Η Αεροπορική Επιχείρηση είναι ένα πολυσύνθετο θέµα το οποίο δείχνει να είναι διαρκώς υπό ανάπτυξη µε την προσαρµογή νέων και εξελιγµένων τεχνικών. Η ιδέα τροφοδοτείται κυρίως από τις διεθνείς εξελίξεις, την αξιολόγηση και την εξαγωγή συµπερασµάτων από τις επιχειρήσεις ανά τον κόσµο. Ως διαδικασία η αεροπορική επιχείρηση απαιτεί εξίσου την ανάπτυξη σε υψηλότερο επίπεδο και άλλων µηχανισµών, οι οποίοι αφορούν τις τελευταίες ιδέες και απόψεις διεθνώς και αποτελούνται από διεθνή τακτικά και ακαδηµαϊκά εκπαιδευτικά προγράµµατα, σεµινάρια και συνόδους. Στόχος είναι η προχωρηµένου επιπέδου εκπαίδευση ενός κοινού δόγµατος. Στο τακτικό πεδίο των αεροπορικών επιχειρήσεων
Η δοµή της µεγάλης πολυεθνικής άσκησης του ΝΑΤΟ η εκπαίδευση αυτή πραγµατοποιείται µέσω ενός ειδικού προγράµµτος εκπαίδευσης «Τακτικής Ηγεσίας» που ως έδρα έχει την αεροπορική βάση Florennes στο Βέλγιο (TLP- Tactical Leadership Program). Το 2008 παρατηρήθηκε ένας ενδιαφέρων συνδυασµός συµ- µετοχών στο πτητικό πρόγραµµα στο Βέλγιο, χώρα στην οποία και θα διεξάγονται τα προγράµµατα στο άµεσο µέλλον. Στο άρθρο που ακολουθεί γίνεται αναφορά στο πρόγραµµα εκπαίδευσης «Τακτικής Ηγεσίας» TLP και τους στόχους του. Των Kees Otten & Wim Das Μετάφραση Κατσιµπίρη Βιργινία
[ Ο πολυεθνικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης H I K G H I J Η ανάγκη των πιλότων του ΝΑΤΟ για ένα θέατρο επιχειρήσεων στο οποίο θα µπορούσαν να εκτιµήσουν τις επιδόσεις τους οδήγησε στη δηµιουργία της ιδέας του ειδικού αυτού προγράµµατος εκπαίδευσης. Στο εκπαιδευτικό αυτό πεδίο οι τακτικές εκτελούνται σε Σύνθετες Αεροπορικές Επιχειρήσεις (COMAO). Με την πάροδο του χρόνου η πολυπλοκότητα του προγράµµατος µεγάλωνε µε την ανάδειξη νέων σεναρίων. Η άσκηση TLP διεξήχθη για πρώτη φορά στη Γερµανία (Furstenfeldbruck και Jever), µετακινήθηκε το 1989 στην αεροπορική βάση Florennes και µετά από ένα µεγάλο διάστηµα επαρκούς εκπαίδευσης τακτικού αεροπορικού πολέµου επιλέχθηκε να γίνει «µεταφορά» του επιχειρησιακού θεάτρου στην Ισπανία όπου η άσκηση TLP θα διεξάγεται στον αεροσταθµό Los Llanos, στην πόλη Albacete, όπως είχε προγραµµατιστεί, µέσα στο 2009-2010. Τις τελευταίες δεκαετίες πολλά πληρώµατα του ΝΑΤΟ εκπαιδεύτηκαν στην άσκηση TLP αποκτώντας τις ανάλογες δυνατότητες ενισχύοντας κατ αυτόν τον τρόπο την ιδέα της πολυεθνικότητας των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Στόχος είναι η επίτευξη εξίσου υψηλού επιπέδου τακτικής γνώσης, συνείδησης και εκτέλεσης, γεγονός που επίσης ενισχύει τη συνοχή. Η διαρκής αύξηση των συµµετεχόντων στην άσκηση TLP όλα αυτά τα χρόνια αποδεικνύει και τη γενικότερη απήχηση του προγράµµατος. Το πρόγραµµα περιλαµβάνει τρεις τοµείς εκπαίδευσης: τον Πτητικό, τον Ακαδηµαϊκό και τον τοµέα του όγµατος και των οµών επιχειρήσεων. [ Η οµή Αν και η TLP εξελίσσεται ταχέως, το πρόγραµµα διατηρεί ορισµένες καθιερωµένες αρχές. Οι µπλε δυνάµεις αντιπροσωπεύουν τις φίλιες δυνάµεις και οι κόκκινες τις αντίπαλες. Η ανάθεση των αποστολών στις µονάδες πραγµατοποιείται κατά τη διάρκεια µίας ενηµέρωσης πριν την επικείµενη στρατιωτική επιχείρηση. Οι περισσότερες φάσεις προετοιµασίας διαρκούν αρκετές µέρες και περιλαµβάνουν ένα σεµινάριο για τον αποτελεσµατικό σχεδιασµό της άσκησης και την H I K 84 ª -π À π 2009 ANAXAITI H/INTERCEPTION
ιθέσιο αεροσκάφος Rafale B στην αεροπορική βάση Florennes στο Βέλγιο κατά τη διάρκεια παλαιότερης TLP. Συγκέντρωση αεροσκαφών σε TLP. Ο πολυεθνικός χαρακτήρας της άσκησης γίνεται αντιληπτός από την ποικιλία των συµµετεχουσών αεροπορικών δυνάµεων. πιο σύγχρονα ηλεκτρονικά συστήµατα αυτοπροστασίας µε δυνατότητες παρακολούθησης του Η/Μ φάσµατος ιχνών υψηλού επιπέδου απειλής. Η βελτιωµένη αναγνώριση µε τη χρήση ανώτερων ηλεκτρονικών συστηµάτων µπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικές επιλογές και διαφορετική τακτική διοίκηση. Κάθε εκπαίδευση προσφέρει µεγάλη ποικιλία αεροσκαφών, πρακτικά όλων των µαχητικών που βρίσκονται στη διάθεση του ΝΑΤΟ σήµερα. Από τη µία βέβαια οι δυνατότητες των αεροσκαφών αποτελούν εκ των πραγµάτων έναν σηµαντικό παράγοντα αλλά δεν πρέπει να ξεχνάµε πως και ο πιλότος και γενικότερα όλο το έµψυχο δυναµικό έχει την ανάγκη στο να εκπαιδευτεί εξασκώντας παράλληλα την κρίση του και την ικανότητά του να αντιµετωπίζει απρόσµενες καταστάσεις κατά τη διάρκεια εξέλιξης των σεναρίων. [ Οι Συµµετέχοντες Βασικός στόχος της εκπαίδευσης είναι η δηµιουργία ενός περιβάλλοντος όπου πληρώµατα από διάφορες χώρες µε διαφορετική κατάρτιση θα µπορούν να συνεργαστούν αποτελεσµατικά σε κοινές επιχειρήσεις. Γεγονός που είναι πολύ σηµαντικό µε την είσοδο όλο και περισσότερων νέων µελών του ΝΑΤΟ. Αρχικά η TLP ξεκίνησε µε το Βέλγιο, τον Καναδά (ο οποίος αποσύρθηκε το 1997), τη Γερµανία, τις Κάτω Χώρες, το Ην. Βασίλειο και τις ΗΠΑ οι οποίες συνεχίζουν και σήµερα να συµµετέχουν σε µεγάλο ποσοστό. Αργότερα υπογράφηκε ξεχωριστή εκπαίδευση του καθενός ανάλογα την αποστολή που του έχει ανατεθεί. Οι τακτικές δυνάµεις σε ρόλους Εναέριας Υπεροχής (Fighter Sweep) παρέχουν την προστασία των άλλων δυνάµεων που συνθέτουν τα Επιθετικά Αεροπορικά Πακέτα που µετέχουν σε αποστολές προσβολής (OCA) µε στόχο την καθήλωση ή την ακύρωση κάθε εχθρικής αεροπορικής δραστηριότητας που θα µπορούσε να απειλήσει τις φίλιες δυνάµεις. Ο κύριος ρόλος των αεροσκαφών Καταστολής Εχθρικής Αεράµυνας (SEAD) είναι η µείωση της επικινδυνότητας στη διαδροµή αλλά και την περιοχή του στόχου από αντιαεροπορικά συστήµατα. Στόχος της κόκκινης δύναµης η οποία εκτελεί Αµυντικές Αεροπορικές Επιχειρήσεις (DCA) είναι η µάχη ενάντια στις δυνάµεις προσβολής. Επιγραµµατικά η τυπική σύνθεση των δυνάµεων που µετέχουν στα σενάρια TLP αποτελούνται από τις οµάδες αεροσκαφών που εκτελούν τις Επιθετικές Αεροπορικές Επιχειρήσεις (OCA), την Καταστολή Εχθρικής Αεράµυνας (SEAD), την Αεροπορική Υπεροχή (Sweep), τις Αµυντικές Αεροπορικές Επιχειρήσεις (DCA) και τις Επίγειες Μονάδες Αεράµυνας. Οι ασκήσεις είναι κυρίως Σύνθετες Αεροπορικές Επιχειρήσεις (COMAO) και όποτε αυτό είναι δυνατό στα σενάρια περιλαµβάνονται και ναυτικές δυνάµεις. Η συµµετοχή αεροσκαφών Έγκαιρης Προειδοποίησης και Ελέγχου (AEW&C) καθώς επίσης και η εµπλοκή όλο και περισσότερων αεροσκαφών µε υποδοµή επικοινωνίας ζεύξης δεδοµένων σε συνδυασµό µε αναβαθµισµένες δυνατότητες ηλεκτρονικών αντιµέτρων ECM καθιστούν ακόµη πιο ανταγωνιστική την TLP. εν πρόκειται εποµένως µόνο για έναν συνδυασµό δυνατοτήτων αλλά και επιδόσεων των ίδιων των αεροσκαφών. Οι τακτικές ακολουθούν τις τελευταίες δυνατότητες που παρέχουν τα ένα µνηµόνιο συνεργασίας µεταξύ ανίας και Ισπανίας. Μετά την απόσυρση του Καναδά υπήρξε κενός χώρος για τη φιλοξενία άλλων χωρών όπως η Ιταλία, η Τουρκία, η Ελλάδα, η Γαλλία, η Νορβηγία και η Πορτογαλία και αργότερα την Τσεχία ενώ είναι πιθανή η συµµετοχή και της Πολωνίας. Η Γαλλία επίσης κατέχει θέσεις (slots) προς ανταπόδοση στη χρήση της περιοχής χαµηλών πτήσεων της χώρας κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης TLP. Οι αποστολές, µε διευρυµένες δυνατότητες εναέριου ανεφοδιασµού, διεξάγονται πάνω από το Βέλγιο, τη ανία, τη Γερµανία, τις Κάτω Χώρες, το Ην. Βασίλειο και τη Γαλλία που ήδη αναφέραµε. Ειδικοί του τοµέα όγµατος και οµών ANAXAITI H/INTERCEPTION ª -π À π 2009 85
επιχειρήσεων σε συνεργασία µε ειδικούς ιοίκησης, Ελέγχου και Επικοινωνίας (Command, Control and Communications) και Ηλεκτρονικού Πολέµου (EW) των επιτελείων του ΝΑΤΟ των Κέντρων Συνδυασµένων Αεροπορικών Επιχειρήσεων εξετάζουν διαφορετικά εθνικά σενάρια τακτικής ανάπτυξης και δράσης. Γίνονται υποδείξεις στα επιχειρησιακά δόγµατα για τον πιο στρατηγικό τρόπο ανάπτυξης των εναέριων µέσων. Με αυτόν τον τρόπο οι ολοκληρωµένες ενέργειες επιτυγχάνουν ακόµη υψηλότερο επίπεδο αποτελεσµατικότητας. Το ΝΑΤΟ µέσω της εκπαίδευσης TLP προσπαθεί να αναβαθµίσει τις στρατηγικές τεχνικές και διαδικασίες των νατοϊκών αεροπορικών δυνάµεων και των πολυεθνικών τακτικών εναέριων επιχειρήσεων µε ρεαλιστικές συνθήκες εκπαίδευσης αλλά επίσης και µε δοκιµές νέων σεναρίων και δογµάτων κατά τη διάρκεια των αποστολών πτήσεων TLP. Όπως επίσης αναβαθµίζεται και η τακτική διαλειτουργικότητα µέσω των τακτικών και των δυνατοτήτων διαφορετικών εθνικών αεροπορικών δυνάµεων. [ Η Αρχική Ιδέα Έξι φορές το χρόνο, 24 συνολικά πληρώµατα από χώρες του ΝΑΤΟ συµµετέχουν στο ειδικό πρόγραµµα εκπαίδευσης «Τακτικής Ηγεσίας» (Tactical Leadership Program), για τη βελτίωση των ικανοτήτων τακτικής ηγεσίας και των πτητικών δεξιοτήτων των επικεφαλής Mirage 2000N της γαλλικής Αεροπορίας που ανήκει στη µοίρα EC01-004. Τα συγκεκρµένα αεροσκάφη εκτελούν ρόλους προσβολής στόχων εδάφους και πυρηνικής κρούσης. των οµάδων. Κάθε µονάδα συµµετέχει µε δύο αεροσκάφη τα πληρώµατά τους και κλιµάκιο 30, περίπου, τεχνικών και άλλου προσωπικού που υποστηρίζει τις επιχειρήσεις. Οι χειριστές των αεροσκαφών που παίρνουν µέρος στο ειδικό πρόγραµµα πρέπει να είναι πολύ έµπειροι µε συγκεκριµένες ώρες πτήσεων. Η εκπαίδευση παρέχει επιπλέον ανάπτυξη των ικανοτήτων ηγεσίας του πληρώµατος του αεροσκάφους. Τα πληρώµατα συµµετέχουν σε τουλάχιστον 15 αποστολές υψηλού βαθµού πολυπλοκότητας και µεγάλου αριθµού αεροσκαφών. Το πλήρωµα που αναλαµβάνει την ηγεσία των υπολοίπων κατά τη διάρκεια της αποστολής αλλάζει ανά µέρα. Η φάση του σε- µιναρίου περιλαµβάνει τη συµµετοχή του πληρώµατος και σε διάφορα θεωρητικά µαθήµατα. Το πτητικό πρόγραµµα διάρκειας τεσσάρων εβδοµάδων µε πολλές διαφορετικές αποστολές βρίσκεται στο απόγειό του τις τελευταίες δύο εβδοµάδες καθώς συµµετέχουν επιπλέον αεροσκάφη που προσοµοιώνουν τις εχθρικές δυνάµεις. Ακολουθεί απενηµέρωση για την εξαγωγή συµπερασµάτων από τις αποστολές. Σε κάθε πρόγραµµα ένας συµµετέχων είναι υπεύθυνος για τη χρήση ενός διθέσιου αεροσκάφους, µε το οποίο είναι δυνατή η συµ- µετοχή του εκπαιδευτή της TLP στις πτητικές συνόδους. Το πρό- 86 ª -π À π 2009 ANAXAITI H/INTERCEPTION
Η συµµετοχή της ΠΑ σε ασκήσεις TLP είναι συχνή και αφορά την ανάληψη ενός πλήθους αποστολών. Στη φωτογραφία F-16C Block 52+ ενώ φέρει βλήµα HARM µε καθήκοντα SEAD. Eurofighter της Ισπανικής Αεροπορίας σε µια από τις πρώτες συµµετοχές του σε TLP στο Βέλγιο. εκπαίδευση µπορεί να εξελιχθεί προχωρώντας σε ένα νέο επίπεδο, ενώ τα πλεονεκτήµατα από τις διαφορετικές συνθήκες διεξαγωγής του προγράµµατος µπορούν να προκαλέσουν µεγαλύτερη προθυµία για συµµετοχή στην άσκηση. [ Επιτελείο γραµµα περιλαµβάνει δύο αποστολές για επιχειρήσεις εναέριου ανεφοδιασµού, εντεταλµένα αεροσκάφη για τη συµµετοχή σε επιχειρήσεις την 3η -4η εβδοµάδα και αεροσκάφη AWACS που επιχειρούν από την αεροπορική βάση του Geilenkirchen. Υπάρχουν φορές κατά τις οποίες συµµετέχοντες από γειτονικά κράτη επιχειρούν και από την έδρα τους όταν αυτή βρίσκεται µέσα ή πλησίον του πεδίου επιχειρήσεων. Μία φορά το χρόνο το πτητικό πρόγραµµα της TLP οργανώνεται εκτός της περιοχής ούτως ώστε οι συµµετέχοντες να έχουν την ευκαιρία να επιχειρήσουν σε άγνωστη µορφολογία έδαφους και σε διαφορετικές καιρικές συνθήκες. Οι λόγοι για την αλλαγή της βάσης Florennes στο Βέλγιο όπου διεξαγόταν η TLP µέχρι το 2008 είναι πολλοί. Πρώτον, µέσω της νέας περιοχής και των νέων συνθηκών διεξαγωγής της άσκησης όλη η Ο πολυεθνικός χαρακτήρας της άσκησης επεκτείνεται και στο επιτελείο της TLP. Επικεφαλής του Πτητικού Τοµέα ορίζεται διαδοχικά ένας Ταξίαρχος από τη Γερµανία, την Ιταλία, το Ην Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Περίπου 14 αξιωµατικοί από 7 κράτη διαµορφώνουν τα δύο τµήµατα (αέρος-εδάφους, αέρος-αέρος) του Πτητικού Τοµέα. Όλοι οι αξιωµατικοί έχουν εµπειρία από επιχειρησιακές µοίρες και επιστρέφουν στις µονάδες τους όταν δεν συµµετέχουν ενεργά στην TLP για τη διατήρηση της πτητικής επάρκειάς τους. Πολλοί από αυτούς διαθέτουν πρόσφατη εµπειρία από συµµετοχή στο θέατρο επιχειρήσεων της Μέσης Ανατολής και των Βαλκανίων ή υπήρξαν και οι ίδιοι εκπαιδευόµενοι στην TLP. Καθήκον του επιτελείου αποτελεί ο συντονισµός των αποστολών στο σύνολό τους, συµπεριλαµβανοµένων των ενηµε- ANAXAITI H/INTERCEPTION ª -π À π 2009 87
ΑΜΧ της Ιταλικής Αεροπορίας αναλαµβάνοντας ρόλους αποστολών OCA. ρώσεων και των απενηµερώσεων των συµµετεχόντων, της αξιολόγησης των αποτελεσµάτων και την εξαγωγή συµπερασµάτων. Αντίστοιχα την ηγεσία του τρίτου τοµέα του όγµατος και των οµών επιχειρήσεων έχει ένας Ταξίαρχος µε επιτελείο τεσσάρων ατόµων, οι δύο εκ των οποίων διαθέτουν ειδίκευση στη ιοίκηση, Έλεγχο και Επικοινωνίες (C3) και τον Ηλεκτρονικό Πόλεµο (EW). Τα µέλη του επιτελείου πραγµατοποιούν επισκέψεις στα εθνικά κέντρα για την επίτευξη αλληλεπίδρασης σε εθνικό επίπεδο. Ο Ακαδηµαϊκός Τοµέας περιλαµβάνει δύο οµάδες εργασίας: την Ακαδηµαϊκή και των Πληροφοριών (Academic & Intelligence) µε πολύ συγκεκριµένες αποστολές για την προώθηση της ηλεκτρονικής αναγνώρισης στα σενάρια Σύνθετων Αεροπορικών Επιχειρήσεων (COMAO) παρέχοντας πληροφοριακή υποστήριξη στους υπόλοιπους τοµείς. Η ετήσια δυνατότητα εκπαίδευσης του Ακαδηµαϊκού Τοµέα σε συνδυασµό µε τις Πτητικές Περιόδους περιλαµβάνει έως και 500 συνολικά αντιπροσώπους των αεροποριών του ΝΑΤΟ. [ Μέλλον Πρόκειται για ένα πρόγραµµα το οποίο αποτελείται από τρεις άµεσα συνεργαζόµενους µεταξύ τους τοµείς εκπαίδευσης µε ξεχωριστή σηµασία ο καθένας. Ο Πτητικός είναι µόνο ο ένας από τους τρεις τοµείς. Στη θεωρητική εκπαίδευση τα πληρώµατα αποκτούν λεπτοµερή γνώση σχετικά µε το δόγµα απειλής, τα όπλα και τις επιπτώσεις αυτών, τις επιδόσεις των αεροσκαφών, τις δυνατότητες SAM (πυραύλου επιφανείας-αέρος) και AAA (αντιαεροπορικού πυροβολικού), διοίκηση επιτελείου µάχης και τη θεωρία των Επιθετικών Αεροπορικών Επιχειρήσεων (OCA) και των Αµυντικών Αεροπορικών Επιχειρήσεων (DCA). Ο Ακαδηµαϊκός Τοµέας έχει δηµιουργήσει µία παρόµοια σειρά µαθηµάτων για τακτικές επιχειρήσεις ελικοπτέρου (tactical helicopter operations), όπως είναι οι αποστολές Έρευνας και ιάσωσης κατά τη µάχη, τα οποία πραγµατοποιούνται σε διαφορετικές ηµερο- µηνίες. Και οι τρεις τοµείς προσφέρουν συνεδριάσεις µε µεγάλο εύρος θεµάτων, οι οποίες πραγµατοποιούνται στη Florennes, όπως TLP/Partnership for Peace (PfP) Αεροπορικές Επιχειρήσεις σε µορφή σεµιναρίων, κατά τη διάρκεια των οποίων τα κράτη που συµµετέχουν µπορούν µε τη σειρά τους να πραγµατοποιήσουν ενηµερώσεις για τη δοµή και την εκπαίδευση της δικής τους Αεροπορίας. Ο τρίτος τοµέας ωστόσο του όγµατος και των οµών επιχειρήσεων επικεντρώνεται κυρίως στην κινητικότητα και τις νέες απειλές, την αξιολόγηση και την ανάπτυξη των τακτικών ιδεών γίνεται στα πτητικά προγράµµατα TLP ενώ τα αποτελέσµατα του Τοµέα όγµατος και οµών επιχειρήσεων ενσωµατώνονται στα προγράµµατα του Ακαδηµαϊκού και του Πτητικού Το- µέα. Θεωρείται, πλέον, δεδοµένη η ανάγκη για ευρύτερη θεώρηση των πραγµάτων και καθώς αυξάνεται συνεχώς η συχνότητα των πολυεθνικών επιχειρήσεων, αυξάνεται και η σηµασία των διασυµ- µαχικών µικτών επιχειρήσεων. Τα σενάρια στο µέλλον θα απαιτούν τη στενότερη συνεργασία µεταξύ ναυτικών, χερσαίων και αεροπορικών δυνάµεων. Τα επόµενα χρόνια η TLP πρόκειται να ασχοληθεί αρκετά µε τέτοιου είδους σενάρια και να αντιµετωπίσει έναν µετασχηµατισµό δυνάµεων στη νότια περιοχή του ΝΑΤΟ, καθώς µετακινείται στην Ισπανία µία ιδέα αρκετά ενδιαφέρουσα για τους πιλότους των Βόρειων χωρών. 88 ª -π À π 2009 ANAXAITI H/INTERCEPTION
F-16C της Ιταλικής Αεροπορίας. Η τελευταία µίσθωσε 34 αεροσκάφη από το block παραγωγής 15 και διαµόρφωσης ADF και τα παρέλαβε µεταξύ 2003 και 2004 ως µια ενδιάµεση λύση έως την ολοκλήρωση των παραδόσεων 121 αεροσκαφών Eurofighter που έχει παραγγείλει. H τουρκική Αεροπορία συµµετέχει εδώ και αρκετό καιρό και αυτή σε ασκήσεις TLP µε αεροσκάφη F-16 και F-4E. Στη φωτογραφία αναβαθµισµένο F-4E 2020 Terminator ενώ φέρει ατρακτίδιο κατάδειξης στόχων εδάφους Litening.