδημα (πρήξιμο), λόγω της αιμορραγίας και της σύσπασης του μυός. (εικόνα 6) Τοπική αύξηση θερμοκρασίας. Ανικανότητα του μέλους, μερική ή ολική, ανάλογα με το μέγεθος τους τραυματισμού (4,10). Εικόνα 4: Μυϊκός πόνος λόγω θλάσης (www.nmed.gr,2015 «Μυϊκός πόνος») 16

Εικόνα 5 : Αιμάτωμα από μυϊκή θλάση (www.skordis.gr) Εικόνα 6 :Οίδημα από μυϊκή θλάση (www.skordis.gr) ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ Επιπλοκή που μπορεί να προκύψει στην μυϊκή θλάση είναι η πρόκληση οστεοποιός μυοσίτιδας (οστού που δημιουργείται στους εξωσκελετικούς μαλακούς ιστούς). Σε τραυματισμούς των κάτω άκρων η οστεοποιός μυοσίτιδα παρατηρείται στους μύες των αρθρώσεων του γόνατος και του ισχίου. (10) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΘΛΑΣΗ ΟΠΙΣΘΙΩΝ ΜΗΡΙΑΙΩΝ 2.1 ΘΛΑΣΗ ΟΠΙΣΘΙΩΝ ΜΗΡΙΑΙΩΝ Ο πιο συχνός τραυματισμός, ιδιαίτερα στα άτομα που ασχολούνται με τον αθλητισμό, είναι η θλάση των οπίσθιων μηριαίων. Για παράδειγμα, στον επαγγελματικό χώρο του ποδοσφαίρου το 37% των κακώσεων καλύπτει ο τραυματισμός αυτός. Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν εκτός από το ποδόσφαιρο παρατηρείται και σε άλλα αθλήματα, όπως θαλάσσιο σκι. Σύμφωνα με το Sallay και τους συνεργάτες του (1996), οι οποίοι μελέτησαν την θλάση των οπίσθιων μηριαίων σε όλες τις τεχνικές κινήσεις των αθλητών θαλάσσιου σκι 17

μεταξύ των αρχάριων και των πιο έμπειρων αθλητών, ανακάλυψαν ότι η αιτία τραυματισμού σε αρχάριους αθλητές οφείλεται στην έκκεντρη συστολή κατά την ανόρθωση από βυθισμένη θέση, λόγω λανθασμένης θέσης των ισχίων και του γόνατος (ισχία σε κάμψη γόνατα σε πλήρη έκταση) που μεταφέρουν μεγαλύτερο φορτίο στους οπίσθιους μηριαίους μύες, ενώ στους πιο έμπειρους λόγω των πιθανών πτώσεων. Επιπλέον, συχνά ποσοστά του τραυματισμού αυτού παρατηρούνται και στον κλασσικό αθλητισμό. Όπως φαίνεται και στην μελέτη των Brubaker και James το 1974, οι οποίοι εξέτασαν 109 τραυματισμούς σε αθλητές δρόμων και συμπέραναν ότι στην θλάση των οπίσθιων μηριαίων το 50% απευθυνόταν σε σπρίντερ αθλητές ενώ το 20% σε αθλητές μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων. Από αυτό γίνεται φανερό ότι οι εκρηκτικές κινήσεις και το μεγάλο εύρος κίνησης των μελών αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για τον κίνδυνο αυτής της κάκωσης. Ένας τραυματισμός που εκτός από τον χρονοβόρο κύκλο αποκατάστασης, έχει και την τάση υποτροπής, με ποσοστό 12% έως 33%. Μέσα από τα συμπτώματα (οίδημα, αιμάτωμα, ανικανότητα μέλους κτλ.) γίνεται αντιληπτή η σοβαρότητα της κάκωσης, η οποία μπορεί να είναι από ήπια βλάβη του μυ έως πλήρη ρήξη των μυϊκών ινών, αλλά και το διάστημα που θα χρειαστεί για αποκατάσταση. Όσο πιο κοντά στην μυοτενόντια ένωση ( το πιο ευάλωτο μέρος του μυ, του τένοντα και της οστικής σύνδεσης) έχει προκληθεί τραυματισμός τόσο μεγαλύτερο θα είναι το διάστημα αποκατάστασης. (4,10,11,12,17) Υψηλότερο ποσοστό πρόκλησης θλάσης από τους οπίσθιους μηριαίους την πρώτη θέση κατέχει ο δικέφαλος, ενώ ακολουθεί ο ημιϋμενώδης. Οι τρόποι πρόκλησης θλάσης των οπίσθιων μηριαίων σύμφωνα με τον Asking (2012) είναι από: 1. Υπερδιάταση. Ο μυς που προσβάλλεται περισσότερο είναι ο ημιϋμενώδης. 2. Ξαφνική ανάπτυξη ταχύτητας. Ο μυς που προσβάλλεται περισσότερο στην περίπτωση αυτή είναι ο δικέφαλος. Σε έναν έμμεσο τραυματισμό του μυ, η αιτία πρόκλησης είναι η πλειομετρική συστολή. Η πλειομετρική φάση στο περπάτημα για παράδειγμα εμφανίζεται κατά την αιώρηση, την κάμψη και την έκταση (12% το οποίο 9% είναι πλήρη ρήξη) της άρθρωσης του γόνατος. Στην 18

πλειομετρική αυτή φάση οι μεγαλύτερες πιέσεις εμφανίζονται στο σημείο της μυοτενόντιας ένωσης. (11,17) Από την άλλη πλευρά έχουμε τον άμεσο τραυματισμό (από σωματική επαφή), όπου παρατηρείται πιο σπάνια, ενώ γίνεται φανερός από τις επηρεασμένες μυϊκές ανυψώσεις. Η συχνότητα των τραυματισμών είναι 3 4,1 στις 1000 ώρες στην αγωνιστική φάση και 0,4 0,5 στις 1000 ώρες κατά την διάρκεια της προπόνησης. Κάθε χρόνο αυτό το ποσοστό ανεβαίνει κατά 4%. Έχει παρατηρηθεί ότι με τον καιρό τραυματισμοί συμβαίνουν περισσότερο στην προπόνηση παρά στους αγώνες. (3) Ο χρόνος αποκατάστασης σε αθλητές δρόμων κατά μέσο όρο είναι 16 εβδομάδες ώστε να επιστρέψουν στον αθλητικό χώρο χωρίς περιορισμούς, ενώ στους χορευτές μπορεί να διαρκέσει έως και 50 εβδομάδες. Στον χώρο του ποδοσφαίρου η αποκατάσταση είναι πιο γρήγορα αφού κυμαίνεται στις 14 ημέρες απουσίας από τις ανταγωνιστικές ενέργειες. (3) Όσον αφορά την κλινική εικόνα της θλάσης των οπίσθιων μηριαίων μυών. Πέρα από τον μυϊκό πόνο στην οπίσθια επιφάνεια του μηρού, ο αθλητής αισθάνεται ένα κλικ με φανερή την έλλειψη κινητικότητας του μέλους και της αίσθησης ενός «πιασμένου» μυ. Η αίσθηση του σφιχτού μυ συμβαίνει λόγω μικρών ρήξεων των μυϊκών ινών με την ακολουθία φλεγμονής, η οποία επηρεάζει τους υποδοχείς του πόνου και τους μηχανοϋποδοχείς. Σε περίπτωση συνέχισης της έκκεντρης επιβάρυνσης υπάρχει πιθανότητα μεγαλύτερος ρήξεων. Κατά την οξεία φάση τα συμπτώματα είναι χαρακτηριστικά, αιμάτωμα, οίδημα, πόνος κατά την ψηλάφηση, μυϊκή αδυναμία. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει αιμάτωμα στην περιοχή δεν σημαίνει ότι η κάκωση δεν είναι σοβαρή. Είναι αρκετές οι φορές που γίνεται φανερό αργότερα, ακόμα και στις πιο σοβαρές βλάβες. Κατά την ψηλάφηση το χάσμα του τένοντα είναι αντιληπτό.(4,11) 19

Εικόνα 7: Μύες τις οπίσθιας επιφάνειας του μηρού (www.iatrikokentro.gr) 2.2 Αιτίες πρόκλησης θλάσεις οπίσθιων μηριαίων Οι αιτίες με βάση τις οποίες μπορεί να προκληθεί θλάση στους οπίσθιους μηριαίους είναι πολυάριθμες. Κυρίως προκαλείται από την έκκεντρη (πλειομετρική) δύναμη που εφαρμόζουν οι οπίσθιοι μηριαίοι μύες κατά την επιμήκυνση τους περισσότερο στην φάση αιώρησης και σπανιότερα στην φάση στήριξης, λόγω σύγκεντρης (μειομετρικής) δύναμης για έκταση ισχίου. Παρόλα αυτά υπάρχουν εσωτερικοί παράγοντες, με βάση την μηχανική των οπίσθιων μηριαίων, και εξωτερικοί παράγοντες οι οποίοι αλληλεπιδρούν, ώστε να προκύψει τραυματισμός. (4) 1. Μηχανισμοί πρόκλησης ενδογενείς παράγοντες θλάσεις οπίσθιων μηριαίων: (4,17,16) Οι οπίσθιοι μηριαίοι μύες είναι υπεύθυνοι για το έργο δύο αρθρώσεων, έκταση ισχίου και κάμψη γονάτου. Για την λειτουργία του έργου αυτού χρειάζεται συνεργασία με τον τετρακέφαλο. Για την αποφυγή τραυματισμού η συνεργασία μεταξύ των μυών της πρόσθιας και της οπίσθιας επιφάνειας του μηρού πρέπει να είναι ισορροπημένη, με ποσοστό 60% (τετρακέφαλος) 70% (οπίσθιοι μηριαίοι μύες τετρακέφαλος) ως προς την δύναμη σε μειομετρική ισοκινητική αξιολόγηση σε 20

χαμηλές ταχύτητες ή η αναλογία αντοχής μεταξύ τους είναι <0,6 (η τιμή αυτή μπορεί να διαφέρει από αθλητή σε αθλητή). η κόπωση η ανισοσκελία στα κάτω άκρα μείωση εύρους κίνησης οπίσθιων μηριαίων η μυϊκή ανισορροπία μεταξύ των οπίσθιων μηριαίων των δύο μελών (όταν η ισχύς τους είναι >10 15 %, φυσικά η τιμές αυτές μπορεί να διαφέρουν ανάλογα τον αθλητή) αλλά και ανάμεσα στου αγωνιστές και ανταγωνιστές η στάση του σώματος κατά το τρέξιμο ή την βάδιση. Αθλητές που η κλίση της λεκάνης τους είναι προς τα εμπρός την στιγμή της επιτάχυνσης επιβαρύνουν περισσότερο τους οπίσθιους μηριαίους. η διαφορά νεύρωσης των οπίσθιων μηριαίων. Η μακρά κεφαλή του δικέφαλου μηριαίου, ο ημιτενοντώδης και ο ημιϋμενώδης νευρώνονται από τον κνημιαίο κύρτωμα του ισχιακού νεύρου, ενώ η βραχεία κεφαλή του δικέφαλού μηριαίου από το περονιαίο κύρτωμα του ισχιακού νεύρου. Αυτό καθιστά σαφές ότι η μακρά και η βραχεία κεφαλή λειτουργούν ως δύο διαφορετικοί μύες με αποτέλεσμα ο ένας πολλές φορές να είναι πιο «αργός» από τον άλλον και να καταλήγει σε τραυματισμό. η διπλή κεφαλή του δικέφαλου μηριαίου, με πιθανότητα ασυγχρονίας μεταξύ τους κατά την φάση στήριξης και αιώρησης στο τρέξιμο. Στην τελευταία φάση της αιώρησης ο μυς που συμμετέχει πιο πολύ είναι ο ημιϋμενώδης, ενώ από την άλλη ο δικέφαλος μηριαίος, ο οποίος στην φάση αυτή είναι ανενεργός, δραστηριοποιείται στην προώθηση. Από αυτό γίνεται σαφές ότι στην φάση επιβράδυνσης υπάρχει επικινδυνότητα να τραυματιστεί ο ημιϋμενώδης και ο ημιτενοντώδης στο μέσο ή άνω τμήμα τους, ενώ στην φάση προώθησης ο δικέφαλος μηριαίος στο κάτω τμήμα του. Μειωμένη ιδιοδεκτικότητα. Στην άρθρωση του γόνατος, όπως και στον μυ και στον τένοντα, υπάρχουν διάφοροι αισθητικοί υποδοχείς οι οποίοι μεταφέρουν πληροφορίες μέσω του κεντρικού νευρικού συστήματος και ενεργοποιούν τον μυ ομαλά 21

και συντονισμένα. Σε περίπτωση που η άρθρωση τραυματιστεί τότε υπάρχει πιθανότητα πρόκλησης ανικανότητας των αισθητικών υποδοχέων, που έχει ως συνέπεια την μείωση της ιδιοδεκτικότητας. Λανθασμένη τεχνική. 2. Εξωτερικοί παράγοντες πρόκλησης θλάσης οπίσθιων μηριαίων: (4,8,16,17,) Ελλιπής ή κακή προθέρμανση. Οι Hawkins&Fuller (1999) συμπέραναν, σε ποδοσφαιριστές στην Αγγλία οι οποίοι συμμετείχαν σε επαγγελματικό επίπεδο, ότι η πρόκληση θλάσεων ίσως να εμφανιζόντουσαν λόγω της απαξιοτικής στάσης που κρατούσαν απέναντι στην γενική φυσικής κατάσταση και ιδιαίτερα στο αρχικό στάδιο της προπόνησης, την προθέρμανση. Έλλειψη διατάσεων με αποτέλεσμα δυσκαμψίας. Οι McHugh(1999) μέσω της έρευνας τους απέδειξαν, ότι η τάση που προκύπτει από ενεργητική επιμήκυνση βραχυμένων μυών και μεταφέρεται ενός άκαμπτου μυϊκού συστήματος έχει ως επίπτωση τον τραυματισμό των μυϊκών ινιδίων. Το ίδιο αποδείχτηκε και στην έρευνα των Witvrouw (2003), όπου ποδοσφαιριστές με έλλειψη μυϊκής ελαστικότητας στους οπίσθιους μηριαίους ήταν πιο επιρρεπής σε μυϊκές θλάσης. Από την ανελαστικότητα των μυών φαίνεται τόσο η επικινδυνότητα για ερχόμενο τραυματισμό όσο η λανθασμένη αποκατάσταση προηγούμενου τραυματισμού. Οι Blackburn, Padua, Riemann&Guskiewicz (2004), σε έρευνα τους σχετικά με την βράχυνση του μυ μετά από παθητική και μετά από ενεργητική κίνηση και την ελαστικότητα των οπίσθιων μηριαίων μυών. Το πόρισμα που βγήκε ήταν ότι η ελαστικότητα των μυών είχε μέτριου βαθμού σχέση με την βράχυνση μετά από παθητική κίνηση και μικρού βαθμού μετά από ενεργητική κίνηση. (4,14,15) Μειωμένο εύρος κίνησης ισχίου, γόνατος και ποδοκνημικής Υπερδιάταση μέλους 22

Κακή φυσική κατάσταση. Τα βασικά θεμέλια της φυσικής κατάστασης ενός αθλητή δομούνται κατά την περίοδο προετοιμασίας. Αν δεν δοθεί ιδιαίτερη προσοχή λοιπόν σε αυτήν την περίοδο μεγιστοποιούμαι τις πιθανότητες τραυματισμού. Ιδιαίτερα σε αθλήματα που έχουν ως βασικό στόχο την καλή φυσική κατάσταση και της συνήθειας του μυϊκού συστήματος σε συχνές εναλλαγές ταχύτητας, όπως το ποδόσφαιρο. Υπερβολικός χρόνος άσκησης, με αποτέλεσμα την κόπωση των μυών. Η κόπωση της μυϊκής ομάδας επηρεάζει τον μυ σε βαθμό επικινδυνότητας αφού διαταράσσει την τεχνική, την προσοχή αλλά και τον συντονισμό του αθλητή. Ένας παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει στην κόπωση είναι η παράβλεψη ουσιώδους αποθεραπείας. Λανθασμένη αποκατάσταση προηγούμενου τραυματισμού. Ο VanBeijsterveldt (2013), σε έρευνα που έκανε ανάμεσα σε 1775 αθλητές ποδοσφαίρου από τους οποίους οι 334 είχαν προσβληθεί από τραυματισμό των οπίσθιων μηριαίων παρατήρησε, ότι τα ποσοστά υποτροπής κυμαίνονται από 14% έως 63% μέσα σε δύο χρόνια από τον αρχικό. Το μειωμένο μήκος των οπίσθιων μηριαίων, που μπορεί να οφείλεται είτε στο βαθμό σοβαρότητας προηγούμενου τραυματισμού είτε στην λανθασμένη αποκατάσταση προηγούμενου τραυματισμού, καθιστά τον μυ ευάλωτο σε νέο τραυματισμό με εφαρμογή έκκεντρων δυνάμεων. Σε έρευνα που έγινε, για την μέγιστη ροπή των οπίσθιων μηριαίων ανάμεσα σε αθλητές με τραυματικό παρελθόν και σε αθλητές με καθαρό παρελθόν καθώς και στην διαφορά των δύο άκρων, φάνηκε ότι οι μυϊκές ομάδες που είχαν πληχτεί από τραυματισμό είχαν μικρότερη μέγιστη ροπή και από το αντίθετο άκρο αλλά και από τους υγιείς αθλητές. Για την επιστροφή του αθλητή λοιπόν στις αθλητικά του καθήκοντα, θα πρέπει οι οπίσθιοι μηριαίοι μύες να είναι λειτουργικά ισχυροί. Αυτό το γεγονός κατατάσσει ως πρωταρχικό σκοπό την υπευθυνότητα των τελευταίων σταδίων της λειτουργικής αποκαταστάσεις, δηλαδή στην 23

επιστροφή των έκκεντρων ασκήσεων που απαιτούν μεγάλη ταχύτητα. Σε σχετική έρευνα των Woods (2004), φέρνει στο προσκήνιο συμπεράσματα σχετικά με την υποτροπή της θλάσης των οπίσθιων μηριαίων, όπως η ελλιπής έκκεντρη άσκηση των υποτροπιασμένων οπίσθιων μηριαίων σε υψηλή ταχύτητα ή ότι η μαύρη φυλή εμφανίζει ποιο συχνά τέτοιους τραυματισμούς, λόγω του ανατομικού σχεδιασμού του σώματός τους (λόρδωση). (10, 16) Λανθασμένος εξοπλισμός (π.χ. κακή κατάσταση υποδημάτων) Ακατάλληλο περιβάλλον (π.χ. υγρασία, κρύο) Κακή διατροφή, έλλειψη νατρίου, μαγνησίου, καλίου Υπερεκτίμηση δυνατοτήτων αθλητή. Για παράδειγμα, όταν επιλέγονται ασκήσεις με έκκεντρες δυνάμεις σε έναν αρχάριο αθλητή, προκαλείται ένα πιάσιμο στους οπίσθιους μηριαίους και κόπωση. Αυτό έχει ως συνέπεια να προκληθούν μικρές ρίξεις των μυϊκών ινών που αμέσως συνεπάγεται με μία φλεγμονή. Επίδραση της φλεγμονής αυτής είναι η ευαισθητοποίηση του υποδοχείς του πόνου και τους μηχανοϋποδοχεις. Σε περίπτωση που στην φάση αυτή συνεχιστούν οι επιβαρύνσεις με έκκεντρες ασκήσεις, αυτόματα διακινδυνεύεται η πρόκληση μεγαλύτερων ρήξεων. Αδυναμία οπίσθιων μηριαίων μυών Ψυχολογικοί παράγοντες Τραυματισμοί κοντινών αρθρώσεων Συστηματικοί τραυματισμοί Γενετικοί παράγοντες Συχνά υποστηρίζεται ότι οι ενδογενείς παράγοντες γίνονται πιο εύκολα φανεροί για αυτό και χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή σε αυτούς. (4) Οι Woods (2002) υποστήριξαν ότι οι μικρότεροι ηλικιακά αθλητές τραυματιζόντουσαν πιο εύκολα σε σχέση με τους μεγαλύτερους στην περίοδο προετοιμασίας. Αυτό μπορεί να συμβαίνει, λόγω της καλύτερης φυσικής κατάστασης η οποία βοηθάει στην αποτελεσματικότερη ανταπόκριση του μυϊκού συστήματος σε μεγάλες εντάσεις. Οι προπονήσεις με συνεχόμενες αλλαγές στην προπόνηση 24

επιφέρει στον νεώτερο σε ηλικία παιδί αρκετές φυσιολογικές και μεταβολικές επιδράσεις. Επιπλέον, οι πιο έμπειροι αθλητές έχουν μάθει να καταπολεμούν αποτελεσματικότερα τόσο τις σωματικές όσο τις ψυχολογικές επιδράσεις που μπορεί να επιφέρει ένας τραυματισμός. Από αυτά γίνεται σαφές ότι η περίοδος προετοιμασίας είναι περισσότερο επίφοβη σε τραυματισμούς, αφού η ένταση, που είναι κύριος στόχος της περιόδου αυτής, είναι η κύρια αιτία. (10,13) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΘΛΑΣΕΩΝ ΟΠΙΣΘΙΩΝ ΜΗΡΙΑΙΩΝ ΜΥΩΝ 3.1 ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΘΛΑΣΕΩΝ Αρχικά, ο στόχος του προγράμματος αποκατάστασης είναι η επάνοδος του αθλητή στα προηγούμενα υψηλά επίπεδα απόδοσης χωρίς κανένα φόβο υποτροπής του τραυματισμού. (2) Η αντιμετώπιση των θλάσεων ξεκινάει από το πρώτο κιόλας λεπτό που εμφανίζεται. Είναι σημαντική η ελεγχόμενη πορεία του αιματώματος, καθώς επηρεάζει το μέλλον του αθλητή. Αν ελεγχθεί η παραγωγή του αιματώματος τότε όχι μόνο η επούλωση θα είναι σύντομη αλλά και η επιστροφή του αθλητή στο χώρο του αθλητισμού. Εκτός όμως από τον περιορισμό του αιματώματος υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που πρέπει να αντιμετωπιστούν με προσοχή, όπως η αποφυγή ρήξης και άλλων μυϊκών ινών, ιστών, τριχοειδών αγγείων και νευρικού πλέγματος. Αυτό πετυχαίνεται αρχικά με (2) : Πιεστική επίδεση Ανάρροπη θέση του μέλους καθώς και ακινητοποίηση Εφαρμογή πάγου για 15 20 λεπτά Η θερμοθεραπεία, η μάλαξη και η κινητοποίηση σε αυτή την φάση απαγορεύεται. Ύστερα από τις πρώτες βοήθειες που βοηθούν στην πρόληψη των άμεσων συνεπειών χρειάζεται η εμπειρία ειδικού γιατρού για βαθύτερη διάγνωση. 25

Ανάλογα με τον βαθμό ταξινόμησης που έχει διαγνωστεί η θλάση, θα επηρεάσει και την πορεία της θεραπείας της. (3) Οι1 ου και 2 ου βαθμού θλάσης θεραπείας. ακολουθούν συντηρητικό τρόπο Πάγο Ξεκούραση Ακινητοποίηση Δοσολογία μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων και αναλγητικών Η φυσιοθεραπεία της θλάσης των βαθμών αυτών διαχωρίζεται σε 3 στάδια. (2) 1 ο στάδιο: ξεκινάει από την στιγμή που προκαλείται η κάκωση μέχρι και 3 μέρες μετά.(2,18) Σε αυτό το στάδιο συνεχίζει να είναι απαραίτητη η εφαρμογή πάγου ( 5-6 φορές την ημέρα για 15 20 λεπτά σε κάθε εφαρμογή) Η άσκηση εξακολουθεί να μην είναι ιδανική στο τραυματισμένο μέλος αλλά στο υπόλοιπο σώμα είναι απαραίτητη. Η μορφή άσκησης που μπορεί να εφαρμοστεί στο τραυματισμένο μέλος είναι η ισομετρική. 2 ο στάδιο: ξεκινάει κατά την στιγμή της σταθεροποίησης του αιματώματος και του οιδήματος. Σκοπός του σταδίου αυτού είναι: Η ελάττωση του πόνου που συνοδεύεται με τον σχηματισμό ευνοϊκών συνθηκών για ταχύτερη επούλωση. Αυτό πετυχαίνεται με φυσιοθεραπευτικά μέσα όπως: 1. Θερμοθεραπεία (διαθερμία, υπέρυθρες ακτίνες, φωτόλουτρα, θερμόλουτρα) αν έχουν προσβληθεί επιφανειακοί ιστοί. Σε περίπτωση που έχουν προσβληθεί βαθύτεροι ιστοί τότε είναι προτιμότερο να γίνεται εφαρμογή μόνο διαθερμιών και υπερήχων, οι οποίοι έχουν διεισδυτική ικανότητα. Για αποτελεσματικότερη εφαρμογή θερμότητας είναι αναγκαίο να έχει προηγηθεί η εφαρμογή ρευμάτων. 26

2. Μυϊκές διατάσεις 3. Ισομετρικές ασκήσεις 4. Ήπια μάλαξη στην περιφέρεια του σημείου του τραύματος Ευκαμψία του ουλώδη ιστού που πρόκειται να δημιουργηθεί. Αυτό πετυχαίνεται με ήπιες διατάσεις χωρίς την παραγωγή πόνου για ενεργοποίηση του τραυματισμένου σημείου. Αποφυγή ατροφίας όχι μόνο του μέλους που έχει τραυματιστεί αλλά και των υπόλοιπων μυϊκών ομάδων. Ισομετρική άσκηση στο τραυματισμένο μέλος αλλά ενεργητικές στο υπόλοιπο μυϊκό σύστημα. Επαναφορά της μυϊκής τροχιάς. Αυτό πετυχαίνεται με εφαρμογή ισοτονικών ασκήσεων του μέλους χωρίς όμως εξωτερική επιβάρυνση. 3 ο στάδιο: ξεκινάει: i. Με την ενεργοποίηση ενεργητικών ασκήσεων χωρίς την εμφάνιση του πόνου. ii. Με την επαναφορά του πλήρες εύρους τροχιάς της άρθρωσης iii. Με την εξάλειψη του οιδήματος iv. Με την εξαφάνιση του αιματώματος v. Με την σκληρότητα της περιοχής Κάποιες παρατηρήσεις στο στάδιο αυτό θα είναι, η δυσκαμψία των ιστών και της δύναμης του μυ καθώς και της προσβεβλημένης άρθρωσης. Η έλλειψη δυνατότητας κινητοποίησης του μέλους είναι επίσης μία παρατήρηση αυτού του σταδίου. Σε αυτό το στάδιο είναι χρήσιμη η συνεργασία μεταξύ του φυσιοθεραπευτή, του καθηγητή φυσικής αγωγής και του προπονητή για δημιουργία προγραμμάτων, έτσι ώστε να επανέλθει η φυσιολογική λειτουργικότητα του μέλους. Σε αυτά τα προγράμματα πρέπει να ενσωματώσου: (2,4,7, 10) i. Λειτουργικές δραστηριότητες ii. Διατάσεις iii. Δρομικές επιβαρύνσεις iv. Ασκήσεις που να αποσκοπούν στην μυϊκή αντοχή και την ενδυνάμωση 27

v. Στις λειτουργικές ασκήσεις θα πρέπει να είναι ενσωματωμένες κινήσεις με ικανότητα επιδεξιότητας και ακρίβειας. Ένας άλλος διαχωρισμός των τριών σταδίων σύμφωνα με τους,bryan C. Heiderschiet Marc A. Sherry Amy Silder Elizabeth S. Chumanov Darryl G. Thelen είναι: (18) 1 ο στάδιο: Χρήση βοηθητικών μέσων (πατερίτσες) για περιορισμό κίνησης και πρόκλησης πόνου. Περιορισμός εύρους κίνησης της άρθρωσης έως την μη πρόκληση πόνου, φυσικά χωρίς παρατεταμένο κράτημα στην κάμψη. Πάγος Χρήση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων Ειδικές ασκήσεις, όπως για παράδειγμα ασκήσεις ισορροπίας. Προσοχή χρειάζεται στην μη πρόκληση πόνου και στην ένταση. Η ένταση από χαμηλή γίνεται μέτρια και κριτήριο αυτής είναι ο πόνος. Για την μετάβαση στο 2 ο στάδιο είναι υποχρεωτικό να πληρούνται κάποια κριτήρια.(18) Στάδιο 2 ο : I. Κανονικός βηματισμός χωρίς πόνο II. Χαμηλής έντασης τρέξιμο (πιο αργό από το ζέσταμα) χωρίς πόνο III. Οι ισομετρικές ασκήσεις (50-60%) χωρίς πόνο Παρόλη την επιστροφή της άρθρωσης στο πλήρες εύρος κίνησης, η προστασία και βοήθεια στο σημείο της επικίνδυνης ζώνης είναι απαραίτητη. Εφαρμογή πάγου μετά τις ασκήσεις αποκατάστασης, για αποφυγή φλεγμονής και πόνου. 28

Ασκήσεις με μεγαλύτερο εύρος σε σχέση με το στάδιο 1. Εκτελούνται ασκήσεις ευκινησίας και νευρομυϊκού ελέγχου με προσοχή στην ένταση και την ταχύτητα. Κριτήρια μετάβασης στο 3 ο στάδιο (18): 3 ο στάδιο: I. Εκτέλεση 1 RM σε ισομετρική άσκηση με την άρθρωση σε κάμψη 90 ο, χωρίς την εμφάνιση πόνου II. Τρέξιμο (50%) και προς τα εμπρός και προς τα πίσω, χωρίς πόνο. Πάγος μετά τις ασκήσεις Επιστροφή στην προηγούμενη κατάστασή του, με καλό επίπεδο ευκινησίας, σταθεροποίησης κορμού με την βοήθεια των trans. Eπιστροφή στο πλήρες εύρος με την ενσωμάτωση αντιστάσεων. (18) Κριτήρια επιστροφής στον αθλητισμό: (18) I. Ασκήσεις και κινήσεις χωρίς πόνο και δυσκαμψία II. 1RM ασκήσεων στο πλήρες εύρος χωρίς πόνο Στην θλάση 3 ου βαθμού συχνά είναι απαραίτητη η χειρουργική αντιμετώπιση, καθώς συνοδεύεται με πλήρη αποκοπεί του τένοντα. Η πλήρη ρήξη του τένοντα παρατηρείται κυρίως στην μυοτενόντια σύναψη. Όσον αφορά τα συμπτώματα αυτής της κατηγορίας είναι ίδια με των προηγούμενων δυο μορφών θλάσης με την διαφορά της έντασης και της έκτασής της. Έτσι παρατηρείται: i. Έντονο το αίσθημα του πόνου που έχει ως επακόλουθο την αδυναμία συνέχισης οποιαδήποτε κίνησης από τον αθλητή. ii. Εμφάνιση οιδήματος iii. Εμφάνιση αρκετά μεγάλου σε έκταση αιματώματος iv. Ελάττωση ή κατάργηση οποιαδήποτε κίνησης. 29

Σύμφωνα με τον Wood, η ιδανική περίοδος για χειρουργική επέμβαση είναι 4 με 6 εβδομάδες ύστερα από τον τραυματισμό. Τραυματισμοί που αντιμετωπίστηκαν μετά από 3 εβδομάδες δημιούργησαν ουλή γύρω από το νεύρο. (2) Μετά την εγχείρηση χρειάζεται η προσθήκη βοηθητικού κηδεμόνα της άρθρωσης του γόνατος, με αυξομείωση στο εύρος κίνησης. Επίσης είναι απαραίτητη η χρήση της πατερίτσας για μερικές εβδομάδες μετά. Συχνά ο νάρθηκας είναι απαραίτητος για 6 εβδομάδες μετά την εγχείρηση. Ο μέσος όρος επιστροφής στον αθλητισμό είναι από 6 έως 9 μήνες. (2,4,6,13) 3.2 ΦΥΣΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΠΙΣΘΙΩΝ ΜΗΡΙΑΙΩΝ ΜΥΩΝ Τα φυσιοθεραπευτικά μέσα που θα χρησιμοποιηθούν όπως και η έγκυρη διάγνωση είναι βασικοί παράγοντες ώστε να έχει θετικό αποτέλεσμα ένας τραυματισμός. Τους τρόπους αναγνώρισης μίας κάκωσης και των κατάλληλων μέσων που εφαρμόζονται για την ιδανικότερη αποκατάσταση τους, πρέπει να τους γνωρίζει και ο καθηγητής φυσικής αγωγή ή προπονητής, αφού είναι οι πρώτοι που έρχονται σε επαφή με τον τραυματισμένο μέλος. Τα φυσιοθεραπευτικά μέσα που εφαρμόζονται κατά το αρχικό στάδιο κυρίως είναι: (2,4,7,10) Η χρήση ψυχρών επιθεμάτων Η χρήση θερμών επιθεμάτων Ηλεκτρικά ερεθίσματα Η μάλαξη Η ηλεκτροθεραπεία Η κατάλληλη επίδεση και η ανάρροπη θέση Ας αναλύσουμε λοιπόν αυτά τα μέσα που πρέπει να γνωρίζουμε όλοι και να έχουμε την δυνατότητα να τα εφαρμόζουμε με επιτυχία, καθώς οι πρώτες βοήθειες καθορίζουν και την εξέλιξη μίας κάκωσης. 30

1. Κρυοθεραπεία Η επιλογή ψυχρών επιθεμάτων γίνεται τόσο στο οξύ στάδιο, στο οποίο είναι και καταλυτικός παράγοντας όσο και στο υποξύ και το χρόνιο στάδιο. Πλεονεκτήματα που εντοπίζουμε κατά την εφαρμογή πάγου, είναι : (2,4,7,13) η μείωση της κυκλοφορία του αίματος, ο περιορισμός και η καθυστέρηση του οιδήματος και της φλεγμονώδης αντίδρασης, ο περιορισμός της επιφάνειας του τραυματισμού μείωση πόνου. Πιο συγκεκριμένα: Μείωση της κυκλοφορία του αίματος: αυτό επιτυγχάνεται μέσω της κρυοθεραπείας, λόγω των συσπάσεων των αιμοφόρων αγγείων που η μέγιστη τιμή τους φτάνει 15 ο C. Όταν η θερμοκρασία του σώματος στην συγκεκριμένη περιοχή πέσει αρκετά, τότε το οργανισμός αναγκάζεται να αντιδράσει και να προσπαθήσει να αποφύγει τυχόν κρυοπάγημα, αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια νέκρωση. Σύμφωνα με τον Edwards(1960), η διάρκεια που χρειάζεται το σώμα να επανέλθει στις φυσιολογικές θερμοκρασίες μετά από εφαρμογή πάγου 20 λεπτών είναι 15 λεπτά. Ο πάγος επηρεάζει λοιπόν την γλοιότητα του αίματος, με αποτέλεσμα την μείωση της κυκλοφορίας στην τραυματισμένη περιοχή που οδηγεί και σε μείωση του αιματώματος. Μείωση του πόνου: ο πόνος σε μία κάκωση επέρχεται λόγω του οιδήματος και των πιέσεων των νευρικών απολήξεων. Με τον πάγο λοιπόν καθυστερούν να ενεργοποιηθούν τα νευρικά ερεθίσματα εξαιτίας των επηρεασμένων νευρικών συνάψεων. Κατά την τοποθέτηση του πάγου πάνω στο δέρμα το άτομο νιώθει με μία συγκεκριμένη σειρά διάφορα ερεθίσματα. Αυτά είναι : 1. αίσθηση υπερβολικού ψύχους 2. αίσθηση θερμότητας 3. αίσθηση πόνου από το έντονο κρύο 4. νέκρωση περιοχής 31

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία αίσθησης οποιουδήποτε ερεθίσματος στην περιοχή επαφής. Εδώ πρέπει να σημειωθεί, ότι σε αυτή την φάση ο αθλητής δεν πρέπει να εκτελέσει κανενός είδους άσκηση, ακριβώς επειδή υπάρχει αδυναμία προσανατολισμού του νευρικού συστήματος ώστε να υπάρχει κάποιου είδους προστασία. Έχει βρεθεί ότι η κατάλληλη θερμοκρασία του δέρματος για επιτυχή επίδραση του πάγου, είναι 10 ο C με 15 ο C, ενώ η θερμοκρασία του ψυχρού αντικειμένου -12 ο με -15 ο. Ένα πράγμα που πρέπει να προσέχουμε όταν εφαρμόζουμε ένα ψυχρό επίθεμα πάνω στην τραυματισμένη περιοχή είναι να τοποθετούμε ανάμεσα από τον πάγο και το δέρμα μία πετσέτα, ώστε να μην έρθουν σε άμεση επαφή και προκληθεί έγκαυμα. Σε περίπτωση που μία άρθρωση έχει υποστεί τραυματισμό τότε ο πάγος είναι αναγκαίο να καλύπτει όλη την επιφάνεια της άρθρωσης. Αν υπάρχει και το σύμπτωμα του οιδήματος τότε η χρήση υγρού επιδέσμου γύρω από την άρθρωση και η εφαρμογή του πάγου πάνω από την πιεστική επίδεση (από την περιφέρεια προς το κέντρο, για την εμπόδιση του αιματώματος) είναι προτιμότερη, αφού γίνονται ευνοϊκότερες οι συνθήκες απορρόφησης του ψύχους από τους ιστούς. Ο χρόνος τοποθέτησης πάγου στην τραυματισμένη περιοχή είναι 20 με 30 λεπτά, με συχνότητα 3 4 φορές την ημέρα, ειδικά για τις πρώτες 2 με 3 μέρες. Κατά τις πρώτες 48 με 72 ώρες είναι επίσης καλό να πραγματοποιούμαι κάθε μία ώρα μία πιο χαλαρή επίδεση. Σήμερα υπάρχουν διάφορα είδη ψυχρών επιθεμάτων, όπως: (2,4,13) Το κρύο δινόλουτρο. Εφαρμόζεται κυρίως στο οξύ και υποξύ στάδιο σε συνδυασμό με ασκήσεις εντός του υγρού στοιχείου με σκοπό την άμεση αποκατάσταση. Η διάρκεια είναι 10 με 20 λεπτά. Εφαρμόζεται είτε με όλο το σώμα μέσα στο νερό (θερμοκρασία νερού 15 ο C) είτε μόνο του τραυματισμένου μέλους (θερμοκρασία νερού 10 ο C -12 ο C) 32

Εικόνα 8: Δινόλουτρο (www.fysioiasis.gr). Πάγος σε icebag. Χρησιμοποίηση πετσέτας ή ελαστικού επιδέσμού ανάμεσα από το δέρμα και τον πάγο. Εικόνα 9: Icebag (www.supportguards.com/ice-bag). Ειδικών μηχανημάτων απελευθέρωσης κρύου αέρα Εικόνα 10: Μηχάνημα απελευθέρωσης κρύου αέρα (http://bodyhealth.gr). 33

Ψυκτικά σπρέι ( με χλωριούχο αιθύλιο) Εικόνα 11: Ψυκτικό σπρέι (www.medical.gr). Ειδικά πακέτα με ειδικό gel Εικόνα 12: Πακέτα με τζελ (www.lgmedical.gr). Μάλαξη με πάγο Εκτός από τα θετικά που επιφέρει η κρυοθεραπεία, παρουσιάζει επίσης και κάποιες περιπτώσεις όπου δεν πρέπει να εφαρμόζεται. Όπως: 1. Το σύνδρομο Raynand 2. Όταν υπάρχει κάποια ευαισθησία στο κρύο ή πιθανής αλλεργικής κρίσεις 3. Όταν το άτομο έχει ήδη προσβληθεί από κρυοπάγημα 4. Σε άμεση επαφή με το δέρμα (επικινδυνότητα εγκαύματος) 34

5. Σε περιοχές που έχουν ήδη κάποιο πρόβλημα αδυναμίας ερεθισμάτων, ψυχολογικής πάθησης και ατόμων με κάποιο πρόβλημα στην καρδιά. 6. Σε παθόντες πνευμόνων, ήπατος ή νεύρων 2. Θερμοθεραπεία Η θερμοθεραπεία έχει σκοπό: Να χαλαρώσει τους μύες Να αυξήσει την θερμοκρασία ώστε να βελτιωθεί ο μεταβολισμός Να απομακρύνει άμεσα τις καματογόνες ουσίες Να αυξήσει τα ποσοστά οξυγόνου στο τραυματισμένο σημείο Να αναγεννήσει αντισώματα Να αναγεννήσει λευκοκύτταρα Να μειώσει τον μυϊκό σπασμό Να βελτιώσει την ανελαστικότητα των περιφερειακών αρθρώσεων Να εξαλείψει το οίδημα Να απαλύνει το πόνο Να εξαλείψει την δημιουργούμενη φλεγμονή Κατά την εφαρμογή θερμών επιθεμάτων η ροή του αίματος αυξάνεται, οπότε υπάρχει και αύξηση του οξυγόνου στην περιοχή, με αποτέλεσμα την άμεση αναδημιουργία υγιή ιστών. Επίσης, έχει αναλγητικό σκοπό απέναντι στο πόνο, ο οποίος κατά την αύξηση της θερμοκρασίας σιγά σιγά υποχωρεί αφού επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό οι νευρικές απολήξεις. Μάλαξη στη διάρκεια του προγράμματος αποκατάστασης πρέπει να καταρτίζεται από μαλακές κινήσεις, γιατί η δύναμη και η αντοχή των τραυματισμένων μυϊκών ινών είναι περιορισμένη. Ο χρόνος που διαρκεί μία μάλαξη σε έναν μυ που έχει υποστεί κάκωση είναι 10 με 15 λεπτά. 3. Ηλεκτροθεραπεία Στην ηλεκτροθεραπεία εντάσσονται τα TENSκαι οι υπέρηχοι. 35

TENS: Είναι μία μέθοδος ανακούφισης από τον πόνο μέσω των ηλεκτρικών κυμάτων που ταράσσουν τα νεύρα. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι χρησιμοποίησης των ρευμάτων αυτών. A. Συμβατική μορφή κατά την οποία παρατηρείται μεγάλη συχνότητα με μικρή ένταση, ενώ η διάρκεια του παλμού είναι σύντομη. Διαρκεί από 30 έως 60 λεπτά B. Με την μορφή βελονισμού. Εδώ παρατηρείται αργός ρυθμός με υψηλά watt ρεύματος και πιο παρατεταμένη αίσθηση του ρεύματος. Διαρκεί από 20 έως 30 λεπτά C. Εκρηκτικά. Γρήγορη αλλά και δυνατή αίσθηση ρεύματος D. Σύντομο και έντονο μαζί. Στην περίπτωση αυτή η αίσθηση είναι έως και επώδυνη για το άτομο, ενώ η διάρκεια του παλμού είναι παρατεταμένη. Διάρκεια 15 λεπτά κάθε μέρα E. Τροποποιημένο. Η ένταση, η συχνότητα και η παλμός διαφέρουν λόγω της ικανότητας εξοικείωσης του οργανισμού. Που ακουμπάμε όμως τα ηλεκτρόδια; Τα τοποθετούμαι στην περιφέρεια του πόνου ή και πάνω στην περιοχή όπου πονάμε με την γνώση της ευαισθησίας του σημείου. Προσοχή! όχι χρησιμοποίηση αυτού του μέσου αποκατάστασης σε ασθενή με βηματοδότη. Εικόνα 13: Συσκευή TENS (www.amazon.co.uk). Υπέρηχοι: βοηθάνε στην αντιμετώπιση της φλεγμονής και του αιματώματος καθώς και στην αναδημιουργία ιστών. Εφαρμόζονται καθ 36

όλη την διάρκεια της αποκατάστασης από τις πρώτες κιόλας ώρες σε συνδυασμό με πάγο, ξεκούραση, επίδεση και ανάρροπη θέση του μέλους. Στο αρχικό στάδιο της αποκατάστασης προτιμούνται εντάσεις 0,2 W/cm2 με διάρκεια 5 λεπτών, ενώ στο τελευταίο στάδιο εντάσεις 1 2 W/cm2 με διάρκεια 5 έως 7 λεπτά. Στο τελικό στάδιο η παρουσία των υπέρηχων ενισχύει Την παραγωγή κολλαγόνου Την αύξηση της θερμοκρασίας στους βαθύτερους ιστούς (πλεονέκτημα σε σχέση με τα άλλα μέσα) που προκύπτει από την αύξηση της αιματικής ροής που είναι πλούσιο σε οξυγόνο και σε θρεπτικές ουσίες. 4. Ηλεκτρικά ερεθίσματα Τα ηλεκτρικά ερεθίσματα είναι ένας τρόπος περιορισμού του πόνου και μυϊκής ενδυνάμωσης του μέλους που δεν μπορεί να εκτελέσει οποιουδήποτε είδους κίνηση με κάποιο άλλο τρόπο. Με την βοήθεια των ηλεκτροδίων μπορεί να αυξομειωθεί η συχνότητα και η ένταση του ερεθίσματος, οπότε να εφαρμοστεί το ανάλογο κάθε φορά πρόγραμμα αποκατάστασης. Η κίνηση που προκύπτει μέσω αυτού του ηλεκτρικού ερεθίσματος προσομοιάζει τις εκούσιες κινήσεις, αφού ευαισθητοποιεί το περιφερικό νευρικό σύστημα. Από αυτό επιτυγχάνεται η βελτίωση της ταχύτητας, της δύναμης αλλά και της αντοχής των εμπλεκόμενων μυών. Εικόνα 14: Συσκευή μετάδοσης ηλεκτρικών ερεθισμάτων (www.corpustherapy.gr). 37

Η ευαισθητοποίηση του μυ για κίνηση γίνεται μέσω της νευρικής κυτταρικής μεμβράνης και μονάδα μέτρησης είναι το millivolt. Κατά την ηρεμία η ηλεκτρικότητα της κυτταρικής μεμβράνης κυμαίνεται στα 80 με 85 millivolt. Για την εφαρμογή αυτής της μεθόδους είναι σημαντική η διάγνωση υγιή μυϊκών ινών ώστε να μην επιφέρει περαιτέρω αρνητικά αποτελέσματα. Ο συνδυασμός λοιπόν, ηλεκτρικών ερεθισμάτων με ασκήσεις ενδυνάμωσης καθιστούν ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα αποκατάστασης. Ένα προσόν των ηλεκτρικών ερεθισμάτων είναι ότι επιφέρει μυϊκή σύσπαση γεγονός που ελκύει τα φυσιοθεραπευτικά προγράμματα αποκατάστασης 5. ΜΑΛΑΞΗ Η μάλαξη πολλούς αιώνες πριν χρησιμοποιούνταν ως θεραπευτικό μέσο. Από αυτό και μόνο γίνεται σαφής ο σοβαρός ρόλος που παίζει κατά το πρόγραμμα αποκατάστασης. Περιλαμβάνει ειδικούς χειρισμούς οι οποίοι έχουν σκοπό την εισχώρηση σε βαθύτερα στρώματα. Ο ασθενής κάθεται σε πρηνή θέση έχοντας ένα μαξιλαράκι στην ποδοκνημική άρθρωση. Η περιοχή που πρόκειται να υποστεί την διαδικασία της μάλαξης πρέπει να είναι λεία. Η χρησιμοποίηση ειδικών αλοιφών (όπως βαζελίνη, παραφινέλαιο, ταλκ, παιδικές κρέμες) είναι επίσης αναγκαία, τόσο γιατί κάνει πιο εύκολο το έργο του φυσιοθεραπευτή όσο και γιατί (7) : a) Απομακρύνουν τον πόνο b) Μειώνουν την διέγερση των ιστών c) Ευνοούν την κυκλοφορία του αίματος d) Συμβάλλουν στην άμεση αποκατάσταση e) Συμβάλλουν στην απομάκρυνση του οιδήματος f) Μειώνει το αιμάτωμα 38

Σε ένα σοβαρό τραυματισμό δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται κρέμες με υπεραιμικές ιδιότητες κρέμες αναλγητική δράση Μετά τον τραυματισμό είναι καλό να χρησιμοποιούνται κρέμες με ήπια επίδραση στο κυκλοφορικό, ενώ στις χρόνιες παθήσεις κρέμες με αντιφλεγμονώδη δράση. Υπάρχουν διάφοροι χειρισμοί με τους οποίους μπορεί να γίνει μία μάλαξη. Πιέσεις Εντρίψεις Πλήξεις Εναλλασσόμενη μάλαξη Δονήσεις Η χειρομάλαξη είναι σημαντικός παράγοντας σε ένα πρόγραμμα αποκατάστασης αφού: Μειώνει των μυϊκό σπασμό Μειώνει το οίδημα Αυξάνει την μυϊκή χαλάρωση Αύξηση της ελαστικότητας, που με την σειρά της προσφέρει διεύρυνση του εύρους τροχιάς Βελτίωση ψυχολογίας 3.3 Ενεργητική φυσιοθεραπεία Η ενεργητική φυσιοθεραπεία έχει ως σκοπό την επαναφορά του τραυματισμένου μέλους αφού λόγω της υποχρεωτικής ακινητοποίησης και ανάπαυσης έχει χάσει την δύναμη και την αντοχή του. Η προσοχή και η υπακοή του αθλητή προς τον φυσιοθεραπευτή είναι σημαντική γιατί μόνο έτσι θα μπορέσει να επανέλθει με πλήρη ασφάλεια στον αγωνιστικό χώρο. (4,10) 39

Οι πρώτες ασκήσεις που εκτελούνται σε ένα πρόγραμμα αποκατάστασης είναι ασκήσεις που στοχεύουν στην ενδυνάμωση του μυός. Έχουν ως στόχο την εξάλειψη της ατροφίας, την επαναφορά της φυσικής κατάστασης και την βελτίωση της κυκλοφορίας. (4,10,18) Εικόνα 15: Άσκηση ενδυνάμωσης οπίσθιων μηριαίων με λάστιχο. (www.runnermagazine.gr). Εικόνα 16: Άσκηση ενδυνάμωσης οπίσθιων μηριαίων μυών (www.runnermagazine.gr) Ισομετρικές ασκήσεις: ασκήσεις κατά της οποίες το μήκος του μυός δεν μεταβάλλεται. Άσκηση πίεσης σε ακίνητα αντικείμενα. Η άρθρωση πρέπει να γυμνάζεται σε όλες τις γωνίες κάμψης ώστε να υπάρχει βελτίωση της μυϊκής ισχύος. (4,10,18) 40

Εικόνα 17: Ισομετρική άσκηση οπίσθιων μηριαίων (www.runnermagazine.gr). Ισοκινητικές ασκήσεις: χρησιμοποιείται για καταμέτρηση της μυϊκής δύναμης. Μέσα από αυτή την μέτρηση δομείται το πρόγραμμα, είτε για την απομάκρυνση πιθανόν τραυματισμών είτε για την αντιμετώπιση ήδη προσβαλλόμενων μυών. Είναι ασκήσεις με σταθερή γωνιακή ταχύτητα αλλά διαφορετική κάθε φορά αντίσταση. Διαχωρίζονται σε σύγκεντρες και έκκεντρες. Στη σύγκεντρη κίνηση ο μυς συσπειρώνεται ενώ αντίθετα στην έκκεντρη ο μυς επιμηκύνεται. Οι ισοκινητικές ασκήσεις επιφέρουν θετικά αποτελέσματα, αφού η ενδυνάμωση γίνεται σε όλο το εύρος τροχιάς της κίνησης και σε μεταβαλλόμενη ταχύτητα. Η ομόκεντρη ισοκινητική άσκηση κατά την αποκατάσταση είναι πιο αποτελεσματική σε σχέση με την έκκεντρη, όπως και οι αργές γωνιακές ταχύτητες σε σχέση με τις γρήγορες γωνιακές ταχύτητες. Βασικοί παράμετροι κατά την ισομετρική κίνηση είναι: Οι επαναλήψεις Η επιβάρυνση Η μυϊκή ομάδα Ο τρόπος ενεργοποίησης των μυών Δύναμη Ταχύτητα: μεταβάλλεται ανάλογα με την μορφή κινητοποίησης των μυών. 41

Στην ομόκεντρη σύσπαση, όσο μεγαλύτερη είναι η επιβάρυνση τόσο μικρότερη θα είναι η ταχύτητα. Στην έκκεντρη σύσπαση, μεγάλη επιβάρυνση, αμετάβλητη ή ελάχιστα αυξημένη ταχύτητα. Ικανότητες ισοκινητικής εξάσκησης: Διάγνωση διαφορών στην δύναμη ίδιων μυϊκών ομάδων αντίθετων όμως πλευρών. Ισοκινητικά δυναμόμετρα είναι: Biodex: ισοκινητικό δυναμόμετρο που χρησιμεύει και ως διαγνωστικό μηχάνημα αλλά και ως ένα μέσο για ασφαλή άσκηση του τραυματισμένου μέλους, ώστε να αποφευχθούν αδυναμίες του τραυματισμένου μυ. Η ενδυνάμωση γίνεται σε όλο το εύρος του μέλους και με μεταβαλλόμενη επιβάρυνση ανάλογα με τις προσδοκίες και την αντοχή του καθορισμένου μέλους. (2) Με το δυναμόμετρο αυτό μπορείς να εκτελέσεις πλειομετρικές και μειομετρικές συσπάσεις. Κατά την μειομετρική σύσπαση η ταχύτητα βρίσκεται στο 30 500 ο /sec, ενώ κατά την πλειομετρική 10 300 ο / sec. Το ανώτερο όριο που επιτρέπεται να φτάσει η ροπή είναι 500 ft 1b πλειομετρικά και 300 ft 1b μειομετρικά. Επιπλέον μία άλλη δυνατότητα που προσφέρει το σύστημα αυτό είναι η ανύψωση και η κλειστή κινητική αλυσίδα. (2) Πλεονεκτήματα: Ενώ προσφέρει μεγάλη ταχύτητα ταυτόχρονα είναι και ασφαλές για τον παθόντα μυ. Υπάρχει δυνατότητα ενδυνάμωση σε όλες τις γωνίες Προσφέρει ασφαλή και σίγουρη διάγνωση 42

Η δυνατότητα πλειομετρικής σύσπασης είναι χαμηλή οπότε μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί και στον χώρο του αθλητισμού. Εικόνα 18: Biodex, ισοκινητικό δυναμόμετρο (www.naturaltouchrehabilitation.com) Cybex: ισοκινητικό δυναμόμετρο στο οποίο μπορείς να εκτελέσεις μειομετρική συστολή, εκτός από το Cybex 6000 όπου μπορείς να προκαλέσεις και πλειομετρική συστολή. Η κίνηση μπορεί να εκτελεστεί με ή χωρίς εξωτερικό ερέθισμα. (2) Το Cybex 6000 σου δίνει την δυνατότητα 18 διαφορετικών ασκήσεων. Κατά την μειομετρική λειτουργία η ταχύτητα κυμαίνεται από 15 ο - 500 ο /sec. Από την άλλη σε άσκηση με εξωτερικό ερέθισμα η ταχύτητα κυμαίνεται από 15 ο 300 ο / sec. Toμέγιστο και των δύο μορφών άσκησης φτάνει στα 500 ο ft 1b. (2) 43

Εικόνα 19: Cybex 6000, ισοκινητικό δυναμόμετρο (www.westcoastfunctionalneurology.com) Kincom: Το πρώτο ισοκινητικό δυναμόμετρο το οποίο παρείχε την δυνατότητα πλειομετρικής και μειομετρικής άσκησης. Η ταχύτητα στο Kincom αρχίζει από 1 και φτάνει ως 250 ο / secγια μερικές μόνο λειτουργίες όπως είναι η ισοκινητική, η ισοτονική και η παθητική, ενώ το μέγιστο που μπορεί να φτάσει η ροπή στις υπόλοιπες ασκήσεις είναι 450 ft 1b. (2) Πλεονεκτήματα: Δυνατότητα πολύπλευρων ασκήσεων Ισοκινητική Παθητική Ισοτονική Συνεχόμενη Καινούργια λειτουργία ROM Η λειτουργικότητα είναι βατή Η ανατροφοδότηση μέσω της εικόνας τόσο για τον ιατρό όσο και για τον ασθενή, με αποτέλεσμα την αύξηση επιδόσεων ή αποδόσεων 44

Αξιολογεί με αποτέλεσμα την ορατή πρόοδο Ταιριάζει την μεγάλη ροπή με την μεγάλη ταχύτητα και έτσι καθιστά ιδανικές συνθήκες για άτομα που ασχολούνται με τον χώρο του αθλητισμού. Μειονέκτημα: Στην μειομετρική άσκηση το μέγιστο (250 ο / sec) είναι χαμηλό, με αποτέλεσμα να το χαρακτηρίζει ως βραδύ σε σχέση με τα άλλα δυναμόμετρα. Η επιλογή για το κατάλληλο πρόγραμμα γίνεται από τον ειδικό γιατρό μέσω τον επιλογών που του δίνεται από το μηχάνημα Kincom. (2) Εικόνα 20: KinCom, ισοκινητικό δυναμόμετρο (www.hymnmc.tradekorea.com) Πολύ σημαντική είναι η εξάσκηση της ιδιοδεκτικότητας, όπου βοηθάει στην μείωση του χρόνου της πορείας από το κέντρο των νευρικών ερεθισμάτων μέχρι το σημείο της μυϊκής αντίδρασης. Η ιδιοδεκτικότητα στα πόδια εξασκείται με ασκήσεις ισορροπίας στο ένα πόδι στην αρχή και στην συνέχεια ασκήσεις ισορροπίας σε ασταθή επιφάνεια ή με κλειστά μάτια ή απασχολώντας τον για διαφορετικό λόγο διαφορετικό από αυτόν της άσκησης. (2) 45