ΗΓΕΣΙΑ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΝΕΟΤΗΤΑΣ Νικόλας Νικολαΐδης Εκτ. ιευθυντής ΚΟΚΕΝ YOUTH GROUP OUTREACH SERVICES Πόσοι από εμάς έχουμε τεθεί επικεφαλής ομάδων; Πόσοι από εμάς έχουμε θυμώσει με τα μέλη της; Πόσοι από εμάς ευχηθήκαμε να είχαμε καλύτερη ομάδα; Πόσοι από εμάς το έχουμε μετανιώσει; Πόσοι από εμάς θέλουμε να μην ξανασυμβεί αυτό; Πόσοι από εμάς είμαστε σίγουροι ότι θα ξανασυμβεί; 1
WOW!!! 2
ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ; ΩΡΙΜΗ; ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ; ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΗ; ΟΥΤΟΠΙΣΤΙΚΗ; ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ; ΔΗΜΟΚΤΑΤΟΡΙΚH; ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ; ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ; ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ; Πάθος για τη δουλειά του Να σε κάνει να νιώθεις έξυπνος Να σε αφήνει να εκφράζεσαι Να έχει πίστη σε εσένα Να σε ενθαρρύνει Να νοιάζεται για την άποψη σου Καλοσύνη Να σε βοηθά όταν «κολλήσεις» Να παίρνει το «μέρος» σου Γενναιόδωρος Ενδιαφέρεται Να μην παραιτείται από την προσπάθεια Δίκαιος Ακροατής Να αναλώνει χρόνο για να εξηγήσει Να συγχωρεί 3
Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας παραμένουν σταθερά, αναλλοίωτα, διαχρονικά Γενετική καταγωγή (κατά 50%) Πρώιμες εμπειρίες Κοινωνικοποίηση Δραματικές εμπειρίες ως ενήλικας Η προσωπικότητα είναι το σύνολο των χαρακτηριστικών τρόπων σκέψης, αντίληψης και συμπεριφοράς που καθορίζουν τη σχέση ενός ατόμου προς το περιβάλλον του Kagan & Havermann 4
u2 Για να γίνει κανείς ικανός σ οποιοδήποτε επάγγελμα ή λειτούργημα τρία πράγματα χρειάζονται: Φύση, μελέτη και πρακτική εξάσκηση. Αριστοτέλης (384 322 π.χ.) Όλες οι ανθρώπινες πράξεις έχουν ως αίτιο ένα από τα εξής επτά: τύχη, φύση, παρόρμηση, συνήθεια, λογική, πάθος, πόθο. Αριστοτέλης (384 322 π.χ.) 5
Ηγέτης είναι το άτομο εκείνο, οποιοδήποτε άτομο, το οποίο ασκεί επιρροή πάνω σε άλλα άτομα και τα παροτρύνει να τον ακολουθούν εθελοντικά και πρόθυμα. Ηγέτης είναι αυτός που κερδίζει την εθελοντική και πρόθυμη συμμετοχή των ανθρώπων στην υλοποίηση στόχων ή έργου. Ο ηγέτης είναι αυτός που κερδίζει τον ενθουσιασμό, το κέφι, το μεράκι, την όρεξη, το πάθος, την αφοσίωση, τη δέσμευση, την πίστη, την εμπιστοσύνη, το μυαλό, την ψυχή και την καρδιά των ανθρώπων και τους κάνει να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό ως άτομα και ως ομάδα για να επιτύχουν στόχους σε μια πορεία προόδου για ένα καλύτερο μέλλον. 6
Τα στοιχεία που κάνουν ένα άτομο ηγέτη είναι στοιχεία που δεν έχουν καθοριστεί ακόμα λεπτομερώς για αυτό και υπάρχουν και αρκετές διαφωνίες πάνω στο θέμα αυτό αλλά όλοι οι ηγέτες έχουν κοινά χαρακτηριστικά Το πρώτο είναι ένα όραμα ή σκοπό που ακολουθούν. Ο ηγέτης έχει μια ξεκάθαρη ιδέα του τι θέλει να κάνει επαγγελματικά και προσωπικά και το κυνηγάει ανεξάρτητα του κόστους. Το δεύτερο χαρακτηριστικό του ηγέτη είναι το πάθος, ο ενθουσιασμός και η ικανότητα να επικοινωνεί αυτό το πάθος και σε άλλους. 7
Το τρίτο χαρακτηριστικό είναι η ακεραιότητα, που περιλαμβάνει τρία συστατικά: την αυτογνωσία, την ωριμότητα και η ειλικρίνεια. H αυτογνωσία είναι η γνώση των δυνατών και αδύνατων σημείων του ατόμου, η ειλικρίνεια είναι το να είναι κάποιος ειλικρινής με τον εαυτό του και τους άλλους και η ωριμότητα είναι το αποτέλεσμα των παθημάτων που γίνονται μαθήματα μέσω της παρατήρησης, της αφοσίωσης και της συνεργασίας. Τα τελευταία δύο χαρακτηριστικά πάνε μαζί: η περιέργεια και η τόλμη. Ένας ηγέτης πρέπει να θέλει να μαθαίνει και να τολμά πάντα. Ορισμένα χαρακτηριστικά της αποτελεσματικής ηγεσίας είναι: η αυτοπεποίθηση, η αυτοεκτίμηση, ο ηθικός χαρακτήρας, η προσαρμοστικότητα, η ευελιξία, η καινοτομία, η ανάπτυξη εμπιστοσύνης, ο χειρισμός των συγκρούσεων και η αντικειμενική αυτοκριτική 8
Τα 8 χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους ηγέτες Φιλοδοξία Ενέργεια Την επιθυμία να ηγούνται Ειλικρίνεια και αξιοπρέπεια Αυτοπεποίθηση Ευφυΐα Γνώση σχετική με την εργασία Δυνατότητα αυτοελέγχου Αξιοπιστία Δημιουργικότητα 9
Ηγέτης Vs Manager Οι μάνατζερ είναι οι άνθρωποι που κάνουν τα πράγματα σωστά ενώ οι ηγέτες είναι οι άνθρωποι που κάνουν τα σωστά πράγματα (Bennis, 1989) Διαφορές μάνατζερ ηγέτη ΜΑΝΑΤΖΕΡ Διορίζεται Χρησιμοποιεί νόμιμη εξουσία Δίνει οδηγίες εντολές, τιμωρίες Ελέγχει Δίνει έμφαση στις διαδικασίες στα συστήματα και στη λογική Κινείται σε προκαθορισμένα πλαίσια Ενδιαφέρεται κυρίως για το «πως» Δέχεται και διαχειρίζεται την κατεστημένη κατάσταση Αποδέχεται την πραγματικότητα Δίνει έμφαση στο παρόν βραχυπρόθεσμη προοπτική Κάνει τα πράγματα σωστά ΗΓΕΤΗΣ Αναδεικνύεται Χρησιμοποιεί προσωπική δύναμη Περνάει όραμα, εμπνέει, πείθει Κερδίζει εμπιστοσύνη Δίνει έμφαση στους ανθρώπους, τα συναισθήματα, την καρδιά Ανοίγει ορίζοντες, διευρύνει τα πλαίσια Ενδιαφέρεται κυρίως για το γιατί Προκαλεί το κατεστημένο, κάνει αλλαγές, καινοτομεί Ερευνά την πραγματικότητα Δίνει έμφαση στο μέλλον, μακροπρόθεσμη προοπτική Κάνει τα σωστά πράγματα 10
ΑΥΤΑΡΧΙΚΟ ΟΡΑΜΑΤΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΙΚΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ Βασίζεται σε εντολές Ταιριάζει σε καταστάσεις κρίσης Έχει αρνητική επίδραση στο κλίμα Δημιουργεί όραμα Ταιριάζει σε αλλαγές και στην ανάγκη δημιουργίας οράματος Έχει πολύ θετική επίδραση στο κλίμα Δημιουργεί σχέσεις Ταιριάζει στην επίλυση ομαδικών συγκρούσεων Παρακινεί τους ανθρώπους Έχει θετική επίδραση στο κλίμα Ζητά τη συμμετοχή υπαλλήλων Ταιριάζει όταν υπάρχει ανάγκη για συναίνεση Έχει θετική επίδραση στο κλίμα Θέτει υψηλούς στόχους απόδοσης Ταιριάζει όταν απαιτούνται γρήγορα αποτελέσματα Έχει συνήθως αρνητική επίδραση στο κλίμα Αναπτύσσει ανθρώπους Ταιριάζει όταν υπάρχει ανάγκη ανάπτυξης των ανθρώπων και βελτίωσης της απόδοσής τους Έχει πολύ θετική επίδραση στο κλίμα (Goleman, Boyatzis, McKee, 2002) Η διαχείριση σχέσεων απαιτεί από τον ηγέτη να έχει επίγνωση των δικών του συναισθημάτων και να συντονίζεται «ενσυναισθητικά» με τους ανθρώπους που καθοδηγεί. Ο ηγέτης που έχει την ικανότητα να εμπνέει και να υποκινεί τους άλλους καταφέρνει να προκαλέσει τον ενθουσιασμό για την κοινή αποστολή. Έτσι, ο ηγέτης γνωρίζει ότι οι βαθύτερες αξίες των ανθρώπων είναι το μόνο που μπορεί να τους κινητοποιήσει σε μεγάλο βαθμό και για το λόγο αυτό μπορεί να διατυπώσει οράματα που θα έχουν απήχηση. 11
Έμπνευση Ο ηγέτης δημιουργεί αρμονία και ταυτόχρονα ξεσηκώνει τους εργαζόμενους περιγράφοντας ένα όραμα ή μια κοινή αποστολή. Είναι ικανός να εκφράσει ένα ιδανικό με τρόπο που να εμπνέει τους άλλους να τον ακολουθήσουν. Επιρροή Ο ηγέτης είναι πειστικός και μεταδοτικός όταν απευθύνεται σε μια ομάδα. Έχει την ικανότητα επιβολής των αποφάσεων σε ανθρώπουςκλειδιά και τη δημιουργία ενός δικτύου υποστήριξης νέων πρωτοβουλιών. Ανάπτυξη των άλλων Ο ηγέτης συμβάλλει στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων των άλλων και τους βοηθάει να κατανοήσουν τους στόχους τους, τις δυνάμεις και τις αδυναμίες τους, προσφέροντας έγκαιρη και εποικοδομητική ανατροφοδότηση. Καταλύτης αλλαγών Ο ηγέτης αμφισβητεί το υπάρχον καθεστώς και αναγνωρίζει την ανάγκη για αλλαγή. Ακόμα και όταν αντιμετωπίζει αντιδράσεις χρησιμοποιεί ισχυρά επιχειρήματα για να ξεπεράσει τα εμπόδια. 12
Διαχείριση συγκρούσεων Ο ηγέτης συζητάει με όλες τις πλευρές για να κατανοήσει τα αισθήματα και τις διαφορετικές οπτικές γωνίες και βρίσκει τη χρυσή τομή, ώστε να ικανοποιούνται όλοι. Ομαδική δουλειά και συνεργατικότητα Ο ηγέτης δημιουργεί μια ατμόσφαιρα φιλικής συναδελφικότητας. Δείχνει σεβασμό, διάθεση για βοήθεια και συνεργατικότητα και ωθεί τους άλλους να επιδείξουν ενθουσιασμό και δέσμευση στη συλλογική προσπάθεια. Έτσι, ενισχύει το ομαδικό πνεύμα και δημιουργεί στενές σχέσεις που ξεπερνούν τις τυπικές εργασιακές υποχρεώσεις. Δεν κρατά επικριτική στάση απέναντι στους υφισταμένους του. Η κριτική γίνεται πάντα με εποικοδομητικά σχόλια. Υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στο να πεις «Δεν κάνεις καλά τη δουλειά σου» από το να πεις «Θα έκανες καλύτερα τη δουλειά σου αν έκανες αυτό κι αυτό». Το πρώτο είδος κριτικής καταρρακώνει την αυτοπεποίθηση του άλλου, το δεύτερο του δίνει διόδους βελτίωσης και τον κάνει να αισθάνεται ότι έχει την εκτίμηση και το ενδιαφέρον του προϊσταμένου του. Διαθέτει κατανόηση για τους άλλους και για τα συναισθήματά τους και χρησιμοποιεί παραδείγματα από τις δικές του εμπειρίες για να βοηθήσει τους άλλους να καταλάβουν καλύτερα τον εαυτό τους. 13
Είναι ειλικρινής για τα συναισθήματά του και τις προθέσεις του. Είναι αυθεντικός και ευθύς και αρθρώνει στόχους ξεκάθαρα, χωρίς περιστροφές, χωρίς υποκρισία και δόλο. Είναι πάντα παρών, έτοιμος να αναλάβει τις ευθύνες του, ανοιχτός στην κριτική. Ακόμα κι όταν τα πράγματα δεν πάνε κατ' ευχή δεν κρατά αμυντική στάση, ούτε καταφεύγει σε στρουθοκαμηλισμούς, ούτε φορτώνει τα προβλήματα σε υφισταμένους. Με όπλο του τη διαφάνεια και την απόλυτη ειλικρίνεια αναλαμβάνει τις ευθύνες των πράξεών του και καταλήγει σε αποφάσεις αφότου έχει δώσει την ευκαιρία σε όλους τους άμεσα ενδιαφερόμενους να εκφράσουν τη γνώμη τους. 1. Δίνει σημασία στη λεπτομέρεια χωρίς όμως να χάνεται σε αυτή. Πάντα επικεντρώνεται στη μεγαλύτερη εικόνα (big picture). 2. Είναι εκφραστικός και δίνει μεγάλη σημασία στην προσωπική επικοινωνία. Δεν διστάζει να μοιραστεί τα συναισθήματά του, αλλά είναι επιλεκτικός πότε και πού το κάνει. Με το να μοιράζεται συναισθήματα και σκέψεις με συναδέλφους και υφισταμένους στον κατάλληλο χρόνο, ο ηγέτης μπορεί να δημιουργήσει μια ισχυρότερη αίσθηση ομαδικής ταυτότητας, αποδεικνύοντας ότι είναι ένα άτομο σίγουρο για τον εαυτό του, κερδίζοντας έτσι το σεβασμό και την εμπιστοσύνη της ομάδας. 14
Είναι υποστηρικτικός και κάνει τους άλλους να αισθάνονται αναντικατάστατοι και πολύτιμοι κι ότι συμβάλλουν ενεργά στην επιτυχία της επιχείρησης. Είναι αποφασιστικός και επιλύει συγκρούσεις γρήγορα προτού πάρουν μεγάλες διαστάσεις και γίνουν ανεξέλεγκτες. Διαθέτει ζήλο και απολαμβάνει την αίσθηση της δύναμης χωρίς όμως το κυνήγι της επιτυχίας να του γίνει βραχνάς. Δεν θεωρεί ότι έχει ν' αποδείξει κάτι σε κάποιον, έχει μόνο ευθύνη απέναντι στον εαυτό του, στους υφισταμένους του και την επιχείρησή του. Έχει αυτοπεποίθηση και αφήνει στους γύρω του χώρο ν' αναπνεύσουν και να εξελιχθούν, ενθαρρύνοντας τους να πάρουν μεγαλύτερα ρίσκα και να θέσουν υψηλότερους στόχους, αξιοποιώντας έτσι σε μέγιστο βαθμό το ταλέντο και τις δυνατότητές τους. 15
ΜΟΝΑΡΧΗΣ Pieter Bruegel the Elder 16
17