ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΑ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Γεωργία Ευστρ. Κοτούφου Επιβλέπων καθηγητής: Γαγάνης Πέτρος Συνεπιβλέπων καθηγητής: Σηφάκης Αντώνιος ΔΙΑΤΡΙΒΗ Που υποβλήθηκε στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Περιβαλλοντική Πολιτική και Διαχείριση του Τμήματος Περιβάλλοντος ως μέρος των απαιτήσεων για την απόκτηση Διπλώματος Ειδίκευσης στην Περιβαλλοντική Πολιτική και Διαχείριση Μυτιλήνη Οκτώβριος/2013 1

ΑΦΙΕΡΩΣΕΙΣ Στο Διευθυντή μου, χωρίς τη βοήθεια του οποίου δεν θα μπορούσα να παρακολουθήσω αυτό το μεταπτυχιακό.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστώ τους επιβλέποντές μου. I

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Γ ε ω ρ γ ί α Κ ο τ ο ύ φ ο υ Προσωπικά στοιχεία Τόπος κατοικίας: Επάγγελμα: Μυτιλήνη Δημόσιος Υπάλληλος Τίτλοι σπουδών 1. Βασικός τίτλος σπουδών Τίτλος : Πτυχίο του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Γενικός Βαθμός 6,76 (Λίαν Καλώς) Έτος αποφοίτησης 2003 Εκπ. Ίδρυμα: Πάντειο Παν/μιο Κοινωνικών & Πολιτικών Επιστημών 2. Ξένες Γλώσσες Αγγλικά Τίτλος: Proficiency (άριστη γνώση), University of Cambridge Ιταλικά Τίτλος: CELI 4 (πολύ καλή γνώση), Universitά per Stranieri Perugia Ισπανικά Τίτλος: Βεβαίωση Γνώσης Ξένων Γλωσσών (βαθμός 9,08), Ε.Σ.Τ.A. Τουρκικά Τίτλος: Πιστοποιητικό Σπουδών (πολύ καλή γνώση), Κέντρο Σπουδών ΝΑ Ευρώπης 3. Πρόσθετοι τίτλοι σπουδών Τίτλος: Εθνικής Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης Απόφοιτος Β Εκπαιδευτικής Σειράς Βαθμός αποφοίτησης 9,20 II

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Γεωργία Κοτούφου ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΑ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Οκτώβριος/2013 Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτελεί η μελέτη της προστασίας των υδάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού, όπως αυτά θεσπίζονται και περιγράφονται στην Οδηγία Πλαίσιο για τα ύδατα, τα οποία εξετάζονται ειδικότερα ως προς την κατάρτιση και εφαρμογή τους στην Ελλάδα. Αξιολογείται το περιεχόμενο των ρυθμίσεων των εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης σε συνάρτηση με τις απαιτήσεις της Οδηγίας Πλαίσιο και διερευνάται αν πληρούν τις απαιτήσεις της. Στη συνέχεια, διερευνάται κατά πόσο τα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης ενσωματώνουν τις προτάσεις που τέθηκαν κατά τη δημόσια διαβούλευση αυτών. Η εργασία βασίζεται σε ποιοτική έρευνα, μέσω διαδικτύου, σε βιβλιοθήκες και στην Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Από την έρευνα διαπιστώνεται ότι για ορισμένες ρυθμίσεις τους υπάρχει πλήρης συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της Οδηγίας, σε άλλες ρυθμίσεις παρατηρείται πλημμελής συμμόρφωση, ενώ ως προς τη διαβούλευση προκύπτει ότι ενσωματώνουν τις προτάσεις της σε μεγάλο βαθμό. ABSTRACT Georgia Kotoufou CRITICAL APPROACH ON THE APPROVED RIVER BASIN MANAGEMENT PLANS OF THE COUNRY October/2013 The object of this thesis is the study of water protection in the European Union through the River Basin Management Plans, as established in the Water Framework Directive, and their implementation in Greece. It evaluates the settings of the approved River Basin Management Plans in accordance with the requirements of the Water Framework Directive and it examines III

whether the approved Management Plans incorporate the suggestions raised during the public consultation. The work is based on qualitative research, via the Internet, in libraries and through the Special Secretariat for Water of the Ministry of Environment, Energy and Climate Change. The research found that only some settings of the approved Management Plans fully comply with the requirements of the Directive, whereas they incorporate most of the suggestions raised during the consultation. IV

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 1.1 Μεθοδολογία...2 2. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ. 4 2.1 Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρ. Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000 «για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων» 4 2.2 Νόμος 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000» 5 2.3 Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. 43504/2005 «Κατηγορίες αδειών χρήσης υδάτων και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής τους, διαδικασία έκδοσης, περιεχόμενο και διάρκεια ισχύος αυτών»...5 2.4 Προεδρικό Διάταγμα υπ αριθμ. 51/2007 «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000»..6 2.5 Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. 39626/2208/Ε130/2009 «Kαθορισμός μέτρων για την προστασία των υπόγειων νερών από την ρύπανση και την υποβάθμιση, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2006/118/ ΕΚ σχετικά με την προστασία των υπόγειων υδάτων από την ρύπανση και την υποβάθμιση, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 2006» 8 2.6 Απόφαση υπ αριθμ. οίκ. 706/2010 της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων «Καθορισμός των Λεκανών Απορροής Ποταμών της χώρας και ορισμού των αρμόδιων Περιφερειών για τη διαχείριση και προστασία τους»..9 2.7 Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. Η.Π.51354/2641/Ε103/2010 «Καθορισμός Προτύπων Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) για τις συγκεντρώσεις ορισμένων ρύπων και ουσιών προτεραιότητας στα επιφανειακά ύδατα, σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας 2008/105/ ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2008 σχετικά με Πρότυπα Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) στον τομέα της πολιτικής των υδάτων και σχετικά με την V

τροποποίηση και μετέπειτα κατάργηση των οδηγιών του Συμβουλίου 82/176/ΕΟΚ, 83/513/ΕΟΚ, 84/156/ΕΟΚ, 84/491/ ΕΟΚ και 86/280/ΕΟΚ και την τροποποίηση της οδηγίας 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, καθώς και για τις συγκεντρώσεις ειδικών ρύπων στα εσωτερικά επιφανειακά ύδατα και άλλες διατάξεις».9 2.8 Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. 140384/2011 «Ορισμός Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης της ποιότητας και της ποσότητας των υδάτων με καθορισμό των θέσεων (σταθμών) μετρήσεων και των φορέων που υποχρεούνται στην λειτουργία τους, κατά το άρθρο 4, παράγραφος 4 του Ν. 3199/2003» 11 2.9 Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. 145116/2011 «Καθορισμός μέτρων, όρων και διαδικασιών για την επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων και άλλες διατάξεις».....12 2.10 Κοινή Υπουργική Απόφαση 150559/2011 «Διαδικασίες, όροι και προϋποθέσεις για τη χορήγηση αδειών για υφιστάμενα δικαιώματα χρήσης νερού»....12 3. ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΠΟΤΑΜΩΝ.. 15 3.1 Περιεχόμενα των εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης. 16 3.2 Χαρακτηριστικά των υπό μελέτη Υδατικών Διαμερισμάτων...17 3.2.1 Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Πελοποννήσου (01) 17 3.2.1.1 Φυσικά χαρακτηριστικά 18 3.2.1.2 Διοικητική υπαγωγή..18 3.2.1.3 Χρήσεις Γης...19 3.2.1.4 Κύριες χρήσεις νερού 19 3.2.2 Υδατικό Διαμέρισμα Βόρειας Πελοποννήσου (02) 19 3.2.2.1 Φυσικά χαρακτηριστικά 20 3.2.2.2 Διοικητική υπαγωγή..20 3.2.2.3 Χρήσεις Γης...20 3.2.2.4 Κύριες χρήσεις νερού 20 3.2.3 Υδατικό Διαμέρισμα Ανατολικής Πελοποννήσου (03)..21 3.2.3.1 Φυσικά χαρακτηριστικά 21 3.2.3.2 Διοικητική υπαγωγή..22 3.2.3.3 Χρήσεις Γης...22 3.2.3.4 Κύριες χρήσεις νερού 22 3.2.4 Υδατικό Διαμέρισμα Αττικής (06)..22 VI

3.2.4.1 Φυσικά χαρακτηριστικά 23 3.2.4.2 Διοικητική υπαγωγή..23 3.2.4.3 Χρήσεις Γης...24 3.2.4.4 Κύριες χρήσεις νερού 24 3.2.5 Υδατικό Διαμέρισμα Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (07)..24 3.2. 5.1 Φυσικά χαρακτηριστικά...25 3.2. 5.2 Διοικητική υπαγωγή.25 3.2. 5.3 Χρήσεις Γης..26 3.2. 5.4 Κύριες χρήσεις νερού...26 4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2000/60/ΕΚ 27 4.1 Αξιολόγηση των εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης βάσει του Παραρτήματος VII της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ..27 4.2 Αξιολόγηση των εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης ως προς τη δομή τους και ως προς τις απαιτήσεις των κυριότερων άρθρων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ 30 4.2.1 Αξιολόγηση των εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης ως προς τη δομή τους 30 4.2.2 Αξιολόγηση των εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης ως προς τις απαιτήσεις των κυριότερων άρθρων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ...32 4.2.2.1 Άρθρο 3 «Συντονισμός διοικητικών ρυθμίσεων σε περιοχές λεκάνης απορροής ποταμού» 32 4.2.2.2 Άρθρο 5 «Χαρακτηριστικά της περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού, επισκόπηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και οικονομική ανάλυση της χρήσης ύδατος»....32 4.2.2.3 Άρθρο 6 «Μητρώο προστατευόμενων περιοχών» 33 4.2.2.4 Άρθρο 8 «Παρακολούθηση της κατάστασης των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων και των προστατευόμενων περιοχών»...33 4.2.2.5 Άρθρο 9 «Ανάκτηση κόστους για υπηρεσίες ύδατος»..34 4.2.2.6 Άρθρο 11 «Πρόγραμμα μέτρων»..35 5 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ 37 5.1 Εκθέσεις Αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της διαβούλευσης 38 VII

5.2 Διαβούλευση για τα Σχέδια Διαχείρισης των Υδατικών Διαμερισμάτων Πελοποννήσου (ΥΔ01, ΥΔ02, ΥΔ03)....39 5.3 Διαβούλευση για το Σχέδιο Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής (06)..41 5.4 Διαβούλευση για το Σχέδιο Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (07)...43 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 46 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 50 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 57 VIII

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ/ ΣΧΕΔΙΩΝ ΓΡΑΦΗΜΑ/ ΣΧΕΔΙΟ ΣΕΛΙΔΑ Εικόνα 1: Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Πελοποννήσου (GR01)... 18 Εικόνα 2: Υδατικό Διαμέρισμα Βόρειας Πελοποννήσου (GR02)... 19 Εικόνα 3: Υδατικό Διαμέρισμα Ανατολικής Πελοποννήσου (GR03)... 21 Εικόνα 4: Υδατικό Διαμέρισμα Αττικής (GR06)... 23 Εικόνα 5: Υδατικό Διαμέρισμα Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (GR07)... 25 IX

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτελεί η μελέτη της προστασίας των υδάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπως αυτή ρυθμίζεται μέσω της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και πώς συνεπακόλουθα εφαρμόζεται από την Ελλάδα, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εργαλείο προστασίας και βιώσιμης διαχείρισης των υδάτων αποτελούν τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού 1, όπως αυτά θεσπίζονται και περιγράφονται στην Οδηγία Πλαίσιο 2 για τα ύδατα, και είναι το μέσο για την επίτευξη του στόχου της Οδηγίας, δηλαδή της «καλής κατάστασης» των υδάτων. Λόγω των υποχρεώσεών της που απορρέουν από την Οδηγία 2000/60/ΕΚ, η Ελλάδα οφείλει να καταρτίσει δεκατέσσερα Σχέδια Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού, ένα για κάθε Υδατικό Διαμέρισμα 3 της χώρας. Η προβλεπόμενη από την Οδηγία καταληκτική ημερομηνία έναρξης ισχύος των Σχεδίων Διαχείρισης ήταν η 22 η Μαρτίου 2010, αφού προηγουμένως τα προσχέδιά τους είχαν προετοιμαστεί σύμφωνα με τις επιταγές της Οδηγίας και είχαν τεθεί στη διάθεση του κοινού για τουλάχιστον εξάμηνη διαβούλευση, όπως το άρθρο 14 της Οδηγίας ορίζει. Η Ελλάδα καταδικάστηκε για δεύτερη φορά από το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων το 2012, καθώς ήταν ασυνεπής στις προαναφερόμενες δεσμεύσεις της. Τελικά, μόλις το έτος 2011 ξεκίνησε για κάποια από τα Σχέδια Διαχείρισης η προβλεπόμενη διαβούλευση, ενώ το 2013 εγκρίθηκαν πέντε από τα δεκατέσσερα οφειλόμενα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών: Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου (GR01), Υδατικού Διαμερίσματος Βόρειας Πελοποννήσου (GR02), Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Πελοποννήσου (GR03), Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής (GR06), Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (GR07). Σημειώνεται πως αναμένεται και η έγκριση των Σχεδίων Διαχείρισης των υπολοίπων εννέα Υδατικών Διαμερισμάτων της χώρας, τα οποία 1 Ορισμός Λεκάνης Απορροής Ποταμού, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 13 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ: «η εδαφική έκταση από την οποία συγκεντρώνεται το σύνολο της απορροής μέσω διαδοχικών ρευμάτων, ποταμών και πιθανώς λιμνών και παροχετεύεται στη θάλασσα με ενιαίο στόμιο ποταμού, εκβολές ή δέλτα». 2 Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρ. Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων (EΚ L 327, της 22.12.2000). 3 Ορισμός Υδατικού Διαμερίσματος, σύμφωνα με το άρθρο 3Α του Π.Δ. 51/2007 (Φ.Ε.Κ. 54/Α/8-3- 2007): «αντιστοιχεί στη θαλάσσια και χερσαία έκταση, που αποτελείται από μια ή περισσότερες γειτονικές λεκάνες απορροής ποταμού μαζί με τα συναφή υπόγεια και παράκτια ύδατα και αποτελεί τη βασική μονάδα με βάση την οποία γίνεται η διαχείριση και η προστασία των λεκανών απορροής ποταμού». 1

μέχρι την παρούσα στιγμή (Οκτώβριος 2013) δεν έχουν ολοκληρωθεί ή εκκρεμεί η έγκρισή τους. Στην παρούσα εργασία μελετώνται τα προαναφερόμενα πέντε εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης, τα οποία έχουν εγκριθεί μέσω Απόφασης της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων 4, έχουν δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και αποτελούν πλέον μέρος του εθνικού δικαίου. Συγκεκριμένα, ως πρώτο ερευνητικό ερώτημα, αξιολογείται το περιεχόμενο των ρυθμίσεών τους σε συνάρτηση με τις απαιτήσεις της Οδηγίας Πλαίσιο και διερευνάται αν πληρούν τις απαιτήσεις της. Διευκρινίζεται πως δεν εξετάζονται τα περιβαλλοντικά υδατικά προβλήματα κάθε Υδατικού Διαμερίσματος και αν αυτά αντιμετωπίζονται μέσω των Σχεδίων, καθώς αυτό απομένει να αποδειχθεί στην πράξη το 2015, δηλαδή στην πρώτη προγραμματισμένη αναθεώρηση των Σχεδίων 5. Στη συνέχεια, ως δεύτερο ερευνητικό ερώτημα, λόγω της αυξημένης σημασίας που της αποδίδει η Οδηγία, γίνεται επισκόπηση της διαδικασίας διαβούλευσης και διερευνάται κατά πόσο τα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης ενσωματώνουν τις προτάσεις που τέθηκαν κατά τη δημόσια διαβούλευση αυτών. Αρχικά παρουσιάζεται συνοπτικά η βασική ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία για την προστασία των υδάτων. Η νομοθεσία δεν παρουσιάζεται εξαντλητικά, αλλά επιλέχθηκαν τα βασικά νομοθετήματα που έχουν σχέση με την Οδηγία Πλαίσιο για τα ύδατα. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά των Υδατικών Διαμερισμάτων για τα οποία εξετάζονται τα αντίστοιχα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης. Έπειτα, διερευνώνται τα προαναφερόμενα δύο ερευνητικά ερωτήματα. Για το πρώτο ζητούμενο, εξετάζεται παράλληλα το Παράρτημα VII της Οδηγίας (στο οποίο καθορίζεται το υποχρεωτικό περιεχόμενο ενός Σχεδίου Διαχείρισης) σε συνάρτηση με τις τελικές ρυθμίσεις των πέντε εγκεκριμένων Σχεδίων, για να διαπιστωθεί η πληρότητά τους, όπως επίσης γίνεται επισκόπηση των Σχεδίων ως δομή και περιεχόμενο σε συσχέτιση με τα κυριότερα άρθρα της Οδηγίας Πλαίσιο. Ως προς το δεύτερο ερώτημα, εξετάζονται οι Εκθέσεις Αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της διαβούλευσης για κάθε Σχέδιο Διαχείρισης, οι οποίες παρουσιάζουν αναλυτικά και συγκεντρωτικά όλες τις συμμετοχές που υπήρξαν, και τέλος γίνεται ανασκόπηση των βασικών αποτελεσμάτων και διατυπώνονται κάποια συμπεράσματα που προέκυψαν από την έρευνα. 1.1 Μεθοδολογία 4 Βλ. Απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων υπ αριθμ. οικ. 391/2013 «Έγκριση των Σχεδίων Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών των Υδατικών Διαμερισμάτων Αττικής, Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, Βόρειας Πελοποννήσου, Ανατολικής Πελοποννήσου και Δυτικής Πελοποννήσου». Φ.Ε.Κ. 1004/Β/24-4-2013. Τα εν λόγω Σχέδια Διαχείρισης δεν επισυνάπτονται λόγω όγκου. 5 Για την αναθεώρηση, βλ. άρθρο 13 παρ. 7 Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. 2

Η παρούσα εργασία βασίστηκε σε ποιοτική έρευνα λόγω του αντικειμένου της. Η βιβλιογραφία αναζητήθηκε μέσω διαδικτύου, σε βιβλιοθήκες και στην Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, η οποία είναι αρμόδια για την άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής στον τομέα των υδάτων σε εθνικό επίπεδο. Σημειώνεται ότι αρχική πρόθεση υπήρξε η επισκόπηση της διαβούλευσης να γίνει μόνο μέσω της ιστοσελίδας της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων, δηλαδή να εξεταστεί το μέρος των συμμετοχών/σχολίων που είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα 6 της Ειδικής Γραμματείας, όπου παρατίθενται δημόσια αυτούσια τα σχόλια των συμμετεχόντων και είναι άμεσα διαθέσιμα. Αυτό όμως θα είχε ως αποτέλεσμα την εξέταση ενός μόνο μέρους της διαβούλευσης, παραλείποντας τα υπόλοιπα. Για αυτό το λόγο, κατόπιν επαφής με την Ειδική Γραμματεία Υδάτων 7, ζητήθηκαν και εστάλησαν από την Ειδική Γραμματεία οι Εκθέσεις Αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της διαβούλευσης για κάθε Σχέδιο Διαχείρισης, κάθε μία από τις οποίες περιγράφει τις ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης του αντίστοιχου Σχεδίου Διαχείρισης (χρονοδιάγραμμα και πρόγραμμα εργασιών) και παρουσιάζει συγκεντρωτικά όλες τις συμμετοχές, γραπτές και προφορικές, αναλύοντας ποιες και για ποιο λόγο εγκρίθηκαν και ενσωματώθηκαν στα Σχέδια Διαχείριση ή απορρίφθηκαν. Επομένως υπάρχει πλήρης εικόνα της διαδικασίας και των συμμετοχών, καθώς μέσω των εν λόγω Εκθέσεων μελετήθηκαν στο σύνολό τους. Σημειώνεται ότι οι συγκεκριμένες Εκθέσεις Αξιολόγησης προβλέπονται στο άρθρο 15 της Οδηγίας και πρέπει να αποσταλούν υποχρεωτικά στην Επιτροπή προς ενημέρωσή της, αλλά στην παρούσα φάση (Οκτώβριος 2013) δεν έχουν προς το παρόν αποσταλεί ούτε έχουν δημοσιευθούν μέσω ανάρτησης στην ιστοσελίδα της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων, επομένως το υλικό θεωρείται πρωτότυπο. 6 http://wfd.opengov.gr/ [Πρόσβαση στις 19 Οκτωβρίου 2013]. Η ιστοσελίδα αποτέλεσε ένα από τα εργαλεία διαβούλευσης. 7 Σεπτέμβριος 2013. 3

2. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζεται συνοπτικά η βασική ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία για την προστασία των υδάτων. Η νομοθεσία δεν παρουσιάζεται εξαντλητικά, αλλά επιλέχθηκαν τα βασικά νομοθετήματα που έχουν σχέση με την Οδηγία Πλαίσιο για τα ύδατα. Αρχικά παρουσιάζονται τα βασικά σημεία της Οδηγίας και στη συνέχεια η εθνική νομοθεσία, αρχής γενομένης από το Νόμο 3199/2003 με τον οποίο εναρμονίστηκε το εθνικό δίκαιο στις διατάξεις της εν λόγω Οδηγίας. Τα υπόλοιπα νομοθετήματα είναι παράγωγα των δύο προαναφερόμενων ή συμπληρωματικά τους ώστε να υπάρχει ένα πλήρες νομικό πλαίσιο προστασίας και βιώσιμης διαχείρισης των υδάτων. 2.1 Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000 «για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων» 8 Η Οδηγία 2000/60/ΕΚ για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων τέθηκε σε ισχύ στις 22 Δεκεμβρίου 2000. Βασικός στόχος της (άρθρο 1) είναι η αποτροπή της περαιτέρω υποβάθμισης όλων των υδάτων και η επίτευξη «καλής κατάστασης» αυτών μέχρι το έτος 2015. Για το σκοπό αυτό, συνδυάζει κυρίως ποιοτικούς - οικολογικούς και ποσοτικούς στόχους για την προστασία και την καλή κατάσταση όλων των υδατικών πόρων και των υδάτινων οικοσυστημάτων με βάση την ολοκληρωμένη διαχείριση τους στη γεωγραφική κλίμακα της Περιοχής Λεκάνης Απορροής 9 (άρθ. 3 παρ. 1). Για κάθε Περιοχή Λεκάνης Απορροής Ποταμού καθορίζει μια σειρά από απαραίτητες ενέργειες που θα πρέπει να υλοποιηθούν εντός καθορισμένων χρονοδιαγραμμάτων, ώστε ο βασικός στόχος της Οδηγίας να επιτευχθεί μέχρι το έτος 2015. Μεθοδολογικά στηρίζεται σε οικονομικές αρχές και εργαλεία καθώς και στην εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων μέτρων (άρθ. 11), εφαρμόζοντας συνδυασμένη προσέγγιση (άρθ. 10). Σημαντικό είναι ότι προβλέπει (άρθ. 9) την υποχρέωση των κρατών μελών να ανακτήσουν, στο πλαίσιο της αρχής «ο χρήστης πληρώνει» ως ειδικότερη έκφανση της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», το συνολικό κόστος όλων των υπηρεσιών που συνδέονται με την χρήση ύδατος, «συμπεριλαμβανομένου του κόστους για το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους». 8 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (L 327 της 22.12.2000). 9 Ορισμός Περιοχής Λεκάνης Απορροής Ποταμού, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 15 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ: «η θαλάσσια και χερσαία έκταση, που αποτελείται από μια ή περισσότερες γειτονικές λεκάνες απορροής ποταμού μαζί με τα συναφή υπόγεια και παράκτια ύδατα, και η οποία προσδιορίζεται δυνάμει του άρθρου 3 παράγραφος 1 ως η βασική μονάδα διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμού». 4

Στο άρθρο 13 παρ. 1 της Οδηγίας ορίζεται ότι «τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι καταρτίζεται ένα σχέδιο διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού για κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού που ευρίσκεται εξ ολοκλήρου στο έδαφός τους» και ότι «το σχέδιο διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού περιλαμβάνει τις πληροφορίες που εκτίθενται λεπτομερώς στο παράρτημα VII» (παρ. 4). 2.2 Νόμος 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000» 10 Σε εναρμόνιση του εθνικού δικαίου προς την ανωτέρω Οδηγία, εκδόθηκε ο Νόμος 3199/2003 για την «Προστασία και διαχείριση των υδάτων». Συστήνει μια πληθώρα φορέων και οργάνων σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, που συμμετέχουν σε διαδικασίες διαβούλευσης με συμβουλευτικό μόνο ρόλο (άρθ. 3-6). Έπειτα υιοθετεί τα προβλεπόμενα από την Οδηγία Σχέδια Διαχείρισης και Προγράμματα Μέτρων (άρθ. 7-9). Στα άρθρα 10-12 καθορίζει τις επιτρεπόμενες χρήσεις νερού και θέτει τους γενικούς κανόνες χρήσης του, προβλέποντας την έκδοση αδειών και την ανάκτηση του κόστους για υπηρεσίες ύδατος. Επίσης προβλέπει διοικητικές και ποινικές κυρώσεις για ρύπανση ή υποβάθμιση των υδάτων και τον τρόπο επιβολής τους (άρθ. 13-14). 2.3 Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. 43504/2005 «Κατηγορίες αδειών χρήσης υδάτων και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής τους, διαδικασία έκδοσης, περιεχόμενο και διάρκεια ισχύος αυτών» 11 Κατ εξουσιοδότηση των διατάξεων της παρ. 2 τoυ άρθρου 11 τoυ Ν. 3199/ 2003 καθορίζονται οι κατηγορίες αδειών χρήσης υδάτων και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής τους, ρυθμίζεται η διαδικασία έκδοσης των αδειών από τις αρμόδιες υπηρεσίες, το περιεχόμενο και διάρκεια ισχύος τους. Οι χρήσεις νερού για τις οποίες απαιτείται άδεια είναι η ύδρευση, η αγροτική χρήση συμπεριλαμβανομένης και της άρδευσης, η βιομηχανική χρήση, η ενεργειακή χρήση, καθώς και η χρήση για αναψυχή (άρθρο 1). Οι ανωτέρω χρήσεις μπορεί να αφορούν σε επιφανειακά ή υπόγεια νερά, τόσο ως απλές χρήσεις όσο και όταν έπονται έργου αξιοποίησης υδατικών πόρων. Τα έργα αξιοποίησης υδατικών πόρων για την κατασκευή των οποίων απαιτείται η προγενέστερη έκδοση άδειας είναι τα έργα υδροληψίας, μεταφοράς νερού, έργα δικτύων, ρύθμισης-αποθήκευσης, επεξεργασίας νερού, τροφοδότησης και έργα προστασίας συντήρησης (άρθρο 1). 10 Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 280/Α/9-12-2003. 11 Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 1784/Β/20-12-2005. 5

Στις άδειες χρήσης νερού καθορίζονται η διάρκεια ισχύος της άδειας, οι όροι και οι προϋποθέσεις χρήσης του νερού (όπως π.χ. ότι η χρήση είναι μόνο για ύδρευση ή άρδευση, ότι επιβάλλονται συγκεκριμένοι όροι προστασίας της υδροληψίας κ.ά.), η χορηγούμενη ποσότητα του νερού με τον καθορισμό ανωτάτων ορίων, η χρονική περίοδος χρήσης του νερού σε ετήσια βάση, η προέλευση του νερού και ο τρόπος παροχής του (π.χ. επιφανειακό ή υπόγειο, σύνδεση με δίκτυο, άντληση κ.ά.), οι δυνατότητες και οι προϋποθέσεις ανάκλησης, τροποποίησης, κατάργησης ή ανανέωσης της άδειας, οι γενικότερες υποχρεώσεις του χρήστη (άρθ. 6 παρ. 2). Στις άδειες εκτέλεσης έργου καθορίζονται τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου (π.χ. τεχνικά στοιχεία, είδος και μέγεθος μονάδας εκμετάλλευσης κ.λπ.), για τα οποία απαγορεύεται οποιαδήποτε αλλαγή τους και η προθεσμία εκτέλεσης του έργου (άρθ. 6 παρ. 3). Σημαντική πρόβλεψη της συγκεκριμένης Κ.Υ.Α. είναι ότι σε περίπτωση μεταγενέστερης κάλυψης των αναγκών σε νερό από δίκτυο αντίστοιχης χρήσης νερού, η άδεια ανακαλείται και το αντίστοιχο έργο τίθεται εκτός λειτουργίας, μία ρύθμιση που αποσκοπεί στον περιορισμό της σπατάλης (άρθ. 6 παρ. 5). Στους παραβάτες των όρων και περιορισμών των εκδιδομένων αδειών επιβάλλονται οι διοικητικές κυρώσεις που αναφέρονται στο άρθρο 13 παρ. 1 του Ν. 3199/2003. 2.4 Προεδρικό Διάταγμα υπ αριθμ. 51/2007 «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000» 12 Κατ εξουσιοδότηση του άρθρου 15 του Ν. 3199/2003 εκδόθηκε το Προεδρικό Διάταγμα 51/2007, το οποίο αποτελεί ουσιαστικά συνέχιση της προσπάθειας εναρμόνισης του εθνικού δικαίου στις διατάξεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Με το Π.Δ. αυτό καθορίζονται η ειδικότερη διαδικασία και ο τρόπος παρακολούθησης της κατάστασης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, καθώς και των προστατευόμενων υδατικών οικοσυστημάτων, ο τρόπος και η διαδικασία ελέγχου των σημειακών και διάχυτων πηγών ρύπανσης, ενσωματώνονται στο εσωτερικό δίκαιο οι ρυθμίσεις των παραρτημάτων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ και ρυθμίζεται κάθε άλλο θέμα σχετικό με την προστασία και διαχείριση των υδάτων και την ενσωμάτωση των διατάξεων της ανωτέρω Οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο. Ειδικότερα, το Προεδρικό Διάταγμα αυτό αποσκοπεί στην εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 9 και 10 του ν. 1650/1986 καθώς και των άρθρων 4 (παρ. 1, εδ. ι), 5 (παρ. 5, εδ. στ), 6 (παρ. 3), 7 (παρ. 1), 8 (παρ. 3 και 6), 9 (παρ. 4), 12 (εδ. γ) και 15 (παρ. 1) του Ν. 3199/2003 και συγχρόνως στη συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, ώστε με τη θέσπιση 12 Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 54/Α/8 3 2007. 6

του αναγκαίου πλαισίου μέτρων και διαδικασιών να επιτυγχάνεται η ολοκληρωμένη προστασία και ορθολογική διαχείριση των εσωτερικών επιφανειακών, των μεταβατικών, των παράκτιων και υπόγειων νερών, η οποία συνίσταται (άρθ. 1): α) στην αποτροπή της περαιτέρω επιδείνωσης, στην προστασία και βελτίωση της κατάστασης των υδάτινων οικοσυστημάτων, καθώς και των αμέσως εξαρτώμενων από αυτά χερσαίων οικοσυστημάτων και υγροτόπων σε ό,τι αφορά τις ανάγκες τους σε νερό, β) στην προώθηση της βιώσιμης χρήσης του νερού βάσει μακροπρόθεσμης προστασίας των διαθέσιμων υδατικών πόρων, γ) στην ενίσχυση της προστασίας και τη βελτίωση του υδάτινου περιβάλλοντος, μεταξύ άλλων με ειδικά μέτρα για την προοδευτική μείωση των απορρίψεων, εκπομπών και διαρροών ουσιών προτεραιότητας και με την παύση ή τη σταδιακή εξάλειψη των απορρίψεων, εκπομπών και διαρροών των επικίνδυνων ουσιών προτεραιότητας, δ) στη διασφάλιση της προοδευτικής μείωσης της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων και στην αποτροπή της περαιτέρω μόλυνσής τους και ε) στο μετριασμό των επιπτώσεων από πλημμύρες και ξηρασίες. Επίσης βάσει του Π.Δ. γίνεται και ο προσδιορισμός Περιοχών Λεκάνης Απορροής Ποταμού: με απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, οι λεκάνες απορροής ποταμού που έχουν προσδιορισθεί σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 5 του Ν. 3199/2003, υπάγονται σε Περιοχές Λεκάνης Απορροής Ποταμού (Υδατικά Διαμερίσματα, άρθ. 3) 13. Οι περιβαλλοντικοί στόχοι που τίθενται (άρθ. 4) 14 θα επιτευχθούν μέσω της αποτελεσματικής εφαρμογής των Προγραμμάτων Μέτρων που περιλαμβάνονται στα Σχέδια Διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού, γι αυτό το λόγο κάθε Σχέδιο Διαχείρισης πρέπει σύμφωνα με το Π.Δ. να περιλαμβάνει (άρθρα 10, 11, 12): α) περίληψη των μέτρων τα οποία απαιτούνται σύμφωνα με το άρθρο 12 του Π.Δ. και τα οποία θεωρούνται αναγκαία για να φθάσουν προοδευτικά τα υδατικά συστήματα στην απαιτούμενη κατάσταση μέσα στην παραταθείσα προθεσμία, β) τους λόγους για οποιαδήποτε αξιοσημείωτη καθυστέρηση εφαρμογής των εν λόγω μέτρων και γ) το αναμενόμενο χρονοδιάγραμμα για την εφαρμογή τους. Στις ενημερώσεις του Σχεδίου Διαχείρισης πρέπει να περιλαμβάνονται: α) επισκόπηση της εφαρμογής των μέτρων αυτών και β) περίληψη των τυχόν πρόσθετων μέτρων. 13 Σημειώνεται ότι ο όρος «Υδατικό Διαμέρισμα» εισήχθη για πρώτη φορά στο εθνικό δίκαιο με το Νόμο 1739/1987 (άρθ. 1 παρ. 4), βάσει του οποίου ο ελληνικός χώρος διαιρείται σε δεκατέσσερα υδατικά διαμερίσματα (Φ.Ε.Κ. 201/A/20-11-1987). 14 Ουσιαστικά αποτελούν επανάληψη των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας Πλαισίου. 7

Τέλος, υπάρχει ειδική αναφορά στην ανάκτηση του κόστους για υπηρεσίες ύδατος (άρθ. 8). Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, οι πολιτικές τιμολόγησης του ύδατος πρέπει να παρέχουν κατάλληλα κίνητρα στους χρήστες για να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τους υδατικούς πόρους και κατά συνέπεια να συμβάλλουν στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων που προβλέπονται στο άρθρο 4 του Π.Δ. 2.5 Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. 39626/2208/Ε130/2009 «Kαθορισμός μέτρων για την προστασία των υπόγειων νερών από την ρύπανση και την υποβάθμιση, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2006/118/ ΕΚ σχετικά με την προστασία των υπόγειων υδάτων από την ρύπανση και την υποβάθμιση, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 2006» 15 Η Κ.Υ.Α. αυτή αποσκοπεί στην εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 9 και 10 του Ν. 1650/1986 καθώς και των διατάξεων των άρθρων 4 (παρ. 1 εδ. β), 12 και 14 του προαναφερόμενου Π.Δ. 51/2007, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2006/118/ΕΚ, ώστε με την θέσπιση κατάλληλων μέτρων πρόληψης και ελέγχου της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων καθώς και πρόληψης της υποβάθμισης της κατάστασής τους, να διασφαλίζεται η προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος. Τα θεσπιζόμενα μέτρα περιλαμβάνουν κυρίως (άρθ. 1): α) κριτήρια για την αξιολόγηση της καλής χημικής κατάστασης των υπόγειων υδάτων, και β) κριτήρια για τον εντοπισμό και την αναστροφή σημαντικών και διατηρούμενων ανοδικών τάσεων και κριτήρια για τον καθορισμό σημείων εκκίνησης για την αναστροφή των τάσεων. Η Κ.Υ.Α. ουσιαστικά συμπληρώνει τις διατάξεις που αναφέρονται στην πρόληψη και τον περιορισμό της εισαγωγής ρύπων σε υπόγεια ύδατα, του Ν. 3199/2003 και του Π.Δ. 51/2007. Βάσει των ρυθμίσεών της, για την αξιολόγηση της χημικής κατάστασης ενός συστήματος υπόγειων υδάτων ή μιας ομάδας συστημάτων υπόγειων υδάτων οι αρμόδιες αρχές χρησιμοποιούν τα ακόλουθα κριτήρια (άρθ. 3 παρ. 1): α) ποιοτικά πρότυπα υπόγειων υδάτων, όπως εμφαίνονται στο Παράρτημα Ι αυτής, β) ανώτερες αποδεκτές τιμές τουλάχιστον για τους ρύπους, τις ομάδες ρύπων και τους δείκτες ρύπανσης που αναφέρονται στο μέρος Β του Παραρτήματος ΙΙ, οι οποίοι, κατ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 5 του Π.Δ. 51/2007, διαπιστώνεται ότι συμβάλλουν στο χαρακτηρισμό των συστημάτων ή ομάδων συστημάτων υπόγειων υδάτων ως απειλούμενα να μην επιτευχθεί η καλή χημική κατάσταση των υπόγειων υδάτων. Οι αρμόδιες αρχές εντοπίζουν κάθε σημαντική και διατηρούμενη ανοδική τάση συγκεντρώσεων ρύπων, ομάδων ρύπων και δεικτών ρύπανσης σε συστήματα ή ομάδες συστημάτων υπόγειων υδάτων, που χαρακτηρίζονται απειλούμενα, και καθορίζουν το σημείο 15 Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 2075/Β/25 09 2009. 8

εκκίνησης για την αναστροφή της τάσης αυτής, σύμφωνα με το Παράρτημα IV. Οι αρμόδιες αρχές, σύμφωνα με το Μέρος Β του Παραρτήματος IV, λαμβάνουν μέτρα για την αναστροφή των τάσεων οι οποίες ενέχουν σημαντικό κίνδυνο βλάβης της ποιότητας των υδατικών ή των χερσαίων οικοσυστημάτων, της ανθρώπινης υγείας ή των πραγματικών ή δυνητικών θεμιτών χρήσεων του υδατικού περιβάλλοντος, μέσω του προγράμματος μέτρων του άρθρου 12 του Π.Δ. 51/2007, με στόχο τη σταδιακή μείωση της ρύπανσης αλλά και την πρόληψη της υποβάθμισης των υπόγειων υδάτων. Αργότερα, με την υπ' αριθμ. 1811/2011 Απόφαση 16 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ορίστηκαν οι ανώτερες αποδεκτές τιμές συγκέντρωσης συγκεκριμένων ρύπων, ομάδων ρύπων ή δεικτών ρύπανσης σε υπόγεια ύδατα, σε εφαρμογή του άρθρου 3 παρ. 2 της παρούσας 39626/2208/Ε130/2009 Κ.Υ.Α. με στόχο την αξιολόγηση της χημικής κατάστασης των συστημάτων υπόγειων υδάτων. Σύμφωνα με το άρθρο 6 της υπ' αριθμ. 1811/2011 υπουργικής Απόφασης, οι ανώτερες αποδεκτές τιμές δημοσιεύονται και προσαρτώνται στα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών. 2.6 Απόφαση υπ αριθμ. οίκ. 706/2010 της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων «Καθορισμός των Λεκανών Απορροής Ποταμών της χώρας και ορισμού των αρμόδιων Περιφερειών για τη διαχείριση και προστασία τους» 17 Σε εφαρμογή του άρθρου 3 του Π.Δ. 51/2007, η Εθνική Επιτροπή Υδάτων προχώρησε με την Απόφαση αυτή στον καθορισμό σαράντα πέντε (45) Λεκανών Απορροής Ποταμών, οι οποίες υπάγονται σε δεκατέσσερις (14) Περιοχές Λεκανών Απορροής Ποταμών (που αντιστοιχούν στον όρο Υδατικά Διαμερίσματα του Άρθρου 3 του Π.Δ. 51/2007). Η εν λόγω Απόφαση αποδίδει κωδικό για κάθε Λεκάνη Απορροής Ποταμού 18 και προβαίνει στον καθορισμό των αρμόδιων ή συναρμόδιων Περιφερειών για κάθε μία από αυτές. 2.7 Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. Η.Π.51354/2641/Ε103/2010 «Καθορισμός Προτύπων Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) για τις συγκεντρώσεις ορισμένων ρύπων και ουσιών προτεραιότητας στα επιφανειακά ύδατα, σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας 2008/105/ ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2008 σχετικά με Πρότυπα Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) στον τομέα της πολιτικής των υδάτων και σχετικά με την τροποποίηση και μετέπειτα κατάργηση των οδηγιών του Συμβουλίου 82/176/ΕΟΚ, 83/513/ΕΟΚ, 84/156/ΕΟΚ, 84/491/ ΕΟΚ και 86/280/ΕΟΚ και την τροποποίηση της οδηγίας 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 16 Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 3322/Β/30-12-11. 17 Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 1383/Β/2 9 2010. 18 Σε μορφή GR01 έως GR45. 9

και του Συμβουλίου, καθώς και για τις συγκεντρώσεις ειδικών ρύπων στα εσωτερικά επιφανειακά ύδατα και άλλες διατάξεις» 19 Η Κ.Υ.Α. αυτή αφορά στον καθορισμό Προτύπων Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) για τις συγκεντρώσεις ορισμένων ρύπων και ουσιών προτεραιότητας στα επιφανειακά ύδατα, σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας 2008/105/ ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2008 «σχετικά με Πρότυπα Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) στον τομέα της πολιτικής των υδάτων καθώς και για τις συγκεντρώσεις ειδικών ρύπων στα εσωτερικά επιφανειακά ύδατα». Αποσκοπεί στην εφαρμογή και εξειδίκευση των διατάξεων των άρθρων 2, 4 (παρ. 1), 5 (παρ.5εδ. α, β και ζ) και 9 του Ν. 3199/2003 καθώς και των άρθρων 1 (παρ. γ), 4 (παρ.1εδ. α.4, παρ. 2 και παρ. 5 εδ. β.1), 9,10,11,12 (παρ.4εδ. ζ,θ και ια, παρ.5 και παρ.6) και 13 του Π.Δ. 51/2007, σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας 2008/105/ΕΚ, ώστε με τον καθορισμό Προτύπων Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) για ορισμένους ρύπους και για τις ουσίες του καταλόγου ουσιών προτεραιότητας, που εγκρίθηκε με την Απόφαση 2455/2001/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 16 της οδηγίας 2000/60/ΕΚ, καθώς και Προτύπων Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) για ειδικούς ρύπους, να μειώνονται οι κίνδυνοι ρύπανσης των επιφανειακών υδάτων και να επιτυγχάνεται η καλή χημική και οικολογική τους κατάσταση, σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς στόχους του άρθρου 4 του Π.Δ.51/2007 (άρθ. 1 της Κ.Υ.Α.). Στα συστήματα επιφανειακών υδάτων εφαρμόζονται τα Πρότυπα Ποιότητας Περιβάλλοντος τα οποία ορίζονται (άρθ. 3): α) στο μέρος Α του παραρτήματος Ι του άρθρου 8 και αφορούν τις ουσίες προτεραιότητας και ορισμένους άλλους ρύπους, β) στο μέρος Β του παραρτήματος Ι του άρθρου 8, αφορούν ειδικούς ρύπους και απαιτούνται για την υποβοήθηση του προσδιορισμού της οικολογικής κατάστασης των συστημάτων των εσωτερικών επιφανειακών υδάτων. Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υ.Π.Ε.Κ.Α., κοινοποιεί στην Επιτροπή και τα άλλα κράτη μέλη, μέσω της επιτροπής του άρθρου 21 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, κατάλογο των ουσιών για τις οποίες ορίσθηκαν Πρότυπα Ποιότητας Περιβάλλοντος σύμφωνα με το στοιχείο (β), τους λόγους για τη χρήση της προσέγγισης αυτής, τα εναλλακτικά Πρότυπα Ποιότητας Περιβάλλοντος που έχουν ορισθεί, συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων και της μεθοδολογίας με τα οποία επιτεύχθηκαν τα εναλλακτικά Πρότυπα, τις κατηγορίες των επιφανειακών υδάτων στα οποία θα εφαρμόζονται, και την προγραμματιζόμενη συχνότητα παρακολούθησης, μαζί με την αιτιολόγηση της συχνότητας αυτής. 19 Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 1572/Β/8 12 2010. 10

2.8 Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. 140384/2011 «Ορισμός Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης της ποιότητας και της ποσότητας των υδάτων με καθορισμό των θέσεων (σταθμών) μετρήσεων και των φορέων που υποχρεούνται στην λειτουργία τους, κατά το άρθρο 4, παράγραφος 4 του Ν. 3199/2003» 20 Κατά το άρθρο 4 παρ. 4 του Ν. 3199/2003, έγινε ο ορισμός του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης της ποιότητας και της ποσότητας των υδάτων με καθορισμό των θέσεων (σταθμών) μετρήσεων και των φορέων που υποχρεούνται στην λειτουργία τους. Ο σκοπός του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης είναι η παρακολούθηση της ποσοτικής και ποιοτικής κατάστασης των επιφανειακών και υπογείων υδάτων στα δεκατέσσερα Υδατικά Διαμερίσματα της χώρας (άρθ. 1). Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής είναι η αρμόδια υπηρεσία για (άρθ. 2): α) την υποβολή ετήσιας έκθεσης και ετήσιου προϋπολογισμού κόστους λειτουργίας του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης στο Υ.Π.Ε.Κ.Α. με στοιχεία που λαμβάνει από τους υπεύθυνους Φορείς του άρθρου 3, β) την παρακολούθηση σε εθνικό επίπεδο της ποιότητας και της ποσότητας των επιφανειακών και υπογείων υδάτων σε συνεργασία με τις Διευθύνσεις Υδάτων της κάθε Αποκεντρωμένης Διοίκησης, και γ) την ανάπτυξη και τη λειτουργία του εν λόγω δικτύου παρακολούθησης. Σύμφωνα με το άρθρο 3, για τη λειτουργία του εν λόγω Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης, η Ειδική Γραμματεία Υδάτων συντονίζει και επιβλέπει τους ακόλουθους Φορείς: Γενικό Χημείο του Κράτους (Γ.Χ.Κ.), Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.), Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ι.Γ.Μ.Ε.), Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (Ε.Κ.Β.Υ.), Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Λάρισας (Δ.Ε.Υ.Α.Λ.), Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Ηρακλείου Κρήτης (Δ.Ε.Υ.Α.Η.), Ινστιτούτο Εγγείων Βελτιώσεων (Ι.Ε.Β.) του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας. Στους πίνακες τους Παραρτήματος της παρούσας Κ.Υ.Α. φαίνονται οι θέσεις (σταθμοί) και οι κατηγορίες των παραμέτρων, για την παρακολούθηση των οποίων είναι αρμόδιοι οι ανωτέρω Φορείς. Οι προαναφερόμενοι Φορείς είναι αρμόδιοι για τη λειτουργία του δικτύου και ειδικότερα για την πραγματοποίηση των δειγματοληψιών, αναλύσεων και επί τόπου μετρήσεων, καθώς και την υποβολή των στοιχείων σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο άρθρο 7 της απόφασης αυτής. Το Γενικό Χημείο του Κράτους εξαιρείται από τις δειγματοληψίες και τις επί τόπου μετρήσεις (άρθ. 4). 20 Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 2017/Β/9 9 2011. 11

2.9 Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. 145116/2011 «Καθορισμός μέτρων, όρων και διαδικασιών για την επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων και άλλες διατάξεις» 21 Ο σκοπός της Απόφασης αυτής είναι η προώθηση της αξιοποίησης των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων και μέσω αυτής η εξοικονόμηση υδατικών πόρων και η βελτίωση του υδατικού ισοζυγίου μέσω της τροφοδότησης των υπογείων υδροφορέων. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων είναι η διασφάλιση της Δημόσιας Υγείας (άρθ. 1). Η Κ.Υ.Α. αυτή εφαρμόζεται στην προγραμματισμένη επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων, η οποία επιτρέπεται για γεωργική χρήση (άρδευση), για την τροφοδότηση υπόγειων υδροφορέων, για αστική και περιαστική χρήση, για βιομηχανική χρήση και για τα υδατικά συστήματα του άρθρου 7 του Π.Δ. 51/2007, σύμφωνα με τους ειδικότερους όρους που προβλέπονται κατά περίπτωση στα άρθρα 4, 5, 6, 7 και 8 της παρούσας απόφασης. Η παρούσα απόφαση εφαρμόζεται με την επιφύλαξη της υπ. αριθμ. 39626/2208/2009 Κ.Υ.Α., εφόσον δεν έρχεται σε αντίθεση με τις διατάξεις της. Επίσης, δεν εφαρμόζεται για διάθεση σε υδάτινους αποδέκτες (άρθ. 3 παρ. 1 & 3). Η επαναχρησιμοποίηση επιτρέπεται κατόπιν έκδοσης Άδειας επαναχρησιμοποίησης, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 9. Η Κ.Υ.Α. καθορίζει τις προϋποθέσεις, τους όρους και τη διαδικασία έκδοσης αυτής, όπως επίσης ρυθμίζει θέματα ελέγχων και κυρώσεων σε περίπτωση παράβασης των όρων της άδειας (άρθ. 9, 10, 14). Η εν λόγω Κ.Υ.Α. τροποποιήθηκε με την υπ αριθμ. 191002/2013 Κ.Υ.Α. 22 Η διαδικασία έκδοσης των Αδειών επαναχρησιμοποίησης τροποποιείται ριζικά προς το απλούστερο, καθώς πλέον η Άδεια επαναχρησιμοποίησης θα ενσωματώνεται στην Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων ή στις Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις ή αν δεν απαιτείται κάτι από τα προηγούμενα μόνο τότε θα εκδίδεται ξεχωριστή Άδεια επαναχρησιμοποίησης (τροποποιημένο άρθ. 9). Οι χρήστες των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων απαλλάσσονται έτσι από πολλά γραφειοκρατικά στάδια που προϋπήρχαν της τροποποίησης, χωρίς όμως να τροποποιηθούν οι όροι προστασίας του περιβάλλοντος που οφείλουν να τηρούν. 2.10 Κοινή Υπουργική Απόφαση 150559/2011 «Διαδικασίες, όροι και προϋποθέσεις για τη χορήγηση αδειών για υφιστάμενα δικαιώματα χρήσης νερού» 23 Η εν λόγω Κοινή Υπουργική Απόφαση επιχειρεί να θέσει ένα τέλος στο πρόβλημα των παράνομων υδατικών έργων (κυρίως γεωτρήσεων και πηγαδιών), ουσιαστικά επιδιώκει να τα 21 Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 354/Β/8 3 2011, διόρθ. σφάλμ. στο Φ.Ε.Κ. 3270/Β/6-12-12. 22 Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 2220/ Β/9-9-2013. 23 Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 1440/Β/16 7 2011. 12

νομιμοποιήσει για να υπάρξει πλέον καταγραφή και υπολογισμός της χρησιμοποιούμενης ποσότητα νερού, ιδίως των υπόγειων υδάτων. Αποτελεί μία πολύ χρήσιμη συμπλήρωση στην προετοιμασία και την εφαρμογή των Σχεδίων Διαχείρισης, καθότι με την καταγραφή των γεωτρήσεων και πηγαδιών η Ειδική Γραμματεία Υδάτων και οι αρμόδιες υπηρεσίες αποκτούν εικόνα της υφιστάμενης κατάστασης, δίχως την οποία ήταν αδύνατο να σχεδιαστεί μια βιώσιμη διαχείριση μέσω των Σχεδίων. Σύμφωνα με το άρθρο 1, «υφιστάμενα δικαιώματα χρήσης νερού» για τους σκοπούς της παρούσας Κοινής Υπουργικής Απόφασης, νοούνται όλες οι υφιστάμενες χρήσεις από επιφανειακά ή υπόγεια νερά, όπως ορίζονται στο παράρτημα Ι της παρούσας, εφόσον προϋφίστανται της 20-12-2005, ημερομηνία έκδοσης της Κοινής Υπουργικής Απόφασης 43504/2005 και είτε δεν έχουν άδεια εν γένει είτε η υπάρχουσα άδεια δεν ισχύει είτε δεν αναφέρεται στην άδεια η χρονική διάρκεια ισχύος της. Η άδεια για υφιστάμενα δικαιώματα χρήσης εκδίδεται ως άδεια χρήσης νερού και σε αυτήν καθορίζονται τουλάχιστον η διάρκεια ισχύος της, οι όροι και οι προϋποθέσεις χρήσης του νερού, 24 η ακριβής θέση της υδροληψίας, η χορηγούμενη ποσότητα και η χρονική περίοδος χρήσης του νερού σε ετήσια βάση, η προέλευση του νερού και ο τρόπος παροχής του (επιφανειακό ή υπόγειο, σύνδεση με δίκτυο, άντληση κλπ.), οι δυνατότητες και οι προϋποθέσεις ανάκλησης, τροποποίησης, κατάργησης ή ανανέωσης της άδειας, καθώς και οι υποχρεώσεις του χρήστη (άρθ. 7). Η Κ.Υ.Α. επίσης καθορίζει τις βασικές κατηγορίες χρήσης νερού που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της (Παράρτημα Ι), καθώς και τη διαδικασία αδειοδότησης και τις αρμόδιες υπηρεσίες (άρθ. 4 & 3). Σε περίπτωση μεταγενέστερης κάλυψης των αναγκών σε νερό από δίκτυο αντίστοιχης χρήσης νερού, η άδεια ανακαλείται και το αντίστοιχο έργο τίθεται εκτός λειτουργίας (άρθ. 7 παρ. 4). Η διάρκεια ισχύος των αδειών χρήσης νερού ορίζεται ως εξής (άρθ. 7 παρ. 5): α) σε περίπτωση που δεν έχει εκδοθεί Σχέδιο Διαχείρισης κατά την ημερομηνία έκδοσης τους, η χρονική διάρκεια της άδειας δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 3 χρόνια και λήγει σε κάθε περίπτωση 1 χρόνο μετά την έγκριση του Σχεδίου Διαχείρισης της συγκεκριμένης λεκάνης απορροής ποταμού. Σε ότι αφορά στις υδρογεωτρήσεις που προορίζονται για άρδευση η διάρκεια ισχύος των αδειών χρήσης νερού, λήγει ένα έτος μετά την έγκριση του αντίστοιχου Σχεδίου Διαχείρισης. β) σε περίπτωση που έχει εκδοθεί Σχέδιο Διαχείρισης κατά την ημερομηνία έκδοσης τους, η χρονική διάρκεια της άδειας δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 10 χρόνια καθώς και τη διάρκεια 24 Όπως π.χ. ότι η χρήση είναι μόνο για ύδρευση ή άρδευση, ότι επιβάλλονται συγκεκριμένοι όροι προστασίας της υδροληψίας κ.λπ. 13

ισχύος της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, εφόσον αυτή απαιτείται. Για την ανανέωση των αδειών ακολουθείται η διαδικασία της υπ' αριθμ. 43504/2005 Κ.Υ.Α. Σε περίπτωση που οι προθεσμίες που ορίζει η Κ.Υ.Α. παρέλθουν άπρακτες, χωρίς την υποβολή των απαραίτητων αιτήσεων για έκδοση άδειας χρήσης νερού, τότε δεν αποδεικνύεται η ύπαρξη δικαιώματος και η υδροληψία θεωρείται παράνομη. Η αρμόδια Υπηρεσία Υδάτων υποχρεούται να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες για τη διακοπή της ηλεκτροδότησης και την παύση της λειτουργίας της δραστηριότητας, σε περίπτωση δε γεώτρησης στη σφράγιση και καταστροφή αυτής. 14

3. ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΠΟΤΑΜΩΝ Το Σχέδιο Διαχείρισης αποτελεί το βασικό εργαλείο προγραμματισμού και τον κεντρικό μηχανισμό αναφοράς της χώρας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσον αφορά στους υδατικούς πόρους. Η Ελλάδα καλείται να σχεδιάσει και να εφαρμόσει Σχέδια Διαχείρισης για κάθε ένα από τα θεσμικά αναγνωρισμένα δεκατέσσερα Υδατικά Διαμερίσματά της 25. Τα Σχέδια Διαχείρισης είναι στην ουσία ένα «φωτογραφικό στιγμιότυπο στο χρόνο» και γι αυτό αποτελούν αντικείμενο επαναξιολόγησης και επικαιροποίησης κάθε 6 έτη. Η διαδικασία επικαιροποίησης των Σχεδίων Διαχείρισης είναι μία κυκλική διαδικασία, η οποία θα βασίζεται κάθε φορά σε βελτιωμένα δεδομένα και περισσότερη κατανόηση των διαδικασιών που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων της Οδηγίας - Πλαίσιο. «Οι επιπτώσεις από την εφαρμογή των Σχεδίων Διαχείρισης στην Ελλάδα δεν μπορεί παρά να είναι θετικές, σε μια εποχή κατά την οποία οι υδατικοί πόροι της χώρας αντιμετωπίζουν αυξανόμενες πιέσεις. Ωστόσο η επιτυχής εφαρμογή τους προϋποθέτει τη δημιουργία της απαραίτητης υποδομής, επίπονη εργασία εκ μέρους όλων, μακροπρόθεσμο προγραμματισμό, εκτενείς συμμετοχικές διαδικασίες, αλλαγή νοοτροπίας, ενώ θα χρειαστεί και πολιτική βούληση. Η εφαρμογή τους θα προσφέρει τις βάσεις για την στήριξη μιας σταθερής πολιτικής διαχείρισης υδάτων, που θα οδηγήσει στην αποτελεσματική προστασία και στην ορθολογική χρήση των πολύτιμων υδατικών μας πόρων» (Ε.Γ.Υ., 2012, σελ. 9). Κάθε Σχέδιο Διαχείρισης Υδατικού Διαμερίσματος συνοδεύεται από μια μελέτη εκτίμησης των επιπτώσεων που θα έχουν στο περιβάλλον τα μέτρα που προβλέπει να ληφθούν. Αυτή η μελέτη ονομάζεται Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.) ή αλλιώς Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση (Σ.Π.Ε.) και πραγματοποιείται σύμφωνα με την ευρωπαϊκή οδηγία 2001/42/EΚ 26 για την αξιολόγηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων στο περιβάλλον 27. Ο στόχος της οδηγίας 2001/42/EΚ είναι να συνεισφέρει σε ένα υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και να συμβάλει στην ένταξη των περιβαλλοντικών εκτιμήσεων στην προετοιμασία και την υιοθέτηση των σχεδίων και των προγραμμάτων με σκοπό την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης (άρθρο 1). Επομένως αντικείμενο της Σ.Μ.Π.Ε., στο πλαίσιο εκπόνησης των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού, είναι ο εντοπισμός, η περιγραφή και η αξιολόγηση των ενδεχόμενων 25 Σημειώνεται ότι «Υδατικό Διαμέρισμα» είναι μια εδαφική έκταση που αποστραγγίζεται από ποτάμια και τα αντίστοιχα παράκτια ύδατα. Ένα Υδατικό Διαμέρισμα περιλαμβάνει επιμέρους λεκάνες απορροής. 26 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (L 197 της 21/07/2001). 27 Ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με την Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. οίκ. 107017/28-8- 2006 (Φ.Ε.Κ. 1225/Β/5-9-2006). 15

σημαντικών επιπτώσεων που θα έχει στο περιβάλλον η εφαρμογή του κάθε Σχεδίου Διαχείρισης και του προτεινόμενου μέσω αυτού Προγράμματος Μέτρων. 3.1 Περιεχόμενα των εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης Μέχρι την παρούσα στιγμή, 28 έχουν εγκριθεί τα ακόλουθα Σχέδια Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών: Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου (GR01), Υδατικού Διαμερίσματος Βόρειας Πελοποννήσου (GR02), Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Πελοποννήσου (GR03), Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής (GR06), Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (GR07). Τα πέντε εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης που εξετάζονται στην παρούσα εργασία, έχουν κοινή δομή. Διαρθρώνονται σε δεκατέσσερα (14) κεφάλαια και επιδιώκουν να καλύψουν τα στοιχεία που ορίζει το Παράρτημα VII της Οδηγίας - Πλαίσιο. Τα πρώτα τέσσερα κεφάλαια, περιλαμβάνουν εισαγωγικά στοιχεία για την Οδηγία 2000/60/ΕΚ, το θεσμικό πλαίσιο εναρμόνισης της Οδηγίας με την εθνική νομοθεσία, το περιεχόμενο και τον ρόλο των Σχεδίων Διαχείρισης και την διαδικασία της διαβούλευσης επί αυτών (χρονοδιάγραμμα, τρόποι συμμετοχής, δράσεις). Το πέμπτο, έκτο και έβδομο κεφάλαιο, παρουσιάζουν τα βασικά φυσικά και ανθρωπογενή χαρακτηριστικά για το αντίστοιχο Υδατικό Διαμέρισμα, καταγραφή των αρμόδιων αρχών που σχετίζονται με τη διαχείριση υδατικών πόρων, καθώς και τα αναγνωρισμένα συστήματα επιφανειακών και υπόγειων υδάτων που καθορίζονται σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Οδηγίας (άρθρο 5 και Παράρτημα V αυτής). Στο όγδοο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα βασικά στοιχεία της ανάλυσης των σημαντικών ανθρωπογενών πιέσεων λόγω ρύπανσης και απολήψεων νερού στα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα του Υδατικού Διαμερίσματος (σύμφωνα με το Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας και το Π.Δ. 51/2007) και οι αναμενόμενες επιπτώσεις όπως αυτές εκφράζονται με βάση την πιθανότητα επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Η κατάσταση και ταξινόμηση των συστημάτων επιφανειακών, υπογείων, Ιδιαιτέρως Τροποποιημένων και Τεχνητών Υδατικών Συστημάτων με βάση τα διαθέσιμα αποτελέσματα παρελθόντων ετών του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης παρουσιάζεται στο ένατο κεφάλαιο, με ειδικότερη αναφορά στην κατάσταση των υδάτων που σχετίζονται με τις προστατευόμενες περιοχές του αντίστοιχου Υδατικού Διαμερίσματος. Στο δέκατο κεφάλαιο αναφέρεται η οικονομική ανάλυση των χρήσεων ύδατος, η οποία περιλαμβάνει την περιγραφή των σχετικών χρήσεων ύδατος στην εκάστοτε λεκάνη απορροής, την οικονομική τους σημασία, την εκτίμηση του κόστους του νερού και του βαθμού ανάκτησής του στο Υδατικό Διαμέρισμα, με απώτερο σκοπό την παροχή απαραίτητων πληροφοριών ώστε μελλοντικά, να μπορεί να επιτευχθεί η κάλυψη κόστους της παροχής υπηρεσιών ύδατος σύμφωνα με το άρθρο 9 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Το ενδέκατο 28 Οκτώβριος 2013. 16

κεφάλαιο διακρίνεται σε δύο μέρη, στο πρώτο εκ των οποίων αναφέρονται συνοπτικά οι περιβαλλοντικοί στόχοι της Οδηγίας τόσο για τα επιφανειακά και τα υπόγεια συστήματα, αλλά και για τα Ιδιαιτέρως Τροποποιημένα και τα συστήματα που ανήκουν σε προστατευόμενες περιοχές. Στο δεύτερο μέρος, παρουσιάζεται η μεθοδολογία με την οποία προσδιορίζεται αν ένα σύστημα αποτελεί εξαίρεση ως προς τους περιβαλλοντικούς στόχους σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ, καθώς και το πλήθος των συστημάτων που αποτελούν «εξαίρεση» και την αντίστοιχη αιτιολόγηση. Στο δωδέκατο κεφάλαιο παρουσιάζεται το Πρόγραμμα Βασικών και Συμπληρωματικών Μέτρων για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας. Το δέκατο τρίτο κεφάλαιο, περιλαμβάνει τον προγραμματισμό και τις δράσεις εφαρμογής του Σχεδίου Διαχείρισης και επισημαίνονται σημεία που πρέπει να προσεχθούν κατά την εφαρμογή και την αναθεώρησή του το έτος 2015. Το τελευταίο 14ο κεφάλαιο αναφέρεται στις δυσκολίες που παρουσιάστηκαν κατά την σύνταξη του Σχεδίου Διαχείρισης και στις σημαντικότερες ελλείψεις και κενά δεδομένων που εντοπίστηκαν και αναμένεται να αντιμετωπιστούν μέχρι την επικαιροποίηση του Σχεδίου Διαχείρισης το 2015. Το κυρίως κείμενο κάθε Σχεδίου Διαχείρισης συνοδεύεται από είκοσι ένα αναλυτικά κείμενα τεκμηρίωσης, δηλαδή τεύχη μελετών που επεξηγούν εκτενέστερα τα περιεχόμενα του Σχεδίου. 3.2 Χαρακτηριστικά των υπό μελέτη Υδατικών Διαμερισμάτων Τα πέντε Υδατικά Διαμερίσματα για τα οποία υπάρχουν εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης παρουσιάζονται συνοπτικά στη συνέχεια, ως προς τα φυσικά χαρακτηριστικά τους, τις κύριες χρήσεις γης και νερού και τη διοικητική δομή τους (ως προς τις υπηρεσίες που έχουν σχετικές αρμοδιότητες στον τομέα των υδάτων). 3.2.1 Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Πελοποννήσου (GR01) Σύμφωνα με την απόφαση 706/16-7-2010 της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων «περί καθορισμού των Λεκανών Απορροής Ποταμών της χώρας και ορισμού των αρμόδιων Περιφερειών για τη διαχείριση και προστασία τους», το Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Πελοποννήσου περιλαμβάνει δύο Λεκάνες Απορροής: Αλφειού (GR29) και Πάμισου Νέδοντος Νέδας (GR32). 17