Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Διοίκηση Ολικής Ποιότητας και Διαχείριση Περιβάλλοντος Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Πρόγραμμα Σπουδών: Διοίκηση Επιχειρήσεων και Οργανισμών Ακαδημαϊκό Έτος 2006-07 3η ΟΣΣ Ευτύχιος Σαρτζετάκης, Αναπληρωτής καθηγητής Επιστροφή της δεύτερης εργασίας και συζήτηση των ορθών απαντήσεων Ερωτήσεις Επισκόπηση της συνάντησης Παράδοση των θεμάτων της τρίτης εργασίας και παρουσίασή τους Παρουσίαση της ύλης του Τρίτου Τόμου «Διαχείριση Φυσικών Πόρων» και των Κεφαλαίων -5 του Τέταρτου Τόμου «Στρατηγικές Αναδιοργάνωσης Επιχειρήσεων και Οργανισμών» Ερωτήσεις επί της ύλης Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 2

Το 972 το Club of Rome δημοσίευσε την Έκθεση με τίτλο, Lmts to Growth, η οποίαμε δραματικό τρόπο προέβλεπε την μη αναστρέψιμη καταστροφή του ανθρώπινου πολιτισμού εάν η οικονομική μεγέθυνση δεν σταματούσε αμέσως. Η μελέτη αυτή είναι βασισμένη σε μια τεχνική, γνωστή ως δυναμική συστημάτων (systems dynamcs) την οποία ανέπτυξε ο καθηγητής Jay Forrester του MIT, πάνω στην οποία στηρίχθηκε ένα υπολογιστικό πρόγραμμα το οποίο έκανε προβλέψεις για την παγκόσμια οικονομία. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 3 Το πρόβλημα με σταθερά όρια Στις Η.Π.Α. χρειάζovται 2.2 εκτάρια για τηv κάλυψη τωv βασικώv αvαγκώv τoυ μέσoυ κατoίκoυ, στηv Ολλαvδία 8 και στηv Ivδία. Τo oικoλoγικό απoτύπωμα της Ολλαvδίας καλύπτει 5 φoρές τηv έκταση της χώρας εvώ τo αvτίστoιχo της Ivδίας ξεπερvά κατά 35% μόvov τηv έκταση της χώρας. Θα χρειαζόταv τρεις πλαvήτες όπως η Γη για vα καλυφθoύv oι αvάγκες τoυ τωριvoύ πληθυσμoύ τηςγηςσε Βoρειoαμερικάvικα επίπεδα. Donella Meadows, Our Footprnts Are Treadng Too Much Earth@ Charleston (S.C.) Gazzette, Aprl,996 Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 4 2

Τα σημαντικότερα προβλήματα Τα σημαντικότερα ορατά προβλήματα: υπερβoλική χρήση της συvoλικής βιoμάζας από τov άvθρωπo αλλαγή τωv καιρικώv συvθηκώv καταστρoφή τoυ στρώματoς τoυ όζovτoς υπoβάθμιση της πoιότητας τωv εδαφώv εξαφάvιση μoρφώv ζωής Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 5 Οικονομία και περιβάλλον Αλληλεπίδραση περιβάλλοντος και οικονομίας Το περιβάλλον σε δύο ρόλους: προμηθεύει φυσικούς πόρους και απορροφά απόβλητα Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 6 3

Το περιβαλλοντικό και οικονομικό Η λια κή σύστημα Το διάγραμμα δείχνει την σχέση του περιβαλλοντικού και του οικονομικού συστήματος Ε νέρ γεια Το οικονομικό υποσύστημα μπορεί να περιγραφεί με το γνωστό διάγραμμα κυκλικής ροής το οποίο όμως δεν είναι αυθύπαρκτο αλλά στηρίζεται και επηρεάζει το περιβαλλοντικό υποσύστημα Παραγωγικές λειτουργίες Ε νέρ γεια Φ υ σ. Π ό ρ ο ι Μ εγενθυνόμενο Ο ικ ονο μικό Υ π ο σύστημ α Ε νέ ρ γεια Φ υ σ. Π ό ρ ο ι Λειτουργίες απόσυρσης Κ ατανα λω μ ένη Καταναλωμένη Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος ενέργεια 7 Γενικά υποδείγματα: Το απαισιόδοξο σενάριο Στο απαισιόδοξο άκρο έχουμε τη μελέτη «Τα όρια της Οικονομικής Μεγέθυνσης» Χρήση της τεχνικής της δυναμικής συστημάτων χρήση κλειστών κυκλωμάτων ανατροφοδότησης (feedback loops) Κλειστά συστήματα που περιγράφουντιςεπιπτώσειςμιαςενέργειας στις περιβάλλουσες συνθήκες που οδηγούν σε νέες ενέργειες, κλπ, κλπ Στην παρακάτω διεύθυνση μπορείτε να βρείτε παραδείγματα feedback loops που αφορούν το φαινόμενο των κλιματικών αλλαγών http://www.ecobrdge.org/content/g_fbk.htm Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 8 4

Γενικά υποδείγματα: Το απαισιόδοξο σενάριο Τα συμπεράσματα. Με δεδομένες τις συνθήκες, σε λιγότερο από 00 χρόνια οι φυσικοί πόροι εξαντλούνται και το σύστημα καταρρέει 2. Και αν δεν εξαντληθούν οι πόροι η κατάρρευση θα προέλθει είτε από υπερβολική μόλυνση είτε από υπερπληθυσμό 3. Η μεγέθυνση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Είτε θα περιοριστεί εθελούσια, είτε θα οδηγηθούμε σε κατάρρευση του συστήματος Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 9 Γενικά υποδείγματα: Το απαισιόδοξο σενάριο BEYOND THE LIMITS, Meadows, et al.; Chelsea Green Publshng Company, 992. ISBN 0-93003-62-8. Δες: http://deoff.org/page25.htm και http://www.context.org/iclib/ic32/meadows.htm Και http://www.elmhurst.edu/~chm/onlcourse/chm0/labs/lmts.html Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 0 5

Κατηγορίες φυσικών πόρων Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος Ενέργεια και περιβάλλον Δύο κύρια προβλήματα όσον αφορά τον τομέα της παραγωγής ενέργειας: Ασφάλεια πρώτων υλών Περιβαλλοντική ρύπανση Καθώς τα δύο αυτά θέματα αλληλεξαρτώνται θα πρέπει να εξετασθούν ταυτόχρονα και να δημιουργηθεί μια μακροχρόνια στρατηγική η οποία λαμβάνοντας τις δύο αυτές παραμέτρους υπόψη να οδηγήσει στην απεξάρτηση από τον άνθρακα Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 2 6

Κλιματικές αλλαγές Οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου ήταν και παραμένουν αποτέλεσμα της οικονομικής μεγέθυνσης. Πάραυτα, η μείωση των εκπομπών μπορεί να επιτευχθεί ενώ ταυτόχρονα να υπάρχει συνεχιζόμενη αύξηση του ΑΕΠ, εάν παρθούν τα αναγκαία μέτρα και επιλεγούν οι κατάλληλες πολιτικές. Η έκθεση Stern υπολογίζει ότι μπορούν να σταθεροποιηθούν οι εκπομπές σε λογικά επίπεδα 550ppm CO 2 e (εδώ ήδη υπάρχουν διαφωνίες από διάφορες οργανώσεις που προειδοποιούν ότι οι στόχοι που θέτει η έκθεση δεν είναι ικανοποιητικοί) με κόστος που φτάνει το % του ΑΕΠ το 2050. Κόστος που είναι μεν υψηλό αλλά εφικτό και σε σύγκριση με τα πιθανά κόστη από τη μη λήψη μέτρων είναι πολύ λογικό. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 3 Post-carbon era Αναγκαία λοιπόν κρίνεται η μετάβαση στην μεταάνθρακα εποχή, που αποτελεί στόχο όλων των χωρών οι οποίες ήδη αναπτύσσουν τους στρατηγικούς σχεδιασμούςτουςπροςτηνκατεύθυνσηαυτή. Σημαντικό εργαλείο προς την μετάβαση στην μεταάνθρακα εποχή αποτελεί η δημιουργία σε παγκόσμιο επίπεδο μιας τιμής για τις εκπομπές CO 2 e. Η δημιουργία αγορών για άδειες εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου και η φορολογία είναι δύο από τα κύρια εργαλεία περιβαλλοντικής πολιτικής. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 4 7

Ενεργειακή προσφορά στην Ευρώπη Ενεργειακά ορυκτά: Λιγνίτης Φυσικό αέριο Άνθρακας Πετρέλαιο Υδρογόνο Πυρηνικά καύσιμα Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Ηλιακή Αιολική Υδροηλεκτρική Γεωθερμική Βιομάζα Δες: http://europa.eu.nt/comm/energy/ndex_el.html Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 5 Υδρογόνο Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με κυψελίδες καυσίμων (fuel cell technology) Μια κυψελίδα καυσίμων είναι μια ηλεκτροχημική συσκευή στην οποία συνδυάζονται υδρογόνο και οξυγόνο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με μόνα υποπροϊόντα το νερό και τη θερμότητα. Η διαδικασία είναι καθαρή, χωρίς θόρυβο και πολύ αποτελεσματική (2-3 φορές πιο αποτελεσματική από την καύση βενζίνης) Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 6 8

Υδρογόνο Mercedes-Benz A-Class F-Cell HONDA FCX Chevrolet Sequel Hydrogen Fuel Cell Mercedes-Benz Ctaro buses Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 7 Υδρογόνο Παραγωγή υδρογόνου Διάφορες τεχνολογίες για την παραγωγή υδρογόνου Μεσο-βραχυπρόθεσμα οι δυνατότητες παραγωγής είναι μικρές και περιορίζονται στην ηλεκτρόλυση και στην αναμόρφωση (reformng) φυσικού αερίου και λιγνίτη. Μακροχρόνια μεγαλύτερες μονάδες παραγωγής που θα βασίζονται στην βιομάζα και fossl fuels με επανάκτηση CO 2. Σημαντικό ρόλο μπορούν να παίξουν και οι ανανεώσιμες πηγές Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 8 9

Πυρηνική ενέργεια Η πυρηνική ενέργεια παρέχει το 7% περίπου της ηλεκτρικής ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο. Κάποιες χώρες η παραγωγή ενέργειας βασίζεται σε μεγαλύτερο ποσοστό στην πυρηνική ενέργεια, όπως για παράδειγμα η Γαλλία με 75% της συνολοκής παραγωγής (Internatonal Atomc Energy Agency). Στις ΗΠΑ, η πυρηνικήενέργεια καλύπτει το 5% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας με κάποιες Πολιτείες να χρησιμοποιούν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό την πυρηνική ενέργεια από τις υπόλοιπες. Υπάρχουν 400 εργοστάσια παραγωγής πυρηνικής ενέργειας παγκοσμίως. Nuclear Power Plant near Ralegh, NC Στις ΗΠΑ λειτουργούν 04 αντιδραστήρες σε 65 εργοστάσια σε 3 Πολιτείες Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 9 Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 20 0

Ενεργειακή ζήτηση στην Ευρώπη Εκατομμύρια TOE 00 000 900 800 700 600 500 400 300 200 00 0 990 99 992 993 994 995 996 997 Μεταφορές Βιομηχανία Οικιακός Υπηρεσιών&λοιπά Ιστορικό Κατανάλωσης των χωρών της Ε.Ε. των 25 ανάτομέαγιαταέτη 990-2003 Copyrght EEA, Copehagen, 2006 998 999 2000 200 2002 Μερίδια το 2003 2003 5.0% 26.6% 28.0% 30.4% Κατανάλωση ενέργειας Τομέας: Οικιακός Εμπορικός Βιομηχανικός Μεταφορών Μέτρηση σε Tonnes of Ol Equvalent Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 2 Εκατομμύρια TOE 600 400 200 000 800 600 400 200 0 990 99 Ενεργειακή παραγωγή στην Ευρώπη 992 993 994 995 996 997 Πετρέλαιο Φυσικό Αέριο Άνθρακας & Λιγνίτης Πυρηνική Ανανεώσιμες 998 999 2000 200 2002 2003 Μερίδια το 2003 6.0% 4.6% 8.2% 23.6% 37.4% Ιστορικό συνολικής κατανάλωσης ενέργειας της Ε.Ε. των 25 ανά τύπο ενέργειας Copyrght EEA, Copehagen,. 2006 Η χρήση του Άνθρακα και του Λιγνίτη παρουσιάζει μια σημαντική μείωση στα έτη 990-2003. Το πετρέλαιο παρουσιάζει μια μικρή αύξηση την ίδια περίοδο, της τάξης του 8.8%, ενώ εντυπωσιακή αύξηση παρουσιάζεται στη χρήση του φυσικού αερίου, καθώς και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αγγίζοντας τα 56% και 5.5% αντίστοιχα. Η χρήσητης πυρηνικής ενέργειας παρουσιάζει αύξηση 26%. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 22

Ενεργειακή παραγωγή στην Ευρώπη Άνθρακας & Λιγνίτης Πετρέλαιο Φυσικό Αέριο Πυρηνική Ανανεώσιμες Λοιπά Συνολική Κατανάλωση Ενέργειας Μέλη EEA 8.7 36.9 23.7 3.6 6.9 0.2,89,474 ΕΕ-25 8.2 37.4 23.6 4.6 6.0 0.2,726,87 ΕΕ-5 προ 2004 4.7 39.4 24.2 5.3 6. 0.3,53,568 ΕΕ-0 νέα μέλη 43.2 23.4 9.7 9.2 5.3-0.9 22,69 Δανία 27.4 40.3 22.5 0.0 3.3-3.5 20,676 Γερμανία 24.7 36.4 23.0 2.4 3.4 0.3 344,487 Εσθονία 6.9 9. 2.5 0.0 9.5-3.0 5,456 Ελλάδα 29.5 58.0 6.7 0.0 5. 0.6 30,60 Ισπανία 5.0 50.0 5.9.9 7.0 0. 34,055 Γαλλία 5. 34.0 4.6 42.0 6.4-2. 270,62 Ιρλανδία 6.5 57. 24. 0.0.7 0.7 5,269 Ιταλία 8.2 48.6 34.8 0.0 5.9 2.5 82,007 Κύπρος.5 97. 0.0 0.0.5 0.0 2,547 Σλοβακία 24.2 8.9 30. 24.4 3.3-0.9 8,894 Φινλανδία 22.2 27.9.0 5.8 2.2.9 37,0 Σουηδία 5.3 30.4.6 34.2 26.3 2.3 50,878 Ην. Βασίλεια 6.7 34.5 37.4 0.0.4 0. 229,822 Βουλγαρία 38.0 23.3 3.0 23. 4.9-2.3 9,279 Τουρκία 26.7 38.4 22.2 0.0 2.6 0. 79,72 Ισλανδία 2.8 24.4 0.0 0.0 72.8 0.0 3,373 Νορβηγία 3.5 22. 23.9 0.0 47.3 3. 22,40 Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 23 Ενεργειακό ισοζύγιο στην Ευρώπη Το μεγαλύτερο ποσοστό φυσικού αερίου που εισάγεται στην Ε.Ε. προέρχεται από τη Ρωσία και του πετρελαίου από τη Μέση Ανατολή. Το γεγονός αυτό έχει μεγάλες επιπλοκές σχετικά με την ασφάλεια της προσφοράς ενέργειας. Έτσι, η Ε.Ε. δημιούργησε το Green Paper on Energy Effcency, το οποίο στοχεύει στην εξεύρεση λύσεων στο παραπάνω πρόβλημα, σε επίπεδο προσφοράς αλλά και ζήτησης. Ακόμα, η πρόσφατη κρίση των σχέσεων μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας που οδήγησε στην διακοπή της παροχής αερίου στην Ουκρανία από τη μεριά της Ρωσίας με αφορμή την τιμή του φυσικού αερίου κάθε άλλο παρά καθησυχασμό έχει προκαλέσει σχετικά με την ασφάλεια της προμήθειας φυσικών καυσίμων, ενώ το παραδοσιακά ασταθές περιβάλλοντηςμέσηςανατολήςεντείνειπερισσότεροτις ανησυχίες. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 24 2

Ενεργειακό ισοζύγιο στην Ευρώπη ΕΕ-25 ΕΕ-5 Ζώνη BE CZ DK DE EE EL ES FR IE IT CY Βασική Παραγωγή* 780.6 658.2 388..3 22.2 28.3 8.5 2.9 9.6 26.8 9.0 2.0 22.4 - Συνολικές Εισαγωγές** 353.2 24.0 08.9 76.4 9. 4. 250..9 30.4 26.2 72.2 4.2 83.9 2.3 Διαφορές αποθέματος*** -.9 -.6-2.4 0. 0.6-0. -.7 0.0 -. 0.6 0.7 0.0 0.0 0. Συνολικές Εξαγωγές** 445.2 40.7 264. 26.7 7.6 23.9 36.5 0.2 5.8 9.6 29.8.2 24.9 - Μεικτή Κατανάλωση 686.7 495.9 203.6 6. 34.3 8.4 330.5 4.6 33. 44. 262. 4.9 8.3 2.4 Αποθήκες 49. 48.7 44.0 8.0-0.8 2.7-3.3 7.4 3.2 0. 3.5 0. Μεικτή Εγχώρια Κατανάλωση 637.6 447.2 59.5 53. 34.3 7.6 327.8 4.6 29.8 36.7 258.9 4.7 77.8 2.3 Ισοζύγια ενέργειας στην Ευρώπη για το 2004 (εκατομμύρια TOE) * Περιλαμβάνει και την ανάκτηση γαιάνθρακα ** Περιλαμβάνει και το ενδοευρωπαϊκό εμπόριο *** το θετικό (+) είναι αύξηση των αποθεμάτων, το αρνητικό (-) είναι μείωση των αποθεμάτων Ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης: όλεςοιχώρεςτηςευρώπηςεκτόςτηςδανίας αποτελούν εισαγωγείς ενέργειας Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 25 Ανάγκη νέας ενεργειακής πολιτικής Επομένως, τόσο από άποψη ενεργειακής ασφάλειας όσο και από άποψη περιβαλλοντικής ασφάλειας τίθεται άμεσα το θέμα επαναπροσδιορισμού της ενεργειακής πολιτικής της Ευρώπης, και στα πλαίσια αυτά και της Ελλάδας, με στόχο την αποδέσμευση από τον άνθρακα. Στα πλαίσια αυτά η συζήτηση κατευθύνεται στον προσδιορισμό ενεργειακής πολιτικής στην μετά- άνθρακα εποχή. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 26 3

Ενεργειακές πηγές Ελλάδα Κοιτάσματα ενεργειακών πηγών στην Ελλάδα (ΔΕΗ) Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 27 40.0 35.0 30.0 25.0 20.0 5.0 0.0 5.0 0.0 Ενεργειακή κατανάλωση στην Ελλάδα 990 99 992 993 994 995 996 997 998 999 2000 200 2002 2003 2004 2005 Έτος Πετρέλαιο Λιγνίτης Φυσικό Αέριο Υδροηλεκτρισμός Βασική Κατανάλωση Ενέργειας στην Ελλάδα (εκατομμύρια TOE) Αύξηση της τάσης χρήσης όλων των πηγών ενέργειας στην τελευταία δεκαετία. Η αξιόπιστη κάλυψη των αναγκών αυτών, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας είναι οριακή σε σχέση με την αντίστοιχη αύξηση της ζήτησης αποτελεί ένα πρόβλημα που απαιτεί άμεσες ενέργειες για την αντιμετώπισή του. Έτσι είναι απαραίτητες σημαντικές νέες επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας για να εξασφαλιστεί παράλληλα η οικονομική ανάπτυξη και η ασφάλεια του ανεφοδιασμού, μέσα στα πλαίσια του πρωτοκόλλου του Κιότο. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 28 4

Ενεργειακή παραγωγή στην Ελλάδα Ο λιγνίτης της Ελλάδας είναι πολύ χαμηλής ποιότητας, ενώ το πετρέλαιο είναι κατά το μεγαλύτερο ποσοστό εισαγόμενο. Τα παραπάνω αποτελούν πρόβλημα για την ενεργειακή πολιτική της Ελλάδος, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής πολιτικής, καθότι το 94.2% της καταναλισκόμενης ενέργειας προέρχεται από fossl fuels. Στα πλαίσια της ασφάλειας του ενεργειακού ανεφοδιασμού, παρόλο που η ύπαρξη μεγάλων αποθεμάτων λιγνίτη βελτιώνει εν μέρει την ασφάλεια, το μεγάλο ποσοστό εξάρτησης από το εισαγόμενο πετρέλαιο δημιουργεί πιθανούς κινδύνους και επιβάλλει την αύξηση της εκμετάλλευσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που είναι διαθέσιμες σε μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 29 Συμπεράσματα Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η τάση που επικρατεί στις ενεργειακές πολιτικές όλων των χωρών της Ευρώπης είναι η διασπορά στη χρήση των ενεργειακών πηγών, καθώς και στη προμήθειά τους. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η ασφάλεια του ενεργειακού ανεφοδιασμού παράλληλα με την σταδιακή μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η διασπορά αυτή εξασφαλίζει την μείωση της δυνητικής επιρροής που μπορεί να αποκτήσουν οι προμηθευτές των fossl fuels και κυρίως η Ρωσία, καθώς και μείωση του κινδύνου και των επιπτώσεων που μπορεί να έχει μια λανθασμένη στρατηγική επιλογή. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 30 5

Ορισμοί: Ο ρόλος των εκθετικών αυξήσεων Α: ποσότητα γνωστών αποθεμάτων y 0 : ποσότητα παραγωγής Με σταθερό ρυθμό κατανάλωσης ο χρόνος εξάντλησης t σ : A t σ = y 0 Αν έχουμε εκθετική αύξηση της ετήσιας παραγωγής με ρυθμό r, τότε ο χρόνος εξάντλησης t: tε tε rt y0 rt y0 rt y y ε 0 0 0 rtε A = y0e = e = e e = ( e 0 r r r r e rtε = r A y 0 + rt ε 0 = ln ( rt + σ t ε ln = ( rt + Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 3 σ r Ο ρόλος των εκθετικών αυξήσεων Ο χρόνος εξάντλησης t ε εξαρτάται πολύ περισσότερο από τον ρυθμό εκμετάλλευσης r και πολύ λιγότερο από τα γνωστά αποθέματα Α Γα το λόγο αυτό αναφέραμε ότι μια από τις βασικές υποθέσεις του απαισιόδοξου σεναρίου είναι η υπόθεση των εκθετικών μεταβολών (μαζί με τα σταθερά όρια αποθεμάτων, αλλά και των κλειστών συστημάτων ανατροφοδότησης) Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 32 6

Γενικά υποδείγματα: Το αισιόδοξο σενάριο Στον αντίποδα βρίσκεται η δουλειά του Herman Kahn «Τα επόμενα 200 χρόνια: Ένα σενάριο για την Αμερική και τον Κόσμο» Η αισιοδοξία της εργασίας αυτής βασίζεται στην τεχνολογική πρόοδο η οποία μπορεί να διευρύνει τα φυσικά όρια,μέχρι του σημείου να μην υπάρχουν Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 33 Γενικά υποδείγματα: Το αισιόδοξο σενάριο Τα συμπεράσματα Ο πληθυσμός θα συνεχίσει να αυξάνεται στα επόμενα 200 χρόνια με μειούμενο ρυθμό αύξησης, αλλά αυξανόμενο κατά κεφαλήν εισόδημα Η συνέχιση της οικονομικής μεγέθυνσης θα ωφελήσει πολύ τους φτωχότερους λαούς μέσα από την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 34 7

Βασικές υποθέσεις ΗεργασίατουKahn δεν βασίζεται σε ποσοτικά, μαθηματικά υποδείγματα, αλλά σε ποιοτική ανάλυση διαφόρων ιδεών και σεναρίων με έμφαση στην επίδραση νέων τεχνολογιών Γενικά, η εργασίατουkahn πρεσβεύει ότι τα σταθερά όρια που αντιμετωπίζουμε σήμερα θα ξεπεραστούν με νέες τεχνολογίες και επομένως, παρά τις εκθετικές αυξήσεις το σύστημα δεν θα καταρρεύσει όπως προβλέπει το απαισιόδοξο σενάριο Γενικά υποδείγματα: Το αισιόδοξο σενάριο Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 35 Γενικά υποδείγματα: Το αισιόδοξο σενάριο Μία άλλη πολύ γνωστή εργασία με αισιόδοξα συμπεράσματα είναι αυτή του Julan Smon, The Ultmate Resource 98 και σε 2η έκδοσητο996 Το σύνολο της εργασίας στην 2η έκδοσή της μπορεί να βρεθεί στην διεύθυνση: http://www.julansmon.com/wrtngs/ultmate_resource/ Η ανθρώπινη φαντασία και επινοητικότητα θα οδηγήσει στο να ξεπεράσουμε τα όρια Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 36 8

Άνθρακες Αποδεδειγμένα αποθέματα άνθρακα BP Statstcal Revew of World Energy 2004 Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 37 Φυσικό αέριο Αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου BP Statstcal Revew of World Energy 2004 Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 38 9

Φυσικό αέριο Αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου σε % Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 39 Φυσικό αέριο Κατανάλωση φυσικού αερίου ανά κάτοικο Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 40 20

Φυσικό αέριο Εμπόριο φυσικού αερίου Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 4 Φυσικό αέριο Δίκτυο φυσικού αερίου στην Ελλάδα (ΔΕΠΑ) Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 42 2

Πετρέλαιο Αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου BP Statstcal Revew of World Energy 2004 Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 43 Πετρέλαιο Αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου σε % Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 44 22

Πετρέλαιο Κατανάλωση πετρελαίου (σε τόνους) ανά κάτοικο Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 45 Πετρέλαιο Ιστορικές τιμές πετρελαίου Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 46 23

Πετρέλαιο Εμπόριο πετρελαίου Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 47 Πυρηνική ενέργεια Κατανάλωση πυρηνικής ενέργειας ανά περιοχή Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 48 24

Υδροηλεκτρική ενέργεια Κατανάλωση υδροηλεκτρικής ενέργειας ανά περιοχή Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 49 Η διάδοση ηλιακών συλλεκτών ακολουθεί την συνάρτηση: K y = m + bt Όπου: e y: αριθμός ηλιακών συλλεκτών b: παράμετρος ταχύτητας υιοθέτησης m: παράμετρος θέσης Κ: μέγιστος αριθμός σε βάθος χρόνου bt m (καθώς t e 0 y K ) bt e Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 50 25

Ενδεικτική απεικόνιση της εξέλιξης του αριθµού ηλιακών συλλεκτών y, για διάφορες τιµές της παραµέτρου της ταχύτητας b. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 5 Ορισμοί Q: ποσότητα P: τιμή R: συνολικά έσοδα F: σταθερά κόστη V: μεταβλητά κόστη 2) Οικονομικά συμφέρουσα ανακύκλωση Στην περίπτωση που η επιχείρηση παίρνει ως δεδομένη την τιμή, δηλαδή p είναι σταθερή: R R = pq, MR = = p Q Νεκρό σημείο: κέρδη=0, ή F+V=R F R R2 R3 Q Q 2 Q 3 00 F+V V Q Απασχολούμενη δυναμικότητα % Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 52 26

2) Μείωση κόστους με ανακύκλωση Ορισμοί B: ποσότητα πρώτης ύλης L: παραγόμενο προϊόν f: διαρροή πρώτης ύλης μετά το στάδιο m C : κόστος στο στάδιο C: συνολικό κόστος για πολλές ανακυκλώσεις C α : συνολικό κόστος χωρίς ανακύκλωση k: στάδιο μετά το οποίο εισέρχεται η ανακυκλωμένη πρώτη ύλη q: στάδια ανακύκλωσης 2 k q m Στάδια παραγωγής ανακύκλωση Μέσο κόστος χωρίς ανακύκλωση L = C α ( f ) m B = = Cα = L f B C m + = ( f ) C + B n n = m+ = m+ C C n Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 53 2) Μείωση κόστους με ανακύκλωση Κόστος με ανακύκλωση 0 φορές ανακύκλωση: C ( f ) B m n 0 = B C + = C = m+ q m n ( ) = + φορά ανακύκλωση: C = fb C + fb C + = = k + f f B............ w q w m w φορές ανακύκλωση: Cw = f B C + + = f B C = k + f f f w Σύνολο: C = w C = B m f w C + fb + f + K+ f C m q ( ) + j= j = C 0 = w m w fb( + f + K+ f ) C + ( f ) B( + f + K+ f ) = k+ ( ) B n = m+ f w + f w f f C n = m+ C Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 54 27

Καθώς Έχουμε: (Β=L) Και επομένως: 2) Μείωση κόστους με ανακύκλωση w f C B = C B f < 0 Απότοπαραπάνω, εάν C > = = k ανακύκλωση το κόστος μειώνεται κατά: w f q m [ C + C ] + m n C + = C = = k + = m+ f C = L α f f k q [ C ] = = + k q + C k C Cα C f Cs = = L B f, τότε με την k q [ C C ] = = + k Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 55 2) ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ. Βραχυπρόθεσµη µείωση της κατανάλωσης µη ανανεώσιµης πρώτης ύλης, άρα αύξηση των φυσικών αποθεµάτων της. 2. Μακροπρόθεσµη υποστήριξητηςαειφόρουήβιώσιµης ή αυτοσυντηρούµενης ανάπτυξης (sustanable development). 3.Βραχυ-µακροπρόθεσµη µείωση της µάζας των απορριµµάτων, άρα µείωση των απαιτήσεων σε χώρο απόθεσης και µείωση των δαπανών εξουδετέρωσής τους. 4. Πρόσθετη µείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης όταν το ανακυκλούµενο υλικό είναι τοξικό. 5. Αύξηση θέσεων εργασίας στο νέο πεδίο των δραστηριοτήτων ανακύκλωσης 6.Μείωση των επιπτώσεων στην υγεία των εργαζοµένων ανά θέση εργασίας Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 56 28

2) ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ. Επιµέρους δραστηριότητες της ανακύκλωσης είναι ενδεχόµενο να επιβαρύνουν δυσανάλογα το περιβάλλον είτε άµεσα (π.χ. Παραγωγή χαρτοπολτού/ χαρτιού) είτε έµµεσα (π.χ. Αυξηµένη κατανάλωση καυσίµων από αυτοκίνητα που χρησιµοποιούνται στη συλλογή/ µεταφορά µεταχειρισµένων υλικών µικρής αξίας). 2. Αυξηµένη φορολογική επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισµού για τη δηµιουργία κονδυλίων που θα χρησιµοποιηθούν για την επιχορήγηση επενδύσεων µε σκοπό την ανακύκλωση. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 57 Μέγιστο ποσοστό επιχορήγησης του δημοσίου σε επενδύσεις ανακύκλωσης Κόστη: Οφέλη: D = IS + r G = KF( + ).. 2 G = KF( + ) t G = = t G = KF( + ) ( + f ) ( + ) G = KF( + ) 2) t + f + + + + + f + L + f + + f + t t + f + + t ( ) t Ορισμοί: F: εξοικονόμηση K: ποσοστό στο F S: αρχική επένδυση : επιτόκιο r: εναλλακτική απόδοση f: ρυθμός αύξησης F Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 58 29

Από την εξίσωση οφελών και κόστους προκύπτει το μέγιστο ποσοστό συμμετοχής του δημοσίου στην επένδυση ανακύκλωσης: I I max max S 2) t t ( + r) = KF( + ) KF = S + f t ( + ) + t ( + r) + f + + f + + f + t t I t I r I max f I max max max Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 59 2) Επίδραση της τιµής του επιτοκίου µακροπρόθεσµων τίτλων του δηµοσίου στο µέγιστο ποσοστό επιχορήγησης I max (K=0,5, F/S=0,0-0,2, t=25, f=0,055, r=0,045) Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 60 30

Πολυκριτηριακή μέθοδος επιλογής: Ορισμοί: j=,,m εναλλακτικές προτάσεις ι=,,n κριτήρια α j : βαθμός πρότασης j με βάση το κριτήριο w : σταθμικό βάρος κριτηρίου g=, k: κριτές Σταθμισμένο άθροισμα βαθμών από όλα τα n κριτήρια ανά κριτή: S = w a και όλους τους κριτές: 2) jg S j = k = g = S jg jg = g = = Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 6 k n w a jg Παράδειγμα πολυκριτηριακής Θέμα ο Ι. Κριτήρια Συν/στές βαρύτητ ας Βαθμολογία Επιλογών Α Χρήση ως ταμιευτήρας νερού Α 2 Υδροβιότο πος για πτηνά Α 3 Κέντρο ψυχαγωγίας περιβαλ/κής εκπαίδευσης Α 4 Επεξ/σία αποβλήτων Σταθμισμένη Βαθμολογία Επιλογών Χρήση ως ταμιευτήρας νερού Υδροβιότο πος για πτηνά Κέντρο ψυχαγωγίας περιβαλ/κής εκπαίδευσης Επεξ/σία αποβλήτων f w α α 2 α 3 α 4 w.α w.α 2 w.α 3 w.α 4 ΚΟΣΤΟΣ ΣΤΑΘΕΡΟ 30% 3,5 4,8,5 2,2,05,44 0,45 0,66 ΚΟΣΤΟΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ 5% 4,2 4,7 2,3 3 0,63 0,705 0,345 0,45 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΩΦΕΛΕΙΑ 7% 3,5 4 3 4,5 0,595 0,68 0,5 0,765 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΧΗ 6% 4 4 4,5 2 0,64 0,64 0,72 0,32 ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 5% 4,3 2,5 4,5 3 0,645 0,375 0,675 0,45 ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ 7% 4 4,8 3,2 0,28 0,336 0,2 0,084 00% Άθροισμα S j : 3,840 4,76 2,90 2,729 Η καλύτερη επιλογή Α k είναι η Α 2 (δηλ. k = 2), o υδροβιότοπος για πτηνά, με S h = S 2 = 4,76. H δεύτερηκαλύτερηλύσηείναιηα, η χρήση ως ταμιευτήρας νερού, με S h2 = S = 3,840. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 62 3

Παράδειγμα πολυκριτηριακής Θέμα ο ΙΙ. -30% = 3,36 S h - Sh2 = S2 - S 0.900 0.800 0.700 0.600 0.500 0.400 0.300 0.200 0.00 3.68 0.000 3.3 3.8 4.3 4.8 5.3 5.8 6.3-0.00-0.200 α 2 = 4,8 ΒΑΘΜΟΣ ΣΤΑΘΕΡΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ α 2 +30% = 6,24 Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι υπάρχει τιμή του βαθμού α 2 που για τιμές μικρότερες αυτής η πρώτη καλύτερη λύση Α 2 γίνεται λιγότερο καλή από τη δεύτερη καλύτερη λύση Α. Άρα η πρώτη λύση είναι ευαίσθητη ως προς το βαθμό α 2. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 63 3) Οριζόντια ολοκλήρωση (παραγωγή από την πρώτη ύλη ως το τελικό προϊόν) Κάθετη ολοκλήρωση (παραγωγή πολλών διαφορετικών προϊόντων) Μικτή ολοκλήρωση συνδυασμός των παραπάνω Πλεονεκτήματα: Οικονομίες κλίμακας, εξωτερικές οικονομίες, οικονομίες εύρους Μειονεκτήματα: Απαίτηση υψηλών πωλήσεων για κάλυψη του υψηλού σταθερού κόστους Παράλληλη ολοκλήρωση Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 64 32

Παρουσίαση ύλης 4ου Το στρατηγικό μάνατζμεντ οργανώνει και διοικεί ανθρώπινους και υλικούς πόρους με σκοπό την επίτευξη καινοτομικών ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων Στάδια:. όραμα (σκοποί, στόχοι) 2. συλλογή πληροφοριών 3. επεξεργασία πληροφοριών 4. επιλογή στρατηγικής 5. εφαρμογή στρατηγικής 6. αξιολόγηση Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 65 Παρουσίαση ύλης 4ου 2) Κύρια στάδια στρατηγικού μάνατζμεντ Διαπίστωση επιλογών Περιβάλλον Αξιολόγηση επιλογών 2 Στρατηγική επιλογή Στρατηγική ανάλυση Προσδοκίες στόχοι σκοποί Επιλογή στρατηγικής 3 Εφαρμογή στρατηγικής Πόροι Προγραμματισμός Οργανωτική δομή Άνθρωποι & συστήματα Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 66 33

Παρουσίαση ύλης 4ου 3) Α. Στρατηγική ανάλυση εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος. Προσδιορισμός αποστολής της επιχείρησης (msson). Εταιρική διακυβέρνηση. Ομάδες συμφερόντων Σκοποί και. Ηθική των δραστηριοτήτων προτεραιότητες v. Κουλτούρα της επιχείρησης 2. Ανάλυση εξωτερικού περιβάλλοντος. Κοινωνικο-πολιτιστικό (S) 2. Τεχνολογικό (Τ) 3. Οικονομικό (Ε) 4. Πολιτικο-νομικό (P) Ευκαιρίες και απειλές Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 67 Παρουσίαση ύλης 4ου 3) 2. Ανάλυση εξωτερικού περιβάλλοντος Το υπόδειγμα των πέντε δυνάμεων του Porter Προμηθευτές Είσοδος νέων ανταγωνιστών Υπάρχον ανταγωνισμός Αγοραστές Υποκατάστατα Κατηγοριοποίηση ανταγωνιστικών επιχειρήσεων σε στρατηγικές ομάδες Κύριοι παράγοντες κλειδιά (Key success factors) Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 68 34

Παρουσίαση ύλης 4ου 3) 3. Ανάλυση εσωτερικού περιβάλλοντος Εκτίμηση και αξιολόγηση δυνατοτήτων (Strengths) και αδυναμιών (Weakness) του εσωτερικού περιβάλλοντος με στόχο την έγκαιρη και καλύτερη ανταπόκριση στις ευκαιρίες (Opportuntes) και απειλές (Threats) από το εξωτερικό περιβάλλον SWOT ανάλυση Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 69 Παρουσίαση ύλης 4ου 3) Βήματα SWOT ανάλυσης Αναγνώριση και κατηγοριοποίηση πόρων και ικανοτήτων (Υλικοί πόροι: Φυσικοί, Ανθρώπινοι, Χρηματοοικονομικοί, Τεχνολογικοί. Άυλοι πόροι: σχέσεων, ικανοτήτων) Συνδυασμός και διαχείριση πόρων και ικανοτήτων με στόχο τη διαφοροποίηση Κριτική αξιολόγηση και κατανομή πόρων και ικανοτήτων (με βάση τις τεχνικές χαρτοφυλακίου και αλυσίδας προστιθέμενης αξίας) Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 70 35

Παρουσίαση ύλης 4ου 4) Β. Στρατηγική επιλογή Προσδιορισμός εναλλακτικών στρατηγικών εσωτερικοί εξωτερικοί Ευκαιρίες (Ο) Απειλές (Τ) Δυνάμεις(S) Στρατηγική SO Στρατηγική ST Αδυναμίες (W) Στρατηγική WO Στρατηγική WT Αξιολόγηση των εναλλακτικών στρατηγικών και επιλογή της καταλληλότερης Κριτήρια καταλληλότητας (sutablty), αποδεκτικότητας (acceptablty), και εφικτότητας (feasblty) Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 7 Παρουσίαση ύλης 4ου 5) Γ. Στρατηγική εφαρμογή Δραστηριότητες που στοιχειοθετούν την αποτελεσματική και αποδοτική διαχείριση της εφαρμογής της στρατηγικής:. Προγραμματισμός και διάθεση των πόρων 2. Οργάνωση των ανθρώπινων πόρων 3. Διαχείριση και έλεγχος των ανθρώπων και συστημάτων Διοίκηση Ολικής Ποιότητας & Διαχείρηση Περιβάλλοντος 72 36