Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης ΥΠΕΧΩ Ε Απόψεις και σχόλια του WWF Ελλάς Νοέµβριος 2006

Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης ΥΠΕΧΩ Ε Απόψεις και σχόλια του WWF Ελλάς Νοέµβριος 2006 Αρ. Πρωτ. 181/2006 Με την παρούσα επιστολή το WWF Ελλάς συµµετέχει στη δηµόσια διαβούλευση του ΥΠΕΧΩ Ε για το κείµενο που αφορά το «Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης Τοµέας Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη». Το κείµενο ουσιαστικά επικεντρώνεται σε τέσσερα βασικά σηµεία, ενώ πιο συγκεκριµένες προτάσεις και σχόλια θα βρείτε στο παράρτηµα που ακολουθεί. Α. Βασικά σηµεία σχολιασµού Η πρωτοβουλία του ΥΠΕΧΩ Ε να προετοιµάσει ένα εθνικό στρατηγικό κείµενο που να συνδέει την αναπτυξιακή πολιτική της χώρας µε το περιβάλλον είναι σηµαντική. Πρέπει να τονίσουµε ότι θεωρούµε αντικειµενική και εµπεριστατωµένη την εισαγωγική ενότητα. Τόσο η καταγραφή των τάσεων και εξελίξεων όσο και η παρουσίαση της υφιστάµενης κατάστασης σχετικά µε τον τοµέα περιβάλλοντος εντοπίζουν τις αδυναµίες και προσδιορίζουν τις προκλήσεις που η χώρα αντιµετωπίζει. Η παρουσίαση αποτελεί σηµαντική βάση για τον καθορισµό των απαιτούµενων δράσεων που θα εξασφαλίσουν την εφαρµογή της περιβαλλοντικής πολιτικής και νοµοθεσίας. Παρόλ αυτά ο στρατηγικός στόχος για τον τοµέα περιβάλλοντος (σελ.31 ) για την περίοδο 2007-13 δε διατυπώνεται µε τέτοιο τρόπο ώστε να ανταποκρίνεται στις σωστά διατυπωµένες ελλείψεις και αδυναµίες. Αντίθετα η προστασία, αναβάθµιση και διαχείριση του περιβάλλοντος παρουσιάζεται µόνο ως µέσο για τη δηµόσια υγεία, ποιότητα ζωής των πολιτών και την ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας κι όχι ως τελικός σκοπός. Προφανώς και αναζητούµε την οριζόντια ενσωµάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης και αναγνωρίζουµε την σηµαντική συµβολή της καλής οικολογικής κατάστασης σε πολλούς άλλους τοµείς που συµβάλλουν στη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων. Όµως, δεν πρέπει να ξεχνούµε την κάθετη ενσωµάτωση και την προσήλωση στους περιβαλλοντικούς στόχους, έτσι ώστε να µειωθούν οι περιβαλλοντικές πιέσεις και να αυξηθεί η προστασία. Γι αυτό θεωρούµε ότι τα µέτρα διαχείρισης και προστασίας πρέπει να έχουν ως σκοπό την υγεία του ίδιου του περιβάλλοντος ως ισότιµου πυλώνα του τρίπτυχου περιβάλλον-οικονοµία-κοινωνία που συνθέτει την έννοια της αειφόρου ανάπτυξης. Λαµβάνοντας υπόψη ότι τελικά δεν έχει αναπτυχθεί Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης (ΕΣΣΑ) αλλά µόνο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ), διερωτώµεθα σε ποιο πλαίσιο εντάσσονται πλέον οι στόχοι ΕΣΣΑ που αναφέρονται τόσο στο γενικό όσο και στο ειδικότερο σκέλος του κείµενο; Το κείµενο αυτό θα µπορούσε να αποτελέσει βάση για µία εθνική στρατηγική για το περιβάλλον, η οποία προς το παρόν απουσιάζει στην χώρα µας. Κατανοώντας ότι αρκετές από τις δράσεις που περιλαµβάνονται στο κείµενο θα ενταχθούν στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα για το Περιβάλλον για την περίοδο 2007-2013, θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο µε ποιο τρόπο θα εξασφαλιστεί η χρηµατοδότηση αυτών των δράσεων που δε θα ενταχθούν στο ΕΠΠΕΡ. Θεωρούµε ότι στο πλαίσιο αντιµετώπισης του παρόντος κειµένου ως ένα ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο, θα πρέπει να εξασφαλίζεται ότι µέρος των προτεινόµενων δράσεων θα χρηµατοδοτηθούν και από αµιγώς εθνικούς πόρους του Εθνικού Προγράµµατος Επενδύσεων ή και εξειδικευµένων ταµείων. Το κείµενο διακρίνει τις προτεινόµενες δράσεις σε δύο κατηγορίες: αυτές που εµπίπτουν άµεσα στην αρµοδιότητα του ΥΠΕΧΩ Ε και αυτές που αφορούν άλλα υπουργεία. Αν και συνολικά παρουσιάζεται µία ολοκληρωµένη εικόνα σε στρατηγικό επίπεδο, απουσιάζουν λεπτοµέρειες για τον τρόπο επίτευξης των στόχων που τίθενται. εδοµένου ότι το ΥΠΕΧΩ Ε δεν µπορεί να σχεδιάσει τις δράσεις

άλλων φορέων, επικεντρωνόµαστε αρχικά στις δράσεις αρµοδιότητας του ΥΠΕΧΩ Ε, και παρατηρούµε την απουσία λεπτοµερών στοιχείων. Το ΥΠΕΧΩ Ε πρέπει να δώσει περισσότερη λεπτοµέρεια στις ενότητες που το αφορούν και να παρουσιάζεται αναλυτικότερα η αντιστοίχηση στόχων και προτεινόµενων και δράσεων. Επιπρόσθετα, παρατηρούµε την απουσία οικονοµικών, έστω ενδεικτικών, στοιχείων για το σύνολο των δράσεων που εµπίπτουν στην αρµοδιότητα του ΥΠΕΧΩ Ε. Το γεγονός ότι τα µόνο στοιχεία που δίνονται σε µεγάλη λεπτοµέρεια αφορούν µόνο υποδοµές για απόβλητα και λύµατα, δίνει την εντύπωση ότι το ΥΠΕΧΩ Ε στην πραγµατικότητα προγραµµατίζει µόνο για αυτές τις δράσεις, παρόλο που παρουσιάζει µία συνολικότερη εικόνα. Αναγνωρίζουµε ότι οι το- µείς αυτοί απαιτούν σηµαντικές επενδύσεις, όµως όπως προκύπτει κι από την εισαγωγική ενότητα του κειµένου οι ελλείψεις αφορούν συνολικά τον τοµέα του περιβάλλοντος, ενώ ειδικότερα «ο τοµέας της φύσης αποτελεί έναν από τους βασικούς τοµείς θεσµικών και δικαστικών εκκρεµοτήτων µε τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (σελ. 6). Παράλληλα θεωρούµε ελλιπή την παρουσίαση των δράσεων που αφορούν άλλα υπουργεία καθώς απουσιάζει η µνεία σε πρακτικούς τρόπους οι οποίοι θα διασφαλίσουν ότι οι συναρµόδιοι φορείς και κυρίως τα άλλα Υπουργεία θα υιοθετήσουν τις προτεραιότητες που θέτει το ΥΠΕΧΩ Ε και στη συνέχεια θα τις εφαρµόσουν. Αναφορικά δε µε τις δράσεις των περιφερειών σε τοµείς που το ΥΠΕΧΩ- Ε έχει συναρµοδιότητα, θεωρούµε σηµαντικό να εξασφαλιστεί ξεκάθαρος διαχωρισµός των αρµοδιοτήτων ώστε να αποφευχθεί η αλληλοεπικάλυψη και πιθανή σύγκρουση. Για αυτό το λόγο το ζήτηµα του συντονισµού των διαφόρων φορέων (άλλων υπουργείων και περιφερειών) που καθορίζονται ως συναρµόδιοι για περιβαλλοντικές δράσεις κρίνεται ως ιδιαίτερα σηµαντικό. Γνωρίζοντας την πρόταση δηµιουργίας Ειδικής Υπηρεσίας, που περιλαµβάνεται στο κείµενο σχεδίου του ΕΣΠΑ 2007-13, είναι αναγκαία η περίληψη στο στρατηγικό κείµενο του ΥΠΕΧΩ Ε περισσότερων λεπτοµερειών σχετικών µε την σύσταση και τις αρµοδιότητες αυτής της επιτελικής Ειδικής Υπηρεσίας. Συνοπτικά σηµειώνουµε: Ο στρατηγικός στόχος δεν ανταποκρίνεται στις ελλείψεις που διατυπώνονται στην περιγραφή της υφιστάµενης κατάστασης, ενώ δεν παρουσιάζει την προστασία του περιβάλλοντος ως αυτοτελή στόχο πολιτικής παρά µόνο σαν εργαλείο επίτευξης άλλων στόχων. εδοµένης της µη-ανάπτυξης ενός συνολικού ΕΣΣΑ, είναι ανάγκη να επαναδιατυπωθεί το πλαίσιο στο οποίο το παρόν κείµενο εντάσσεται και αντιστοίχως να επαναξιολογηθεί το περιεχόµενό του. Οι δράσεις του ΥΠΕΧΩ Ε παρουσιάζονται χωρίς την απαιτούµενη λεπτοµέρεια και απουσία οικονοµικών στοιχείων, ενώ δίνεται ιδιαίτερη έµφαση στον τοµέα των αποβλήτων/λυµάτων. Απαιτείται να υπάρξει εξισορρόπηση του τρόπου παρουσίασης και του επιπέδου ανάλυσης µεταξύ των διαφορετικών µέτρων. Είναι απόλυτη ανάγκη να αναλυθεί περαιτέρω ο µηχανισµός συντονισµού των εµπλεκοµένων φορέων και περιφερειών, και να αξιολογηθεί η βιωσιµότητά του. Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι αντίστοιχη πρόθεση για άσκηση από το ΥΠΕΧΩ Ε επιτελικού/συντονιστικού ρόλου υπήρχε και στο Γ ΚΠΣ, αν και ουδέποτε ευοδώθηκε. Παράρτηµα Συγκεκριµένα σχόλια επί του κειµένου Κλιµατικές Αλλαγές Υφιστάµενη κατάσταση: Προτείνουµε την αναθεώρηση της παραγράφου µε πιο επίκαιρα στοιχεία: Παρόλα αυτά, σύµφωνα µε έκθεση που συνέταξε το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (Μάιος 2002), τα στοιχεία δείχνουν ότι θα κινηθεί κατά πολύ εκτός στόχου, αν συνεχίσει ο ίδιος αριθµός αύξησης των αερίων του θερµοκηπίου. Σύµφωνα µε την τελευταία καταγραφή των αερίων του θερµοκηπίου στην Ελλάδα, στο διάστηµα 1990-2004, οι εγχώριες εκποµπές αερίων δεν ξεπέρασαν το στόχο του Κυότο αφού αυξήθηκαν κα- 2

τά 23,9% (Βλέπε ΕΕΑ, 2006 European GHG emissions Inventory 1990 2004), αλλά, όπως προβλέπει το Εθνικό Αστεροσκοπείο, χωρίς την άµεση λήψη µέτρων, µέχρι το 2010 οι εκπο- µπές θα αυξηθούν κατά 38,4% (Βλέπε Ελληνικό Σχέδιο Κατανοµής ικαιωµάτων Εκποµπών 2008 2012). Αειφορική ιαχείριση των Υδατικών Πόρων (Σελ. 33 και αντίστοιχοι στόχοι ΕΣΣΑ για το υδατικό περιβάλλον) Σηµειώνουµε ότι η εφαρµογή της Οδηγίας 2000/60 προϋποθέτει το σύνολο των δράσεων που αναφέρονται, καθώς περιλαµβάνει την σωστή εφαρµογή και πλήρη συµµόρφωση µε το σύνολο των Οδηγιών που αναφέρονται στους υδάτινους πόρους. Η συνοπτική αποτίµηση των αποτελεσµάτων της τρέχουσας και των προηγούµενων προγραµµατικών περιόδων (1989-2006) είναι ιδιαίτερα συνοπτική σε τέτοιο βαθµό που υπονο- µεύει και τον λόγο ύπαρξης της. Η προηγούµενη εµπειρία έχει τη δυνατότητα να µας διδάξει και να µας επιτρέψει να διευρύνουµε και να χτίσουµε στις όποιες καλές πρακτικές και να α- ποφύγουµε την επανάληψη λαθών του παρελθόντος. Όµως, η καταγραφή της αποτίµηση σε µία παράγραφο ανά περίοδο δεν συµβάλει σε αυτόν τον σκοπό, και για αυτό τον λόγο προτείνεται η πληρέστερη αναφορά στις εµπειρίες των προηγούµενων προγραµµάτων, αλλά και η καταγραφή και αναφορά των σχετικών µελετών και αναφορών που έχουν εκπονηθεί. Η α- ξιοποίηση των σχετικών στοιχείων, θα είναι ιδιαίτερα σηµαντική και για το κοµβικό ζήτηµα της άσκησης από το ΥΠΕΧΩ Ε συντονιστικού/επιτελικού ρόλου. Στο κείµενο αναφέρεται ότι υπάρχουν δύο κατηγορίες για τις δράσεις των άλλων υπουργείων. Οι πίνακες θα πρέπει να διαχωρίζουν ποιες από αυτές τις δράσεις είναι απλώς επιθυµητές και ποιες ώριµες. Επίσης, θα πρέπει να διευκρινιστούν τα µέτρα που πρέπει να ληφθούν έτσι ώστε όλες οι προτεινόµενες δράσεις να µπορέσουν να υλοποιηθούν πριν τη λήξη της περιόδου 2007-2013. Παρατηρούµε ότι ο κατάλογος ενδεικτικών µέτρων είναι πολύ περιορισµός. Χρειάζονται περισσότερα ενδεικτικά µέτρα για όλους τους τοµείς και άξονες που παρουσιάζονται. Ακόµα κι αν οι προτεραιότητες µπορεί να αλλάξουν µέσα στα επόµενα επτά χρόνια πρέπει τα ενδεικτικά µέτρα να αναφέρονται ώστε ανά πάσα στιγµή να µπορεί εύκολα και ευέλικτα να ενεργοποιηθεί κάθε νέο µέτρο. Θεωρούµε πολύ σηµαντική την προτεραιότητα για την εφαρµογή περιβαλλοντικής νοµοθεσίας και πολιτικής (σελ. 34). Όλες οι προτεινόµενες δράσεις θα πρέπει να συντονίζονται µε βάση αυτή την προτεραιότητα. 6. Προτάσεις αναγκαίων δράσεων προς υλοποίηση ευθύνη του ΥΠΕΧΩ Ε: Σηµειώνουµε ότι κάποιες από τις επισηµάνσεις µας επαναλαµβάνουν τις προτάσεις που είχαµε καταθέσει σε προγενέστερο κείµενο µας (Φεβρουάριος 2006) που σχολίαζε την πρώτη πρόταση του Υ- ΠΕΧΩ Ε για τον άξονα Προτεραιότητας «Περιβάλλον Αειφόρος Ανάπτυξη», το οποίο βρίσκεται στην ιστοσελίδα µας: http://www.wwf.gr/images/stories/docs/positions/ypexode_essa_%200206.pdf. Άξονας Φύση: Παρόλο που θεωρούµε πολύ σηµαντική την αναφορά που γίνεται στην συνέχιση της υποστήριξης της λειτουργίας των φορέων διαχείρισης προστατευόµενων περιοχών, η εµπειρία µας ιδιαίτερα από το Γ ΚΠΣ µας οδηγεί σε µία επιφυλακτική στάση. Ειδικότερα, επικεντρωνό- µαστε στους λόγους που έχει σηµειωθεί χαµηλή απορροφητικότητα στο τρέχον µέτρο 8.1 του ΕΠΠΕΡ και τονίζουµε ότι είναι απαραίτητο από την αρχή του προγράµµατος να ληφθούν σηµαντικά µέτρα ξεκαθαρίσµατος του σχετικού διοικητικού πλαισίου, καθώς και µέτρα για την ανάπτυξη της διοικητικής και επιστηµονικής ικανότητας των φορέων και την έγκαιρη ωρίµανση έργων. Είναι επίσης σηµαντικό να αξιολογηθεί και η δυνατότητα άλλων φορέων και υπηρεσιών να επιτελέσουν έργα σχετικά µε τη διαχείριση των εθνικών πάρκων, δρώντας κατ αυτών τον τρόπο συµπληρωµατικά µε τους φορείς. 3

Επιπλέον, πρέπει να σηµειωθεί ότι στις προστατευόµενες περιοχές συµπεριλαµβάνονται όλες οι περιοχές Natura και όχι µόνο οι 27 στις οποίες λειτουργούν ήδη φορείς διαχείρισης καθώς αυτές οι περιοχές αποτελούν µόνο ένα ποσοστό του συνόλου των προστατευόµενων περιοχών. Για να επιτευχθεί ουσιαστική προστασία στο σύνολο των προστατευόµενων περιοχών απαιτείται αύξηση των κονδυλίων που αντιστοιχούν σε αυτή τη δράση. Επίσης είναι σηµαντικό να προστεθεί στον κατάλογο των δράσεων η προστασία απειλούµενων και κινδυνευόντων ειδών και εκτός των περιοχών Natura όπως προβλέπεται από την Ο- δηγία 92/43/ΕΟΚ. Πρέπει επίσης να προστεθεί στις δράσεις ο σχεδιασµός και εφαρµογή συστηµάτων επιστη- µονικής παρακολούθησης για επιλεγµένους οικότοπους και είδη (χλωρίδα και πανίδα). Τονίζουµε ότι η εξειδίκευση θεµατικών στρατηγικών που αναφέρονται στις δράσεις του άξονα αυτού αν και σηµαντική πρέπει να ακολουθούνται από την υιοθέτηση και την εφαρµογή των στρατηγικών αυτών. Άξονας Υδατικό Περιβάλλον - Θεωρούµε σηµαντικό το µέτρο που αφορά την εκπόνηση σχεδίων διασυνοριακών συνεργασιών στη διαχείριση των υδατικών πόρων. Τονίζουµε όµως και την ανάγκη ενίσχυσης και ενδυνάµωσης της υφιστάµενης διασυνοριακής συνεργασίας και στις Πρέσπες, όπου από το 2000 έχει ιδρυθεί µε κοινή διακήρυξη των τριών Πρωθυπουργών Ελλάδας, Αλβανίας και ΠΓ Μ το ιασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών. Το ιασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών, το πρώτο τέτοιο πάρκο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, αποτελεί µία σηµαντική ευκαιρία ανάδειξης της περιβαλλοντικής δραστηριοποίησης της χώρας µας. - Τόσο στους στόχους του άξονα όσο και στις προτεινόµενες δράσεις και τα ενδεικτικά µέτρα απαιτείται η προσθήκη ειδικής µνείας στα υγροτοπικά οικοσυστήµατα και ειδικά στα νησιωτικά οικοσυστήµατα, µε έµφαση σε αυτά που δεν έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura. - Παρόλο που ο άξονας αυτός κρίνεται ιδιαίτερα σηµαντικός, το βάρος των δράσεων και των ενδεικτικών µέτρων όσο και ο πίνακας που παρουσιάζει το πολιτικό και θεσµικό πλαίσιο του άξονα, για µία ακόµη φορά περιορίζεται στον τοµέα των αποβλήτων. Θεωρούµε σηµαντικό η αντιµετώπιση του άξονα αυτού να γίνει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που αντιµετωπίζει το έδαφος ως έναν πολύτιµο φυσικό πόρο που πρέπει να προστατευτεί από µία πληθώρα απειλών. - Αρχικά και µε στόχο την εφαρµογή µίας ολοκληρωµένης πολιτικής για το διαχείρισης των εδαφικών πόρων, προτείνουµε την κατάρτιση µητρώου εδαφών και προγράµµατος παρακολούθησης της ποιότητας τους. - Επιπλέον µέτρα που µπορούν να ενταχθούν σε αυτόν τον άξονα είναι: o ιαχείριση των υλικών κατεδαφίσεων, αδρανών υλικών υπολειµµάτων κατασκευαστικών έργων, κλπ µε τρόπο ώστε να µην επιβαρύνεται το περιβάλλον (έδαφος, υπέδαφος, υδάτινοι πόροι), σύµφωνα και µε την προωθούµενη κοινοτική Οδηγία. o o Πρόληψη των πυρκαγιών και τις δράσεις αποκατάστασης καµένων περιοχών. Αξιολόγηση των κινδύνων εδαφικής υποβάθµισης και την δηµιουργίας πλαισίου για την αποφυγή και έλεγχό τους. Άξονας Χωροταξία Πολεοδοµία - Ένας από τους στόχους του άξονα πρέπει να είναι και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος - Εκτίµηση των πιθανών επιπτώσεων της αλλαγής του κλίµατος σε προστατευόµενες περιοχές και σηµαντικά είδη πανίδας και την µελέτη µέτρων για την προσαρµογή τους σε αυτή (adaptation). 4

- Εκτίµηση των επιπτώσεων ανάπτυξης ΑΠΕ σε προστατευόµενες περιοχές και σηµαντικά είδη καθώς και στο τοπίο - Εκτιµήσεις των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίµατος στη βιοποικιλότητα, στην οικονοµία, στην υγεία και των δυνατοτήτων προσαρµογής αυτών στην κλιµατική αλλαγή, ώστε να θεσπιστούν αργότερα και αντίστοιχα σχέδια δράσης. Άξονας Πολιτική Προστασία - Αναγνώριση περιοχών υψηλής επικινδυνότητας σε πληµµύρες και πυρκαγιές και κατά προτεραιότητα υλοποίηση των απαιτούµενων σχεδίων και υποδοµών προστασίας - ιαµόρφωση εξειδικευµένων µέτρων για τις προστατευόµενες περιοχές. Μηχανισµοί Εργαλεία Θεσµοί - Εφαρµογή της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας Κωδικοποίηση της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας 7. Προτάσεις αναγκαίων δράσεων προς υλοποίηση µε ευθύνη άλλων Υπουργείων Υπουργείο Ανάπτυξης - Έλεγχος συσκευασιών και προώθηση φιλικότερων προς το περιβάλλον συσκευασιών - Εκπόνηση Στρατηγικής για την ανάπτυξη παραγωγικών δραστηριοτήτων (π.χ. εξόρυξη) σε προστατευόµενες περιοχές και περιοχές ύπαρξης σηµαντικών ειδών πανίδας. Η δράση αυτή συµπεριλαµβανόταν στο άξονα «κλιµατική αλλαγή» αλλά θεωρούµε ότι εντάσσεται καλύτερα σε αυτόν τον άξονα, ενώ σηµειώνουµε ότι υπάρχουν εξορυκτικές δραστηριότητες που συνδέονται ιδιαίτερα και µε τον άξονα «υδατικό περιβάλλον», δηµιουργώντας την ανάγκη µίας ολοκληρωµένης στρατηγικής. Άξονας Υδατικό Περιβάλλον - Προώθηση µέτρων και κινήτρων για την εξοικονόµηση νερού, την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και εξοπλισµού για την εξοικονόµηση νερού και αξιοποίηση µη συµβατικών υδάτινων πόρων (επαναχρησιµοποίηση νερού). - Πρέπει να προστεθεί η δηµιουργία πλαισίου κινήτρων για την εξοικονόµηση ενέργειας, µείωση ενεργειακής κατανάλωσης τόσο από τον επιχειρηµατικό, βιοµηχανικό όσο και οικιακό τοµέα - Ένταξη ενισχύσεων για ανάπτυξη συστηµάτων συµπαραγωγής - Σύστηµα εµπορίας δικαιωµάτων εκποµπών: βελτίωση διαδικασιών/τεχνικών/δυνατότητας των αρµόδιων υπηρεσιών επαλήθευσης των στοιχείων για τις εκποµπές του διοξειδίου του άνθρακα από τις εγκαταστάσεις που συµµετέχουν στο σύστηµα εµπορίας. - Είναι σηµαντικό να εκπονηθούν µελέτες για τις επιπτώσεις των ΑΠΕ στις προστατευόµενες περιοχές. Η αναφορά σε άλλες παραγωγικές δραστηριότητες και ειδικά σε εξορύξεις στο πλαίσιο δράσεων για την κλιµατική αλλαγή, οδηγεί στην εκτίµηση ότι αυτές αφορούν δραστηριότητες εξόρυξης λιγνίτη. Σε αυτή την περίπτωση θεωρούµε ότι αυτή η αναφορά οφείλει να αποµακρυνθεί από τη συγκεκριµένη ενότητα. Άξονας Επιχειρηµατικότητα - Προώθηση συστήµατος πιστοποίησης προϊόντων και υπηρεσιών προστατευόµενων περιοχών - Θέσπιση κινήτρων για την υιοθέτηση φιλο-περιβαλλοντικών πρακτικών από επιχειρήσεις - Ευαισθητοποίηση καταναλωτών 5

Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών Άξονας Ατµοσφαιρικό Περιβάλλον Ακουστικό Περιβάλλον - Ακτινοβολίες - Ανάπτυξη µέτρων ώστε οι πόλεις να γίνουν πιο φιλικές στους πεζούς και στους ποδηλάτες - Τιµολόγηση χρήσης ΙΧ κα εµπορευµατικών µεταφορών - εν είναι ξεκάθαρη η σύνδεση του Υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών µε το σύνολο των στόχων που παρουσιάζονται σε αυτόν τον άξονα. Απαιτείται µία πιο στοχοθετηµένη προσέγγιση. - Οι µεταφορές αποτελούν τον τοµέα µε τον µεγαλύτερο ρυθµό αύξησης των εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου. Γι αυτό το λόγο οι δράσεις που αφορούν τον συγκεκριµένο τοµέα θα πρέπει να είναι πιο συγκεκριµένες. Πιθανόν δράσεις που αφορούν τον άξονα ατµοσφαιρικό περιβάλλον να καλύπτουν και αυτόν τον τοµέα, αλλά συγχρόνως πρέπει να ενισχυθούν και άλλες δράσεις όπως η χρήση καθαρότερων καυσίµων. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων Άξονας Φύση - Εφαρµογή µέτρων προστασίας και διαχείρισης της βιοποικιλότητας σε δασικά και αγροτικά οικοσυστήµατα, τόσο σε περιοχές Natura όσο και εκτός από αυτές Άξονας Υδατικό Περιβάλλον - Θυµίζουµε ότι το ΥπΑΑΤ είναι επίσης αρµόδιο για τον τοµέα της αλιείας, ένας τοµέας που απουσιάζει από το σύνολο του κειµένου. - Πρέπει να προστεθεί ως προτεραιότητα και η δηµιουργία κλειστών περιοχών ή καταφυγίων ψαριών σε συµφωνία και µε αντίστοιχα µέτρα που προωθούνται στα πλαίσια της αναθεωρη- µένης Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής. - Είναι επίσης αναγκαίο να προστεθεί η αντιµετώπιση των συγκρούσεων µεταξύ της αλιείας και των προστατευόµενων θαλάσσιων ειδών, εντάσσοντας µέτρα για την αποτίµηση της κατάστασης και την χρηµατοδότηση κατάλληλων έργων άµβλυνσης των συγκρούσεων και ε- λέγχου των παράνοµων δραστηριοτήτων. - ιατήρηση των παραδοσιακών ήπιων- χρήσεων γης οι οποίες εξασφαλίζουν τη διατήρηση των εδαφικών πόρων και συνεισφέρουν στη βιοποικιλότητα. - Προώθηση βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας - ράσεις πρόληψης πυρκαγιών και δράσεις αποκατάστασης καµένων εδαφών και µέσω αναδασώσεων - Η εξάπλωση της καλλιέργειας ειδών που παράγουν βιοντίζελ πρέπει να γίνει µε προσοχή και λαµβάνοντας υπόψη την προστασία των υδάτινων, εδαφικών και άλλων φυσικών πόρων. Μηχανισµοί εργαλεία θεσµοί - Ενίσχυση συστηµάτων πιστοποίησης προϊόντων και υπηρεσιών προστατευόµενων περιοχών. - Ευαισθητοποίηση καταναλωτών Υπουργείο Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης 6

- Ενίσχυση ενεργειακής αποδοτικότητας και µείωση ενεργειακής κατανάλωσης του δηµόσιου τοµέα Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης Άξονας Χωροταξία Πολεοδοµία - Ενίσχυση του τουρισµού ως µέσου για την προστασία του περιβάλλοντος. Άξονας Φύση - Απουσιάζει η αναφορά στον τρόπο µε τον οποίο ο τουρισµός µπορεί να συµβάλει στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος ενώ σηµαντική είναι και η έλλειψη στα απαραίτητα µέτρα για τη µείωση των επιπτώσεων του τουρισµού στο φυσικό περιβάλλον. 8. Περιβαλλοντικοί στόχοι δράσεων προς υλοποίηση από τις Περιφέρεις - Θα πρέπει να προστεθεί άξονας «Κλιµατική Αλλαγή» µε στόχο τη µείωση των εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου και προώθηση της εξοικονόµησης και της ορθολογικής χρήσης ενέργειας Για περισσότερες πληροφορίες: Κωνσταντίνος Λιαρίκος, Υπεύθυνος Περιβαλλοντικών ράσεων, c.liarikos@wwf.gr Ιόλη Χριστοπούλου, Επιστηµονική Συνεργάτης, i.christopoulou@wwf.gr WWF Ελλάς, Φιλελλήνων 26 Αθήνα 10558 Τηλ. 210-3314893, Fax. 210-3247578, www.wwf.gr 7